gāo lì bǎi jì xīn luó wù jí xī qì dān shì wéi dòu mò lóu dì dòu gān wū luò hóu liú qiú wō
高麗 百濟 新羅 勿吉 奚 契丹 室韋 豆莫婁 地豆乾 烏洛侯 流求 倭
gài tiān dì zhī suǒ fù zài zhì dà, rì yuè zhī suǒ zhào lín zhì guǎng. wàn wù zhī nèi, shēng líng guǎ ér qín shòu duō liǎng yí zhī jiān, zhōng tǔ jú ér shū sú kuàng. rén yù xíng tiān dì, bǐng qì yīn yáng, yú zhì běn yú zì rán, gāng róu xì yú shuǐ tǔ. gù shuāng lù suǒ huì, fēng qì suǒ tōng, jiǔ chuān wèi jì, wǔ yuè zuò zhèn, cǐ zhī wèi zhū xià, shēng qí dì zhě, zé rén yì suǒ chū mèi gǔ yú yí, gū zhú běi hù, xiàn yǐ dān jiǎo zǐ sāi, gé yǐ cāng hǎi jiāo hé, cǐ zhī wèi huāng yì, gǎn qí qì zhě, zé xiōng dé xíng bǐng. ruò fú jiǔ yí bā dí, zhǒng luò fán chì, qī róng liù mán, chōng rèn biān bǐ, suī fēng tǔ shū sú, shì yù bù tóng, zhì yú tān ér wú yàn, hěn ér hǎo luàn, qiáng zé lǚ jù, ruò zé jī fú, qí kuí yī yě.
蓋天地之所覆載至大,日月之所照臨至廣。萬物之內,生靈寡而禽獸多;兩儀 之間,中土局而殊俗曠。人寓形天地,稟氣陰陽,愚智本於自然,剛柔繫於水土。 故霜露所會,風氣所通,九川為紀,五嶽作鎮,此之謂諸夏,生其地者,則仁義所 出;昧谷嵎夷,孤竹北戶,限以丹徼紫塞,隔以滄海交河,此之謂荒裔,感其氣者, 則凶德行稟。若夫九夷、八狄,種落繁熾,七戎、六蠻,充牣邊鄙,雖風土殊俗, 嗜欲不同,至於貪而無厭,狠而好亂,強則旅拒,弱則稽服,其揆一也。
qín huáng biān chī tiān xià, dú wǔ yú xiá fāng hàn wǔ shì mǎ qiáng shèng, sì zhì yú yuǎn lüè. xiōng nú yǐ què, qí guó nǎi xū tiān mǎ jì lái, qí rén yì kùn. shì zhī yàn hǎi lóng duī, tiān suǒ yǐ jué yí xià yě yán fāng shuò mò, dì suǒ yǐ xiàn nèi wài yě. kuàng hū shí fēi qín hàn, zhì shén yíng liú, nì tiān dào yǐ qiú qí gōng, dān rén lì ér cóng suǒ yù, diān zhuì zhī xìn, gù bù xuán zhǒng. shì yǐ xiān wáng shè jiào, nèi zhū xià ér wài yí dí wǎng zhé chuí fàn, měi shù dé ér bǐ guǎng dì. suī yǔ jī zhī dōng jiàn xī bèi, bù guò hǎi jí liú shā wáng zhì zhī zì běi cú nán, cái yóu xué jū jiāo zhǐ. qǐ fēi dào guàn sān gǔ, yì gāo bǎi dài zhě hū! zì wèi zhì suí, shì cháo lǚ gé, qí sì yí cháo xiǎng, yì gè yīn shí. jīn gè biān cì, bèi sì yí chuán yún.
秦皇鞭笞天下,黷武於遐方;漢武士馬強盛,肆志於遠略。匈奴已卻,其國乃 虛;天馬既來,其人亦困。是知雁海龍堆,天所以絕夷夏也;炎方朔漠,地所以限 內外也。況乎時非秦、漢,志甚嬴、劉,逆天道以求其功,殫人力而從所欲,顛墜 之釁,固不旋踵。是以先王設教,內諸夏而外夷狄;往哲垂範,美樹德而鄙廣地。 雖禹跡之東漸西被,不過海及流沙;《王制》之自北徂南,裁猶穴居交趾。豈非道 貫三古,義高百代者乎!自魏至隋,市朝屢革,其四夷朝享,亦各因時。今各編次, 備《四夷傳》雲。
gāo jù lì, qí xiān chū fū yú. wáng cháng dé hé bó nǚ, yīn bì yú shì nèi, wèi rì suǒ zhào, yǐn shēn bì zhī, rì yǐng yòu zhú, jì ér yǒu yùn, shēng yī luǎn, dà rú wǔ shēng. fū yú wáng qì zhī yǔ quǎn, quǎn bù shí yǔ shǐ, shǐ bù shí qì yú lù, niú mǎ bì zhī qì yú yě, zhòng niǎo yǐ máo rú zhī. wáng pōu zhī bù néng pò, suì hái qí mǔ. mǔ yǐ wù guǒ zhì nuǎn chù, yǒu yī nán pò ér chū. jí zhǎng, zì zhī yuē zhū méng. qí sú yán zhū méng zhě, shàn shè yě. fū yú rén yǐ zhū méng fēi rén suǒ shēng, qǐng chú zhī. wáng bù tīng, mìng zhī yǎng mǎ. zhū méng sī shì, zhī yǒu shàn è, jùn zhě jiǎn shí lìng shòu, nú zhě shàn yǎng lìng féi. fū yú wáng yǐ féi zhě zì chéng, yǐ shòu zhě gěi zhū méng. hòu shòu yú tián, yǐ zhū méng shàn shè, gěi zhī yī shǐ. zhū méng suī yī shǐ, yì shòu shén duō. fū yú zhī chén, yòu móu shā zhī, qí mǔ yǐ gào zhū méng, zhū méng nǎi yǔ yān wéi děng èr rén dōng nán zǒu. zhōng dào yù yī dà shuǐ, yù jì wú liáng. fū yú rén zhuī zhī shén jí, zhū méng gào shuǐ yuē: wǒ shì rì zi, hé bó wài sūn, jīn zhuī bīng chuí jí, rú hé dé jì? yú shì yú biē wèi zhī chéng qiáo, zhū méng de dù. yú biē nǎi jiě, zhuī qí bù dù. zhū méng suì zhì pǔ shù shuǐ, yù jiàn sān rén, yī zhe má yī, yī zhe nà yī, yī zhe shuǐ zǎo yī, yǔ zhū méng zhì hé shēng gǔ chéng, suì jū yān. hào yuē gāo jù lì, yīn yǐ gāo wèi shì. qí zài fū yú qī huái yùn, zhū méng táo hòu, shēng zǐ shǐ lǘ xié. jí zhǎng, zhī zhū méng wèi guó wáng, jí yǔ mǔ wáng guī zhī. míng yuē lǘ dá, wěi zhī guó shì.
高句麗,其先出夫余。王嘗得河伯女,因閉於室內,為日所照,引身避之,日 影又逐,既而有孕,生一卵,大如五升。夫余王棄之與犬,犬不食;與豕,豕不食; 棄於路,牛馬避之;棄於野,眾鳥以毛茹之。王剖之不能破,遂還其母。母以物裹 置暖處,有一男破而出。及長,字之曰硃蒙。其俗言「硃蒙」者,善射也。夫餘人 以硃蒙非人所生,請除之。王不聽,命之養馬。硃蒙私試,知有善惡,駿者減食令 瘦,駑者善養令肥。夫余王以肥者自乘,以瘦者給硃蒙。後狩于田,以硃蒙善射, 給之一矢。硃蒙雖一矢,殪獸甚多。夫余之臣,又謀殺之,其母以告硃蒙,硃蒙乃 與焉違等二人東南走。中道遇一大水,欲濟無梁。夫餘人追之甚急,硃蒙告水曰: 「我是日子,河伯外孫,今追兵垂及,如何得濟?」於是魚鱉為之成橋,硃蒙得度。 魚鱉乃解,追騎不度。硃蒙遂至普述水,遇見三人,一著麻衣,一著衲衣,一著水 藻衣,與硃蒙至紇升骨城,遂居焉。號曰高句麗,因以高為氏。其在夫余妻懷孕, 硃蒙逃後,生子始閭諧。及長,知硃蒙為國王,即與母亡歸之。名曰閭達,委之國 事。
zhū méng sǐ, zi rú lì lì. rú lì sǐ, zi mò lái lì, nǎi bìng fū yú.
硃蒙死,子如栗立。如栗死,子莫來立,乃並夫余。
hàn wǔ dì yuán fēng sì nián, miè cháo xiān, zhì xuán tù jùn, yǐ gāo jù lì wèi xiàn yǐ shǔ zhī. hàn shí cì yī zé cháo fú gǔ chuī, cháng cóng xuán tù jùn shòu zhī. hòu shāo jiāo, bù fù yì jùn, dàn yú dōng jiè zhú xiǎo chéng shòu zhī, suì míng cǐ chéng wèi zhì gōu lóu. gōu lóu lóu zhě, jù lì chéng míng yě. wáng mǎng chū, fā gāo jù lì bīng yǐ fá hú, ér bù yù xíng, mǎng qiáng pò qiǎn zhī, jiē chū sài wèi kòu dào. zhōu jùn guī jiù yú jù lì hóu zōu, yán yóu yòu ér zhǎn zhī. mǎng dà yuè, gēng míng gāo jù lì, gāo jù lì hóu. guāng wǔ jiàn wǔ bā nián, gāo jù lì qiǎn shǐ cháo gòng.
漢武帝元封四年,滅朝鮮,置玄菟郡,以高句麗為縣以屬之。漢時賜衣幘朝服 鼓吹,常從玄菟郡受之。後稍驕,不復詣郡,但於東界築小城受之,遂名此城為幟 溝漊。「溝漊婁」者,句麗「城」名也。王莽初,發高句麗兵以伐胡,而不欲行, 莽強迫遣之,皆出塞為寇盜。州郡歸咎於句麗侯騶,嚴尤誘而斬之。莽大悅,更名 高句麗,高句麗侯。光武建武八年,高句麗遣使朝貢。
zhì shāng ān zhī jiān, mò lái yì sūn gōng, jiàn kòu liáo dōng. xuán tú tài shǒu cài fēng tǎo zhī, bù néng jìn.
至殤、安之間,莫來裔孫宮,建寇遼東。玄菟太守蔡風討之,不能禁。
gōng sǐ, zi bó gù lì. shùn hé zhī jiān, fù shù fàn liáo dōng, kòu chāo. líng dì jiàn níng èr nián, xuán tú tài shǒu gěng lín tǎo zhī, zhǎn shǒu lǔ shù bǎi jí, bó gù nǎi jiàng, shǔ liáo dōng. gōng sūn dù zhī xióng hǎi dōng yě, bó gù yǔ zhī tōng hǎo.
宮死,子伯固立。順、和之間,複數犯遼東,寇抄。靈帝建寧二年,玄菟太守 耿臨討之,斬首虜數百級,伯固乃降,屬遼東。公孫度之雄海東也,伯固與之通好。
bó gù sǐ, zi yī yí mō lì. yī yí mō zì bó gù shí, yǐ shù kòu liáo dōng, yòu shòu wáng hú wǔ bǎi yú hù. jiàn ān zhōng, gōng sūn kāng chū jūn jī zhī, pò qí guó, fén shāo yì luò, jiàng hú yì pàn. yī yí mō gèng zuò xīn guó. qí hòu yī yí mō fù jī xuán tú, xuán tú yǔ liáo dōng hé jī, dà pò zhī.
伯固死,子伊夷摸立。伊夷摸自伯固時,已數寇遼東,又受亡胡五百餘戶。建 安中,公孫康出軍擊之,破其國,焚燒邑落,降胡亦叛。伊夷摸更作新國。其後伊 夷摸復擊玄菟,玄菟與遼東合擊,大破之。
yī yí mō sǐ, zi wèi gōng lì. shǐ wèi gōng zēng zǔ gōng, shēng ér mù kāi néng shì, guó rén è zhī. jí zhǎng xiōng nüè, guó yǐ cán pò. jí wèi gōng yì shēng ér shì rén, gāo lì hū xiāng sì wèi wèi, yǐ wèi shì qí zēng zǔ gōng, gù míng wèi gōng. wèi gōng yì yǒu yǒng lì, biàn ān mǎ, shàn shè liè. wèi jǐng chū èr nián, qiǎn tài fù sī mǎ xuān wáng lǜ zhòng tǎo gōng sūn wén yì, wèi gōng qiǎn zhǔ bù dà jiā jiāng shù qiān rén zhù jūn. zhèng shǐ sān nián, wèi gōng kòu liáo xī ān píng. wǔ nián, yōu zhōu cì shǐ wú qiū jiǎn jiāng wàn rén chū xuán tú, tǎo wèi gōng, dà zhàn yú fèi liú. bài zǒu, jiǎn zhuī zhì chēng xiàn, xuán chē shù mǎ dēng wán dōu shān, tú qí suǒ dōu. wèi gōng dān jiāng qī xī yuǎn cuàn. liù nián, jiǎn fù tǎo zhī, wèi gōng qīng jiāng zhū jiā bēn wò jǔ. jiǎn shǐ jiāng jūn wáng qí zhuī zhī, jué wò jǔ qiān yú lǐ, dào sù shèn nán, kè shí jì gōng. yòu kān wán dōu shān míng bù nài chéng ér hái. qí hòu, fù tōng zhōng xià.
伊夷摸死,子位宮立。始位宮曾祖宮,生而目開能視,國人惡之。及長凶虐, 國以殘破。及位宮亦生而視人,高麗呼相似為「位「,以為似其曾祖宮,故名位宮。 位宮亦有勇力,便鞍馬,善射獵。魏景初二年,遣太傅、司馬宣王率眾討公孫文懿, 位宮遣主簿、大加將數千人助軍。正始三年,位宮寇遼西安平。五年,幽州刺史毋 丘儉將萬人出玄菟,討位宮,大戰於沸流。敗走,儉追至赬峴,懸車束馬登丸都山, 屠其所都。位宮單將妻息遠竄。六年,儉復討之,位宮輕將諸加奔沃沮。儉使將軍 王頎追之,絕沃沮千餘里,到肅慎南,刻石紀功。又刊丸都山、銘不耐城而還。其 後,復通中夏。
jìn yǒng jiā zhī luàn, xiān bēi mù róng guī jù chāng lí dà jí chéng, yuán dì shòu píng zhōu cì shǐ. wèi gōng xuán sūn yǐ fú lì pín kòu liáo dōng, guī bù néng zhì.
晉永嘉之亂,鮮卑慕容廆據昌黎大棘城,元帝授平州刺史。位宮玄孫乙弗利頻 寇遼東,廆不能制。
fú lì sǐ, zi zhāo dài lì. wèi jiàn guó sì nián, mù róng guī zi huǎng fá zhī, rù zì nán shǎn, zhàn yú mù dǐ, dà pò zhāo jūn. zhuī zhì wán dōu. zhāo dān mǎ bēn cuàn, huǎng jué zhāo fù mù, lüè qí mǔ qī zhēn bǎo nán nǚ wǔ wàn yú kǒu, fén qí shì, huǐ wán dū chéng ér hái. zhāo hòu wèi bǎi jì suǒ shā.
弗利死,子釗代立。魏建國四年,慕容廆子晃伐之,入自南陝,戰於木底,大 破釗軍。追至丸都。釗單馬奔竄,晃掘釗父墓,掠其母妻、珍寶、男女五萬餘口, 焚其室,毀丸都城而還。釗後為百濟所殺。
jí jìn xiào wǔ tài yuán shí nián, jù lì gōng liáo dōng xuán tù jùn. hòu yàn mù róng chuí qiǎn qí dì nóng fá jù lì, fù èr jùn. chuí zi bǎo yǐ jù lì wáng ān wèi píng zhōu mù, fēng liáo dōng dài fāng èr guó wáng, shǐ zhì zhǎng shǐ sī mǎ cān jūn guān. hòu lüè yǒu liáo dōng jùn.
及晉孝武太元十年,句麗攻遼東、玄菟郡。後燕慕容垂遣其弟農伐句麗,復二 郡。垂子寶以句麗王安為平州牧,封遼東、帶方二國王,始置長史、司馬、參軍官。 後略有遼東郡。
tài wǔ shí, zhāo céng sūn liǎn shǐ qiǎn shǐ zhě yì ān dōng, fèng biǎo gòng fāng wù, bìng qǐng guó huì. tài wǔ jiā qí chéng kuǎn, zhào xià dì xì míng huì yú qí guó. shǐ yuán wài sàn qí shì láng lǐ áo bài liǎn wèi dū du liáo hǎi zhū jūn shì zhēng dōng jiāng jūn lǐng dōng yí zhōng láng jiāng liáo dōng jùn gōng gāo jù lì wáng. áo zhì qí suǒ, jū píng rǎng chéng, fǎng qí fāng shì, yún: qù liáo dōng nán yī qiān yú lǐ, dōng zhì shān chéng, nán zhì xiǎo hǎi, běi zhì jiù fū yú, rén hù cān bèi yú qián wèi shí. hòu gòng shǐ xiāng xún. suì zhì huáng jīn èr bǎi jīn bái yín sì bǎi jīn. shí féng hóng lǜ zhòng bēn zhī, tài wǔ qiǎn sàn qí cháng shì fēng bō zhào liǎn, lìng sòng hóng. liǎn shàng shū chēng dāng yǔ hóng jù fèng wáng huà, jìng bù qiǎn. tài wǔ nù, jiāng wǎng tǎo zhī. lè píng wáng pī děng yì děng hòu jǔ, tài wǔ nǎi zhǐ. ér hóng yì shòu wèi liǎn suǒ shā.
太武時,釗曾孫璉始遣使者詣安東,奉表貢方物,並請國諱。太武嘉其誠款, 詔下帝系名諱於其國。使員外散騎侍郎李敖拜璉為都督遼海諸軍事、征東將軍、領 東夷中郎將、遼東郡公、高句麗王。敖至其所,居平壤城,訪其方事,云:去遼東 南一千餘里,東至柵城,南至小海,北至舊夫余,人戶參倍於前魏時。後貢使相尋。 歲致黃金二百斤、白銀四百斤。時馮弘率眾奔之,太武遣散騎常侍封撥詔璉,令送 弘。璉上書稱當與弘俱奉王化,竟不遣。太武怒,將往討之。樂平王丕等議等後舉, 太武乃止。而弘亦壽為璉所殺。
hòu wén míng tài hòu yǐ xiàn wén liù gōng wèi bèi, chì liǎn lìng jiàn qí nǚ. liǎn fèng biǎo yún: nǚ yǐ chū, qiú yǐ dì nǚ yīng zhǐ. cháo tíng xǔ yān, nǎi qiǎn ān lè wáng zhēn shàng shū lǐ fū děng zhì jìng sòng bì. liǎn huò qí zuǒ yòu zhī shuō, yún cháo tíng xī yǔ féng shì hūn yīn, wèi jǐ ér miè qí guó. yīn jiàn bù yuǎn, yí yǐ fāng biàn cí zhī. liǎn suì shàng shū, wàng chēng nǚ sǐ. cháo tíng yí qí jiǎo jù, yòu qiǎn jiǎ sàn qí cháng shì chéng jùn qiè zé zhī, ruò nǚ shěn sǐ, tīng gèng xuǎn zōng shū. liǎn yún: ruò tiān zi shù qí qián qiān, jǐn dāng fèng zhào. huì xiàn wén bēng, nǎi zhǐ. zhì xiào wén shí, liǎn gòng xiàn bèi qián, qí bào cì yì shāo jiā yān. shí guāng zhōu yú hǎi zhōng de liǎn qiǎn yì qí shǐ yú nú děng, sòng què. xiào wén zhào zé yuē: dào chéng qīn shā qí jūn, qiè hào jiāng zuǒ, zhèn fāng yù xìng miè guó yú jiù bāng, jì jué shì yú liú shì. ér qīng yuè jìng wài xiāng, jiāo tōng cuàn zéi, qǐ shì fān chén shǒu jié zhī yì? jīn bù yǐ yī guò yǎn jiù kuǎn, jí sòng hái fān. qí gǎn shù sī qiān, zhī chéng míng xiàn, jí níng suǒ bù, dòng jìng yǐ wén.
後文明太后以獻文六宮未備,敕璉令薦其女。璉奉表云:女已出,求以弟女應 旨。朝廷許焉,乃遣安樂王真、尚書李敷等至境送幣。璉惑其左右之說,雲朝廷昔 與馮氏婚姻,未幾而滅其國。殷鑑不遠,宜以方便辭之。璉遂上書,妄稱女死。朝 廷疑其矯拒,又遣假散騎常侍程駿切責之,若女審死,聽更選宗淑。璉云:「若天 子恕其前愆,謹當奉詔。」會獻文崩,乃止。至孝文時,璉貢獻倍前,其報賜亦稍 加焉。時光州於海中得璉遣詣齊使余奴等,送闕。孝文詔責曰:「道成親殺其君, 竊號江左,朕方欲興滅國於舊邦,繼絕世於劉氏。而卿越境外鄉,交通篡賊,豈是 籓臣守節之義?今不以一過掩舊款,即送還籓。其感恕思愆,祗承明憲,輯寧所部, 動靜以聞。」
tài hé shí wǔ nián, liǎn sǐ, nián bǎi yú suì. xiào wén jǔ āi yú dōng jiāo, qiǎn yè zhě pú shè lǐ ān shàng cè zèng chē qí dà jiāng jūn tài fù liáo dōng jùn gōng gāo jù lì wáng, shì yuē kāng. yòu qiǎn dà hóng lú bài liǎn sūn yún shǐ chí jié dū du liáo hǎi zhū jūn shì zhēng dōng jiāng jūn lǐng hù dōng yí zhōng láng jiāng liáo dōng jùn gōng gāo jù lì wáng. cì yì guān fú wù chē qí zhī shì. yòu zhào yún qiǎn shì zǐ rù cháo, lìng jí jiāo qiū zhī lǐ. yún shàng shū cí jí, qiǎn qí cóng shū shēng yú suí shǐ yì què yán zé zhī, zì cǐ, suì cháng gòng xiàn. zhèng shǐ zhōng, xuān wǔ yú dōng táng yǐn jiàn qí shǐ ruì xī fú, jìn yuē: gāo lì xì chéng tiān jí, lèi yè chún chéng, dì chǎn tǔ máo, wú qiān wáng gòng. dàn huáng jīn chū fū yú, kē zé shè luó suǒ chǎn. jīn fū yú wèi wù jí suǒ zhú, shè luó wèi bǎi jì suǒ bìng. guó wáng chén yún wéi jì jué zhī yì, xī qiān yú jìng nèi. èr pǐn suǒ yǐ bù dēng wáng fǔ, shí liǎng zéi zhī wèi. xuān wǔ yuē: gāo lì shì hé shàng jiāng, zhuān zhì hǎi wài, jiǔ yí xiá lǔ, shí dé zhēng zhī. xī fāng gòng zhī qiān, zé zài lián lǜ. yí xuān zhèn zhǐ yú qīng zhǔ, wù jǐn wēi huái zhī lüè, shǐ èr yì hái fù jiù xū, tǔ máo wú shī cháng gòng yě.
太和十五年,璉死,年百餘歲。孝文舉哀於東郊,遣謁者僕射李安上策贈車騎 大將軍、太傅、遼東郡公、高句麗王,諡曰康。又遣大鴻臚拜璉孫雲使持節、都督 遼海諸軍事、征東將軍、領護東夷中郎將、遼東郡公、高句麗王。賜衣冠服物車旗 之飾。又詔雲遣世子入朝,令及郊丘之禮。雲上書辭疾,遣其從叔升於隨使詣闕嚴 責之,自此,歲常貢獻。正始中,宣武於東堂引見其使芮悉弗,進曰:「高麗系誠 天極,累葉純誠,地產土毛,無愆王貢。但黃金出夫余,珂則涉羅所產。今夫余為 勿吉所逐,涉羅為百濟所並。國王臣雲惟繼絕之義,悉遷於境內。二品所以不登王 府,實兩賊之為。」宣武曰:「高麗世荷上將,專制海外,九夷黠虜,實得征之。 昔方貢之愆,責在連率。宜宣朕旨於卿主,務盡威懷之略,使二邑還復舊墟,土毛 無失常貢也。」
shén guī zhōng, yún sǐ, líng tài hòu wèi jǔ āi yú dōng táng. qiǎn shǐ cè zèng chē qí dà jiāng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lì wáng. yòu bài qí shì zǐ ān wèi zhèn dōng jiāng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lì wáng. zhèng guāng chū, guāng zhōu yòu yú hǎi zhōng zhí dé liáng suǒ shòu ān níng dōng jiāng jūn yì guān jiàn pèi, jí shǐ rén jiāng fǎ shèng děng, sòng jīng shī.
神龜中,雲死,靈太后為舉哀於東堂。遣使策贈車騎大將軍、領護東夷校尉、 遼東郡公、高麗王。又拜其世子安為鎮東將軍、領護東夷校尉、遼東郡公、高麗王。 正光初,光州又於海中執得梁所授安寧東將軍衣冠劍珮,及使人江法盛等,送京師。
ān sǐ, zi yán lì. xiào wǔ dì chū, zhào jiā yán shǐ chí jié sàn qí cháng shì chē qí dà jiāng jūn lǐng hù dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo jù lì wáng. tiān píng zhōng, zhào jiā yán shì zhōng biāo qí dà jiāng jūn, yú xī rú gù.
安死,子延立。孝武帝初,詔加延使持節、散騎常侍、車騎大將軍、領護東夷 校尉、遼東郡公、高句麗王。天平中,詔加延侍中、驃騎大將軍,余悉如故。
yán sǐ, zi chéng lì. qì yú wǔ dìng yǐ lái, qí gòng shǐ wú suì bù zhì. dà tǒng shí èr nián, qiǎn shǐ zhì xī wèi cháo gòng. jí qí shòu dōng wèi chán zhī suì, qiǎn shǐ cháo gòng yú qí. qí wén xuān jiā chéng shǐ chí jié shì zhōng biāo qí dà jiāng jūn, lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lì wáng rú gù. tiān bǎo sān nián, wén xuān zhì yíng zhōu, shǐ bó líng cuī liǔ shǐ yú gāo lì, qiú wèi mò liú rén. chì liǔ yuē: ruò bù cóng zhě, yǐ pián yí cóng shì. jí zhì, bù jiàn xǔ. liǔ zhāng mù chì zhī, quán jī chéng zhuì yú chuáng xià, chéng zuǒ yòu què xī bù gǎn dòng, nǎi xiè fú, liǔ yǐ wǔ qiān hù fǎn mìng.
延死,子成立。訖於武定已來,其貢使無歲不至。大統十二年,遣使至西魏朝 貢。及齊受東魏禪之歲,遣使朝貢於齊。齊文宣加成使持節、侍中、驃騎大將軍, 領東夷校尉、遼東郡公、高麗王如故。天保三年,文宣至營州,使博陵崔柳使於高 麗,求魏末流人。敕柳曰:「若不從者,以便宜從事。」及至,不見許。柳張目叱 之,拳擊成墜於床下,成左右雀息不敢動,乃謝服,柳以五千戶反命。
chéng sǐ, zi tāng lì. qián míng yuán nián, qí fèi dì yǐ tāng wèi shǐ chí jié lǐng dōng yí xiào wèi liáo dōng jùn gōng gāo lì wáng. zhōu jiàn dé liù nián, tāng qiǎn shǐ zhì zhōu, wǔ dì yǐ tāng wèi shàng kāi fǔ yí tóng dà jiāng jūn liáo dōng jùn gōng liáo dōng wáng. suí wén dì shòu chán, tāng qiǎn shǐ yì què, jìn shòu dà jiāng jūn, gǎi fēng gāo lì wáng. zì shì, suì qiǎn shǐ cháo gòng bù jué.
成死,子湯立。乾明元年,齊廢帝以湯為使持節、領東夷校尉、遼東郡公、高 麗王。周建德六年,湯遣使至周,武帝以湯為上開府儀同大將軍、遼東郡公、遼東 王。隋文帝受禪,湯遣使詣闕,進授大將軍,改封高麗王。自是,歲遣使朝貢不絕。
qí guó, dōng zhì xīn luó, xī dù liáo, èr qiān lǐ nán jiē bǎi jì, běi lín mò hé, yī qiān yú lǐ. rén jiē shì zhe, suí shān gǔ ér jū, yī bù bó jí pí. tǔ tián báo jí, cán nóng bù zú yǐ zì gòng, gù qí rén jié yǐn shí. qí wáng hǎo xiū gōng shì, dōu píng rǎng chéng, yì yuē zhǎng ān chéng, dōng xī liù lǐ, suí shān qū qǔ, nán lín pèi shuǐ. chéng nèi wéi jī cāng chǔ qì bèi, kòu zéi zhì rì, fāng rù gù shǒu. wáng bié wèi zhái yú qí cè, bù cháng jū zhī. qí wài fù yǒu guó nèi chéng jí hàn chéng, yì bié dōu yě. qí guó zhōng hū wèi sān jīng. fù yǒu liáo dōng xuán tú děng shù shí chéng, jiē zhì guān sī yǐ tǒng shè. yǔ xīn luó měi xiāng qīn duó, zhàn zhēng bù xī.
其國,東至新羅,西度遼,二千里;南接百濟,北鄰靺鞨,一千餘里。人皆士 著,隨山谷而居,衣布帛及皮。土田薄瘠,蠶農不足以自供,故其人節飲食。其王 好修宮室,都平壤城,亦曰長安城,東西六里,隨山屈曲,南臨浿水。城內唯積倉 儲器備,寇賊至日,方入固守。王別為宅於其側,不常居之。其外復有國內城及漢 城,亦別都也。其國中呼為三京。復有遼東、玄菟等數十城,皆置官司以統攝。與 新羅每相侵奪,戰爭不息。
guān yǒu dà duì lú tài dà xiōng dà xiōng xiǎo xiōng jìng hóu shē niǎo zhuō tài dà shǐ zhě dà shǐ zhě xiǎo shǐ zhě rù shē yì shǔ xiān rén, fán shí èr děng, fēn zhǎng nèi wài shì. qí dà duì lú zé yǐ qiáng ruò xiāng líng duó ér zì wèi zhī, bù yóu wáng shǔ zhì. fù yǒu nèi píng wǔ bù rù sà. rén jiē tóu zhe zhé fēng, xíng rú biàn, shì rén jiā chā èr niǎo yǔ. guì zhě, qí guān yuē sū gǔ, duō yòng zǐ luó wèi zhī, shì yǐ jīn yín. fú dà xiù shān dà kǒu kù sù pí dài huáng gé lǚ. fù rén qún rú jiā zhuàn. shū yǒu wǔ jīng sān shǐ sān guó zhì jìn yáng qiū. bīng qì yǔ zhōng guó lüè tóng. jí chūn qiū xiào liè, wáng qīn lín zhī. shuì, bù wǔ pǐ gǔ wǔ shí yóu rén zé sān nián yī shuì, shí rén gòng xì bù yī pǐ. zū, hù yī shí, cì qī dòu, xià wǔ dǒu. qí xíng fǎ, pàn jí móu nì zhě, fù zhī zhù, ruò ér zhǎn zhī, jí méi qí jiā dào zé cháng shí bèi, ruò pín bù néng cháng zhě lè jí gōng sī zhài fù, jiē tīng píng qí zǐ nǚ wèi nú bì yǐ cháng zhī. yòng xíng jì jùn, hǎn yǒu fàn zhě. lè yǒu wǔ xián qín zhēng bì lì héng chuī xiāo gǔ zhī shǔ, chuī lú yǐ hé qū. měi nián chū, jù xì pèi shuǐ shàng, wáng chéng yāo niǎn liè yǔ yí guān zhī. shì bì, wáng yǐ yī rù shuǐ, fēn wèi zuǒ yòu èr bù, yǐ shuǐ shí xiāng jiàn zhì, xuān hū chí zhú, zài sān ér zhǐ. sú jié jìng zì xǐ, shàng róng zhǐ, yǐ qū zǒu wèi jìng. bài zé yè yī jiǎo, lì duō fǎn gǒng, xíng bì chā shǒu. xìng duō guǐ fú, yán cí bǐ huì, bù jiǎn qīn shū. fù zǐ tóng chuān ér yù, gòng shì ér qǐn. hǎo gē wǔ, cháng yǐ shí yuè jì tiān, qí gōng huì yī fú, jiē jǐn xiù jīn yín yǐ wèi shì. hǎo dūn jù, shí yòng zǔ jī. chū sān chǐ mǎ, yún běn zhū méng suǒ chéng mǎ zhǒng, jí guǒ xià yě. fēng sú shàng yín, bù yǐ wèi kuì, sú duō yóu nǚ, fū wú cháng rén, yè zé nán nǚ qún jù ér xì, wú yǒu guì jiàn zhī jié. yǒu hūn jià, qǔ nán nǚ xiāng yuè jí wèi zhī. nán jiā sòng zhū jiǔ ér yǐ, wú cái pìn zhī lǐ huò yǒu shòu cái zhě, rén gòng chǐ zhī, yǐ wèi mài bì. sǐ zhě, bìn zài wū nèi, jīng sān nián, zé jí rì ér zàng. jū fù mǔ jí fū sàng, fú jiē sān nián, xiōng dì sān yuè. chū zhōng kū qì, zàng zé gǔ wǔ zuò lè yǐ sòng zhī. mái qì, qǔ sǐ zhě shēng shí fú wán chē mǎ zhì mù cè, huì zàng zhě zhēng qǔ ér qù. xìn fó fǎ, jìng guǐ shén, duō yín cí. yǒu shén miào èr suǒ: yī yuē fū yú shén, kè mù zuò fù rén xiàng yī yuē gāo dēng shén, yún shì qí shǐ zǔ fū yú shén zhī zǐ. bìng zhì guān sī, qiǎn rén shǒu hù, gài hé bó nǚ zhū méng yún.
官有大對盧、太大兄、大兄、小兄、竟侯奢、鳥拙、太大使者、大使者、小使 者、褥奢、翳屬、仙人,凡十二等,分掌內外事。其大對盧則以強弱相陵奪而自為 之,不由王署置。復有內評、五部褥薩。人皆頭著折風,形如弁,士人加插二鳥羽。 貴者,其冠曰蘇骨,多用紫羅為之,飾以金銀。服大袖衫、大口袴、素皮帶、黃革 履。婦人裙襦加襈。書有《五經》、《三史》、《三國志》、《晉陽秋》。兵器與 中國略同。及春秋校獵,王親臨之。稅,布五疋、谷五石;遊人則三年一稅,十人 共細布一疋。租,戶一石,次七斗,下五斗。其刑法,叛及謀逆者,縛之柱,爇而 斬之,籍沒其家;盜則償十倍,若貧不能償者樂及公私債負,皆聽評其子女為奴婢 以償之。用刑既峻,罕有犯者。樂有五弦、琴、箏、篳篥、橫吹、簫、鼓之屬,吹 蘆以和曲。每年初,聚戲浿水上,王乘腰輦、列羽儀觀之。事畢,王以衣入水,分 為左右二部,以水石相濺擲,喧呼馳逐,再三而止。俗潔淨自喜,尚容止,以趨走 為敬。拜則曳一腳,立多反拱,行必插手。性多詭伏,言辭鄙穢,不簡親疏。父子 同川而浴,共室而寢。好歌舞,常以十月祭天,其公會衣服,皆錦繡金銀以為飾。 好蹲踞,食用俎機。出三尺馬,雲本硃蒙所乘馬種,即果下也。風俗尚淫,不以為 愧,俗多游女,夫無常人,夜則男女群聚而戲,無有貴賤之節。有婚嫁,取男女相 悅即為之。男家送豬酒而已,無財聘之禮;或有受財者,人共恥之,以為賣婢。死 者,殯在屋內,經三年,擇吉日而葬。居父母及夫喪,服皆三年,兄弟三月。初終 哭泣,葬則鼓舞作樂以送之。埋訖,取死者生時服玩車馬置墓側,會葬者爭取而去。 信佛法,敬鬼神,多淫祠。有神廟二所:一曰夫余神,刻木作婦人像;一曰高登神, 雲是其始祖夫余神之子。並置官司,遣人守護,蓋河伯女、硃蒙雲。
jí suí píng chén hòu, tāng dà jù, chén bīng jī gǔ, wèi shǒu jù zhī cè. kāi huáng shí qī nián, shàng cì xǐ shū, zé yǐ měi qiǎn shǐ rén, suì cháng cháo gòng, suī chēng fān fù, chéng jié wèi jǐn. qū bī mò hé, jìn gù qì dān. xī nián qián xíng huò lì, zhāo dòng qún xiǎo, sī jiāng nǔ shǒu, xún cuàn xià guó, qǐ fēi yì yù bù zāng, gù wèi qiè dào? zuò shǐ kōng guǎn, yán jiā fáng shǒu yòu shù qiǎn mǎ qí, shā hài biān rén. héng zì cāi yí, mì chān xiāo xī, yīn qín xiǎo shì, xǔ qí zì xīn. tāng dé shū huáng kǒng, jiāng biǎo chén xiè. huì bìng zú.
及隋平陳後,湯大懼,陳兵積穀,為守拒之策。開皇十七年,上賜璽書,責以 每遣使人,歲常朝貢,雖稱籓附,誠節未盡。驅逼靺鞨,禁固契丹。昔年潛行貨利, 招動群小,私將弩手,巡竄下國,豈非意欲不臧,故為竊盜?坐使空館,嚴加防守; 又數遣馬騎,殺害邊人。恆自猜疑,密覘消息,殷勤曉示,許其自新。湯得書惶恐, 將表陳謝。會病卒。
zi yuán sì. wén dì shǐ bài yuán wèi shàng kāi fǔ yí tóng sān sī, xí jué liáo dōng gōng, cì fú yī xí. yuán fèng biǎo xiè ēn, bìng hè xiáng ruì, yīn qǐng fēng wáng. wén dì yōu cè wèi wáng. míng nián, lǜ mò hé wàn yú qí kòu liáo xī, yíng zhōu zǒng guǎn wéi shì chōng jī zǒu zhī. dì dà nù, mìng hàn wáng liàng wèi yuán shuài, zǒng shuǐ lù tǎo zhī, xià zhào chù qí jué wèi. shí kuì yùn bù jì, liù jūn fá shí, shī chū lín yú guān, fù yù jí yì, wáng shī bù zhèn. jí cì liáo shuǐ, yuán yì huáng jù, qiǎn shǐ xiè zuì, shàng biǎo chēng liáo dōng fèn tǔ chén yuán yún yún. shàng yú shì bà bīng, dài zhī rú chū. yuán yì suì qiǎn cháo gòng.
子元嗣。文帝使拜元為上開府儀同三司,襲爵遼東公,賜服一襲。元奉表謝恩, 並賀祥瑞,因請封王。文帝優冊為王。明年,率靺鞨萬餘騎寇遼西,營州總管韋世 衝擊走之。帝大怒,命漢王諒為元帥,總水陸討之,下詔黜其爵位。時饋運不繼, 六軍乏食,師出臨渝關,復遇疾疫,王師不振。及次遼水,元亦惶懼,遣使謝罪, 上表稱「遼東糞土臣元」云云。上於是罷兵,待之如初。元亦歲遣朝貢。
yáng dì sì wèi, tiān xià quán shèng, gāo chāng wáng tū jué qǐ rén kè hán bìng qīn yì què gòng xiàn, yú shì zhēng yuán rù cháo. yuán jù, fān lǐ pō què. dà yè qī nián, dì jiāng tǎo yuán zuì, chē jià dù liáo shuǐ, zhǐ yíng yú liáo dōng dì, fēn dào chū shī, gè dùn bīng yú qí chéng xià. gāo lì chū zhàn duō bù lì, jiē yīng chéng gù shǒu. dì lìng zhū jūn gōng zhī, yòu chì zhū jiāng, gāo lì ruò jiàng, jí yí fǔ nà, bù dé zòng bīng rù. chéng jiāng xiàn, zéi zhé yán jiàng, zhū jiāng fèng zhǐ, bù gǎn fù jī. xiān chí zòu, bǐ bào, zéi shǒu yù yì bèi, fù chū jù zhàn. rú cǐ zhě sān, dì bù wù. yóu shì shí jǐn shī lǎo, zhuǎn shū bù jì, zhū jūn duō bài jī, yú shì bān shī. shì xíng yě, wéi yú liáo shuǐ xī bá zéi wǔ lì luó, zhì liáo dōng jùn jí tōng dìng zhèn ér hái. jiǔ nián, dì fù qīn zhēng, chì zhū jūn yǐ pián yí cóng shì. zhū jiāng fēn dào gōng chéng, zéi shì rì cù. huì yáng xuán gǎn zuò luàn, dì dà jù, jí rì liù jūn bìng hái. bīng bù shì láng hú sī zhèng wáng rù gāo lì, gāo lì jù zhī shì shí, jǐn ruì lái zhuī, diàn jūn duō bài. shí nián, yòu fā tiān xià bīng, huì dào zéi fēng qǐ, suǒ zài zǔ jué, jūn duō shī qī. zhì liáo shuǐ, gāo lì yì kùn bì, qiǎn shǐ qǐ xiáng, yīn sòng hú sī zhèng shú zuì. dì xǔ zhī, dùn huái yuǎn zhèn shòu qí jiàng, réng yǐ fú qiú jūn shí guī. zhì jīng shī, yǐ gāo lì shǐ qīn gào tài miào, yīn jū liú zhī. réng zhēng yuán rù cháo, yuán jìng bù zhì. dì gèng tú hòu jǔ, huì tiān xià sàng luàn, suì bù fù xíng.
煬帝嗣位,天下全盛,高昌王、突厥啟人可汗並親詣闕貢獻,於是征元入朝。 元懼,蕃禮頗闕。大業七年,帝將討元罪,車駕度遼水,止營於遼東地,分道出師, 各頓兵於其城下。高麗出戰多不利,皆嬰城固守。帝令諸軍攻之,又敕諸將,高麗 若降,即宜撫納,不得縱兵入。城將陷,賊輒言降,諸將奉旨,不敢赴機。先馳奏, 比報,賊守御亦備,復出拒戰。如此者三,帝不悟。由是食盡師老,轉輸不繼,諸 軍多敗績,於是班師。是行也,唯於遼水西拔賊武厲邏,置遼東郡及通定鎮而還。 九年,帝復親征,敕諸軍以便宜從事。諸將分道攻城,賊勢日蹙。會楊玄感作亂, 帝大懼,即日六軍並還。兵部侍郎斛斯政亡入高麗,高麗具知事實,盡銳來追,殿 軍多敗。十年,又發天下兵,會盜賊蜂起,所在阻絕,軍多失期。至遼水,高麗亦 困弊,遣使乞降,因送斛斯政贖罪。帝許之,頓懷遠鎮受其降,仍以俘囚軍實歸。 至京師,以高麗使親告太廟,因拘留之。仍徵元入朝,元竟不至。帝更圖後舉,會 天下喪亂,遂不復行。
bǎi jì zhī guó, gài mǎ hán zhī shǔ yě, chū zì suǒ lí guó. qí wáng chū xíng, qí shì ér yú hòu rèn shēn, wáng hái, yù shā zhī. shì ér yuē: qián jiàn tiān shàng yǒu qì rú dà jī zi lái jiàng, gǎn, gù yǒu shēn. wáng shè zhī. hòu shēng nán, wáng zhì zhī shǐ láo, shǐ yǐ kǒu qì xū zhī, bù sǐ hòu xǐ yú mǎ lán, yì rú zhī. wáng yǐ wèi shén, mìng yǎng zhī, míng yuē dōng míng. jí zhǎng, shàn shè, wáng jì qí měng, fù yù shā zhī. dōng míng nǎi bēn zǒu, nán zhì yān zhì shuǐ, yǐ gōng jī shuǐ, yú biē jiē wèi qiáo, dōng míng chéng zhī de dù, zhì fū yú ér wáng yān. dōng míng zhī hòu yǒu chóu tái, dǔ yú rén xìn, shǐ lì guó yú dài fāng gù dì. hàn liáo dōng tài shǒu gōng sūn dù yǐ nǚ qī zhī, suì wèi dōng yí qiáng guó. chū yǐ bǎi jiā jì, yīn hào bǎi jì.
百濟之國,蓋馬韓之屬也,出自索離國。其王出行,其侍兒於後妊娠,王還, 欲殺之。侍兒曰:「前見天上有氣如大雞子來降,感,故有娠。」王舍之。後生男, 王置之豕牢,豕以口氣噓之,不死;後徙於馬闌,亦如之。王以為神,命養之,名 曰東明。及長,善射,王忌其猛,復欲殺之。東明乃奔走,南至淹滯水,以弓擊水, 魚鱉皆為橋,東明乘之得度,至夫余而王焉。東明之後有仇台,篤於仁信,始立國 於帶方故地。漢遼東太守公孫度以女妻之,遂為東夷強國。初以百家濟,因號百濟。
qí guó dōng jí xīn luó, běi jiē gāo jù lì, xī nán jù xiàn dà hǎi, chù xiǎo hǎi nán, dōng xī sì bǎi wǔ shí lǐ, nán běi jiǔ bǎi yú lǐ. qí dōu yuē jū bá chéng, yì yuē gù má chéng. qí wài gèng yǒu wǔ fāng: zhōng fāng yuē gǔ shā chéng, dōng fāng yuē dé ān chéng, nán fāng yuē jiǔ zhī xià chéng, xī fāng yuē dāo xiān chéng, běi fāng yuē xióng jīn chéng. wáng xìng yú shì, hào yú luó xiá, bǎi xìng hū wèi jiān jí zhī, xià yán bìng wáng yě. wáng qī hào yú lù, xià yán fēi yě. guān yǒu shí liù pǐn: zuǒ píng wǔ rén, yī pǐn dá lǜ sān shí rén, èr pǐn ēn lǜ, sān pǐn dé lǜ, sì pǐn yú lǜ, wǔ pǐn nài lǜ, liù pǐn. yǐ shàng guān shì yín huá. jiāng dé, qī pǐn, zǐ dài. shī dé, bā pǐn, zào dài. gù dé, jiǔ pǐn, chì dài. jì dé, shí pǐn, qīng dài. duì dé, shí yī pǐn wén dū, shí èr pǐn, jiē huáng dài. wǔ dū, shí sān pǐn zuǒ jūn, shí sì pǐn zhèn wǔ, shí wǔ pǐn kè yú, shí liù pǐn, jiē bái dài. zì ēn lǜ yǐ xià, guān wú cháng yuán. gè yǒu bù sī, fēn zhǎng zhòng wù. nèi guān yǒu qián nèi bù gǔ nèi bù nèi lüè bù wài lüè bù mǎ bù dāo bù gōng dé bù yào bù mù bù fǎ péi hòu gōng bù. wài guān yǒu sī jūn bù sī tú bù sī kōng bù sī kòu bù diǎn kǒu bù kè bù wài shě bù chóu bù rì guān bù shì bù, zhǎng lì sān nián yī jiāo dài. dū xià yǒu wàn jiā, fēn wèi wǔ bù, yuē shàng bù qián bù zhōng bù xià bù hòu bù, bù yǒu wǔ xiàng, shì shù jū yān. bù tǒng bīng wǔ bǎi rén. wǔ fāng gè yǒu fāng lǐng yī rén, yǐ dá lǜ wèi zhī, fāng zuǒ èr zhī. fāng yǒu shí jùn, jùn yǒu jiāng sān rén, yǐ dé lǜ wèi zhī. tǒng bīng yī qiān èr bǎi rén yǐ xià, qī bǎi rén yǐ shàng. chéng zhī nèi wài rén shù jí yú xiǎo chéng, xián fēn lì yān.
其國東極新羅,北接高句麗,西南俱限大海,處小海南,東西四百五十里,南 北九百餘里。其都曰居拔城,亦曰固麻城。其外更有五方:中方曰古沙城,東方曰 得安城,南方曰久知下城,西方曰刀先城,北方曰熊津城。王姓余氏,號「於羅瑕」, 百姓呼為「鞬吉支」,夏言並王也。王妻號「於陸」,夏言妃也。官有十六品:左 平五人,一品;達率三十人,二品;恩率,三品;德率,四品;杅率,五品;奈率, 六品。已上冠飾銀華。將德,七品,紫帶。施德,八品,皁帶。固德,九品,赤帶。 季德,十品,青帶。對德,十一品;文督,十二品,皆黃帶。武督,十三品;佐軍, 十四品;振武,十五品;克虞,十六品,皆白帶。自恩率以下,官無常員。各有部 司,分掌眾務。內官有前內部、谷內部、內掠部、外掠部、馬部、刀部、功德部、 藥部、木部、法陪、後宮部。外官有司軍部、司徒部、司空部、司寇部、點口部、 客部、外舍部、綢部、日官部、市部,長吏三年一交代。都下有萬家,分為五部, 曰上部、前部、中部、下部、後部,部有五巷,士庶居焉。部統兵五百人。五方各 有方領一人,以達率為之,方佐貳之。方有十郡,郡有將三人,以德率為之。統兵 一千二百人以下,七百人以上。城之內外人庶及余小城,咸分隸焉。
qí rén zá yǒu xīn luó gāo lì wō děng, yì yǒu zhōng guó rén. qí yǐn shí yī fú, yǔ gāo lì lüè tóng. ruò cháo bài jì sì, qí guān liǎng xiāng jiā chì, róng shì zé bù. bài yè zhī lǐ, yǐ liǎng shǒu jù dì wèi lǐ. fù rén bù jiā fěn dài, nǚ biàn fà chuí hòu, yǐ chū jià, zé fēn wèi liǎng dào, pán yú tóu shàng. zhǔ shì páo ér xiù wēi dà. bīng yǒu gōng jiàn dāo shuò. sú zhòng qí shè, jiān ài fén shǐ, ér xiù yì zhě pō jiě shǔ wén, néng lì shì. yòu zhī yī yào shī guī, yǔ xiāng shù yīn yáng wǔ xíng fǎ. yǒu sēng ní, duō sì tǎ, ér wú dào shì. yǒu gǔ jiǎo kōng hóu zhēng yú chí dí zhī lè, tóu hú chū pú nòng zhū wò shuò děng zá xì. yóu shàng yì qí. xíng sòng yuán jiā lì, yǐ jiàn yín yuè wèi suì shǒu. fù shuì yǐ bù juàn sī má jí mǐ děng, liàng suì fēng jiǎn, chà děng shū zhī. qí xíng fá, fǎn pàn tuì jūn jí shā rén zhě, zhǎn dào zhě, liú, qí zāng liǎng bèi zhēng zhī fù fàn jiān, méi rù fū jiā wèi bì. hūn qǔ zhī lǐ, lüè tóng huá sú. fù mǔ jí fū sǐ zhě, sān nián jū fú, yú qīn zé zàng qì chú zhī. tǔ tián shī, qì hòu wēn nuǎn, rén jiē shān jū. yǒu jù lì, qí wǔ gǔ zá guǒ cài shū jí jiǔ lǐ yáo zhuàn zhī shǔ, duō tóng yú nèi dì. wéi wú tuó luó lǘ yáng é yā děng. guó zhōng dà xìng yǒu bā zú, shā shì yàn shì shì jiě shì zhēn shì guó shì mù shì miáo shì. qí wáng měi yǐ sì zhòng yuè jì tiān jí wǔ dì zhī shén. lì qí shǐ zǔ chóu tái zhī miào yú guó chéng, suì sì cí zhī. guó xī nán, rén dǎo jū zhě shí wǔ suǒ, jiē yǒu chéng yì.
其人雜有新羅、高麗、倭等,亦有中國人。其飲食衣服,與高麗略同。若朝拜 祭祀,其冠兩廂加翅,戎事則不。拜謁之禮,以兩手據地為禮。婦人不加粉黛,女 辮髮垂後,已出嫁,則分為兩道,盤於頭上。主似袍而袖微大。兵有弓箭刀槊。俗 重騎射,兼愛墳史,而秀異者頗解屬文,能吏事。又知醫藥、蓍龜,與相術、陰陽 五行法。有僧尼,多寺塔,而無道士。有鼓角、箜篌、箏竽、篪笛之樂,投壺、樗 蒲、弄珠、握槊等雜戲。尤尚奕棋。行宋《元嘉歷》,以建寅月為歲首。賦稅以布、 絹、絲、麻及米等,量歲豐儉,差等輸之。其刑罰,反叛、退軍及殺人者,斬;盜 者,流,其贓兩倍征之;婦犯奸,沒入夫家為婢。婚娶之禮,略同華俗。父母及夫 死者,三年居服,余親則葬訖除之。土田濕,氣候溫暖,人皆山居。有巨栗,其五 谷、雜果、菜蔬及酒醴肴饌之屬,多同於內地。唯無駝、騾、驢、羊、鵝、鴨等。 國中大姓有八族,沙氏、燕氏、氏、解氏、真氏、國氏、木氏、苗氏。其王每以 四仲月祭天及五帝之神。立其始祖仇台之廟於國城,歲四祠之。國西南,人島居者 十五所,皆有城邑。
wèi yán xìng èr nián, qí wáng yú qìng shǐ qiǎn qí guān jūn jiāng jūn fù mǎ dū wèi fú sī hóu zhǎng shǐ yú lǐ lóng xiāng jiāng jūn dài fāng tài shǒu sī mǎ zhāng mào děng shàng biǎo zì tōng, yún: chén yǔ gāo lì, yuán chū fū yú, xiān shì zhī shí, dǔ chóng jiù kuǎn. qí zǔ zhāo, qīng fèi lín hǎo, líng jiàn chén jìng. chén zǔ xū, zhěng lǚ diàn mài, xiāo zhǎn zhāo shǒu. zì ěr yǐ lái, mò gǎn nán gù. zì féng shì shù zhōng, yú jìn bēn cuàn, chǒu lèi jiàn shèng, suì jiàn líng bī, gòu yuàn lián huò, sān shí yú zài. ruò tiān cí qū jīn, yuǎn jí wú wài, sù qiǎn yī jiāng, lái jiù chén guó. dāng fèng sòng bǐ nǚ, zhí sǎo hòu gōng, bìng qiǎn zǐ dì, shōu yǔ wài jiù, chǐ rǎng pǐ fū, bù gǎn zì yǒu. qù gēng chén nián hòu, chén xī jiè hǎi zhōng, jiàn shī shí yú, bìng dé yī qì ān lēi. kàn zhī, fēi gāo lì zhī wù. hòu wén nǎi shì wáng rén lái jiàng chén guó, zhǎng shé gé lù, yǐ zǔ yú hǎi. jīn shàng suǒ de ān yī, yǐ wèi shí jiǎo.
魏延興二年,其王餘慶始遣其冠軍將軍駙馬都尉弗斯侯、長史余禮、龍驤將軍、 帶方太守司馬張茂等上表自通,云:「臣與高麗,源出夫余,先世之時,篤崇舊款。 其祖釗,輕廢鄰好,陵踐臣境。臣祖須,整旅電邁,梟斬釗首。自爾以來,莫敢南 顧。自馮氏數終,餘燼奔竄,醜類漸盛,遂見陵逼,構怨連禍,三十餘載。若天慈 曲矜,遠及無外,速遣一將,來救臣國。當奉送鄙女,執掃後宮,並遣子弟,收圉 外廄,尺壤疋夫,不敢自有。去庚辰年後,臣西界海中,見屍十餘,並得衣器鞍勒。 看之,非高麗之物。後聞乃是王人來降臣國,長蛇隔路,以阻於海。今上所得鞍一, 以為實矯。」
xiàn wén yǐ qí pì yuǎn, mào xiǎn rù xiàn, lǐ yù yōu hòu, qiǎn shǐ zhě shào ān yǔ qí shǐ jù hái. zhào yuē: dé biǎo wén zhī wú yàng. qīng yǔ gāo lì bù mù, zhì bèi líng fàn, gǒu néng shùn yì, shǒu zhī yǐ rén, yì hé yōu yú kòu chóu yě. qián suǒ qiǎn shǐ, fú hǎi yǐ fǔ huāng wài zhī guó, cóng lái jī nián, wǎng ér bù fǎn, cún wáng dá fǒu, wèi néng shěn xī. qīng suǒ sòng ān, bǐ xiào jiù chéng, fēi zhōng guó zhī wù. bù kě yǐ yí sì zhī shì, yǐ shēng bì rán zhī guò. jīng lüè quán yào, yǐ jù bié zhǐ. yòu zhào yuē: gāo lì chēng fān xiān cháo, gōng zhí rì jiǔ, yú bǐ suī yǒu zì xī zhī xìn, yú guó wèi yǒu fàn lìng zhī qiān. qīng shǐ mìng shǐ tōng, biàn qiú zhì fá, xún tǎo shì huì, lǐ yì wèi zhōu. suǒ xiàn jǐn bù hǎi wù, suī bù xī dá, míng qīng zhì xīn. jīn cì zá wù rú bié. yòu zhào liǎn hù sòng ān děng. zhì gāo lì, liǎn chēng xī yǔ yú qìng yǒu chóu, bù lìng dōng guò. ān děng yú shì jiē hái, nǎi xià zhào qiè zé zhī. wǔ nián, shǐ ān děng cóng dōng lái fú hǎi, cì yú qìng xǐ shū, bāo qí chéng jié. ān děng zhì hǎi bīn, yù fēng piāo dàng, jìng bù dá ér hái.
獻文以其僻遠,冒險入獻,禮遇優厚,遣使者邵安與其使俱還。詔曰:「得表 聞之無恙。卿與高麗不睦,至被陵犯,苟能順義,守之以仁,亦何憂於寇讎也。前 所遣使,浮海以撫荒外之國,從來積年,往而不反,存亡達否,未能審悉。卿所送 鞍,比校舊乘,非中國之物。不可以疑似之事,以生必然之過。經略權要,已具別 旨。」又詔曰:「高麗稱籓先朝,供職日久,於彼雖有自昔之釁,於國未有犯令之 愆。卿使命始通,便求致伐,尋討事會,理亦未周。所獻錦布海物,雖不悉達,明 卿至心。今賜雜物如別。」又詔璉護送安等。至高麗,璉稱昔與餘慶有讎,不令東 過。安等於是皆還,乃下詔切責之。五年,使安等從東萊浮海,賜餘慶璽書,褒其 誠節。安等至海濱,遇風飄蕩,竟不達而還。
zì jìn sòng qí liáng jù jiāng zuǒ, yì qiǎn shǐ chēng fān, jiān shòu bài fēng. yì yǔ wèi bù jué.
自晉、宋、齊、梁據江左,亦遣使稱籓,兼受拜封。亦與魏不絕。
jí qí shòu dōng wèi chán, qí wáng lóng yì tōng shǐ yān. yān sǐ, zi yú chāng yì tōng shǐ mìng yú qí. wǔ píng yuán nián, qí hòu zhǔ yǐ yú chāng wèi shǐ chí jié shì zhōng chē qí dà jiāng jūn, dài fāng jùn gōng bǎi jì wáng rú gù. èr nián, yòu rén yú chāng wèi chí jié dū du dōng qīng zhōu zhū jūn shì dōng qīng zhōu cì shǐ.
及齊受東魏禪,其王隆亦通使焉。淹死,子余昌亦通使命於齊。武平元年,齊 後主以余昌為使持節、侍中、車騎大將軍,帶方郡公、百濟王如故。二年,又人余 昌為持節、都督東青州諸軍事、東青州刺史。
zhōu jiàn dé liù nián, qí miè, yú chāng shǐ qiǎn shǐ tōng zhōu. xuān zhèng yuán nián, yòu qiǎn shǐ wèi xiàn.
周建德六年,齊滅,余昌始遣使通周。宣政元年,又遣使為獻。
suí kāi huáng chū, yú chāng yòu qiǎn shǐ gòng fāng wù, bài shàng kāi fǔ dài fāng jùn gōng bǎi jì wáng. píng chén zhī suì, zhàn chuán piào zhì hǎi dōng dān móu luó guó. qí chuán dé hái, jīng yú bǎi jì, chāng zī sòng zhī shén hòu, bìng qiǎn shǐ fèng biǎo hè píng chén. wén dì shàn zhī, xià zhào yuē: bǐ guó xuán gé, lái wǎng zhì nán, zì jīn yǐ hòu, bù xū nián bié rù gòng. shǐ zhě wǔ dǎo ér qù. shí bā nián, yú chāng shǐ qí zhǎng shǐ wáng biàn nà lái xiàn fāng wù. shǔ xìng liáo dōng zhī yì, qiǎn fèng biǎo, qǐng wèi jūn dǎo. dì xià zhào, hòu qí shǐ ér qiǎn zhī. gāo lì pō zhī qí shì, bīng qīn qí jìng. yú chāng sǐ, zi yú zhāng lì. dà yè sān nián, yú zhāng qiǎn shǐ yàn wén jìn cháo gòng. qí nián, yòu qiǎn shǐ wáng xiào lín rù xiàn, qǐng tǎo gāo lì. yáng dì xǔ zhī, mìng chān gāo lì dòng jìng. rán yú zhāng nèi yǔ gāo lì tōng hé, xié zhà yǐ kuī zhōng guó. qī nián, dì qīn zhēng gāo lì, yú zhāng shǐ qí chén guó zhì móu lái qǐng jūn qī. dì dà yuè, hòu jiā shǎng cì, qiǎn shàng shū qǐ bù láng xí lǜ yì bǎi jì, yǔ xiāng zhī. míng nián, liù jūn dù liáo, yú zhāng yì yán bīng yú jìng, shēng yán zhù jūn, shí chí liǎng duān. xún yǔ xīn luó yǒu xì, měi xiāng zhàn zhēng. shí nián, fù qiǎn shǐ cháo gòng. hòu tiān xià luàn, shǐ mìng suì jué.
隋開皇初,余昌又遣使貢方物,拜上開府、帶方郡公、百濟王。平陳之歲,戰 船漂至海東耽牟羅國。其船得還,經於百濟,昌資送之甚厚,並遣使奉表賀平陳。 文帝善之,下詔曰:「彼國懸隔,來往至難,自今以後,不須年別入貢。」使者舞 蹈而去。十八年,余昌使其長史王辯那來獻方物。屬興遼東之役,遣奉表,請為軍 導。帝下詔,厚其使而遣之。高麗頗知其事,兵侵其境。余昌死,子余璋立。大業 三年,余璋遣使燕文進朝貢。其年,又遣使王孝鄰入獻,請討高麗。煬帝許之,命 覘高麗動靜。然余璋內與高麗通和,挾詐以窺中國。七年,帝親征高麗,余璋使其 臣國智牟來請軍期。帝大悅,厚加賞賜,遣尚書起部郎席律詣百濟,與相知。明年, 六軍度遼,余璋亦嚴兵於境,聲言助軍,實持兩端。尋與新羅有隙,每相戰爭。十 年,復遣使朝貢。後天下亂,使命遂絕。
qí nán, hǎi xíng sān yuè yǒu dān móu luó guó, nán běi qiān yú lǐ, dōng xī shù bǎi lǐ, tǔ duō zhāng lù, fù yōng yú bǎi jì. xī xíng sān rì, zhì mò guó qiān yú lǐ yún.
其南,海行三月有耽牟羅國,南北千餘里,東西數百里,土多麞鹿,附庸於百 濟。西行三日,至貊國千餘里雲。
xīn luó zhě, qí xiān běn chén hán zhǒng yě. dì zài gāo lì dōng nán, jū hàn shí lè làng dì. chén hán yì yuē qín hán. xiāng chuán yán qín shì wáng rén bì yì lái shì, mǎ hán gē qí dōng jiè jū zhī, yǐ qín rén, gù míng zhī yuē qín hán. qí yán yǔ míng wù, yǒu shì zhōng guó rén, míng guó wèi bāng, gōng wèi hú, zéi wèi kòu, xíng jiǔ wèi xíng shāng, xiāng hū jiē wèi tú, bù yǔ mǎ hán tóng. yòu chén hán wáng cháng yòng mǎ hán rén zuò zhī, shì shì xiàng chuán, chén hán bù dé zì lì wáng, míng qí liú yí zhī rén gù yě. héng wèi mǎ hán suǒ zhì. chén hán zhī shǐ, yǒu liù guó, shāo fēn wèi shí èr, xīn luó zé qí yī yě. huò chēng wèi jiāng wú qiū jiǎn tǎo gāo lì pò zhī, bēn wò jǔ, qí hòu fù guī gù guó, yǒu liú zhě, suì wèi xīn luó, yì yuē sī lú. qí rén zá yǒu huá xià gāo lì bǎi jì zhī shǔ, jiān yǒu wò jǔ bù nài hán miè zhī dì. qí wáng běn bǎi jì rén, zì hǎi táo rù xīn luó, suì wáng qí guó. chū fù yōng yú bǎi jì, bǎi jì zhēng gāo lì, bù kān róng yì, hòu xiāng shuài guī zhī, suì zhì qiáng shèng. yīn xí bǎi jì, fù yōng yú jiā luó guó yān. chuán shì sān shí, zhì zhēn píng. yǐ suí kāi huáng shí sì nián, qiǎn shǐ gòng fāng wù. wén dì bài zhēn píng shàng kāi fǔ lè làng jùn gōng xīn luó wáng.
新羅者,其先本辰韓種也。地在高麗東南,居漢時樂浪地。辰韓亦曰秦韓。相 傳言秦世亡人避役來適,馬韓割其東界居之,以秦人,故名之曰秦韓。其言語名物, 有似中國人,名國為邦,弓為弧,賊為寇,行酒為行觴,相呼皆為徒,不與馬韓同。 又辰韓王常用馬韓人作之,世世相傳,辰韓不得自立王,明其流移之人故也。恆為 馬韓所制。辰韓之始,有六國,稍分為十二,新羅則其一也。或稱魏將毋丘儉討高 麗破之,奔沃沮,其後復歸故國,有留者,遂為新羅,亦曰斯盧。其人雜有華夏、 高麗、百濟之屬,兼有沃沮、不耐、韓、滅之地。其王本百濟人,自海逃入新羅, 遂王其國。初附庸於百濟,百濟征高麗,不堪戎役,後相率歸之,遂致強盛。因襲 百濟,附庸於迦羅國焉。傳世三十,至真平。以隋開皇十四年,遣使貢方物。文帝 拜真平上開府、樂浪郡公、新羅王。
qí guān yǒu shí qī děng: yī yuē yī fá gàn, guì rú xiāng guó, cì yī chǐ gàn, cì yíng gàn, cì pò mí gàn, cì dà ā chǐ gàn, cì ā chǐ gàn, cì yǐ jí gàn, cì shā duō gàn, cì jí fú gàn, cì dà nài mó gàn, cì nài mó, cì dà shě, cì xiǎo shè, cì jí shì, cì dà wū, cì xiǎo wū, cì zào wèi. wài yǒu jùn xiàn. qí wén zì jiǎ bīng, tóng yú zhōng guó. xuǎn rén zhuàng jiàn zhě xī rù jūn, fēng shù luó jù tún yíng bù wǔ. fēng sú xíng zhèng yī fú lüè yǔ gāo lì bǎi jì tóng. měi yuè dàn xiāng hè, wáng shè yàn huì, bān lài qún guān. qí rì, bài rì yuè shén zhǔ. bā yuè shí wǔ rì shè lè, lìng guān rén shè, shǎng yǐ mǎ bù. qí yǒu dà shì, zé jù guān xiáng yì dìng zhī. fú sè shàng huà sù, fù rén biàn fà rào jǐng, yǐ zá cǎi jí zhū wèi shì. hūn jià lǐ wéi jiǔ shí ér yǐ, qīng zhòng suí pín fù. xīn fù zhī xī, nǚ xiān bài jiù gū, cì jí bài dà xiōng fū. sǐ yǒu guān liǎn, zàng sòng qǐ fén líng. wáng jí fù mǔ qī zǐ sàng, jū fú yī nián. tián shén liáng wò, shuǐ lù jiān zhǒng. qí wǔ gǔ guǒ cài niǎo shòu wù chǎn, lüè yǔ huá tóng.
其官有十七等:一曰伊罰干,貴如相國,次伊尺干,次迎干,次破彌干,次大 阿尺干,次阿尺干,次乙吉干,次沙咄干,次及伏干,次大奈摩干,次奈摩,次大 舍,次小舍,次吉士,次大烏,次小烏,次造位。外有郡縣。其文字、甲兵,同於 中國。選人壯健者悉入軍,烽、戍、邏俱屯營部伍。風俗、刑政、衣服略與高麗、 百濟同。每月旦相賀,王設宴會,班賚群官。其日,拜日月神主。八月十五日設樂, 令官人射,賞以馬、布。其有大事,則聚官詳議定之。服色尚畫素,婦人辮髮繞頸, 以雜彩及珠為飾。婚嫁禮唯酒食而已,輕重隨貧富。新婦之夕,女先拜舅姑,次即 拜大兄、夫。死有棺斂,葬送起墳陵。王及父母妻子喪,居服一年。田甚良沃,水 陸兼種。其五穀、果菜、鳥獸、物產,略與華同。
dà yè yǐ lái, suì qiǎn cháo gòng. xīn luó dì duō shān xiǎn, suī yǔ bǎi jì gòu xì, bǎi jì yì bù néng tú zhī yě.
大業以來,歲遣朝貢。新羅地多山險,雖與百濟構隙,百濟亦不能圖之也。
wù jí guó zài gāo jù lì běi, yī yuē mò hé. yì luò gè zì yǒu zhǎng, bù xiāng zǒng yī. qí rén jìn hàn, yú dōng yí zuì qiáng, yán yǔ dú yì. cháng qīng dòu mò lóu děng guó, zhū guó yì huàn zhī. qù luò yáng wǔ qiān lǐ. zì hé lóng běi èr bǎi yú lǐ yǒu shàn yù shān, shān běi xíng shí sān rì zhì qí lí shān, yòu běi xíng qī rì zhì luò huán shuǐ, shuǐ guǎng lǐ yú, yòu běi xíng shí wǔ rì zhì tài yuè lǔ shuǐ, yòu dōng běi xíng shí bā rì dào qí guó. guó yǒu dà shuǐ, kuò sān lǐ yú, míng sù mò shuǐ. qí bù lèi fán yǒu qī zhǒng: qí yī hào sù mò bù, yǔ gāo lì jiē, shèng bīng shù qiān, duō xiāo wǔ, měi kòu gāo lì qí èr bó duō bù, zài sù mò běi, shèng bīng qī qiān qí sān ān chē gǔ bù, zài bó duō dōng běi qí sì fú niè bù, zài bó duō dōng qí wǔ hào shì bù, zài fú niè dōng qí liù hēi shuǐ bù, zài ān chē gǔ xī běi, qí qī bái shān bù, zài sù mò dōng nán. shèng bīng bìng bù guò sān qiān, ér hēi shuǐ bù yóu wèi jìn jiàn. zì fú niè yǐ dōng, shǐ jiē shí zú, jí gǔ sù shèn shì yě. dōng yí zhōng wèi qiáng guó. suǒ jū duō yī shān shuǐ. qú shuài yuē dà mò fú mán duō. guó nán yǒu cóng tài shān zhě, huá yán tài huáng, sú shén jìng wèi zhī, rén bù dé shān shàng sōu wū, xíng jīng shān zhě, yǐ wù shèng qù. shàng yǒu xióng pí bào láng, jiē bù hài rén, rén yì bù gǎn shā. dì bēi shī, zhú tǔ rú dī, záo xué yǐ jū, kāi kǒu xiàng shàng, yǐ tī chū rù. qí guó wú niú, yǒu mǎ, chē zé bù tuī, xiāng yǔ ǒu gēng. tǔ duō sù mài jì, cài zé yǒu kuí. shuǐ qì jiǎn, shēng yán yú mù pí zhī shàng, yì yǒu yán chí. qí chù duō liè, wú yáng. jué mǐ wèi jiǔ, yǐn zhī yì zuì. hūn jià, fù rén fú bù qún, nán zǐ yī zhū pí qiú, tóu chā wǔ bào wěi. sú yǐ nì xǐ shǒu miàn, yú zhū yí zuì wèi bù jié. chū hūn zhī xī, nán jiù nǚ jiā, zhí nǚ rǔ ér bà. dù, qí qī wài yín, rén yǒu gào qí fū, fū zhé shā qī ér hòu huǐ, bì shā gào zhě. yóu shì jiān yín shì zhōng bù fā. rén jiē shàn shè. yǐ shè liè wèi yè. jiǎo gōng zhǎng sān chǐ, jiàn zhǎng chǐ èr cùn, cháng yǐ qī bā yuè zào dú yào, fù shǐ yǐ shè qín shòu, zhōng zhě lì sǐ. zhǔ dú yào qì yì néng shā rén. qí fù mǔ chūn xià sǐ, lì mái zhī, zhǒng shàng zuò wū, lìng bù yǔ shī ruò qiū dōng sǐ, yǐ qí shī bǔ diāo, diāo shí qí ròu, duō de zhī.
勿吉國在高句麗北,一曰靺鞨。邑落各自有長,不相總一。其人勁悍,於東夷 最強,言語獨異。常輕豆莫婁等國,諸國亦患之。去洛陽五千里。自和龍北二百餘 里有善玉山,山北行十三日至祁黎山,又北行七日至洛環水,水廣里余,又北行十 五日至太岳魯水,又東北行十八日到其國。國有大水,闊三里余,名速末水。其部 類凡有七種:其一號粟末部,與高麗接,勝兵數千,多驍武,每寇高麗;其二伯咄 部,在粟末北,勝兵七千;其三安車骨部,在伯咄東北;其四拂涅部,在伯咄東; 其五號室部,在拂涅東;其六黑水部,在安車骨西北,其七白山部,在粟末東南。 勝兵並不過三千,而黑水部尤為勁健。自拂涅以東,矢皆石鏃,即古肅慎氏也。東 夷中為強國。所居多依山水。渠帥曰大莫弗瞞咄。國南有從太山者,華言太皇,俗 甚敬畏之,人不得山上溲污,行經山者,以物盛去。上有熊羆豹狼,皆不害人,人 亦不敢殺。地卑濕,築土如堤,鑿穴以居,開口向上,以梯出入。其國無牛,有馬, 車則步推,相與偶耕。土多粟、麥、穄,菜則有葵。水氣鹼,生鹽於木皮之上,亦 有鹽池。其畜多獵,無羊。嚼米為酒,飲之亦醉。婚嫁,婦人服布裙,男子衣豬皮 裘,頭插武豹尾。俗以溺洗手面,於諸夷最為不潔。初婚之夕,男就女家,執女乳 而罷。妒,其妻外淫,人有告其夫,夫輒殺妻而後悔,必殺告者。由是姦淫事終不 發。人皆善射。以射獵為業。角弓長三尺,箭長尺二寸,常以七八月造毒藥,傅矢 以射禽獸,中者立死。煮毒藥氣亦能殺人。其父母春夏死,立埋之,冢上作屋,令 不雨濕;若秋冬死,以其屍捕貂,貂食其肉,多得之。
yán xìng zhōng, qiǎn yǐ lì zhī cháo xiàn. tài hé chū, yòu gòng mǎ wǔ bǎi pǐ. yǐ lì zhī chēng: chū fā qí guó, chéng chuán sù nán hé xī shàng, zhì tài mǐ hé, shěn chuán yú shuǐ. nán chū lù xíng, dù luò gū shuǐ, cóng qì dān xī jiè dá hé lóng. zì yún qí guó xiān pò gāo jù lì shí luò, mì gòng bǎi jì móu, cóng shuǐ dào bìng lì qǔ gāo lì, qiǎn yǐ lì zhī fèng shǐ dà guó, móu qí kě fǒu. zhào chì: sān guó tóng shì fān fù, yí gòng hé shùn, wù xiāng qīn rǎo. yǐ lì zhī nǎi hái. cóng qí lái dào, qǔ de běn chuán, fàn dá qí guó. jiǔ nián, fù qiǎn shǐ hóu ní zhī cháo. míng nián, fù rù gòng. qí bàng yǒu dà mò lú guó fù zhōng guó mò duō huí guó kù lóu guó sù hé guó jù fú fú guó pǐ lí ěr guó bá dà hé guó yù yǔ líng guó kù fú zhēn guó lǔ lóu guó yǔ zhēn hóu guó, qián hòu gè qiǎn shǐ cháo xiàn. tài hé shí èr nián, wù jí fù qiǎn shǐ gòng hù shǐ fāng wù yú jīng shī. shí qī nián, yòu qiǎn shǐ rén pó fēi děng wǔ bǎi yú rén cháo gòng. jǐng míng sì nián, fù qiǎn shǐ hóu lì guī cháo gòng. zì cǐ qì yú zhèng guāng, gòng shǐ xiāng xún. ěr hòu zhōng guó fēn rǎo, pō huò bù zhì. xìng hé èr nián liù yuè, qiǎn shí wén yún děng gòng fāng wù. yǐ zhì yú qí, cháo gòng bù jué.
延興中,遣乙力支朝獻。太和初,又貢馬五百匹。乙力支稱:初發其國,乘船 溯難河西上,至太沵河,沈船於水。南出陸行,度洛孤水,從契丹西界達和龍。自 雲其國先破高句麗十落,密共百濟謀,從水道併力取高麗,遣乙力支奉使大國,謀 其可否。詔敕:「三國同是籓附,宜共和順,勿相侵擾。」乙力支乃還。從其來道, 取得本船,泛達其國。九年,復遣使侯尼支朝。明年,復入貢。其傍有大莫盧國、 覆鍾國、莫多回國、庫婁國、素和國、具弗伏國、匹黎爾國、拔大何國、郁羽陵國、 庫伏真國、魯婁國、羽真侯國,前後各遣使朝獻。太和十二年,勿吉復遣使貢楛矢、 方物於京師。十七年,又遣使人婆非等五百餘人朝貢。景明四年,復遣使侯力歸朝 貢。自此迄於正光,貢使相尋。爾後中國紛擾,頗或不至。興和二年六月,遣石文 雲等貢方物。以至於齊,朝貢不絕。
suí kāi huáng chū, xiāng shuài qiǎn shǐ gòng xiàn. wén dì zhào qí shǐ yuē: zhèn wén bǐ tǔ rén yǒng, jīn lái shí fù zhèn huái. shì ěr děng rú zi, ěr yí jìng zhèn rú fù. duì yuē: chén děng pì chù yī fāng, wén nèi guó yǒu shèng rén, gù lái cháo bài. jì qīn fèng shèng yán, yuàn zhǎng wèi nú pú. qí guó xī běi yǔ qì dān jiē, měi xiāng jié lüè, hòu yīn qí shǐ lái, wén dì jiè zhī, shǐ wù xiāng gōng jī. shǐ zhě xiè zuì. wén dì yīn hòu láo zhī, lìng yàn yǐn yú qián, shǐ zhě yǔ qí tú jiē qǐ wǔ, qū zhé duō zhàn dòu róng. shàng gù wèi shì chén yuē: tiān dì jiān nǎi yǒu cǐ wù, cháng zuò yòng bīng yì. rán qí guó yǔ suí xuán gé, wéi sù mò bái shān wèi jìn. yáng dì chū, yǔ gāo lì zhàn, pín bài qí zhòng. qú shuài tū dì jī lǜ qí bù jiàng, bài yòu guāng lù dài fū, jū zhī liǔ chéng. yǔ biān rén lái wǎng, yuè zhōng guó fēng sú, qǐng bèi guān dài, dì jiā zhī, cì yǐ jǐn qǐ ér bāo chǒng zhī. jí liáo dōng zhī yì, tū dì jī lǜ qí tú yǐ cóng, měi yǒu zhàn gōng, shǎng cì shén hòu. shí sān nián, cóng xìng jiāng dū, xún fàng hái liǔ chéng. lǐ mì qiǎn bīng yāo zhī, jǐn ér dé miǎn. zhì gāo yáng, méi yú wáng xū bá. wèi jǐ, dùn guī luó yì.
隋開皇初,相率遣使貢獻。文帝詔其使曰:「朕聞彼土人勇,今來實副朕懷。 視爾等如子,爾宜敬朕如父。」對曰:「臣等僻處一方,聞內國有聖人,故來朝拜。 既親奉聖顏,願長為奴僕。」其國西北與契丹接,每相劫掠,後因其使來,文帝誡 之,使勿相攻擊。使者謝罪。文帝因厚勞之,令宴飲於前,使者與其徒皆起舞,曲 折多戰鬥容。上顧謂侍臣曰:「天地間乃有此物,常作用兵意。」然其國與隋懸隔, 唯粟末、白山為近。煬帝初,與高麗戰,頻敗其眾。渠帥突地稽率其部降,拜右光 祿大夫,居之柳城。與邊人來往,悅中國風俗,請被冠帶,帝嘉之,賜以錦綺而褒 寵之。及遼東之役,突地稽率其徒以從,每有戰功,賞賜甚厚。十三年,從幸江都, 尋放還柳城。李密遣兵邀之,僅而得免。至高陽,沒於王須拔。未幾,遁歸羅藝。
xī, běn yuē kù mò xī, qí xiān dōng bù hú yǔ wén zhī bié zhǒng yě. chū wèi mù róng huǎng suǒ pò, yí luò zhě cuàn nì sōng mò zhī jiān. sú shén bù jié jìng, ér shàn shè liè, hǎo wèi kòu chāo. dēng guó sān nián, dào wǔ qīn zì chū tǎo, zhì ruò shuǐ nán dà pò zhī, huò qí mǎ niú yáng shǐ shí yú wàn. dì yuē: cǐ qún dí zhū zhǒng, bù shí dé yì, shǔ qiè gǒu dào, hé zú wèi huàn? jīn zhōng zhōu dà luàn, wú xiān píng zhī, rán hòu zhāng qí wēi huái, zé wú suǒ bù fú yǐ. jì ér chē jià nán qiān, shí shù nián jiān, zhū zhǒng yǔ kù mò xī yì jiē zī shèng. jí kāi liáo hǎi, zhì shù hé lóng, zhū yí zhèn jù, gè xiàn fāng wù. wén chéng xiàn wén zhī shì, kù mò xī suì zhì míng mǎ wén pí. xiào wén chū, qiǎn shǐ cháo gòng. tài hé sì nián, zhé rù sāi nèi, cí yǐ wèi dì dòu gān chāo lüè, zhào shū qiè zé zhī. èr shí èr nián, rù kòu ān zhōu, shí yíng yàn yōu sān zhōu bīng shù qiān rén jī zǒu zhī. hòu fù kuǎn fù, měi qiú rù sāi jiāo yì. xuān wǔ zhào yuē: kù mò xī qù tài hé èr shí yī nián yǐ qián, yǔ ān yíng èr zhōu biān rén cān jū, jiāo yì wǎng lái, bìng wú qī èr. zhì èr shí èr nián pàn nì yǐ lái, suì ěr yuǎn cuàn. jīn suī kuǎn fù, yóu zài sāi biǎo, měi qǐng rù sāi, yǔ bǎi xìng jiāo yì. ruò yì ér bù xǔ, guāi qí guī xiàng zhī xīn xìn ér bù lǜ, huò yǒu wàn yī zhī jīng. jiāo shì zhī rì, zhōu qiǎn shì jiān zhī. zì cǐ yǐ hòu, suì cháng cháo xiàn, zhì wǔ dìng yǐ lái bù jué. qí shòu wèi chán, suì shí lái cháo.
奚,本曰庫莫奚,其先東部胡宇文之別種也。初為慕容晃所破,遺落者竄匿松 漠之間。俗甚不潔淨,而善射獵,好為寇抄。登國三年,道武親自出討,至弱水南 大破之,獲其馬、牛、羊、豕十餘萬。帝曰:「此群狄諸種,不識德義,鼠竊狗盜, 何足為患?今中州大亂,吾先平之,然後張其威懷,則無所不服矣。」既而車駕南 遷,十數年間,諸種與庫莫奚亦皆滋盛。及開遼海,置戍和龍,諸夷震懼,各獻方 物。文成、獻文之世,庫莫奚歲致名馬、文皮。孝文初,遣使朝貢。太和四年,輒 入塞內,辭以畏地豆乾抄掠,詔書切責之。二十二年,入寇安州,時營、燕、幽三 州兵數千人擊走之。後復款附,每求入塞交易。宣武詔曰:「庫莫奚去太和二十一 年以前,與安、營二州邊人參居,交易往來,並無欺貳。至二十二年叛逆以來,遂 爾遠竄。今雖款附,猶在塞表,每請入塞,與百姓交易。若抑而不許,乖其歸向之 心;信而不慮,或有萬一之驚。交市之日,州遣士監之。」自此已後,歲常朝獻, 至武定已來不絕。齊受魏禪,歲時來朝。
qí hòu zhǒng lèi jiàn duō, fēn wèi wǔ bù: yī yuē rǔ hé zhǔ, èr yuē mò hè fú, sān yuē qì gè, sì yuē mù kūn, wǔ yuē shì dé. měi bù qí jīn yī rén wèi qí shuài. suí zhú shuǐ cǎo, pō tóng tū jué. yǒu ā huì shì, wǔ bù zhōng zuì shèng, zhū bù jiē guī zhī. měi yǔ qì dān xiāng gōng jī, lǔ huò cái chù, yīn qiǎn shǐ gòng fāng wù.
其後種類漸多,分為五部:一曰辱紇主,二曰莫賀弗,三曰契個,四曰木昆, 五曰室得。每部俟斤一人為其帥。隨逐水草,頗同突厥。有阿會氏,五部中最盛, 諸部皆歸之。每與契丹相攻擊,虜獲財畜,因遣使貢方物。
qì dān guó, zài kù mò xī dōng, yǔ kù mò xī yì zhǒng tóng lèi. bìng wèi mù róng huǎng suǒ pò, jù cuàn yú sōng mò zhī jiān. dēng guó zhōng, wèi dà pò zhī, suì táo bèng, yǔ kù mò xī fēn zhù. jīng shù shí nián, shāo zī màn, yǒu bù luò, yú hé lóng zhī běi shù bǎi lǐ wèi kòu dào. zhēn jūn yǐ lái, suì gòng míng mǎ. xiàn wén shí, shǐ mò fú hé hé chén lái xiàn, dé bān xiǎng yú zhū guó zhī mò. guī ér xiāng wèi, yán guó jiā zhī měi, xīn jiē xīn mù, yú shì dōng běi qún dí wén zhī, mò bù sī fú. xī wàn dān bù hé dà hé bù fú fú yù bù yǔ líng bù rì lián bù pǐ jié bù lí bù tǔ liù gàn bù děng gè yǐ qí míng mǎ wén pí xiàn tiān fǔ. suì qiú wèi cháng, jiē dé jiāo shì yú hé lóng mì yún zhī jiān, gòng xiàn bù jué. tài hé sān nián, gāo jù lì qiè yǔ rú rú móu, yù qǔ dì dòu gān yǐ fēn zhī. qì dān jiù yuàn qí qīn yì, qí mò hè fú wù gàn lǜ qí bù luò, chē sān qiān shèng zhòng wàn yú kǒu, qū xǐ zá chù qiú nèi fù, zhǐ yú bái láng shuǐ dōng. zì cǐ suì cháng cháo gòng. hòu gào jī, xiào wén tīng qí rù guān shì dí. jí xuān wǔ xiào míng shí, héng qiǎn shǐ gòng fāng wù. xī píng zhōng, qì dān shǐ rén chū zhēn děng sān shí rén hái, líng tài hòu yǐ qí sú jià qǔ zhī jì yǐ qīng wèi shàng fú, rén gěi qīng liǎng pǐ, shǎng qí chéng kuǎn zhī xīn, yú yī jiù shì cháo gòng. jí qí shòu dōng wèi chán, cháng bù duàn jué.
契丹國,在庫莫奚東,與庫莫奚異種同類。並為慕容晃所破,俱竄於松漠之間。 登國中,魏大破之,遂逃迸,與庫莫奚分住。經數十年,稍滋蔓,有部落,於和龍 之北數百里為寇盜。真君以來,歲貢名馬。獻文時,使莫弗紇何辰來獻,得班饗於 諸國之末。歸而相謂,言國家之美,心皆忻慕,於是東北群狄聞之,莫不思服。悉 萬丹部、何大何部、伏弗郁部、羽陵部、日連部、匹潔部、黎部、吐六幹部等各以 其名馬、文皮獻天府。遂求為常,皆得交市於和龍、密雲之間,貢獻不絕。太和三 年,高句麗竊與蠕蠕謀,欲取地豆乾以分之。契丹舊怨其侵軼,其莫賀弗勿干率其 部落,車三千乘、眾萬餘口,驅徙雜畜求內附,止於白狼水東。自此歲常朝貢。後 告飢,孝文聽其入關市糴。及宣武、孝明時,恆遣使貢方物。熙平中,契丹使人初 真等三十人還,靈太后以其俗嫁娶之際以青為上服,人給青兩匹,賞其誠款之 心,余依舊式朝貢。及齊受東魏禪,常不斷絕。
tiān bǎo sì nián jiǔ yuè, qì dān fàn sāi, wén xuān dì qīn róng běi tǎo. zhì píng zhōu, suì xī qù zhǎng qiàn. zhào sī tú pān xiāng lè shuài jīng qí wǔ qiān, zì dōng dào qù qīng shān fù zhào ān dé wáng hán guǐ shuài jīng qí sì qiān dōng qù, duàn qì dān zǒu lù. dì qīn yú shān lǐng, fèn jī dà pò zhī, lǔ shí yú wàn kǒu zá chù shù shí wàn tóu. xiāng lè yòu yú qīng shān dà pò qì dān bié bù. suǒ lǔ shēng kǒu, jiē fēn zhì zhū zhōu. qí hòu fù wèi tū jué suǒ bī, yòu yǐ wàn jiā jì yú gāo lì.
天保四年九月,契丹犯塞,文宣帝親戎北討。至平州,遂西趣長塹。詔司徒潘 相樂帥精騎五千,自東道趣青山;復詔安德王韓軌帥精騎四千東趣,斷契丹走路。 帝親逾山嶺,奮擊大破之,虜十餘萬口、雜畜數十萬頭。相樂又於青山大破契丹別 部。所虜生口,皆分置諸州。其後復為突厥所逼,又以萬家寄於高麗。
qí sú yǔ mò hé tóng, hǎo wèi kòu dào. fù mǔ sǐ ér bēi kū zhě, yǐ wèi bù zhuàng. dàn yǐ qí shī zhì yú shān shù zhī shàng, jīng sān nián hòu, nǎi shōu qí gǔ ér fén zhī. yīn zhuó jiǔ ér zhù yuē: dōng yuè shí, xiàng yáng shí. ruò wǒ shè liè shí, shǐ wǒ duō de zhū lù. qí wú lǐ wán xiāo, yú zhū yí zuì shén.
其俗與靺鞨同,好為寇盜。父母死而悲哭者,以為不壯。但以其屍置於山樹之 上,經三年後,乃收其骨而焚之。因酌酒而祝曰:「冬月時,向陽食。若我射獵時, 使我多得豬、鹿。」其無禮頑囂,於諸夷最甚。
suí kāi huáng sì nián, lǜ mò hè fú lái yè. wǔ nián, xī qí zhòng kuǎn sāi, wén dì nà zhī, tīng jū qí gù dì. zé ràng zhī, qí guó qiǎn shǐ yì què, dùn sǎng xiè zuì. qí hòu, qì dān bié bù chū fú děng bèi gāo lì, lǜ zhòng nèi fù. wén dì jiàn lái, lián zhī. shàng fāng yǔ tū jué hé hǎo, zhòng shī yuǎn rén zhī xīn, xī lìng gěi liáng hái běn bù, chì tū jué fǔ nà zhī. gù cí bù qù. bù luò jiàn zhòng, suì běi xǐ, zhú shuǐ cǎo, dāng liáo xī zhèng běi èr bǎi lǐ, yī tuō hé chén shuǐ ér jū, dōng xī gèn sān bǎi lǐ, fēn wèi shí bù. bīng duō zhě sān qiān, shǎo zhě qiān yú. zhú hán shǔ, suí shuǐ cǎo xù mù. yǒu zhēng fá, zé céng shuài xiāng yǔ yì zhī, xìng bīng dòng zhòng, hé rú fú qì. tū jué shā bō lüè kè hán qiǎn tǔ tún pān dié tǒng zhī, qì dān shā tǔ tún ér dùn. dà yè qī nián, qiǎn shǐ cháo, gòng fāng wù.
隋開皇四年,率莫賀弗來謁。五年,悉其眾款塞,文帝納之,聽居其故地。責 讓之,其國遣使詣闕,頓顙謝罪。其後,契丹別部出伏等背高麗,率眾內附。文帝 見來,憐之。上方與突厥和好,重失遠人之心,悉令給糧還本部,敕突厥撫納之。 固辭不去。部落漸眾,遂北徙,逐水草,當遼西正北二百里,依託紇臣水而居,東 西亘三百里,分為十部。兵多者三千,少者千餘。逐寒暑,隨水草畜牧。有征伐, 則曾帥相與議之,興兵動眾,合如符契。突厥沙缽略可汗遣吐屯潘垤統之,契丹殺 吐屯而遁。大業七年,遣使朝,貢方物。
shì wéi guó, zài wù jí běi qiān lǐ, qù luò yáng liù qiān lǐ. shì huò wèi shī, gài qì dān zhī lèi, qí nán zhě wèi qì dān, zài běi zhě hào wèi shī wéi. lù chū hé lóng qiān yú lǐ, rù qì dān guó, yòu běi xíng shí rì zhì chuài shuǐ, yòu běi xíng sān rì yǒu shàn shuǐ, yòu běi xíng sān rì yǒu dú le shān, qí shān gāo dà, zhōu huí sān bǎi lǐ. yòu běi xíng sān bǎi yú lǐ, yǒu dà shuǐ míng qū lì, yòu běi xíng sān rì zhì rèn shuǐ, yòu běi xíng wǔ rì dào qí guó. yǒu dà shuǐ cóng běi ér lái, guǎng sì lǐ yú, míng nài shuǐ. guó tǔ xià shī, yǔ yǔ kù mò xī qì dān dòu mò lóu guó tóng. pō yǒu sù mài jí jì. xià zé chéng jū, dōng zhú shuǐ cǎo, duō lüè diāo pí. zhàng fū suǒ fā, yòng jiǎo gōng, qí jiàn yóu zhǎng. nǚ fù shù fà zuò chā shǒu jì. qí guó shǎo qiè dào, dào yī zhēng sān shā rén zhě zé mǎ sān bǎi pǐ. nán nǚ xī yī bái lù pí rú kù. yǒu qū, niàng jiǔ. sú ài chì zhū, wèi fù rén shì, chuān guà yú jǐng, yǐ duō wèi guì. nǚ bù dé cǐ, nǎi zhì bù jià. fù mǔ sǐ, nán nǚ zhòng kū sān nián, shī zé zhì yú lín shù zhī shàng.
室韋國,在勿吉北千里,去洛陽六千里。「室」或為「失」,蓋契丹之類,其 南者為契丹,在北者號為失韋。路出和龍千餘里,入契丹國,又北行十日至啜水, 又北行三日有善水,又北行三日有犢了山,其山高大,周回三百里。又北行三百餘 里,有大水名屈利,又北行三日至刃水,又北行五日到其國。有大水從北而來,廣 四里余,名奈水。國土下濕,語與庫莫奚、契丹、豆莫婁國同。頗有粟、麥及穄。 夏則城居,冬逐水草,多略貂皮。丈夫索發,用角弓,其箭尤長。女婦束髮作叉手 髻。其國少竊盜,盜一征三;殺人者責馬三百匹。男女悉衣白鹿皮襦袴。有曲,釀 酒。俗愛赤珠,為婦人飾,穿掛於頸,以多為貴。女不得此,乃至不嫁。父母死, 男女眾哭三年,屍則置於林樹之上。
wǔ dìng èr nián sì yuè, shǐ qiǎn shǐ zhāng wū dòu fá děng xiàn qí fāng wù. qì wǔ dìng mò, gòng shǐ xiāng xún. jí qí shòu dōng wèi chán, yì suì shí cháo pìn.
武定二年四月,始遣使張烏豆伐等獻其方物。迄武定末,貢使相尋。及齊受東 魏禪,亦歲時朝聘。
qí hòu fēn wèi wǔ bù, bù xiāng zǒng yī, suǒ wèi nán shì wéi běi shì wéi bō shì wéi shēn mò dá shì wéi dà shì wéi, bìng wú jūn zhǎng. rén pín ruò, tū jué yǐ sān tǔ tún zǒng lǐng zhī.
其後分為五部,不相總一,所謂南室韋、北室韋、缽室韋、深末怛室韋、大室 韋,並無君長。人貧弱,突厥以三吐屯總領之。
nán shì wéi zài qì dān běi sān qiān lǐ, tǔ dì bēi shī, zhì xià zé yí xiàng běi. dài bó qiàn duì èr shān duō cǎo mù, ráo qín shòu, yòu duō wén ruì, rén jiē cháo jū, yǐ bì qí huàn. jiàn fēn wèi èr shí wǔ bù, měi bù yǒu yú mò fú mán duō, yóu qiú zhǎng yě. sǐ zé zǐ dì dài zhī, sì jué zé zé xián háo ér lì zhī. qí sú, zhàng fū jiē bèi fā, fù nǚ pán fā, yī fú yǔ qì dān tóng. chéng niú chē, yǐ qú chú wèi wū, rú tū jué zhān chē zhī zhuàng. dù shuǐ zé shù xīn wèi fá, huò yǒu yǐ pí wèi zhōu zhě. mǎ zé zhī cǎo wèi jiān, jié shéng wèi pèi. kuāng qǐn zé qū mù wèi shì, yǐ qú chú fù shàng, yí zé zài xíng. yǐ zhū pí wèi xí, biān mù wèi jí, fù nǚ jiē bào xī zuò. qì hòu duō hán, tián shōu shén báo. wú yáng, shǎo mǎ, duō zhū niú. yǔ mò hé tóng sú, hūn jià zhī fǎ, èr jiā xiāng xǔ jìng, zhé dào fù jiāng qù, rán hòu sòng niú mǎ wèi pìn, gèng jiāng fù guī jiā, dài yǒu yùn, nǎi xiāng xǔ suí hái shě. fù rén bù zài jià, yǐ wèi sǐ rén zhī qī, nán yǐ gòng jū. bù luò gòng wèi dà péng,, rén sǐ zé zhì qí shàng. jū sàng sān nián, nián wéi sì kū. qí guó wú tiě, qǔ gěi yú gāo lì. duō diāo.
南室韋在契丹北三千里,土地卑濕,至夏則移向北。貸勃、欠對二山多草木, 饒禽獸,又多蚊蚋,人皆巢居,以避其患。漸分為二十五部,每部有餘莫弗瞞咄, 猶酋長也。死則子弟代之,嗣絕則擇賢豪而立之。其俗,丈夫皆被發,婦女盤發, 衣服與契丹同。乘牛車,以蘧蒢為屋,如突厥氈車之狀。度水則束薪為伐,或有 以皮為舟者。馬則織草為韉,結繩為轡。匡寢則屈木為室,以蘧蒢覆上,移則載行。 以豬皮為席,編木為藉,婦女皆抱膝坐。氣候多寒,田收甚薄。無羊,少馬,多豬、 牛。與靺鞨同俗,婚嫁之法,二家相許竟,輒盜婦將去,然後送牛馬為聘,更將婦 歸家,待有孕,乃相許隨還舍。婦人不再嫁,以為死人之妻,難以共居。部落共為 大棚,,人死則置其上。居喪三年,年唯四哭。其國無鐵,取給於高麗。多貂。
nán shì wéi běi xíng shí yī rì zhì běi shì wéi, fēn wèi jiǔ bù luò, rào tǔ hé shān ér jū. qí bù luò qú shuài hào qǐ yǐn mò hè duō. měi bù yǒu mò hé fú sān rén yǐ èr zhī. qì hòu zuì hán, xuě shēn méi mǎ. dōng zé rù shān jū tǔ xué, tǔ chù duō dòng sǐ. ráo zhāng lù, shè liè wèi wù, shí ròu yī pí, záo bīng méi shuǐ zhōng ér wǎng qǔ yú biē. dì duō jī xuě, jù xiàn kēng jǐng, qí mù ér xíng, rén dá jí zhǐ. jiē bǔ diāo wèi yè, guàn yǐ hú diāo, yī yǐ yú pí.
南室韋北行十一日至北室韋,分為九部落,繞吐紇山而居。其部落渠帥號乞引 莫賀咄。每部有莫何弗三人以貳之。氣候最寒,雪深沒馬。冬則入山居土穴,土畜 多凍死。饒麞鹿,射獵為務,食肉衣皮,鑿冰沒水中而網取魚鱉。地多積雪,懼陷 坑阱,騎木而行,亻答即止。皆捕貂為業,冠以狐貂,衣以魚皮。
yòu běi xíng qiān lǐ zhì bō shì wéi, yī hú bù shān ér zhù, rén zhòng duō běi shì wéi, bù zhī wèi jǐ bù luò. yòng huà pí gài wū, qí yú tóng běi shì wéi.
又北行千里至缽室韋,依胡布山而住,人眾多北室韋,不知為幾部落。用樺皮 蓋屋,其餘同北室韋。
cóng bō shì wéi xī nán sì rì xíng, zhì shēn mò dá shì wéi, yīn shuǐ wèi hào yě. dōng yuè xué jū, yǐ bì tài yīn zhī qì.
從缽室韋西南四日行,至深末怛室韋,因水為號也。冬月穴居,以避太陰之氣。
yòu xī běi shù qiān lǐ zhì dà shì wéi, jìng lù xiǎn zǔ, yán yǔ bù tōng. yóu duō diāo jí qīng shǔ.
又西北數千里至大室韋,徑路險阻,言語不通。尤多貂及青鼠。
běi shì wéi shí qiǎn shǐ gòng xiàn, yú wú zhì zhě.
北室韋時遣使貢獻,余無至者。
dòu mò lóu guó, zài wù jí běi qiān lǐ, jiù běi fū yú yě. zài shì wéi zhī dōng, dōng zhì yú hǎi, fāng èr qiān yú lǐ. qí rén tǔ zhù, yǒu jū shì cāng kù. duō shān líng guǎng zé, yú dōng yí zhī yù, zuì wèi píng chǎng. dì yí wǔ gǔ, bù shēng wǔ guǒ. qí rén zhǎng dà, xìng qiáng yǒng jǐn hòu, bù guān chāo. qí jūn zhǎng jiē liù chù míng guān, yì luò yǒu háo shuài. yǐn shí yì yòng zǔ dòu. yǒu má bù, yī zhì lèi gāo lì ér mào dà. qí guó dà rén, yǐ jīn yín shì zhī. yòng xíng yán jí, shā rén zhě sǐ, méi qí jiā rén wèi nú bì. sú yín, yóu è dù zhě, shā zhī shī yú guó nán shān shàng, zhì fǔ, nǚ jiā shǐ dé shū niú mǎ, nǎi yǔ zhī. huò yán huì mò zhī dì yě.
豆莫婁國,在勿吉北千里,舊北夫余也。在室韋之東,東至於海,方二千餘里。 其人土著,有居室倉庫。多山陵廣澤,於東夷之域,最為平敞。地宜五穀,不生五 果。其人長大,性強勇謹厚,不冠抄。其君長皆六畜名官,邑落有豪帥。飲食亦用 俎豆。有麻布,衣制類高麗而帽大。其國大人,以金銀飾之。用刑嚴急,殺人者死, 沒其家人為奴婢。俗淫,尤惡妒者,殺之屍於國南山上,至腐,女家始得輸牛馬, 乃與之。或言濊貊之地也。
dì dòu gān guó, zài shì wéi xī qiān yú lǐ. duō niú yáng, chū míng mǎ, pí wèi yī fú, wú wǔ gǔ, wéi shí ròu lào. yán xìng èr nián bā yuè, qiǎn shǐ cháo gòng, zhì yú tài hé liù nián, gòng shǐ bù jué. shí sì nián, pín lái fàn sāi, xiào wén zhào zhēng xī dà jiāng jūn yáng píng wáng yí jī zǒu zhī. zì hòu shí cháo jīng shī, qì wǔ dìng mò, gòng shǐ bù jué. jí qí shòu chán, yì lái cháo gòng.
地豆乾國,在室韋西千餘里。多牛、羊,出名馬,皮為衣服,無五穀,唯食肉 酪。延興二年八月,遣使朝貢,至於太和六年,貢使不絕。十四年,頻來犯塞,孝 文詔征西大將軍陽平王頤擊走之。自後時朝京師,迄武定末,貢使不絕。及齊受禪, 亦來朝貢。
wū luò hóu guó, zài dì dòu gān běi, qù dài dōu sì qiān wǔ bǎi yú lǐ. qí dì xià shī, duō wù qì ér hán. rù dōng zé chuān dì wèi shì, xià zé suí yuán fù xù mù. duō shǐ, yǒu gǔ mài. wú dà jūn zhǎng, bù luò mò fú, jiē shì wèi zhī. qí sú, shéng fā pí fú, yǐ zhū wèi shì. rén shàng yǒng, bù wèi jiān qiè, gù màn cáng yě jī ér wú kòu dào. hǎo shè liè. lè yǒu kōng hóu, mù cáo gé miàn ér shī jiǔ xián. qí guó xī běi yǒu wán shuǐ, dōng běi liú hé yú nán shuǐ, qí xiǎo shuǐ, jiē zhù yú nán, dōng rù hǎi. yòu xī běi èr shí rì xíng, yǒu yú sì ní dà shuǐ, suǒ wèi běi hǎi yě.
烏洛侯國,在地豆乾北,去代都四千五百餘里。其地下濕,多霧氣而寒。入冬 則穿地為室,夏則隨原阜畜牧。多豕,有谷、麥。無大君長,部落莫弗,皆世為之。 其俗,繩發皮服,以珠為飾。人尚勇,不為奸竊,故慢藏野積而無寇盜。好射獵。 樂有箜篌,木槽革面而施九弦。其國西北有完水,東北流合於難水,其小水,皆注 於難,東入海。又西北二十日行,有於巳尼大水,所謂北海也。
tài wǔ zhēn jūn sì nián lái cháo, chēng qí guó xī běi yǒu wèi xiān dì jiù xū shí shì, nán běi jiǔ shí bù, dōng xī sì shí bù, gāo qī shí chǐ, shì yǒu shén líng, rén duō qí qǐng. tài wǔ qiǎn zhōng shū shì láng lǐ chǎng gào jì yān, kān zhù wén yú shí shì zhī bì ér hái.
太武真君四年來朝,稱其國西北有魏先帝舊墟石室,南北九十步,東西四十步, 高七十尺,室有神靈,人多祈請。太武遣中書侍郎李敞告祭焉,刊祝文於石室之壁 而還。
liú qiú guó, jū hǎi dǎo, dāng jiàn ān jùn dōng. shuǐ xíng wǔ rì ér zhì. tǔ duō shān dòng. qí wáng xìng huān sī shì, míng kě cì dōu, bù zhī qí yóu lái yǒu guó shì shù yě. bǐ tǔ rén hū zhī wèi kě lǎo yáng, qī yuē duō bá chá. suǒ jū yuē bō luó tán dòng, qiàn shān sān chóng, huán yǐ liú shuǐ, shù jí wèi fān. wáng suǒ jū shě, qí dà yī shí liù jiān, diāo kè qín shòu. duō dòu lòu shù, shì jú ér yè mì, tiáo xiān rú fā zhī xià chuí. guó yǒu sì wǔ shuài, tǒng zhū dòng, dòng yǒu xiǎo wáng. wǎng wǎng yǒu cūn, cūn yǒu niǎo le shuài, bìng yǐ shàn zhàn zhě wèi zhī, zì xiāng shù lì, zhǔ yī cūn zhī shì. nán nǚ jiē bái sī níng shéng chán fā, cóng xiàng hòu pán rào zhì é. qí nán zǐ yòng niǎo yǔ wèi guān, zhuāng yǐ zhū bèi, shì yǐ chì máo, xíng zhì bù tóng. fù rén yǐ luó wén bái bù wèi mào, qí xíng fāng zhèng. zhī dòu lòu pí bìng zá máo yǐ wèi yī, zhì cái bù yī. zhuì máo chuí luó wèi shì, zá sè xiāng jiān, xià chuí xiǎo bèi, qí shēng rú pèi. zhuì dāng shī chuàn, xuán zhū yú jǐng. zhī téng wèi lì, shì yǐ máo yǔ. yǒu dāo shuò gōng jiàn jiàn pī zhī shǔ. qí chù shǎo tiě, dāo jiē báo xiǎo, duō yǐ gǔ jiǎo fǔ zhù zhī. biān sī níng wèi jiǎ, huò yòng xióng bào pí. wáng chéng mù shòu, lìng zuǒ yòu yú zhī, ér dǎo cóng bù guò shí shù rén. xiǎo wáng chéng jī, lòu wèi shòu xíng. guó rén hǎo xiāng gōng jī, rén jiē xiāo jiàn shàn zǒu, nán sǐ nài chuàng. zhū dòng gè wèi bù duì, bù xiāng jiù zhù. liǎng jūn xiāng dāng, yǒng zhě sān wǔ rén chū qián tiào zào, jiāo yán xiāng mà, yīn xiāng jī shè. rú qí bù shèng, yī jūn jiē zǒu, qiǎn rén zhì xiè, jí gòng hé jiě. shōu qǔ dòu sǐ zhě jù shí zhī, réng yǐ dú lóu jiāng xiàng wáng suǒ, wáng zé cì zhī yǐ guān, biàn wèi duì shuài.
流求國,居海島,當建安郡東。水行五日而至。土多山洞。其王姓歡斯氏,名 渴刺兜,不知其由來有國世數也。彼土人呼之為可老羊,妻曰多拔茶。所居曰波羅 檀洞,塹柵三重,環以流水,樹棘為籓。王所居舍,其大一十六間,雕刻禽獸。多 斗鏤樹,似橘而葉密,條纖如發之下垂。國有四五帥,統諸洞,洞有小王。往往有 村,村有鳥了帥,並以善戰者為之,自相樹立,主一村之事。男女皆白糹寧繩纏發, 從項後盤繞至額。其男子用鳥羽為冠,裝以珠貝,飾以赤毛,形制不同。婦人以羅 紋白布為帽,其形方正。織斗鏤皮並雜毛以為衣,制裁不一。綴毛垂螺為飾,雜色 相間,下垂小貝,其聲如珮。綴璫施釧,懸珠於頸。織藤為笠,飾以毛羽。有刀槊、 弓箭、劍鈹之屬。其處少鐵,刀皆薄小,多以骨角輔助之。編糹寧為甲,或用熊豹 皮。王乘木獸,令左右輿之,而導從不過十數人。小王乘機,鏤為獸形。國人好相 攻擊,人皆驍健善走,難死耐創。諸洞各為部隊,不相救助。兩軍相當,勇者三五 人出前跳噪,交言相罵,因相擊射。如其不勝,一軍皆走,遣人致謝,即共和解。 收取斗死者聚食之,仍以髑髏將向王所,王則賜之以冠,便為隊帥。
wú fù liǎn, yǒu shì zé jūn shuì. yòng xíng yì wú cháng zhǔn, jiē lín shì kē jué. fàn zuì jiē duàn yú niǎo le shuài, bù fú zé shàng qǐng yú wáng, wáng lìng chén xià gòng yì dìng zhī. yù wú jiā suǒ, wéi yòng shéng fù. jué sǐ xíng yǐ tiě zhuī dà rú jīn, zhǎng chǐ yú, zuān dǐng shā zhī, qīng zuì yòng zhàng. sú wú wén zì, wàng yuè kuī yíng, yǐ jì shí jié, cǎo mù róng kū, yǐ wèi nián suì. rén shēn mù zhǎng bí, lèi yú hú, yì yǒu xiǎo huì. wú jūn chén shàng xià zhī jié, bài fú zhī lǐ. fù zǐ tóng chuáng ér qǐn. nán zǐ bá qù zī xū, shēn shàng yǒu máo chù jiē chú qù. fù rén yǐ hēi qíng shǒu wèi chóng shé zhī wén. jià qǔ yǐ jiǔ zhū bèi wèi pìn, huò nán nǚ xiāng yuè, biàn xiāng pǐ ǒu. fù rén chǎn rǔ, bì shí zi yī, chǎn hòu yǐ huǒ zì jiǔ, lìng hàn chū, wǔ rì biàn píng fù. yǐ mù cáo zhōng bào hǎi shuǐ wèi yán, mù zhī wèi cù, mǐ miàn wèi jiǔ, qí wèi shén báo. shí jiē yòng shǒu. yù dé yì wèi, xiān jìn zūn zhě. fán yǒu yàn huì, zhí jiǔ zhě bì dài hū míng ér hòu yǐn, shàng wáng jiǔ zhě, yì hū wáng míng hòu xián bēi gòng yǐn, pō tóng tū jué. gē hū tà tí, yī rén chàng, zhòng jiē hé, yīn pō āi yuàn. fú nǚ zǐ shàng bó, yáo shǒu ér wǔ. qí sǐ zhě qì jiāng jué, niǎn zhì tíng qián, qīn bīn kū qì xiāng diào. yù qí shī, yǐ bù bó fù chán zhī, guǒ yǐ wěi xí, chèn tǔ ér bìn, shàng bù qǐ fén. zi wèi fù zhě, shù yuè bù shí ròu. qí nán jìng fēng sú shǎo yì, rén yǒu sǐ zhě, yì lǐ gòng shí zhī. yǒu xióng chái láng, yóu duō zhū jī wú yáng niú lǘ mǎ. jué tián liáng wò, xiān yǐ huǒ shāo, ér yǐn shuǐ guàn, chí yī chā, yǐ shí wèi rèn, zhǎng chǐ yú, kuò shù cùn, ér kěn zhī. yí dào liáng hé shǔ má dòu chì dòu hú hēi dòu děng. mù yǒu fēng guā zhāng sōng pián nán fén zǐ. zhú téng guǒ yào, tóng yú jiāng biǎo. fēng tǔ qì hòu, yǔ lǐng nán xiāng lèi. sú shì shān hǎi zhī shén, jì yǐ yáo jiǔ. zhàn dòu shā rén, biàn jiāng suǒ shā rén jì qí shén. huò yī mào shù qǐ xiǎo wū, huò xuán dú lóu yú shù shàng, yǐ jiàn shè zhī, huò lèi shí xì fān, yǐ wèi shén zhǔ. wáng zhī suǒ jū, bì xià duō jù dú lóu yǐ wèi jiā. rén jiān mén hù shàng, bì ān shòu tóu gǔ jiǎo.
無賦斂,有事則均稅。用刑亦無常准,皆臨事科決。犯罪皆斷於鳥了帥,不伏 則上請於王,王令臣下共議定之。獄無枷鎖,唯用繩縛。決死刑以鐵錐大如筋,長 尺余,鑽頂殺之,輕罪用杖。俗無文字,望月虧盈,以紀時節,草木榮枯,以為年 歲。人深目長鼻,類於胡,亦有小慧。無君臣上下之節,拜伏之禮。父子同床而寢。 男子拔去髭鬚,身上有毛處皆除去。婦人以黑黥手為蟲蛇之文。嫁娶以酒、珠貝為 聘,或男女相悅,便相匹偶。婦人產乳,必食子衣,產後以火自灸,令汗出,五日 便平復。以木槽中暴海水為鹽,木汁為酢,米麵為酒,其味甚薄。食皆用手。遇得 異味,先進尊者。凡有宴會,執酒者必待呼名而後飲,上王酒者,亦呼王名後銜杯 共飲,頗同突厥。歌呼蹋蹄,一人唱,眾皆和,音頗哀怨。扶女子上膊,搖手而舞。 其死者氣將絕,輦至庭前,親賓哭泣相吊。浴其屍,以布帛縛纏之,裹以葦席,襯 土而殯,上不起墳。子為父者,數月不食肉。其南境風俗少異,人有死者,邑里共 食之。有熊、豺、狼,尤多豬、雞、無羊、牛、驢、馬。厥田良沃,先以火燒,而 引水灌,持一鍤,以石為刃,長尺余,闊數寸,而墾之。宜稻、粱、禾、黍、麻、 豆、赤豆、胡黑豆等。木有楓、栝、樟、松、楩、楠、枌、梓。竹、藤、果、藥, 同於江表。風土氣候,與嶺南相類。俗事山海之神,祭以餚酒。戰鬥殺人,便將所 殺人祭其神。或依茂樹起小屋,或懸髑髏於樹上,以箭射之,或累石系幡,以為神 主。王之所居,壁下多聚髑髏以為佳。人間門戶上,必安獸頭骨角。
suí dà yè yuán nián, hǎi shī hé mán děng, měi chūn qiū èr shí, tiān qīng fēng jìng, dōng wàng yī xī, shì yǒu yān wù zhī qì, yì bù zhī jǐ qiān lǐ. sān nián, yáng dì lìng yǔ qí wèi zhū kuān rù hǎi qiú fǎng yì sú, hé mán yán zhī, suì yǔ mán jù wǎng. tóng dào liú qiú guó, yán bù tōng, lüè yī rén ér fǎn. míng nián, fù lìng kuān wèi fǔ zhī, bù cóng. kuān qǔ qí bù jiǎ ér guī. shí wō guó shǐ lái cháo jiàn zhī, yuē: cǐ yí xié xī guó rén suǒ yòng. dì qiǎn wǔ bì láng jiāng chén léng cháo qǐng dài fū zhāng zhèn zhōu lǜ bīng zì yì ān fú hǎi zhì gāo huá yǔ, yòu dōng xíng èr rì dào jù miǎn bì yǔ, yòu yī rì, biàn zhì liú qiú. liú qiú bù cóng, léng jī zǒu zhī. jìn zhì qí dōu, fén qí guān shì, lǔ qí nán nǚ shù qiān rén, zài jūn shí ér hái. zì ěr suì jué.
隋大業元年,海師何蠻等,每春秋二時,天清風靜,東望依稀,似有煙霧之氣, 亦不知幾千里。三年,煬帝令羽騎尉硃寬入海求訪異俗,何蠻言之,遂與蠻俱往。 同到流求國,言不通,掠一人而反。明年,復令寬慰撫之,不從。寬取其布甲而歸。 時倭國使來朝見之,曰:「此夷邪夕國人所用。」帝遣武賁郎將陳稜、朝請大夫張 鎮州率兵自義安浮海至高華嶼,又東行二日到{句黽}鼊嶼,又一日,便至流求。流 求不從,稜擊走之。進至其都,焚其官室,虜其男女數千人,載軍實而還。自爾遂 絕。
wō guó, zài bǎi jì xīn luó dōng nán, shuǐ lù sān qiān lǐ, yú dà hǎi zhōng yī shān dǎo ér jū. wèi shí, yì tōng zhōng guó sān shí yú guó, jiē chēng zi, yí rén bù zhī lǐ shù, dàn jì yǐ rì. qí guó jìng, dōng xī wǔ yuè xíng, nán běi sān yuè xíng, gè zhì yú hǎi. qí dì shì, dōng gāo xī xià. jū yú xié mó duī, zé wèi zhì suǒ wèi xié mǎ tái zhě yě. yòu yún: qù lè làng jùn jìng jí dài fāng jùn bìng yī wàn èr qiān lǐ, zài huì jī dōng, yǔ dān ěr xiāng jìn. sú jiē wén shēn, zì yún tài bó zhī hòu. jì cóng dài fāng zhì wō guó, xún hǎi shuǐ xíng, lì cháo xiān guó, zhà nán zhà dōng, qī qiān yú lǐ, shǐ dù yī hǎi. yòu nán qiān yú lǐ, dù yī hǎi, kuò qiān yú lǐ, míng hàn hǎi, zhì yī zhī guó. yòu dù yī hǎi qiān yú lǐ, míng mò lú guó. yòu dōng nán lù xíng wǔ bǎi lǐ, zhì yī dōu guó. yòu dōng nán bǎi lǐ, zhì nú guó. yòu dōng xíng bǎi lǐ, zhì bù mí guó. yòu nán shuǐ xíng èr shí rì, zhì tóu mǎ guó. yòu nán shuǐ xíng shí rì, lù xíng yī yuè, zhì xié mǎ tái guó, jí wō wáng suǒ dōu.
倭國,在百濟、新羅東南,水陸三千里,於大海中依山島而居。魏時,譯通中 國三十餘國,皆稱子,夷人不知里數,但計以日。其國境,東西五月行,南北三月 行,各至於海。其地勢,東高西下。居於邪摩堆,則《魏志》所謂邪馬台者也。又 云:去樂浪郡境及帶方郡並一萬二千里,在會稽東,與儋耳相近。俗皆文身,自雲 太伯之後。計從帶方至倭國,循海水行,歷朝鮮國,乍南乍東,七千餘里,始度一 海。又南千餘里,度一海,闊千餘里,名瀚海,至一支國。又度一海千餘里,名末 盧國。又東南陸行五百里,至伊都國。又東南百里,至奴國。又東行百里,至不彌 國。又南水行二十日,至投馬國。又南水行十日,陸行一月,至邪馬台國,即倭王 所都。
hàn guāng wǔ shí, qiǎn shǐ rù cháo, zì chēng dài fū. ān dì shí, yòu qiǎn cháo gòng, wèi zhī wō nú guó. líng dì guāng hé zhōng, qí guó luàn, dì xiāng gōng fá, lì nián wú zhǔ. yǒu nǚ zǐ míng bēi mí hū, néng yǐ guǐ dào huò zhòng, guó rén gòng lì wèi wáng. wú fū, yǒu èr nán zǐ, gěi wáng yǐn shí, tōng chuán yán yǔ. qí wáng yǒu gōng shì lóu guān chéng shān, jiē chí bīng shǒu wèi, wèi fǎ shén yán. wèi jǐng chū sān nián, gōng sūn wén yì zhū hòu, bēi mí hū shǐ qiǎn shǐ cháo gòng. wèi zhǔ jiǎ jīn yìn zǐ shòu. zhèng shǐ zhōng, bēi mí hū sǐ, gèng lì nán wáng. guó zhōng bù fú, gèng xiāng zhū shā, fù lì bēi mí hū zōng nǚ tái yǔ wèi wáng. qí hòu fù lì nán wáng, bìng shòu zhōng guó jué mìng. jiāng zuǒ lì jìn sòng qí liáng, cháo pìn bù jué.
漢光武時,遣使入朝,自稱大夫。安帝時,又遣朝貢,謂之倭奴國。靈帝光和 中,其國亂,遞相攻伐,歷年無主。有女子名卑彌呼,能以鬼道惑眾,國人共立為 王。無夫,有二男子,給王飲食,通傳言語。其王有宮室、樓觀、城柵,皆持兵守 衛,為法甚嚴。魏景初三年,公孫文懿誅後,卑彌呼始遣使朝貢。魏主假金印紫綬。 正始中,卑彌呼死,更立男王。國中不服,更相誅殺,復立卑彌呼宗女台與為王。 其後復立男王,並受中國爵命。江左歷晉、宋、齊、梁,朝聘不絕。
jí chén píng, zhì kāi huáng èr shí nián, wō wáng xìng ā měi, zì duō lì sī bǐ gū, hào ā bèi jī mí, qiǎn shǐ yì què. shàng lìng suǒ sī fǎng qí fēng sú, shǐ zhě yán wō wáng yǐ tiān wèi xiōng, yǐ rì wèi dì, tiān míng shí chū tīng zhèng, jiā fū zuò, rì chū biàn tíng lǐ wù, yún wěi wǒ dì. wén dì yuē: cǐ dà wú yì lǐ. yú shì xùn lìng gǎi zhī. wáng qī hào jī mí, hòu gōng yǒu nǚ liù qī bǎi rén, míng tài zǐ wèi lì gē mí duō fú lì. wú chéng guō, nèi guān yǒu shí èr děng: yī yuē dà dé, cì xiǎo dé, cì dà rén, cì xiǎo rén, cì dà yì, cì xiǎo yì, cì dà lǐ, cì xiǎo lǐ, cì dà zhì, cì xiǎo zhì, cì dà xìn, cì xiǎo xìn, yuán wú dìng shù. yǒu jūn ní yī bǎi èr shí rén, yóu zhōng guó mù zǎi. bā shí hù zhì yī yī ní yì, rú jīn lǐ zhǎng yě. shí yī ní yì shǔ yī jūn ní. qí fú shì, nán zǐ yī qún rú, qí xiù wēi xiǎo lǚ rú jù xíng, qī qí shàng, xì zhī jiǎo. rén shù duō xiǎn zú, bù de yòng jīn yín wèi shì. gù shí, yī héng fú, jié shù xiāng lián ér wú fèng, tóu yì wú guān, dàn chuí fà yú liǎng ěr shàng. zhì suí, qí wáng shǐ zhì guān, yǐ jǐn cǎi wèi zhī, yǐ jīn yín lòu huā wèi shì. fù rén shù fà yú hòu, yì yī qún rú, shang jiē yǒu zhuàn. qiān zhú jù yǐ wèi shū. biān cǎo wèi jiàn, zá pí wèi biǎo, yuán yǐ wén pí. yǒu gōng shǐ dāo shuò nǔ fǔ, qī pí wèi jiǎ, gǔ wèi shǐ dí. suī yǒu bīng, wú zhēng zhàn. qí wáng cháo huì, bì chén shè yí zhàng, zòu qí guó lè. hù kě shí wàn. sú, shā rén qiáng dào jí jiān, jiē sǐ dào zhě jì zāng chóu wù, wú cái zhě, méi shēn wèi nú zì yú qīng zhòng, huò liú huò zhàng. měi xùn yuān yù, bù chéng yǐn zhě, yǐ mù yā xī huò zhāng qiáng gōng, yǐ xián jù qí xiàng. huò zhì xiǎo shí yú fèi tāng zhōng, lìng suǒ jìng zhě tàn zhī, yún lǐ qū zhě jí shǒu làn huò zhì shé wèng zhōng, lìng qǔ zhī, yún qū zhě jí shì shǒu. rén pō tián jìng, hǎn zhēng sòng, shǎo dào zéi. lè yǒu wǔ xián qín dí. nán nǚ jiē qíng bì, diǎn miàn, wén shēn. méi shuǐ bǔ yú. wú wén zì, wéi kè mù jié shéng. jìng fó fǎ, yú bǎi jì qiú dé fú jīng, shǐ yǒu wén zì, zhī bǔ shì, yóu xìn wū xí. měi zhì zhēng yuè yī rì, bì shè xì yǐn jiǔ, qí yú jié, lüè yǔ huá tóng. hǎo qí bó wò shuò chū pú zhī xì. qì hòu wēn nuǎn, cǎo mù dōng qīng. tǔ dì gāo yú, shuǐ duō lù shǎo. yǐ xiǎo huán guà lú cí xiàng, lìng rù shuǐ bó yú, rì dé bǎi yú tóu. sú wú pán zǔ, jiè yǐ hú yè, shí yòng shǒu bù zhī. xìng zhì zhí, yǒu yǎ fēng. nǚ duō nán shǎo, hūn jià bù qǔ tóng xìng, nán nǚ xiāng yuè zhě jí wèi hūn. fù rù fū jiā, bì xiān kuà huǒ, nǎi yǔ fū xiāng jiàn. fù rén bù yín dù. sǐ zhě liǎn yǐ guān guō, qīn bīn jiù shī gē wǔ, qī zǐ xiōng dì yǐ bái bù zhì fú. guì rén sān nián bìn, shù rén bo rì ér cuó. jí zàng, zhì shī chuán shàng, lù dì qiān zhī, huò yǐ xiǎo yú. yǒu ā sū shān, qí shí wú gù huǒ qǐ jiē tiān zhě, sú yǐ wèi yì, yīn xíng jì dǎo. yǒu rú yì bǎo zhū, qí sè qīng, dà rú jī luǎn, yè zé yǒu guāng, yún yú yǎn jīng yě. xīn luó bǎi jì jiē yǐ wō wèi dà guó, duō zhēn wù, bìng yǎng zhī, héng tōng shǐ wǎng lái.
及陳平,至開皇二十年,倭王姓阿每,字多利思比孤,號阿輩雞彌,遣使詣闕。 上令所司訪其風俗,使者言倭王以天為兄,以日為弟,天明時出聽政,跏趺坐,日 出便停理務,雲委我弟。文帝曰:「此大無義理。」於是訓令改之。王妻號雞彌, 後宮有女六七百人,名太子為利歌彌多弗利。無城郭,內官有十二等:一曰大德, 次小德,次大仁,次小仁,次大義,次小義,次大禮,次小禮,次大智,次小智, 次大信,次小信,員無定數。有軍尼一百二十人,猶中國牧宰。八十戶置一伊尼翼, 如今里長也。十伊尼翼屬一軍尼。其服飾,男子衣裙襦,其袖微小;履如屨形,漆 其上,系之腳。人庶多跣足,不得用金銀為飾。故時,衣橫幅,結束相連而無縫, 頭亦無冠,但垂髮於兩耳上。至隋,其王始制冠,以錦彩為之,以金銀鏤花為飾。 婦人束髮於後,亦衣裙襦,裳皆有襈。扦竹聚以為梳。編草為薦,雜皮為表,緣以 文皮。有弓、矢、刀、槊、弩、、斧,漆皮為甲,骨為矢鏑。雖有兵,無征戰。其 王朝會,必陳設儀仗,奏其國樂。戶可十萬。俗,殺人、強盜及奸,皆死;盜者計 贓酬物,無財者,沒身為奴;自余輕重,或流或杖。每訊冤獄,不承引者,以木壓 膝;或張強弓,以弦鋸其項。或置小石於沸湯中,令所競者探之,雲理曲者即手爛; 或置蛇甕中,令取之,雲曲者即螫手。人頗恬靜,罕爭訟,少盜賊。樂有五弦、琴、 笛。男女皆黥臂,點面,文身。沒水捕魚。無文字,唯刻木結繩。敬佛法,於百濟 求得佛經,始有文字,知卜筮,尤信巫覡。每至正月一日,必射戲飲酒,其餘節, 略與華同。好棋博、握槊、樗蒱之戲。氣候溫暖,草木冬青。土地膏腴,水多陸少。 以小環掛鸕鶿項,令入水搏魚,日得百餘頭。俗無盤俎,藉以槲葉,食用手餔之。 性質直,有雅風。女多男少,婚嫁不取同姓,男女相悅者即為婚。婦入夫家,必先 跨火,乃與夫相見。婦人不淫妒。死者斂以棺郭,親賓就屍歌舞,妻子兄弟以白 布制服。貴人三年殯,庶人卜日而痤。及葬,置屍船上,陸地牽之,或以小輿。有 阿蘇山,其石無故火起接天者,俗以為異,因行祭禱。有如意寶珠,其色青,大如 雞卵,夜則有光,雲魚眼睛也。新羅、百濟皆以倭為大國,多珍物,並仰之,恆通 使往來。
dà yè sān nián, qí wáng duō lì sī bǐ gū qiǎn cháo gòng, shǐ zhě yuē: wén hǎi xī pú sà tiān zǐ zhòng xìng fó fǎ, gù qiǎn cháo bài, jiān shā mén shù shí rén lái xué fó fǎ. guó shū yuē: rì chū chù tiān zǐ zhì shū rì méi chù tiān zǐ, wú yàng. yún yún. dì lǎn bù yuè, wèi hóng lú qīng yuē: mán yí shū yǒu wú lǐ zhě, wù fù yǐ wén. míng nián, shàng qiǎn wén lín láng péi shì qīng shǐ wō guó, dù bǎi jì, xíng zhì zhú dǎo, nán wàng dān luó guó, jīng dōu sī má guó, jiǒng zài dà hǎi zhōng. yòu dōng zhì yī zhī guó, yòu zhì zhú sī guó. yòu dōng zhì qín wáng guó, qí rén tóng yú huá xià, yǐ wèi yí zhōu, yí bù néng míng yě. yòu jīng shí yú guó, dá yú hǎi àn. zì zhú sī guó yǐ dōng, jiē fù yōng yú wō. wō wáng qiǎn xiǎo dé hé bèi tái cóng shù bǎi rén, shè yí zhàng, míng gǔ jiǎo lái yíng. hòu shí rì, yòu qiǎn dà lǐ gē duō pí cóng èr bǎi yú qí, jiāo láo. jì zhì bǐ dōu, qí wáng yǔ shì qīng. lái gòng fāng wù. cǐ hòu suì jué.
大業三年,其王多利思比孤遣朝貢,使者曰:「聞海西菩薩天子重興佛法,故 遣朝拜,兼沙門數十人來學佛法。」國書曰:「日出處天子致書日沒處天子,無恙。」 云云。帝覽不悅,謂鴻臚卿曰:「蠻夷書有無禮者,勿復以聞。」明年,上遣文林 郎裴世清使倭國,度百濟,行至竹島,南望耽羅國,經都斯麻國,迥在大海中。又 東至一支國,又至竹斯國。又東至秦王國,其人同於華夏,以為夷洲,疑不能明也。 又經十餘國,達於海岸。自竹斯國以東,皆附庸於倭。倭王遣小德何輩台從數百人, 設儀仗,鳴鼓角來迎。後十日,又遣大禮哥多毗從二百餘騎,郊勞。既至彼都,其 王與世清。來貢方物。此後遂絕。
lùn yuē: guǎng gǔ dà chuān yì zhì, rén shēng qí jiān yì sú, shì yù bù tóng, yán yǔ bù tōng, shèng rén yīn shí shè jiào, suǒ yǐ dá qí zhì ér tōng qí sú yě. jiǔ yí suǒ jū, yǔ zhōng xià xuán gé, rán tiān xìng róu shùn, wú héng bào zhī fēng, suī mián miǎo shān hǎi, ér yì yǐ dào yù. xià yīn zhī shì, shí huò lái wáng. jì jī zǐ bì dì cháo xiān, shǐ yǒu bā tiáo zhī jìn, shū ér bù lòu, jiǎn ér kě rù, huà zhī suǒ gǎn, qiān zài bù jué. jīn liáo dōng zhū guó, huò yī fú cān guān miǎn zhī róng, huò yǐn shí yǒu zǔ dòu zhī qì, hào shàng jīng shù, ài lè wén shǐ, yóu xué yú jīng dū zhě, wǎng lái jì lù, huò méi shì bù guī, fēi xiān zhé zhī yí fēng, qí shú néng zhì yú sī yě? gù kǒng zǐ yuē: yán zhōng xìn, xíng dǔ jìng, suī mán mò zhī bāng xíng yǐ. chéng zāi sī yán. qí sú zhī kě cǎi zhě, qǐ hù shǐ zhī gòng ér yǐ hū? zì wèi qì suí, nián yí sì dài, shí fāng zhēng jìng, wèi huáng wài lüè. jì kāi huáng zhī mò, fāng zhēng liáo zuǒ, tiān shí bù lì, shī suì wú gōng. èr dài chéng jī, zhì bāo yǔ zhòu, pín jiàn sān hán zhī dì, lǚ fā qiān jūn zhī nǔ. xiǎo guó jù wáng, gǎn tóng kùn shòu, bīng bù zài jié, sì hǎi sāo rán, suì yǐ tǔ bēng, sàng shēn miè guó. bīng zhì yǒu zhī yuē: wù guǎng dé zhě chāng, wù guǎng dì zhě wáng. rán liáo dōng zhī dì, bù liè yú jùn xiàn jiǔ yǐ, zhū guó cháo zhèng fèng gòng, wú què yú suì shí. èr dài zhèn ér jīn zhī, yǐ wèi rén mò jǐ ruò, bù néng huái yǐ wén dé, jù dòng gān gē, nèi shì fù qiáng, wài sī guǎng dì, yǐ jiāo qǔ yuàn, yǐ nù xìng shī, ruò cǐ ér bù wáng, zì gǔ wèi wén yě. rán sì yí zhī jiè, ān kě bù shēn niàn zāi! qí dòu mò lóu dì dòu gān wū luò hóu, lì qí zhōu jí suí, cháo gòng suì jué, qí shì gù mò xiǎn yún.
論曰:廣谷大川異制,人生其間異俗,嗜欲不同,言語不通,聖人因時設教, 所以達其志而通其俗也。九夷所居,與中夏懸隔,然天性柔順,無橫暴之風,雖綿 邈山海,而易以道御。夏、殷之世,時或來王。暨箕子避地朝鮮,始有八條之禁, 疏而不漏,簡而可入,化之所感,千載不絕。今遼東諸國,或衣服參冠冕之容,或 飲食有俎豆之器,好尚經術,愛樂文史,遊學於京都者,往來繼路,或沒世不歸, 非先哲之遺風,其孰能致於斯也?故孔子曰:「言忠信,行篤敬,雖蠻貊之邦行矣。」 誠哉斯言。其俗之可采者,豈楛矢之貢而已乎?自魏迄隋,年移四代,時方爭競, 未遑外略。洎開皇之末,方征遼左,天時不利,師遂無功。二代承基,志苞宇宙, 頻踐三韓之地,屢發千鈞之弩。小國懼亡,敢同困獸,兵不載捷,四海騷然,遂以 土崩,喪身滅國。兵志有之曰:「務廣德者昌,務廣地者亡。」然遼東之地,不列 於郡縣久矣,諸國朝正奉貢,無闕於歲時。二代震而矜之,以為人莫己若,不能懷 以文德,遽動干戈,內恃富強,外思廣地,以驕取怨,以怒興師,若此而不亡,自 古未聞也。然四夷之戒,安可不深念哉!其豆莫婁、地豆乾、烏洛侯,歷齊周及隋, 朝貢遂絕,其事故莫顯雲。