qíng yǔ xìng xiāng duì. qíng zhě, xìng zhī dòng yě. zài xīn lǐ miàn wèi fā dòng dǐ shì xìng, shì wù chù zhe biàn fā dòng chū lái shì qíng. jì rán bù dòng shì xìng, gǎn ér suì tōng shì qíng. zhè dòng dǐ zhǐ shì jiù xìng zhōng fā chū lái, bú shì bié wù, qí dà mù zé wèi xǐ nù āi jù ài è yù qī zhě, zhōng yōng zhǐ yán xǐ nù āi lè sì gè, mèng zǐ yòu zhǐ cè yǐn xiū è cí xùn shì fēi sì duān ér yán, dà dǐ dōu shì qíng. xìng zhōng yǒu rén, dòng chū wèi cè yǐn xìng zhōng yǒu yì, dòng chū wèi xiū è xìng zhōng yǒu lǐ zhì, dòng chū wèi cí ràng shì fēi. duān shì duān xù, lǐ miàn yǒu zhè wù, qí duān xù biàn fā chū cóng wài lái. ruò nèi wú rén yì lǐ zhì, zé qí fā yě, ān dé yǒu cǐ sì duān? dà gài xīn shì gè wù, zhù cǐ xìng, fā chū dǐ biàn shì qíng. mèng zǐ yuē: cè yǐn zhī xīn, rén zhī duān yě xiū è zhī xīn, yì zhī duān yě, yún yún. cè yǐn xiū è děng yǐ qíng yán, rén yì děng yǐ xìng yán. bì yòu yán xīn zài qí zhōng zhě, suǒ yǐ tǒng qíng xìng ér wèi zhī zhǔ yě. mèng zǐ cǐ chù shuō dé què bèi. yòu rú dà xué suǒ wèi yōu huàn hǎo lè jí qīn ài wèi jìng děng, jiē shì qíng. zhōng guó gǔ jí quán lù
情與性相對。情者,性之動也。在心裏面未發動底是性,事物觸著便發動出來是情。寂然不動是性,感而遂通是情。這動底只是就性中發出來,不是別物,其大目則為喜怒哀懼愛惡欲七者,中庸只言喜怒哀樂四個,孟子又指惻隱、羞惡、辭遜、是非四端而言,大抵都是情。性中有仁,動出為惻隱;性中有義,動出為羞惡;性中有禮智,動出為辭讓、是非。端是端緒,裡面有這物,其端緒便發出從外來。若內無仁義禮智,則其發也,安得有此四端?大概心是個物,貯此性,發出底便是情。孟子曰:惻隱之心,仁之端也;羞惡之心,義之端也,云云。惻隱、羞惡等以情言,仁義等以性言。必又言心在其中者,所以統情性而為之主也。孟子此處說得卻備。又如大學所謂憂患、好樂及親愛、畏敬等,皆是情。 中國古籍全錄
qíng zhě xīn zhī yòng, rén zhī suǒ bù néng wú, bú shì gè bù hǎo dǐ wù. dàn qí suǒ yǐ wèi qíng zhě, gè yǒu gè dāng rán zhī zé. rú dāng xǐ ér xǐ, dāng nù ér nù, dāng āi ér āi, dāng lè ér lè, dāng cè yǐn ér cè yǐn, dāng xiū è ér xiū è, dāng cí ràng ér cí ràng, dāng shì fēi ér shì fēi, biàn hé gè dāng rán zhī zé, biàn shì fā ér zhōng jié, biàn shì qí zhōng xìng tǐ liú xíng, zhe jiàn yú cǐ, jí cǐ biàn wèi zhī dá dào. ruò bù dāng rán ér rán, zé wéi qí zé, shī qí jié, zhǐ shì gè sī yì rén yù zhī xíng, shì nǎi liú yú bù shàn, suì chéng bù hǎo dǐ wù, fēi běn lái biàn bù hǎo yě.
情者心之用,人之所不能無,不是個不好底物。但其所以為情者,各有個當然之則。如當喜而喜,當怒而怒,當哀而哀,當樂而樂,當惻隱而惻隱,當羞惡而羞惡,當辭讓而辭讓,當是非而是非,便合個當然之則,便是發而中節,便是其中性體流行,著見於此,即此便謂之達道。若不當然而然,則違其則,失其節,只是個私意人慾之行,是乃流於不善,遂成不好底物,非本來便不好也。
qíng zhī zhōng jié, shì cóng běn xìng fā lái biàn shì shàn, gèng wú bù shàn. qí bù zhōng jié shì gǎn wù yù ér dòng, bù cóng běn xìng fā lái, biàn yǒu gè bù shàn. mèng zǐ lùn qíng, quán bǎ zuò shàn zhě, shì zhuān zhǐ qí běn yú xìng zhī fā zhě yán zhī. chán jiā bù hé biàn zhǐ qíng dōu zuò è dǐ wù, què yù miè qíng yǐ fù xìng. bù zhī qíng rú hé miè dé? qíng jì miè le, xìng biàn shì gè sǐ dǐ xìng, yú wǒ gèng hé yòng?
情之中節,是從本性發來便是善,更無不善。其不中節是感物慾而動,不從本性發來,便有個不善。孟子論情,全把做善者,是專指其本於性之發者言之。禪家不合便指情都做惡底物,卻欲滅情以復性。不知情如何滅得?情既滅了,性便是個死底性,於我更何用?
mèng zǐ sì duān, shì zhuān jiù shàn chù yán zhī. xǐ nù āi lè jí qíng děng, shì hé shàn è shuō.
孟子四端,是專就善處言之。喜怒哀樂及情等,是合善惡說。
lè jì yuē: rén shēng ér jìng, tiān zhī xìng yě. gǎn yú wù ér dòng, xìng zhī yù yě. xìng zhī yù biàn shì qíng.
樂記曰:人生而靜,天之性也。感於物而動,性之欲也。性之欲便是情。