xìng jí lǐ yě. hé yǐ bù wèi zhī lǐ ér wèi zhī xìng? gài lǐ shì fàn yán tiān dì jiān rén wù gōng gòng zhī lǐ, xìng shì zài wǒ zhī lǐ. zhǐ zhè dào lǐ shòu yú tiān ér wèi wǒ suǒ yǒu, gù wèi zhī xìng. xìng zì cóng shēng cóng xīn, shì rén shēng lái jù shì lǐ yú xīn, fāng míng zhī yuē xìng. gòng dà mù zhǐ shì rén yì lǐ zhì sì zhě ér yǐ. dé tiān mìng zhī yuán, zài wǒ wèi zhī rén dé tiān mìng zhī hēng, zài wǒ wèi zhī lǐ dé tiān mìng zhī lì, zài wǒ wèi zhī yì dé tiān mìng zhī zhēn, zài wǒ wèi zhī zhì. xìng yǔ mìng běn fēi èr wù, zài tiān wèi zhī mìng, zài rén wèi zhī xìng. gù chéng zǐ yuē: tiān suǒ fù wèi mìng, rén suǒ shòu wèi xìng. wén gōng yuē: yuán hēng lì zhēn, tiān dào zhī cháng rén yì lǐ zhì, rén xìng zhī gāng.
性即理也。何以不謂之理而謂之性？蓋理是泛言天地間人物公共之理，性是在我之理。只這道理受於天而為我所有，故謂之性。性字從生從心，是人生來具是理於心，方名之曰性。共大目只是仁義禮智四者而已。得天命之元，在我謂之仁；得天命之亨，在我謂之禮；得天命之利，在我謂之義；得天命之貞，在我謂之智。性與命本非二物，在天謂之命，在人謂之性。故程子曰：「天所付為命，人所受為性。」文公曰：「元亨利貞，天道之常；仁義禮智，人性之綱。」

xìng mìng zhǐ shì yī gè dào lǐ, bù fēn kàn zé bù fēn xiǎo. zhǐ guǎn fēn kàn bù hé kàn, yòu lí le, bù xiāng gān shè. xū shì jiù hún rán yī lǐ zhōng kàn de yǒu jiè fēn, bù xiāng luàn. suǒ yǐ wèi zhī mìng wèi zhī xìng zhě hé gù? dà dǐ xìng zhǐ shì lǐ, rán rén zhī shēng bù chéng zhǐ kōng dé gè lǐ, xū yǒu gè xíng hái fāng zài dé cǐ lǐ. qí shí lǐ bù wài hū qì, dé tiān dì zhī qì chéng zhè xíng, dé tiān dì zhī lǐ chéng zhè xìng. suǒ yǐ héng qú yuē: tiān dì zhī sāi wú qí tǐ, tiān dì zhī shuài wú qí xìng. sāi zì zhǐ shì jiù mèng zǐ hào rán zhī qì sāi hū tiān dì jù duō yī zì lái shuō qì, shuài zì zhǐ shì jiù mèng zǐ zhì, qì zhī shuài jù duō yī zì lái shuō lǐ. rén yǔ wù tóng dé tiān dì zhī qì yǐ shēng, tiān dì zhī qì zhǐ yì bān, yīn rén wù shòu qù gè bù tóng. rén dé wǔ xíng zhī xiù, zhèng ér tōng, suǒ yǐ rén yì lǐ zhì, cuì rán dú yǔ wù yì. wù dé qì zhī piān, wèi xíng hái suǒ jū, suǒ yǐ qí lǐ bì sāi ér bù tōng. rén wù suǒ yǐ wèi lǐ zhǐ yì bān, zhǐ shì qì yǒu piān zhèng, gù lǐ suí zhī ér yǒu tōng sāi ěr.
性命只是一個道理，不分看則不分曉。只管分看不合看，又離了，不相干涉。須是就渾然一理中看得有界分，不相亂。所以謂之命、謂之性者何故？大抵性只是理，然人之生不成只空得個理，須有個形骸方載得此理。其實理不外乎氣，得天地之氣成這形，得天地之理成這性。所以橫渠曰：「天地之塞吾其體，天地之帥吾其性。」塞字只是就孟子「浩然之氣塞乎天地」句掇一字來說氣，帥字只是就孟子「志，氣之帥」句掇一字來說理。人與物同得天地之氣以生，天地之氣只一般，因人物受去各不同。人得五行之秀，正而通，所以仁義禮智，粹然獨與物異。物得氣之偏，為形骸所拘，所以其理閉塞而不通。人物所以為理只一般，只是氣有偏正，故理隨之而有通塞爾。

tiān suǒ mìng yú rén yǐ shì lǐ, běn zhǐ shàn ér wú è. gù rén suǒ shòu yǐ wèi xìng, yì běn shàn ér wú è. mèng zǐ dào xìng shàn, shì zhuān jiù dà běn shàng shuō lái, shuō dé jí qīn qiè, zhǐ shì bù céng fā chū qì bǐng yī duàn, suǒ yǐ qǐ hòu shì fēn fēn zhī lùn, gài rén zhī suǒ yǐ yǒu wàn shū bù qí, zhǐ yuán qì bǐng bù tóng. zhè qì zhǐ shì yīn yáng wǔ xíng zhī qì, rú yáng xìng gāng, yīn xìng róu, huǒ xìng zào, shuǐ xìng rùn, jīn xìng hán, mù xìng wēn, tǔ xìng zhòng hòu. qī zhě jiā zá, biàn yǒu cān chà bù qí. suǒ yǐ rén suí suǒ zhí, biàn yǒu xǔ duō bān yàng. rán zhè qì yùn lái yùn qù, zì yǒu gè zhēn yuán zhī huì, rú lì fǎ suàn dào běn shù còu hé, suǒ wèi rì yuè rú hé bì, wǔ xīng rú lián zhū shí xiāng sì. shèng rén biàn shì bǐng dé zhè zhēn yuán zhī huì lái. rán tiān dì jiān cān chà bù qí zhī shí duō, zhēn yuán huì hé zhī shí shǎo, rú yī suì jiān jù hán jù shǔ yīn huì zhī shí duō, bù hán bù shǔ guāng fēng jì yuè zhī shí jí shǎo, zuì nán dé qià hǎo shí jié. rén shēng duō zhí cǐ bù qí zhī qì. rú yǒu yī děng rén fēi cháng gāng liè, shì zhí yáng qì duō yǒu yī děng rén jí shì ruǎn ruò, shì zhí yīn qì duō yǒu rén zào bào fèn lì, shì yòu zhí yáng qì zhī è zhě yǒu rén jiǎo jué jiān xiǎn, cǐ yòu zhí yīn qì zhī è zhě yǒu rén xìng yuán, yī bō biàn zhuǎn, yě yǒu yī děng jí yú ǎo, suī yī jù shàn yán yì shuō bù rù, yǔ qín shòu wú yì. dōu shì qì bǐng rú cǐ. yáng qì zhōng yǒu shàn è, yīn qì zhōng yì yǒu shàn è, rú tōng shū zhōng suǒ wèi gāng shàn gāng è róu shàn róu è zhī lèi. bú shì yīn yáng qì běn è, zhǐ shì fēn hé zhuǎn yí qí bù qí zhōng biàn zì rán chéng cuì bó shàn è ěr. yīn qì yǒu bó cuì, biàn yǒu xián yú. qì suī bù qí, ér dà běn zé yī. gù suī xià yú, yì kě biàn ér wèi shàn, rán gōng fū zuì nán, fēi bǎi bèi qí gōng zhě bù néng. gù zi sī yuē: rén yī néng zhī jǐ bǎi zhī, rén shí néng zhī jǐ qiān zhī, guǒ néng cǐ dào, suī yú bì míng, suī róu bì qiáng. zhèng wèi cǐ ěr. mèng zǐ bù shuō dào qì bǐng, suǒ yǐ xún zǐ biàn yǐ xìng wèi è, yáng zi biàn yǐ xìng wèi shàn è hùn, hán wén gōng yòu yǐ wèi xìng yǒu sān pǐn, dōu zhǐ shì shuō dé qì. jìn shì dōng pō sū shì yòu yǐ wèi xìng wèi yǒu shàn è, wǔ fēng hú shì yòu yǐ wèi xìng wú shàn è, dōu zhǐ hán hu jiù yǔ tiān xiàng jiē chù zhuō mō, shuō gè xìng shì tiān shēng zì rán dǐ wù, jìng bù céng shuō de xìng duān dì zhǐ dìng shì shèn dǐ wù. zhí zhì èr chéng dé lián xī xiān shēng tài jí tú fā duān, fāng shǐ shuō dé fēn míng jí zhì, gèng wú qù lǜ. qí yán yuē: xìng jí lǐ yě. lǐ zé zì yáo shùn zhì yú tú rén yī yě. cǐ yǔ zuì shì jiǎn qiè duān dì. rú mèng zǐ shuō shàn, shàn yì zhǐ shì lǐ, dàn bù ruò zhǐ rèn lǐ zì xià de jiào què dìng. hú shì kàn bù chè, biàn wèi shàn zhě zhǐ shì zàn tàn zhī cí, yòu wù le. jì shì zàn ba, biàn shì nà gè shì hǎo wù fāng zàn tàn, qǐ yǒu bù hǎo wù ér zàn tàn zhī yé? chéng zǐ yú běn xìng zhī wài, yòu fā chū qì bǐng yī duàn, fāng jiàn dé shàn è suǒ yóu lái. gù qí yán yuē: lùn xìng bù lùn qì, bù bèi lùn qì bù lùn xìng, bù míng èr zhī zé bú shì yě. gài zhǐ lùn dà běn ér bù jí qì bǐng, zé suǒ lùn yǒu qiàn què wèi bèi. ruò zhǐ lùn qì bǐng ér bù jí dà běn, biàn zhǐ shuō dé cū dǐ, ér dào lǐ quán rán bù míng. qiān wàn shì ér xià, xué zhě zhǐ de àn tā shuō, gèng bù kě gǎi yì.
天所命於人以是理，本只善而無惡。故人所受以為性，亦本善而無惡。孟子道性善，是專就大本上說來，說得極親切，只是不曾發出氣稟一段，所以啟後世紛紛之論，蓋人之所以有萬殊不齊，只緣氣稟不同。這氣只是陰陽五行之氣，如陽性剛，陰性柔，火性燥，水性潤，金性寒，木性溫，土性重厚。七者夾雜，便有參差不齊。所以人隨所值，便有許多般樣。然這氣運來運去，自有個真元之會，如曆法算到本數湊合，所謂「日月如合璧，五星如連珠」時相似。聖人便是稟得這真元之會來。然天地間參差不齊之時多，真元會合之時少，如一歲間劇寒劇暑陰晦之時多，不寒不暑光風霽月之時極少，最難得恰好時節。人生多值此不齊之氣。如有一等人非常剛烈，是值陽氣多；有一等人極是軟弱，是值陰氣多；有人躁暴忿戾，是又值陽氣之惡者；有人狡譎奸險，此又值陰氣之惡者；有人性圓，一撥便轉，也有一等極愚拗，雖一句善言亦說不入，與禽獸無異。都是氣稟如此。陽氣中有善惡，陰氣中亦有善惡，如通書中所謂剛善、剛惡、柔善、柔惡之類。不是陰陽氣本惡，只是分合轉移、齊不齊中便自然成粹駁善惡耳。因氣有駁粹，便有賢愚。氣雖不齊，而大本則一。故雖下愚，亦可變而為善，然工夫最難，非百倍其功者不能。故子思曰：「人一能之己百之，人十能之己千之，果能此道，雖愚必明，雖柔必強。」正為此耳。孟子不說到氣稟，所以荀子便以性為惡，揚子便以性為善惡混，韓文公又以為性有三品，都只是說得氣。近世東坡蘇氏又以為性未有善惡，五峰胡氏又以為性無善惡，都只含糊就與天相接處捉摸，說個性是天生自然底物，竟不曾說得性端的指定是甚底物。直至二程得濂溪先生太極圖發端，方始說得分明極至，更無去慮。其言曰：「性即理也。理則自堯舜至於塗人一也。」此語最是簡切端的。如孟子說善，善亦只是理，但不若指認理字下得較確定。胡氏看不徹，便謂善者只是讚嘆之辭，又誤了。既是贊吧，便是那個是好物方讚嘆，豈有不好物而讚嘆之耶？程子於本性之外，又發出氣稟一段，方見得善惡所由來。故其言曰：「論性不論氣，不備；論氣不論性，不明；二之則不是也。」蓋只論大本而不及氣稟，則所論有欠闕未備。若只論氣稟而不及大本，便只說得粗底，而道理全然不明。千萬世而下，學者只得按他說，更不可改易。

mèng zǐ dào xìng shàn, cóng hé ér lái? fū zǐ xì yì yuē: yī yīn yī yáng zhī wèi dào, jì zhī zhě shàn yě, chéng zhī zhě xìng yě. suǒ yǐ yī yīn yī yáng zhī lǐ zhě wèi dào, cǐ shì tǒng shuō gè tài jí zhī běn tǐ. jì zhī zhě wèi shàn, nǎi shì jiù qí jiān shuō zào huà liú xíng, shēng yù fù yǔ, gèng wú bié wù, zhǐ shì gè shàn ér yǐ. cǐ shì tài jí zhī dòng ér yáng shí. suǒ wèi shàn zhě, yǐ shí lǐ yán, jí dào zhī fāng xíng zhě yě. dào dào chéng cǐ zhě wèi xìng, shì shuō rén wù shòu dé cǐ shàn dǐ dào lǐ qù, gè chéng gè xìng ěr, shì tài jí zhī jìng ér yīn shí. cǐ xìng zì yǔ shàn zì xiāng duì, shì jí suǒ wèi shàn ér lǐ zhī yǐ dìng zhě yě. jì chéng yǔ yǔ yīn yáng zì xiāng yīng, shì zhǐ qì ér yán shàn xìng zì yǔ dào zì xiāng yīng, shì zhǐ lǐ ér yán. cǐ fū zǐ suǒ wèi shàn, shì jiù rén wù wèi shēng zhī qián, zào huà yuán tóu chù shuō, shàn nǎi zhòng zì, wèi shí wù. ruò mèng zǐ suǒ wèi xìng shàn, zé shì jiù chéng zhī zhě xìng chù shuō, shì rén shēng yǐ hòu shì, shàn nǎi qīng zì, yán cǐ xìng zhī chún cuì zhì shàn ěr. qí shí yóu zào huà yuán tóu chù yǒu shì jì zhī zhě shàn, rán hòu chéng zhī zhě xìng shí fāng néng rú shì zhī shàn. zé mèng zǐ zhī suǒ wèi shàn, shí yuān yuán yú fū zǐ suǒ wèi shàn zhě ér lái, ér fēi yǒu èr běn yě. yì sān yán, zhōu zi tōng shū jí chéng zǐ shuō yǐ míng bèi yǐ. zhì míng dào yòu wèi mèng zǐ suǒ wèi xìng shàn zhě, zhǐ shì shuō jì zhī zhě shàn yě. cǐ yòu shì jiè yì yǔ yí jiù rén fēn shàng shuō, shì zhǐ sì duān zhī fā jiàn chù yán zhī, ér fēi yì zhī běn zhǐ yě.
孟子道性善，從何而來？夫子系易曰：「一陰一陽之謂道，繼之者善也，成之者性也。」所以一陰一陽之理者為道，此是統說個太極之本體。繼之者為善，乃是就其間說；造化流行，生育賦予，更無別物，只是個善而已。此是太極之動而陽時。所謂善者，以實理言，即道之方行者也。道到成此者為性，是說人物受得此善底道理去，各成個性耳，是太極之靜而陰時。此性字與善字相對，是即所謂善而理之已定者也。「繼」「成」宇與「陰」「陽」字相應，是指氣而言；「善」「性」字與「道」字相應，是指理而言。此夫子所謂善，是就人物未生之前，造化原頭處說，善乃重字，為實物。若孟子所謂性善，則是就「成之者性」處說，是人生以後事，善乃輕字，言此性之純粹至善耳。其實由造化原頭處有是「繼之者善」，然後「成之者性」時方能如是之善。則孟子之所謂善，實淵源於夫子所謂善者而來，而非有二本也。易三言，周子通書及程子說已明備矣。至明道又謂孟子所謂性善者，只是說繼之者善也。此又是借易語移就人分上說，是指四端之發見處言之，而非易之本旨也。

qì bǐng zhī shuō cóng hé ér qǐ? fū zǐ yuē: xìng xiāng jìn yě, xí xiāng yuǎn yě. wéi shàng zhì yǔ xià yú bù yí. cǐ zhèng shì shuō qì zhì zhī xìng. zi sī zi suǒ wèi sān zhī sān xíng, jí suǒ wèi suī yú bì míng, suī róu bì qiáng, yì shì shuō qì zhì zhī xìng, dàn wèi fēn míng zhǐ chū qì zhì zì wèi yán ěr. dào èr chéng zǐ shǐ fēn míng zhǐ rèn shuō chū, shén xiáng bèi. héng qú yīn zhī yòu lì wèi dìng lùn yuē: xíng ér hòu yǒu qì zhì zhī xìng. shàn fǎn zhī, zé tiān dì zhī xìng cún yān. gù qì zhì zhī xìng, jūn zǐ yǒu fú xìng zhě yān. qì zhì zhī xìng, shì yǐ qì bǐng yán zhī. tiān dì zhī xìng, shì yǐ dà běn yán zhī. qí shí tiān dì zhī xìng yì bù lí qì zhì zhī zhōng, zhǐ shì jiù nà qì zhì zhōng fēn bié chū tiān dì zhī xìng, bù yǔ xiāng zá wèi yán ěr. cǐ yì xué zhě yòu dāng zhī zhī.
氣稟之說從何而起？夫子曰：「性相近也，習相遠也。」「惟上智與下愚不移。」此正是說氣質之性。子思子所謂三知三行，及所謂「雖愚必明，雖柔必強」，亦是說氣質之性，但未分明指出氣質字為言耳。到二程子始分明指認說出，甚詳備。橫渠因之又立為定論曰：「形而後有氣質之性。善反之，則天地之性存焉。故氣質之性，君子有弗性者焉。」氣質之性，是以氣稟言之。天地之性，是以大本言之。其實天地之性亦不離氣質之中，只是就那氣質中分別出天地之性，不與相雜為言耳。此意學者又當知之。

hán wén gōng wèi rén zhī suǒ yǐ wèi xìng zhě wǔ, yuē rén yì lǐ zhì xìn, cǐ yǔ shì kàn de xìng zì duān dì, dàn fēn wèi sān pǐn yòu chà le. sān pǐn zhī shuō, zhǐ shuō dé qì bǐng, rán qì bǐng zhī bù qí, gài huò xiāng shén bǎi qiān wàn, qǐ dàn sān pǐn ér yǐ zāi! tā móu yāo qiú shèng xún yáng, què yòu yǔ xún yáng wú shén yì.
韓文公謂「人之所以為性者五，曰仁義禮智信」，此語是看得性字端的，但分為三品又差了。三品之說，只說得氣稟，然氣稟之不齊，蓋或相什百千萬，豈但三品而已哉！他牟要求勝荀揚，卻又與荀揚無甚異。

fú shì bǎ zuò yòng rèn shì xìng, biàn huàn chǔn dòng hán líng jiē yǒu fó xìng, yùn shuǐ bān chái wú fēi miào yòng. bù guò yòu rèn dé gè qì, ér bù shuō zhe nà lǐ ěr. dá mó dá xī zhú guó wáng zuò yòng zhī shuō yuē: zài mù néng shì, zài ěr néng wén, zài shǒu zhí zhuō, zài zú yùn bēn, zài bí xiù yì, zài kǒu tán lùn, biàn xiàn jù gāi shā jiè, shōu shè zài yī wēi chén, shí zhě zhī shì dào xìng, bù shí huàn zuò jīng hún. tā bǎ hé tiān dì shì jiè zǒng shì zhè gè wù shì, nǎi wú zhī zhēn tǐ, zhǐ wú zhī ròu shēn zhǐ shì jiǎ hé huàn wàng, ruò néng jiàn dé zhè gè tòu chè, zé hé tiān dì wàn wù jiē shì wú fǎ shēn, biàn chāo chū lún huí. gù chán jiā suǒ yǐ gān xīn qū yì kū gǎo shān lín zhī xià, jué miè tiān lún, sǎo chú rén shì zhě, zhǐ shì pà lái qīn huài zhe tā zhè gè líng huó dǐ. ruò néng yìng zì bǎ zhuō dé dìng, zhè biàn shì dào chéng le, biàn yī xiàng zòng héng fàng zì, huā jiē liǔ mò, huò ào zhū bà jiū qiān dōu bù fáng. qí yín duō shì bǎ chí mù nián mù lǜ xiāng shí, nà yī qiè qíng zhēn zì rè tuì jiǎn, yē zì huàn zuò gōng fu zhì wēi, biàn jīn yào yǐ wèi qí tè, yī xiàng ā fú mà zǔ qù.
佛氏把作用認是性，便喚蠢動含靈皆有佛性，運水搬柴無非妙用。不過又認得個氣，而不說著那理耳。達磨答西竺國王作用之說曰：「在目能視，在耳能聞，在手執捉，在足運奔，在鼻嗅邑，在口談論，遍現俱該沙界，收攝在一微塵，識者知是道性，不識喚作精魂。」他把合天地世界總是這個物事，乃吾之真體，指吾之肉身只是假合幻妄，若能見得這個透徹，則合天地萬物皆是吾法身，便超出輪迴。故禪家所以甘心屈意、枯槁山林之下，絕滅天倫，掃除人事者，只是怕來侵壞著他這個靈活底。若能硬自把捉得定，這便是道成了，便一向縱橫放恣，花街柳陌，或奧豬霸鳩千都不妨。其寅多是把持募年暮氯襄時，那一切情臻自熱退減，椰自喚做工夫至巍，便矜耀以為奇特，一向呵佛罵祖去。

jīn shì yǒu yī zhǒng dù zhuàn děng rén, ài gāo tán xìng mìng, dà dǐ quán yòng fú tú zuò yòng shì xìng zhī yì, ér wén yǐ shèng rén zhī yán, dōu bù chéng mó yàng. jù cǐ yì, qí shí bù guò zhǐ shì gào zi shēng zhī wèi xìng zhī shuō. cǐ děng xié shuō, xiàng lái yǐ wèi mèng zǐ sǎo què, jīn yòu zài niān qǐ lái, zuò zhì zhēn zhì bǎo shuō, wèi rén zhī suǒ yǐ néng yǐn néng shí, néng yǔ néng hēi, néng zhī jué yùn dòng, yī gè huó dǐ líng dǐ biàn shì xìng, gèng bù shāng liáng dào lǐ yǒu bù kě tōng. qiě rú yùn dòng, hé běn rán zhī zé, gù shì xìng. rú dào zéi zuò qiè, qǐ bù yùn dòng, rú hé dé shì xìng? ěr zhī yù shēng, mù zhī yù sè, gù shì líng huó dǐ. rán mù shì è sè, ěr tīng è shēng, rú hé dé shì běn rán zhī xìng? zhǐ rèn dé gè jīng shén hún pò, ér bù zhī yǒu gè dāng rán zhī lǐ, zhǐ kàn de gè mó hu yǐng zi, ér wèi cháng yǒu de què dìng jiàn, wǎng wù le hòu shēng wǎn jìn, shǐ xiāng cóng yú tiān lǐ rén yù hùn zá zhī qū, wèi kě tòng.
今世有一種杜撰等人，愛高談性命，大抵全用浮屠作用是性之意，而文以聖人之言，都不成模樣。據此意，其實不過只是告子「生之謂性」之說。此等邪說，向來已為孟子掃卻，今又再拈起來，做至珍至寶說，謂人之所以能飲能食，能語能嘿，能知覺運動，一個活底靈底便是性，更不商量道理有不可通。且如運動，合本然之則，固是性。如盜賊作竊，豈不運動，如何得是性？耳之欲聲，目之欲色，固是靈活底。然目視惡色，耳聽惡聲，如何得是本然之性？只認得個精神魂魄，而不知有個當然之理，只看得個模糊影子，而未嘗有的確定見，枉誤了後生晚進，使相從於天理人慾混雜之區，為可痛。