tiān xià yǒu zhì bǎo, guì shén yè guāng, zhòng shén chuí jí, ér wèi yì shí zhě. yī jiè zhī shì shì yǐ. zhū yǐn yú bàng, yù cáng yú pú, yǔ luó há wǎ shí wèi shǐ bù lèi, rán pōu zhī záo zhī, yú zhě zhī wèi zhū yǔ yù. yī jiè zhī shì, dào dé rén yì wén zhāng xué wèn yùn zhū qí xīn xiōng, fēi rú bàng kě pōu pú kě záo yě, tuō shǐ de tiān xià gāo wèi, zé lǐ lè xìng jiào huà chéng tiān dì qīng níng shén míng jiàng gé mín wù fù yīn, jǔ tiān xià zhì měi yuàn jiàn bù kě dé zhě. zuò ér zhì zhī, qí wèi zhì bǎo, qǐ zhǐ rú yè guāng chuí jí, yī kě wán ér sì zāi! nài hé yī bàng yī pú zhì wēi, yùn zhū dà shān cāng hǎi zhì shēn, tiān xià jǐn xīn lì qiú zhī, jiāo è hǔ sì yǒu suǒ bù bì, gù wèi zhū yù zhě qì wèi cháng bù dé yù yī jiè zhī shì yǔ rén lèi bìng jū, qí qiú zhī shén yì, fēi yǒu gāo shēn zú yǐ láo qí lì yì lèi zú yuán quē jiǔ zì mù qì fēi rú miǎo rán wú qíng zhī wù, wěi zhū xiá pì yōu shēn ér suì yǐ, tiān xià jì wú qiú yú cǐ, fāng qiě bǐ bó fēi xiào, bù dé yǔ luó há wǎ shí jūn wèi yǒu yòng, hé yě? fū yī shì chéng bài yī wù wán huǐ mò bù yǒu shù xíng qí jiān, qǐ yǒu tiān dì dà yùn zhì luàn fèi xìng fēi shì shù suǒ wèi zhě, yī shì qióng dá cháng guān xì tiān dì zhī dà yùn, qǐ rén lì zāi! jǔ tiān xià fēi chǔn miù wú zhī, shú bù néng yōu luàn sī zhì āi fèi lè xìng? jí zhì luàn xìng fèi suǒ fēn, rì yǔ tóng chù ér zú mò zhī shí, zé shì qióng tiān xià zhì lǜ zú wú yǐ zì bié yú chǔn miù wú zhī, yì kě āi yǐ. gù cháng wèi yī jiè zhī shì wèi cháng jué yú tiān xià, tiān wú rì yuè xīng chén, kōng rán qì ěr dì wú shān hé cǎo mù, mǎng rán kuài ěr rén wú yī shì zhī dào dé rén yì wén zhāng xué wèn, chǔn rán wàn wù ěr. rì yuè xīng chén wèi cháng yī rì bù lì hū tiān, shān hé cǎo mù wèi cháng yī rì bù zháo hū dì, yī shì zhī dào dé rén yì wén zhāng xué wèn nǎi bù dé cháng wèi rén lèi suǒ zōng, hé rén lèi bù xìng, dú bù dé rú tiān dì zhī càn rán yǒu zhāng bǐng rán yǒu wén yě? yào zhī dào dé rén yì wén zhāng xué wèn, yì wèi cháng yī rì bù yǔ rì yuè xīng chén shān hé cǎo mù bìng lì bù bèi, tè xiǎn huì bù tóng ěr. dāng tiān yùn zhī tài, zé dá wèi jì qì gāo yáo yī fù zhōu zhào jí tiān yùn zhī fǒu, zé qióng wèi yí qí kǒng yán zhǎng jǔ jié nì. gù suī qióng ér zài xià, wèi cháng bù yǐn rán wèi fú zhí rén lèi dì, shǐ yī rì wú suǒ fú zhí, rén zhī lèi jué miè jiǔ yǐ. tiān xià zhī shì cháng yǐn bèi yī shì zhī zé ér bù zì zhī yě, shì zhī jiǎ shì zì míng zhě chǐ rán yuē: wǒ liáng zhì tiān xià guó jiā, shì yì tú yǐ wèi shì, qiě è zhī zhēn suǒ wèi shì zhě, yǔ tiān dì xiāng wèi biǎo lǐ, qǐ yì dé zāi! yī jiè zhī shì zú yǐ guān xì tiān dì dà yùn zhě, shì jì bù zhī shí, ér hào wèi shì zhě yòu miǎo rán bù zú dào, zé shì tōng tiān xià zhī huò yǒu shèn yú gǔ. qí hé yǐ jiù zhī? hòu zhī yù zhì tiān xià guó jiā zhě, qí yì yǐ qiú yè guāng chuí jí zhī xīn ér qiú yī jiè zhī shì, zé tiān dì dà yùn bù kě dé tài hū, rán yì yuē yǒu shù.
天下有至寶，貴甚夜光，重甚垂棘，而未易識者。一介之士是已。珠隱於蚌，玉藏於璞，與螺蛤瓦石未始不類，然剖之鑿之，愚者知為珠與玉。一介之士，道德仁義文章學問蘊諸其心胸，非如蚌可剖璞可鑿也，脫使得天下高位，則禮樂興、教化成、天地清寧、神明降格、民物阜殷，舉天下至美願見不可得者。坐而致之，其為至寶，豈止如夜光垂棘，一可玩而巳哉！奈何一蚌一璞至微，蘊諸大山滄海至深，天下盡心力求之，蛟鱷虎兕有所不避，故為珠玉者迄未嘗不得遇；一介之士與人類並居，其求之甚易，非有高深足以勞其力、異類足（原缺九字）目棄非如藐然無情之物，委諸遐僻幽深而遂已，天下既無求於此，方且鄙薄非笑，不得與螺蛤瓦石均為有用，何也？夫一事成敗一物完毀莫不有數行其間，豈有天地大運治亂廢興非是數所為者，一士窮達常關係天地之大運，豈人力哉！舉天下非蠢謬無知，孰不能憂亂思治哀廢樂興？及治亂興廢所分，日與同處而卒莫之識，則是窮天下智慮卒無以自別於蠢謬無知，亦可哀矣。故嘗謂一介之士未嘗絕於天下，天無日月星辰，空然氣耳；地無山河草木，莽然塊耳；人無一士之道德仁義文章學問，蠢然萬物耳。日月星辰未嘗一日不麗乎天，山河草木未嘗一日不着乎地，一士之道德仁義文章學問乃不得常為人類所宗，何人類不幸，獨不得如天地之粲然有章、炳然有文也？要之道德仁義文章學問，亦未嘗一日不與日月星辰山河草木並立不悖，特顯晦不同耳。當天運之泰，則達為稷契皋陶伊傅周召；及天運之否，則窮為夷齊孔顏長沮桀溺。故雖窮而在下，未嘗不隱然為扶植人類地，使一日無所扶植，人之類絕滅久矣。天下之士常隱被一士之澤而不自知也，世之假士自名者侈然曰：我良治天下國家，世亦徒以為士，且惡知真所謂士者，與天地相為表里，豈易得哉！一介之士足以關係天地大運者，世既不之識，而號為士者又眇然不足道，則是通天下之惑有甚於瞽。其何以救之？後之欲治天下國家者，其亦以求夜光垂棘之心而求一介之士，則天地大運不可得泰乎，然亦曰有數。