yú rén zhǔ gòng lǐ tiān xià zhě, lì ér sì. nèi jiǔ qīng bǎi zhí shì, wài cì shǐ xiàn lìng, qí cì wèi zuǒ wèi lì wèi xū tú, ruò shì zhě guì jiàn bù tóng, jūn lì yě. gǔ zhě jūn mín jiān xiāng ān wú shì, gù bù dé wú lì, ér wèi yuán bù duō. táng yú jiàn guān, jué kě jī yǐ, qí qù mín jìn gù yě. zé cái qiě xián zhě, cái qiě xián zhě yòu bù xiè wéi shì, yǐ shàng shì zhī shì gāo yǐn dà shān shēn gǔ shàng zhī rén, qiú zhī qiē qiē rán kǒng bù zhì yě, gù wèi lì zhě cháng chū bù dé sì, ér tiān xià yīn shòu qí cì. hòu shì yǐ suǒ yǐ hài mín zhě mù mín, ér jù qí luàn, zhōu fáng bù dé bù zhì, jìn zhì bù dé bù xiáng, rán hòu xiǎo dà zhī lì bù yú tiān xià, qǔ mín yù guǎng, hài mín yù shēn. cái qiě xián zhě yù bù kěn zhì, tiān xià yù bù kě wèi yǐ. jīn yī lì, dà zhě zhì shí yì shù wàn, xiǎo zhě suī wú lù yǎng, zé yì bìng yuán wèi shí, yǐ dài qí gēng, shù shí nóng fū lì yǒu bù néng fèng zhě, shǐ bù xiào yóu shǒu, wǎng wǎng rù yú qí jiān, lǜ hǔ láng mù yáng shǐ, ér wàng qí fān xī qǐ kě de yě? tiān xià fēi shén yú, qǐ yǒu yàn zhì sī luàn, yōu ān lè wēi zhě zāi! yí ruò kě yǐ cháng zhì ān yǐ, nǎi zhì yǒu luàn yǔ wēi, hé yě? fū duó qí shí bù dé bù nù, jié qí lì bù dé bù yuàn, rén zhī luàn yě yóu duó qí shí, rén zhī wēi yě yóu duó qí lì, ér hào wèi lǐ mín zhě, jié zhī ér shǐ wēi, duó zhī ér shǐ luàn, èr dì sān wáng píng tiān xià zhī dào ruò shì rán hū? tiān zhī shēng sī mín yě, wèi yè bù tóng, jiē suǒ yǐ shí lì yě. jīn zhī wèi mín, bù néng zì shí, yǐ rì yè qiè rén huò zhí, lǒu ér qǔ zhī, bù yì dào zéi zhī xīn hū? dào zéi hài mín, suí qǐ suí pū, bù zhì shén yān zhě, yǒu bì jì gù yě lì wú bì jì, bái zhòu sì xíng, shǐ tiān xià gǎn yuàn ér bù gǎn yán, gǎn nù ér bù gǎn zhū, qǐ shàng tiān bù rén, chóng yín zhǎng jiān, shǐ yǔ hǔ bào shé huī jūn wèi mín hài xié? rán zé rú zhī hé? yuē: dé cái qiě xián zhě yòng zhī, ruò yóu wèi yě, fèi yǒu sī, qù xiàn lìng, tīng tiān xià zì wèi zhì luàn ān wēi, bù yóu yù hū!
与人主共理天下者,吏而巳。内九卿百执事,外刺史县令,其次为佐为吏为胥徒,若是者贵贱不同,均吏也。古者军民间相安无事,固不得无吏,而为员不多。唐虞建官,厥可稽已,其去民近故也。择才且贤者,才且贤者又不屑为是,以上世之士高隐大山深谷上之人,求之切切然恐不至也,故为吏者常出不得巳,而天下阴受其赐。后世以所以害民者牧民,而惧其乱,周防不得不至,禁制不得不详,然后小大之吏布于天下,取民愈广,害民愈深。才且贤者愈不肯至,天下愈不可为矣。今一吏,大者至食邑数万,小者虽无禄养,则亦并缘为食,以代其耕,数十农夫力有不能奉者,使不肖游手,往往入于其间,率虎狼牧羊豕,而望其蕃息岂可得也?天下非甚愚,岂有厌治思乱,忧安乐危者哉!宜若可以长治安矣,乃至有乱与危,何也?夫夺其食不得不怒,竭其力不得不怨,人之乱也由夺其食,人之危也由夺其力,而号为理民者,竭之而使危,夺之而使乱,二帝三王平天下之道若是然乎?天之生斯民也,为业不同,皆所以食力也。今之为民,不能自食,以日夜窃人货殖,搂而取之,不亦盗贼之心乎?盗贼害民,随起随仆,不至甚焉者,有避忌故也;吏无避忌,白昼肆行,使天下敢怨而不敢言,敢怒而不敢诛,岂上天不仁,崇淫长奸,使与虎豹蛇虺均为民害邪?然则如之何?曰:得才且贤者用之,若犹未也,废有司,去县令,听天下自为治乱安危,不犹愈乎!