fū xué shī zhě yǐ shí wéi zhǔ, rù mén xū zhèng, lì zhì xū gāo, yǐ hàn wèi jìn shèng táng wèi shī, bù zuò kāi yuán tiān bǎo yǐ xià rén wù. ruò zì tuì qū, jí yǒu xià liè shī mó rù qí fèi fǔ zhī jiān, yóu lì zhì zhī bù gāo yě. xíng yǒu wèi zhì, kě jiā gōng lì lù tóu yī chà, yù wù yù yuǎn, yóu rù mén zhī bù zhèng yě. gù yuē: xué qí shàng, jǐn dé qí zhōng xué qí zhōng, sī wéi xià yǐ. yòu yuē: jiàn guò yú shī, jǐn kān chuán shòu jiàn yǔ shī qí, jiǎn shī bàn dé yě. gōng fū xū cóng shàng zuò xià, bù kě cóng xià zuò shàng, xiān xū shú dú chǔ cí, zhāo xī fēng yǒng, yǐ wéi zhī běn jí dú gǔ shī shí jiǔ shǒu yuè fǔ sì piān lǐ líng sū wǔ hàn wèi wǔ yán jiē xū shú dú jí yǐ lǐ dù èr jí zhěn jiè guān zhī, rú jīn rén zhī zhì jīng. rán hòu bó qǔ shèng táng míng jiā yùn niàng xiōng zhōng, jiǔ zhī zì rán wù rù. suī xué zhī bù zhì, yì bù shī zhèng lù. cǐ nǎi shì cóng dǐng zuò lái, wèi zhī xiàng shàng yí lù, wèi zhī zhí jié gēn yuán, wèi zhī dùn mén, wèi zhī dān dāo zhí rù yě.
夫学诗者以识为主,入门须正,立志须高,以汉魏晋盛唐为师,不作开元天宝以下人物。若自退屈,即有下劣诗魔入其肺腑之间,由立志之不高也。行有未至,可加工力;路头一差,愈骛愈远,由入门之不正也。故曰:学其上,仅得其中;学其中,斯为下矣。又曰:见过于师,仅堪传授;见与师齐,减师半德也。工夫须从上做下,不可从下做上,先须熟读楚词,朝夕风咏,以为之本;及读古诗十九首、乐府四篇;李陵、苏武、汉魏五言皆须熟读;即以李杜二集枕藉观之,如今人之治经。然后博取盛唐名家酝酿胸中,久之自然悟入。虽学之不至,亦不失正路。此乃是从顶做来,谓之向上一路,谓之直截根源,谓之顿门,谓之单刀直入也。
shī zhī fǎ yǒu wǔ: yuē tǐ zhì yuē gé lì yuē qì xiàng yuē xìng qù yuē yīn jié. shī zhī pǐn yǒu jiǔ: yuē gāo yuē gǔ yuē shēn yuē yuǎn yuē zhǎng yuē xióng hún yuē piāo yì yuē bēi zhuàng yuē qī wǎn. qí yòng gōng yǒu sān: yuē qí jié yuē jù fǎ yuē zì yǎn. qí dà gài yǒu èr: yuē yōu yóu bù pò yuē chén zhuó tòng kuài. shī zhī jí zhì yǒu yī: yuē rù shén. shī ér rù shén zhì yǐ! jǐn yǐ! miè yǐ jiā yǐ! wéi lǐ dù dé zhī, tā rén dé zhī gài guǎ yě.
诗之法有五:曰体制、曰格力、曰气象、曰兴趣、曰音节。诗之品有九:曰高、曰古、曰深、曰远、曰长、曰雄浑、曰飘逸、曰悲壮、曰凄婉。其用工有三:曰其结、曰句法、曰字眼。其大概有二:曰优游不迫、曰沉着痛快。诗之极致有一:曰入神。诗而入神至矣!尽矣!蔑以加矣!惟李杜得之,他人得之盖寡也。
chán jiā zhě liú, chéng yǒu xiǎo dà, zōng yǒu nán běi, dào yǒu xié zhèng. xué zhě xū cóng zuì shàng chéng jù zhèng fǎ yǎn, wù dì yī yì, ruò xiǎo chéng chán, shēng wén pì zhī guǒ, jiē fēi zhèng yě. lùn shī rú lùn chán, hàn wèi jìn yǔ shèng táng zhī shī, zé dì yī yì yě. dà lì yǐ huán zhī shī, zé xiǎo chéng chán yě, yǐ luò dì èr yì yǐ wǎn táng zhī shī, zé shēng wén pì zhī guǒ yě. xué hàn wèi jìn yǔ shèng táng shī zhě, lín jì xià yě. xué dà lì yǐ huán zhī shī zhě, cáo dòng xià yě. dà dǐ chán dào wéi zài miào wù, shī dào yì zài miào wù, qiě mèng xiāng yáng xué lì xià hán tuì zhī yuǎn shèn ér qí shī dú chū tuì zhī zhī shàng zhě, yī wèi miào wù ér yǐ. wéi wù nǎi wèi dāng háng, nǎi wèi běn shǎi. rán wù yǒu qiǎn shēn yǒu fèn xiàn yǒu tòu chè zhī wù, yǒu dàn dé yī zhī bàn jiě zhī wù. hàn wèi shàng yǐ, bù jiǎ wù yě. xiè líng yùn zhì shèng táng zhū gōng, tòu chè zhī wù yě. tā suī yǒu wù zhě, jiē fēi dì yī yì yě. wú píng zhī fēi jiàn yě, biàn zhī fēi wàng yě. tiān xià yǒu kě fèi zhī rén, wú kě fèi zhī yán. shī dào rú shì yě. ruò yǐ wéi bù rán, zé shì jiàn shī zhī bù guǎng, cān shī zhī bù shú ěr. shì qǔ hàn wèi zhī shī ér shú cān zhī, cì qǔ jìn sòng zhī shī ér shú cān zhī, cì qǔ nán běi cháo zhī shī ér shú cān zhī, cì qǔ shěn sòng wáng yáng lú luò chén shí yí zhī shī ér shú cān zhī, cì qǔ kāi yuán tiān bǎo zhū jiā zhī shī ér shú cān zhī, cì dú qǔ lǐ dù èr gōng zhī shī ér shú cān zhī, yòu qǔ dà lì shí cái zǐ zhī shī ér shú cān zhī, yòu qǔ yuán hé zhī shī ér shú cān zhī, yòu jǐn qǔ wǎn táng zhū jiā zhī shī ér shú cān zhī, yòu qǔ běn cháo sū huáng yǐ xià zhū jiā zhī shī ér shú cān zhī, qí zhēn shì fēi zì yǒu bù néng yǐn zhě. tǎng yóu yú cǐ ér wú jiàn yān, zé shì yě hú wài dào, méng bì qí zhēn shí, bù kě jiù yào, zhōng bù wù yě.
禅家者流,乘有小大,宗有南北,道有邪正。学者须从最上乘、具正法眼,悟第一义,若小乘禅,声闻辟支果,皆非正也。论诗如论禅,汉、魏、晋与盛唐之诗,则第一义也。大历以还之诗,则小乘禅也,已落第二义矣;晚唐之诗,则声闻辟支果也。学汉、魏、晋与盛唐诗者,临济下也。学大历以还之诗者,曹洞下也。大抵禅道惟在妙悟,诗道亦在妙悟,且孟襄阳学力下韩退之远甚、而其诗独出退之之上者,一味妙悟而已。惟悟乃为当行,乃为本色。然悟有浅深、有分限、有透彻之悟,有但得一知半解之悟。汉、魏尚矣,不假悟也。谢灵运至盛唐诸公,透彻之悟也。他虽有悟者,皆非第一义也。吾评之非僭也,辩之非妄也。天下有可废之人,无可废之言。诗道如是也。若以为不然,则是见诗之不广,参诗之不熟耳。试取汉、魏之诗而熟参之,次取晋、宋之诗而熟参之,次取南北朝之诗而熟参之,次取沈、宋、王、杨、卢、骆、陈拾遗之诗而熟参之,次取开元、天宝诸家之诗而熟参之,次独取李、杜二公之诗而熟参之,又取大历十才子之诗而熟参之,又取元和之诗而熟参之,又尽取晚唐诸家之诗而熟参之,又取本朝苏、黄以下诸家之诗而熟参之,其真是非自有不能隐者。傥犹於此而无见焉,则是野狐外道,蒙蔽其真识,不可救药,终不悟也。
fū shī yǒu bié cái, fēi guān shū yě shī yǒu bié qù, fēi guān lǐ yě. rán fēi duō dú shū duō qióng lǐ, zé bù néng jí qí zhì, suǒ wèi bù shè lǐ lù bù là yán quán zhě, shàng yě. shī zhě, yín yǒng qíng xìng yě. shèng táng zhū rén wéi zài xìng qù, líng yáng guà jiǎo, wú jī kě qiú. gù qí miào chù tòu chè líng lóng bù kě còu pō, rú kōng zhōng zhī yīn xiāng zhòng zhī sè shuǐ zhōng zhī yuè jìng zhōng zhī xiàng, yán yǒu jǐn ér yì wú qióng. jìn dài zhū gōng nǎi zuò qí tè jiě huì, suì yǐ wén zì wèi shī, yǐ cái xué wèi shī, yǐ yì lùn wèi shī, fū qǐ bù gōng? zhōng fēi gǔ rén zhī shī yě. gài yú yí chàng sān tàn zhī yīn yǒu suǒ qiàn yān. qiě qí zuò duō wù, shǐ shì bù wèn xìng zhì, yòng zì bì yǒu lái lì, yā yùn bì yǒu chū chù, dú zhī fǎn fù zhōng piān, bù zhī zhe dào hé zài qí mò liú shèn zhě, jiào zào nù zhāng, shū shī zhōng hòu zhī fēng, dài yǐ mà lì wèi shī, shī ér zhì cǐ kě wèi yī è yě. rán zé jìn dài zhī shī wú qǔ hū? yuē: yǒu zhī. wú qǔ qí hé yú gǔ rén zhě ér yǐ. guó chū zhī shī shàng yán xí táng rén, wáng huáng zhōu xué bái lè tiān, yáng wén gōng liú zhōng shān xué lǐ shāng yǐn, shèng wén sù xué wéi sū zhōu, ōu yáng gōng xué hán tuì zhī gǔ shī, méi shèng yú xué táng rén qí dàn chù, zhì dōng pō shān gǔ shǐ zì chū jǐ yì yǐ wéi shī. táng rén zhī fēng biàn yǐ. shān gǔ yòng gōng yóu wéi shēn kè, qí hòu fǎ xí shèng xíng hǎi nèi, chēng wéi jiāng xī zōng pài. jìn shì zhào zǐ zhī wēng líng shū bèi dú xǐ jiǎ dǎo yáo hé zhī shī, shāo shāo fù jiù qīng kǔ zhī fēng, jiāng hú shī rén duō xiào qí tǐ, yī shí zì wèi zhī táng zōng, bù zhī zhǐ rù shēng wén pì zhī zhī guǒ, qí shèng táng zhū gōng dà chéng zhèng fǎ yǎn zhě zāi.
夫诗有别材,非关书也;诗有别趣,非关理也。然非多读书、多穷理,则不能极其至,所谓不涉理路、不落言筌者,上也。诗者,吟咏情性也。盛唐诸人惟在兴趣,羚羊挂角,无迹可求。故其妙处透彻玲珑不可凑泊,如空中之音、相中之色、水中之月、镜中之象,言有尽而意无穷。近代诸公乃作奇特解会,遂以文字为诗,以才学为诗,以议论为诗,夫岂不工?终非古人之诗也。盖于一唱三叹之音有所歉焉。且其作多务,使事不问兴致,用字必有来历,押韵必有出处,读之反覆终篇,不知着到何在;其末流甚者,叫噪怒张,殊失忠厚之风,殆以骂詈为诗,诗而至此可谓一厄也。然则近代之诗无取乎?曰:有之。吾取其合于古人者而已。国初之诗尚沿袭唐人,王黄州学白乐天,杨文公刘中山学李商隐,盛文肃学韦苏州,欧阳公学韩退之古诗,梅圣俞学唐人其澹处,至东坡山谷始自出己意以为诗。唐人之风变矣。山谷用工尤为深刻,其后法席盛行海内,称为江西宗派。近世赵紫芝翁灵舒辈独喜贾岛姚合之诗,稍稍复就清苦之风,江湖诗人多效其体,一时自谓之唐宗,不知止入声闻辟支之果,其盛唐诸公大乘正法眼者哉。
jiē hū! zhèng fǎ yǎn zhī wú chuán jiǔ yǐ! táng shī zhī shuō wèi chàng, táng shī zhī dào huò yǒu shí ér míng yě. jīn jì chàng qí tǐ yuē táng shī yǐ, zé xué zhě wèi táng shī chéng zhǐ yú shì ěr, dé fēi shī dào zhī zhòng bù xìng xié? gù yǔ bù zì liáng dù, zhé dìng shī zhī zōng zhǐ, qiě jiè chán yǐ wéi yù, tuī yuán hàn wèi yǐ lái, ér jié rán wèi dāng yǐ shèng táng wèi fǎ, hòu shě hàn wèi ér dú yán shèng táng zhě wèi gǔ lǜ zhī tǐ bèi yě suī huò zuì yú shì zhī jūn zǐ bù cí yě.
嗟乎!正法眼之无传久矣!唐诗之说未唱,唐诗之道或有时而明也。今既唱其体曰唐诗矣,则学者谓唐诗诚止于是耳,得非诗道之重不幸邪?故予不自量度,辄定诗之宗旨,且借禅以为喻,推原汉魏以来,而截然谓当以盛唐为法,(后舍汉魏而独言盛唐者谓古律之体备也)虽获罪于世之君子不辞也。