mó jiē tuó guó shàng
○摩揭陁国(上)
mó jiē tuó guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, chéng shǎo jū rén, yì duō biān hù. dì wò rǎng, zī jià sè, yǒu yì dào zhǒng, qí lì cū dà, xiāng wèi shū yuè, guāng sè tè shén, bǐ sú wèi zhī gōng dà rén mǐ. tǔ dì diàn shī, yì jū gāo yuán. mèng xià zhī hòu, zhòng qiū zhī qián, píng jū liú shuǐ, kě yǐ fàn zhōu. fēng yù chún zhì, qì xù shī shǔ. chóng zhòng zhì xué, zūn jìng fó fǎ. qié lán wǔ shí yú suǒ, sēng tú wàn yǒu yú rén, bìng duō zōng xí dà chéng fǎ jiào. tiān cí shù shí, yì dào shí duō.
摩揭陁国周五千余里,城少居人,邑多编户。地沃壤,滋稼穑,有异稻种,其粒粗大,香味殊越,光色特甚,彼俗谓之供大人米。土地垫湿,邑居高原。孟夏之后,仲秋之前,平居流水,可以泛舟。风欲淳质,气序湿暑。崇重志学,尊敬佛法。伽蓝五十余所,僧徒万有余人,并多宗习大乘法教。天祠数十,异道寔多。
yī bō zhā lí zǐ chéng jí chuán shuō
一、波吒厘子城及传说
qíng jiā hé nán yǒu gù chéng, zhōu qī shí yú lǐ, huāng wú suī jiǔ, jī zhǐ shàng zài. xī zhě rén shòu wú liàng suì shí, hào jū sū mó bǔ luó chéng, táng yán xiāng huā gōng chéng. wáng gōng duō huā, gù yǐ míng yān. dǎi hū rén shòu shù qiān suì, gēng míng bō zhā lí zǐ chéng. jiù yuē bā lián fú yì, é yě.
殑伽河南有故城,周七十余里,荒芜虽久,基址尚在。昔者人寿无量岁时,号拘苏摩补罗城,(唐言香花宫城。)王宫多花,故以名焉。逮乎人寿数千岁,更名波吒厘子城。(旧曰巴连弗邑,讹也。)
chū, yǒu pó luó mén gāo cái bó xué, mén rén shù qiān, chuán yǐ shòu yè. zhū xué tú xiāng cóng yóu guān, yǒu yī shū shēng pái huái chàng wàng. tóng chóu wèi yuē:" fū hé yōu hū?" yuē:" shèng sè fāng gāng, jī yóu lǚ yǐng, suì yuè yǐ jiǔ, yì yè wú chéng. gù cǐ wèi yán, yōu xīn mí jù." yú shì xué tú xì yán zhī yuē:" jīn jiāng wèi zi qiú pīng hūn qīn." nǎi jiǎ lì èr rén wéi nán fù mǔ, èr rén wéi nǚ fù mǔ, suì zuò bō zhā lí shù, wèi nǚ xù shù yě. cǎi shí guǒ, zhuó qīng liú, chén hūn yīn zhī xù, qǐng hǎo hé zhī qī. shí jiǎ nǚ fù pān huā zhī yǐ shòu shū shēng yuē:" sī jiā ǒu yě, xìng wú cí yān." shū shēng zhī xīn xīn rán zì dé, rì mù yán guī, huái liàn ér zhǐ. xué tú yuē:" qián yán xì ěr! xìng kě tóng guī. lín zhōng měng shòu kǒng xiāng cán hài." shū shēng suì liú, wǎng lái shù cè. jǐng xī zhī hòu, yì guāng zhú yě, guǎn xián qīng yǎ, wéi zhàng chén liè. é jiàn lǎo wēng cè zhàng lái wèi, fù yǒu yī yù xié yǐn shào nǚ, bìng bīn cóng yíng lù, xuàn fú zòu yuè. wēng nǎi zhǐ shào nǚ yuē:" cǐ jūn zhī ruò shì yě." hān gē lè yàn, jīng qī rì yān. xué tú yí wèi shòu hài, wǎng ér qiú zhī, nǎi jiàn dú zuò shù yīn, ruò duì shàng kè, gào yǔ tóng guī, cí bù cóng mìng. hòu zì rù chéng, bài yè qīn gù, shuō qí shǐ mò. wén zhě jīng hài, yǔ zhū yǒu rén tóng wǎng lín zhōng, xián jiàn huā shù shì yī dà dì, tóng pú yì shǐ chí qū wǎng lái, ér bǐ lǎo wēng cóng róng jiē duì, chén zhuàn zòu yuè, bīn zhǔ lǐ bèi. zhū yǒu hái chéng, jù gào yuǎn jìn. qī suì zhī hòu, shēng yī zǐ nán. wèi qí qī yuē:" wú jīn yù guī, wèi rěn lí zǔ. shì fù liú zhǐ, qī jì piāo lù." qí qī jì wén, jù yǐ bái fù. wēng wèi shū shēng yuē:" rén shēng xíng lè, jù bì gù xiāng? jīn jiāng zhù shì, yí wú yì zhì." yú shì yì shǐ líng tú, gōng chéng bù rì. xiāng huā jiù chéng, qiān dū cǐ yì. yóu bǐ zi gù, shén wèi zhù chéng, zì ěr zhī hòu, yīn míng bō zhā lí zǐ chéng yān.
初,有婆罗门高才博学,门人数千,传以授业。诸学徒相从游观,有一书生徘徊怅望。同俦谓曰:“夫何忧乎?”曰:“盛色方刚,羁游履影,岁月已久,艺业无成。顾此为言,忧心弥剧。”于是学徒戏言之曰:“今将为子求娉婚亲。”乃假立二人为男父母,二人为女父母,遂坐波吒厘树,谓女婿树也。采时果,酌清流,陈婚姻之绪,请好合之期。时假女父攀花枝以授书生曰:“斯嘉偶也,幸无辞焉。”书生之心欣然自得,日暮言归,怀恋而止。学徒曰:“前言戏耳!幸可同归。林中猛兽恐相残害。”书生遂留,往来树侧。景夕之后,异光烛野,管弦清雅,帷帐陈列。俄见老翁策杖来慰,复有一妪携引少女,并宾从盈路,袨服奏乐。翁乃指少女曰:“此君之弱室也。”酣歌乐宴,经七日焉。学徒疑为兽害,往而求之,乃见独坐树阴,若对上客,告与同归,辞不从命。后自入城,拜谒亲故,说其始末。闻者惊骇,与诸友人同往林中,咸见花树是一大第,童仆役使驰驱往来,而彼老翁从容接对,陈馔奏乐,宾主礼备。诸友还城,具告远近。期岁之后,生一子男。谓其妻曰:“吾今欲归,未忍离阻。适复留止,栖寄飘露。”其妻既闻,具以白父。翁谓书生曰:“人生行乐,讵必故乡?今将筑室,宜无异志。”于是役使灵徒,功成不日。香花旧城,迁都此邑。由彼子故,神为筑城,自尔之后,因名波吒厘子城焉。
èr wú yōu wáng dì yù chù
二、无忧王地狱处
wáng gù gōng běi yǒu shí zhù, gāo shù shí chǐ, shì wú yōu wáng zuò dì yù chù. shì jiā rú lái niè pán zhī hòu dì yī bǎi nián, yǒu ā shū jiā táng yán wú yōu, guī yuē ā yù, é yě. wáng zhě, pín pí suō luó táng yán yǐng jiān, jiù yuē pín pó suō luó, é yě. wáng zhī zēng sūn yě, zì wáng shè chéng qiān dū bō zhā lí, zhòng zhù wài guō, zhōu yú gù chéng. nián dài jìn yuǎn, wéi yú gù jī. qié lán tiān cí jí sū dǔ bō, yú zhǐ shù bǎi, cún zhě èr sān. wéi gù gōng běi lín qíng jiā hé, xiǎo chéng zhōng yǒu qiān yú jiā.
王故宫北有石柱,高数十尺,是无忧王作地狱处。释迦如来涅槃之后第一百年,有阿输迦(唐言无忧,归曰阿育,讹也。)王者,频毗娑罗(唐言影坚,旧曰频婆娑罗,讹也。)王之曾孙也,自王舍城迁都波吒厘,重筑外郭,周于故城。年代浸远,唯余故基。伽蓝、天祠及窣堵波,余址数百,存者二三。唯故宫北临殑伽河,小城中有千余家。
chū, wú yōu wáng sì wèi zhī hòu, jǔ cuò kē bào, nǎi lì dì yù, zuò hài shēng líng. zhōu yuán jùn zhì, yú lóu tè qǐ, měng yàn hóng lú, xiān fēng lì rèn, bèi zhū kǔ jù, nǐ xiàng yōu tú, zhāo mù xiōng rén, lì wèi yù zhǔ. chū yǐ guó zhōng fàn fǎ zuì rén, wú xiào qīng zhòng, zǒng rù tú tàn. hòu yǐ xíng jīng yù cì, qín yǐ zhū lù, zhì zhě jiē sǐ, suì miè kǒu yān. shí yǒu shā mén, chū rù fǎ zhòng, xún lǐ qǐ shí, yù zhì yù mén, yù lì xiōng rén qín yù cán hài. shā mén huáng bù, qǐng dé lǐ chàn. é jiàn yī rén fù lái rù yù, zhǎn jié shǒu zú, zhé liè xíng hái, fǔ yǎng zhī jiān, zhī tǐ mí sàn. shā mén jiàn yǐ, shēn zēng bēi dào, chéng wú cháng guān, zhèng wú xué guǒ. yù zú yuē:" kě yǐ sǐ yǐ." shā mén jì zhèng shèng guǒ, xīn yí shēng sǐ, suī rù huò tāng, ruò zài qīng chí, yǒu dà lián huā ér wèi zhī zuò. yù zhǔ jīng hài, chí shǐ bái wáng, wáng suì gōng guān, shēn zàn líng yòu. yù zhǔ yuē:" dài wáng dāng sǐ." wáng yuē:" yún hé?" duì yuē:" wáng xiān chuí mìng, lìng jiān xíng yù, fán zhì yù yuán jiē cóng shā hài, bù yún wáng rù ér dú miǎn sǐ." wáng yuē:" fǎ yǐ yí dìng, lǐ wú zài biàn. wǒ xiān chuí lìng, qǐ chú rǔ shēn? rǔ jiǔ làn shēng, wǒ zhī jiù yě." jí mìng yù zú, tóu zhī hóng lú. yù zhǔ jì sǐ, wáng nǎi dé chū, yú shì tuí qiáng yīn qiàn, fèi yù kuān xíng.
初,无忧王嗣位之后,举措苛暴,乃立地狱,作害生灵。周垣峻峙,隅楼特起,猛焰洪炉,銛锋利刃,备诸苦具,拟像幽涂,招募凶人,立为狱主。初以国中犯法罪人,无校轻重,总入涂炭。后以行经狱次,擒以诛戮,至者皆死,遂灭口焉。时有沙门,初入法众,巡里乞食,遇至狱门,狱吏凶人擒欲残害。沙门惶怖,请得礼忏。俄见一人缚来入狱,斩截手足,磔裂形骸,俯仰之间,肢体糜散。沙门见已,深增悲悼,成无常观,证无学果。狱卒曰:“可以死矣。”沙门既证圣果,心夷生死,虽入镬汤,若在清池,有大莲花而为之座。狱主惊骇,驰使白王,王遂躬观,深赞灵祐。狱主曰:“大王当死。”王曰:“云何?”对曰:“王先垂命,令监刑狱,凡至狱垣皆从杀害,不云王入而独免死。”王曰:“法已一定,理无再变。我先垂令,岂除汝身?汝久滥生,我之咎也。”即命狱卒,投之洪炉。狱主既死,王乃得出,于是颓墙堙壍,废狱宽刑。
sān wú yōu wáng jiàn shè lì tǎ
三、无忧王建舍利塔
dì yù nán bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, jī zhǐ qīng xiàn, wéi yú fù bō zhī shì, bǎo wèi cè shì, shí zuō lán kǎn, jí bā wàn sì qiān zhī yī yě. wú yōu wáng yǐ rén gōng jiàn yú gōng zhōng yān. zhōng yǒu rú lái shè lì yī shēng, líng jiàn jiān qǐ, shén guāng shí zhú. wú yōu wáng fèi yù zhī hòu, yù jìn hù dà ā luó hàn, fāng biàn shàn yòu, suí jī dǎo huà. wáng wèi luó hàn yuē:" xìng yǐ sù fú, wèi jù rén zūn, kǎi zī zhàng lèi, bù zāo fó huà. jīn zhě rú lái yí shēn shè lì, yù chóng xiū jiàn zhū sū dǔ bō." luó hàn yuē:" dài wáng yǐ fú dé lì, yì shǐ bǎi líng, yǐ hóng shì xīn kuāng hù sān bǎo, shì suǒ yuàn yě, jīn qí shí yǐ." yīn wèi guǎng shuō xiàn tǔ zhī yīn, rú lái xuán jì xīng jiàn zhī gōng. wú yōu wáng wén yǐ qìng yuè, zhào jí guǐ shén ér lìng zhī yuē:" fǎ wáng dǎo lì, hán líng yǒu qìng, wǒ zī sù shàn, zūn jí rén zhōng. rú lái yí shēn, chóng xiū gōng yǎng, jīn ěr guǐ shén lù lì tóng xīn! jìng jí shàn bù, hù mǎn jū zhī, yǐ fó shè lì qǐ sū dǔ bō. xīn fā yú wǒ, gōng chéng yú rǔ, shèng fú zhī lì, fēi yù dú yǒu, yí gè yíng gòu, dài hòu gào mìng." guǐ shén shòu zhǐ, zài suǒ xìng gōng, gōng jì chéng yǐ, xián lái qǐng mìng. wú yōu wáng jì kāi bā guó suǒ jiàn zhū sū dǔ bō, fēn qí shè lì, fù guǐ shén yǐ, wèi luó hàn yuē:" wǒ xīn suǒ yù, zhū chù tóng shí cáng xià shè lì. xīn suī cǐ jì, shì wèi cóng yù." luó hàn bái wáng:" mìng guǐ shén zhì suǒ qī rì, rì yǒu yǐn bì, qí zhuàng rú shǒu, cǐ shí yě, yí xià shè lì." wáng chéng cǐ zhǐ, xuān gào guǐ shén. dǎi hū qī rì, wú yōu wáng guān hòu guāng jǐng, rì zhèng zhōng shí, luó hàn yǐ shén tōng lì, shēn shǒu bì rì, yíng jiàn zhī suǒ xián jiē zhān yǎng, tóng yú cǐ shí gōng jī xián bì.
地狱南不远有窣堵波,基址倾陷,惟余覆钵之势,宝为厕饰,石作栏槛,即八万四千之一也。无忧王以人功建于宫中焉。中有如来舍利一升,灵鉴间起,神光时烛。无忧王废狱之后,遇近护大阿罗汉,方便善诱,随机导化。王谓罗汉曰:“幸以宿福,位据人尊,慨兹障累,不遭佛化。今者如来遗身舍利,欲重修建诸窣堵波。”罗汉曰:“大王以福德力,役使百灵,以弘誓心匡护三宝,是所愿也,今其时矣。”因为广说献土之因,如来悬记兴建之功。无忧王闻以庆悦,召集鬼神而令之曰:“法王导利,含灵有庆,我资宿善,尊极人中。如来遗身,重修供养,今尔鬼神戮力同心!境极赡部,户满拘胝,以佛舍利起窣堵波。心发于我,功成于汝,胜福之利,非欲独有,宜各营构,待后告命。”鬼神受旨,在所兴功,功既成已,咸来请命。无忧王既开八国所建诸窣堵波,分其舍利,付鬼神已,谓罗汉曰:“我心所欲,诸处同时藏下舍利。心虽此冀,事未从欲。”罗汉白王:“命鬼神至所期日,日有隐蔽,其状如手,此时也,宜下舍利。”王承此旨,宣告鬼神。逮乎期日,无忧王观候光景,日正中时,罗汉以神通力,伸手蔽日,营建之所咸皆瞻仰,同于此时功绩咸毕。
sì rú lái zú jī shí
四、如来足迹石
sū dǔ bō cè bù yuǎn, jīng shè zhōng yǒu dà shí, rú lái suǒ lǚ, shuāng jī yóu cún, qí zhǎng chǐ yǒu bā cùn, guǎng yú liù cùn yǐ. liǎng jī jù yǒu lún xiāng, shí zhǐ jiē dài huā wén, yú xíng yìng qǐ, guāng míng shí zhào. xī zhě rú lái jiāng qǔ jì miè, běi qù jū shī nà chéng, nán gù mó jiē tuó guó, dǎo cǐ shí shàng, gào ā nán yuē:" wú jīn zuì hòu liú cǐ zú jī, jiāng rù jì miè, gù mó jiē tuó yě. bǎi suì zhī hòu, yǒu wú yōu wáng mìng shì jūn lín, jiàn dū cǐ dì, kuāng hù sān bǎo, yì shǐ bǎi shén." jí wú yōu wáng zhī sì wèi yě, qiān dū zhù yì, yǎn zhōu jī shí, jì jìn gōng chéng, héng qīn gōng yǎng. hòu zhū guó wáng jìng yù jǔ guī, shí suī bù dà, zhòng mò néng zhuǎn. jìn zhě shè shǎng jiā wáng huǐ huài fó fǎ, suì jí shí suǒ, yù miè shèng jī, záo yǐ hái píng, wén cǎi rú gù. yú shì juān qì qíng jiā hé liú, xún fù běn chǔ. qí cè sū dǔ bō, jí guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
窣堵波侧不远,精舍中有大石,如来所履,双迹犹存,其长尺有八寸,广余六寸矣。两迹俱有轮相,十指皆带花文,鱼形映起,光明时照。昔者如来将取寂灭,北趣拘尸那城,南顾摩揭陁国,蹈此石上,告阿难曰:“吾今最后留此足迹,将入寂灭,顾摩揭陁也。百岁之后,有无忧王命世君临,建都此地,匡护三宝,役使百神。”及无忧王之嗣位也,迁都筑邑,掩周迹石,既近宫城,恒亲供养。后诸国王竟欲举归,石虽不大,众莫能转。近者设赏迦王毁坏佛法,遂即石所,欲灭圣迹,凿已还平,文彩如故。于是捐弃殑伽河流,寻复本处。其侧窣堵波,即过去四佛坐及经行遗迹之所。
wǔ wú yōu wáng dà shí zhù
五、无忧王大石柱
fú jī jīng shè cè bù yuǎn, yǒu dà shí zhù, gāo sān shí yú chǐ. shū jì cán quē, qí dà lüè yuē:" wú yōu wáng xìn gēn zhēn gù, sān yǐ shàn bù zhōu shī fó fǎ sēng, sān yǐ zhū zhēn bǎo zhòng zì chóu shú." qí cí yún yún, dà lüè sī zài.
佛迹精舍侧不远,有大石柱,高三十余尺。书记残缺,其大略曰:“无忧王信根贞固,三以赡部洲施佛、法、僧,三以诸珍宝重自酬赎。”其辞云云,大略斯在。
liù mó xī yīn tuó luó gù shì
六、摩醯因陁罗故事
gù gōng běi yǒu dà shí shì, wài ruò chóng shān, nèi guǎng shù zhàng, shì wú yōu wáng wèi chū jiā dì yì shǐ shén guǐ zhī suǒ jiàn yě. chū, wú yōu wáng yǒu tóng mǔ dì, míng mó xī yīn tuó luó, táng yán dà dì. shēng zì guì zú, fú tiě wáng zhì, shē chǐ zòng bào, zhòng shù huái yuàn. guó fǔ lǎo wò jìn jiàn wáng yuē:" jiāo dì zuò wēi, yì yǐ tài shèn. fū zhèng píng zé guó zhì, rén hé zé zhǔ ān, gǔ zhī míng xùn, yóu lái jiǔ yǐ. yuàn cún guó diǎn, shōu fù zhí fǎ." wú yōu wáng qì wèi dì yuē:" wú chéng jī xù, fù dào shēng líng, kuàng ěr tóng bāo, qǐ wàng huì ài? bù xiān kuāng dǎo, yǐ xiàn xíng fǎ. shàng jù xiān líng, xià pò zhòng yì." mó xī yīn tuó luó qǐ shǒu xiè yuē:" bù zì jǐn xíng, gǎn gàn guó xiàn, yuàn cì zài shēng, gèng kuān qī rì." yú shì zhì zhū yōu shì, yán jiā shǒu wèi, zhēn xiū shàng zhuàn, jìn gòng wú kuī. shǒu zhě chàng yuē:" yǐ guò yī rì, yú yǒu liù rì." zhì dì liù rì yǐ, jì shēn yōu jù, gèng lì shēn xīn, biàn huò guǒ zhèng. shēng xū kōng, shì shén jī, xún chū chén sú, yuǎn qī yán gǔ. wú yōu wáng gōng wǎng wèi yuē:" xī jū guó zhì, yù zhì yán xíng. qǐ yì qīng shēng, qǔ zhèng shèng guǒ. jì wú zhì lèi, kě yǐ huán guó." dì yuē:" xī jī ài wǎng, xīn chí shēng sè, jīn chū wēi chéng, zhì yuè shān gǔ. yuàn qì rén jiān, zhǎng cóng gǔ hè." wáng yuē:" yù jìng xīn lǜ, qǐ bì yōu ruò? wú cóng ěr zhì, dāng wèi chóng shù." suì zhào mìng guǐ shén ér gào zhī yuē:" wú yú hòu rì guǎng bèi zhēn xiū, ěr cáo xiāng shuài lái jí wǒ huì, gè chí dà shí, zì wèi chuáng zuò." zhū shén shòu mìng, zhì qī bì cuì. zhòng huì jì yǐ, wáng gào shén yuē:" shí zuò zòng héng, yí zì jī jù. yīn gōng bù láo, lěi wèi xū shì." zhū shén shòu mìng, bù rì ér chéng. wú yōu wáng gōng wǎng yíng qǐng, zhǐ cǐ shān lú.
故宫北有大石室,外若崇山,内广数丈,是无忧王为出家弟役使神鬼之所建也。初,无忧王有同母弟,名摩醯因陁罗,(唐言大帝。)生自贵族,服僣王制,奢侈纵暴,众庶怀怨。国辅老卧进谏王曰:“骄弟作威,亦已太甚。夫政平则国治,人和则主安,古之明训,由来久矣。愿存国典,收付执法。”无忧王泣谓弟曰:“吾承基绪,覆焘生灵,况尔同胞,岂忘惠爱?不先匡导,已陷刑法。上惧先灵,下迫众议。”摩醯因陁罗稽首谢曰:“不自谨行,敢干国宪,愿赐再生,更宽七日。”于是置诸幽室,严加守卫,珍羞上馔,进贡无亏。守者唱曰:“已过一日,余有六日。”至第六日已,既深忧惧,更励身心,便获果证。升虚空,示神迹,寻出尘俗,远栖岩谷。无忧王躬往谓曰:“昔拘国制,欲致严刑。岂意清升,取证圣果。既无滞累,可以还国。”弟曰:“昔羁爱网,心驰声色,今出危城,志悦山谷。愿弃人间,长从谷壑。”王曰:“欲静心虑,岂必幽若?吾从尔志,当为崇树。”遂召命鬼神而告之曰:“吾于后日广备珍羞,尔曹相率来集我会,各持大石,自为床坐。”诸神受命,至期毕萃。众会既已,王告神曰:“石座纵横,宜自积聚。因功不劳,垒为虚室。”诸神受命,不日而成。无忧王躬往迎请,止此山庐。
qī wú yōu wáng zhū yíng zào yí jī
七、无忧王诸营造遗迹
gù gōng běi, dì yù nán, yǒu dà shí cáo, shì wú yōu wáng jiàng yì shén gōng, zuò wéi cǐ qì, fàn sēng zhī shí, yǐ chǔ shí yě.
故宫北,地狱南,有大石槽,是无忧王匠役神功,作为此器,饭僧之时,以储食也。
gù gōng xī nán yǒu xiǎo shí shān, zhōu yán gǔ jiān, shù shí shí shì, wú yōu wáng wèi jìn hù děng zhū ā luó hàn yì shǐ guǐ shén zhī suǒ jiàn lì. bàng yǒu gù tái yú jī jī shí, chí zhǎo lián yī, qīng lán chéng jiàn, lín guó yuǎn rén wèi zhī shèng shuǐ, ruò yǒu yǐn zhuó, zuì gòu xiāo miè.
故宫西南有小石山,周岩谷间,数十石室,无忧王为近护等诸阿罗汉役使鬼神之所建立。傍有故台余基积石,池沼涟漪,清澜澄鉴,邻国远人谓之圣水,若有饮濯,罪垢消灭。
shān xī nán yǒu wǔ sū dǔ bō, chóng jī yǐ xiàn, yú zhǐ shàng gāo, yuǎn ér wàng zhī, yù ruò shān fù, miàn gè shù bǎi bù, hòu rén yú shàng zhòng gèng xiū jiàn xiǎo sū dǔ bō. yìn dù jì yuē: xī wú yōu wáng jiàn bā wàn sì qiān sū dǔ bō yǐ, shàng yú wǔ shēng shè lì, gù bié chóng jiàn wǔ sū dǔ bō, zhì qí zhū chù, líng yì jiān qǐ, yǐ biǎo rú lái wǔ fēn fǎ shēn. báo xìn zhī tú qiè xiāng píng yì, yún shì xī zhě nán tuó wáng jiàn cǐ wǔ cáng, yǐ chǔ qī bǎo. qí hòu yǒu wáng, bù shèn chún xìn, wén xiān yí yì, sì qí tān qiú, xìng dòng jūn shī, gōng lín fā jué. dì zhèn shān qīng, yún hūn rì yì, sū dǔ bō zhōng dà shēng léi zhèn, shì zú jiāng pū, xiàng mǎ jīng bēn. zì zī yǐ jiàng, wú gǎn jì yú. huò yuē:" zhòng yì suī duō, wèi wèi què lùn." xún gǔ suǒ jì, xìn dé qí shí.
山西南有五窣堵波,崇基已陷,余址尚高,远而望之,郁若山阜,面各数百步,后人于上重更修建小窣堵波。《印度记》曰:昔无忧王建八万四千窣堵波已,尚余五升舍利,故别崇建五窣堵波,制奇诸处,灵异间起,以表如来五分法身。薄信之徒窃相评议,云是昔者难陁王建此五藏,以储七宝。其后有王,不甚淳信,闻先疑议,肆其贪求,兴动军师,躬临发掘。地震山倾,云昏日翳,窣堵波中大声雷震,士卒僵仆,象马惊奔。自兹已降,无敢觊觎。或曰:“众议虽多,未为确论。”循古所记,信得其实。
bā jī yuán sēng qié lán
八、鸡园僧伽蓝
gù chéng dōng nán yǒu qū jū wù fǎn. qū zhā ā làn mó táng yán jī yuán. sēng qié lán, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yān. wú yōu wáng chū xìn fó fǎ yě, shì zūn chóng jiàn, xiū zhí shàn zhǒng, zhào jí qiān sēng, fán shèng liǎng zhòng, sì shì gōng yǎng, shí wù zhōu gěi. tuí huǐ yǐ jiǔ, jī zhǐ shàng zài.
故城东南有屈(居勿反。)屈吒阿滥摩(唐言鸡园)。僧伽蓝,无忧王之所建焉。无忧王初信佛法也,式遵崇建,修殖善种,召集千僧,凡、圣两众,四事供养,什物周给。颓毁已久,基址尚在。
jiǔ ā mó luò jiā sū dǔ bō
九、阿摩落迦窣堵波
qié lán cè yǒu dà sū dǔ bō, míng ā mó luò jiā. ā mó luò jiā zhě, yìn dù yào guǒ zhī míng yě. wú yōu wáng gòu jí mí liú, zhī mìng bù jì, yù shě zhēn bǎo, chóng shù fú tián. quán chén zhí zhèng, jiè wù cóng yù. qí hòu yīn shí, liú ā mó luò guǒ, wán zhī bàn làn, wò guǒ zhǎng xī, wèn zhū chén yuē:" shàn bù zhōu zhǔ jīn shì hé rén?" zhū chén duì yuē:" wéi dú dài wáng." wáng yuē:" bù rán. wǒ jīn fēi zhǔ. wéi cǐ bàn guǒ, ér dé zì zài. jiē hū! shì jiān fù guì, wēi shén fēng zhú. wèi jù qū yǔ, míng gāo chēng wèi, lín zhōng kuì fá, jiàn bī qiáng chén, tiān xià fēi jǐ, bàn guǒ sī zài!" nǎi mìng shì chén ér gào zhī yuē:" chí cǐ bàn guǒ, yì bǐ jī yuán, shī zhū zhòng sēng, zuò rú shì shuō:' xī yī shàn bù zhōu zhǔ, jīn bàn ā mó luò wáng, qǐ shǒu dà dé sēng qián, yuàn shòu zuì hòu zhī shī. fán zhū suǒ yǒu, jiē yǐ sàng shī, wéi sī bàn guǒ, dé shǎo zì zài. āi mǐn pín fá, zēng zhǎng fú zhǒng.'" sēng zhōng shàng zuò zuò rú shì yán:" wú yōu dài wáng sù qī hóng jì, nüè jí zài gōng, jiān chén shàn mìng, jī bǎo fēi jǐ, bàn guǒ wèi shī. chéng wáng lái mìng, pǔ shī zhòng sēng." jí zhào diǎn shì, gēng zhōng zǒng zhǔ, shōu qí guǒ hé, qǐ sū dǔ bō. jì hé hòu ēn, suì jīng gù mìng.
伽蓝侧有大窣堵波,名阿摩落迦。阿摩落迦者,印度药果之名也。无忧王遘疾弥留,知命不济,欲舍珍宝,崇树福田。权臣执政,诫勿从欲。其后因食,留阿摩落果,玩之半烂,握果长息,问诸臣曰:“赡部洲主今是何人?”诸臣对曰:“惟独大王。”王曰:“不然。我今非主。惟此半果,而得自在。嗟乎!世间富贵,危甚风烛。位据区宇,名高称谓,临终匮乏,见逼强臣,天下非己,半果斯在!”乃命侍臣而告之曰:“持此半果,诣彼鸡园,施诸众僧,作如是说:‘昔一赡部洲主,今半阿摩落王,稽首大德僧前,愿受最后之施。凡诸所有,皆已丧失,惟斯半果,得少自在。哀愍贫乏,增长福种。’”僧中上座作如是言:“无忧大王宿期弘济,疟疾在躬,奸臣擅命,积宝非己,半果为施。承王来命,普施众僧。”即召典事,羹中总煮,收其果核,起窣堵波。既荷厚恩,遂旌顾命。
shí jiàn qián chuí shēng sū dǔ bō jí tí pó gù shì
十、建揵椎声窣堵波及提婆故事
ā mó luò jiā sū dǔ bō xī běi gù qié lán zhōng, yǒu sū dǔ bō, wèi jiàn qián chuí shēng.
阿摩落伽窣堵波西北故伽蓝中,有窣堵波,谓建揵椎声。
chū, cǐ chéng nèi qié lán bǎi shù, sēng tú sù mù, xué yè qīng gāo, wài dào xué rén xiāo shēng jiān kǒu. qí hòu sēng tú xiāng cì cú luò, ér zhū hòu jìn mò jì qián xiū. wài dào shī zī, chuán xùn chéng yì, yú shì mìng chóu zhào lǚ, qiān jì wàn shù, lái jí sēng fāng, yáng yán chàng yuē:" dà jī qián chuí, zhāo jí xué rén!" qún yú tóng zhǐ, miù yǒu kòu jī, suì bái wáng, qǐng xiào yōu liè. wài dào zhū shī gāo cái dá xué, sēng tú suī zhòng, cí lùn yōng qiǎn. wài dào yuē:" wǒ lùn shèng. zì jīn yǐ hòu, zhū sēng qié lán bù dé jī qián chuí yǐ jí zhòng yě." wáng yǔn qí qǐng, yī xiān lùn zhì. sēng tú shòu chǐ, rěn gòu ér tuì, shí èr nián jiān bù jī qián chuí. shí nán yìn dù nà jiā è lá shù nà pú sà táng yán lóng měng, jiù yì yuē lóng shù, fēi yě, yòu chuán yǎ yù, zhǎng shàn gāo míng, shě lí yù ài, chū jiā xiū xué, shēn jiū miào lǐ, wèi dēng chū dì. yǒu dà dì zǐ tí pó zhě, zhì huì míng mǐn, jī shén jǐng wù, bái qí shī yuē:" bō zhā lí chéng zhū xué rén děng cí qū wài dào, bù jī qián chuí, rì yuè zhòu yí, shí èr nián yǐ. gǎn yù cuī xié jiàn shān, rán zhèng fǎ jù." lóng měng yuē:" bō zhā lí chéng wài dào bó xué, ěr fēi qí chóu, wú jīn xíng yǐ." tí pó yuē:" yù cuī fǔ cǎo, jù bì qīng shān? gǎn chéng zhǐ huì, chù zhū yì xué. dà shī lì wài dào yì, ér wǒ suí wén pò xī, xiáng qí yōu liè, rán hòu tú xíng." lóng měng nǎi fú lì wài yì, tí pó suí pò qí lǐ, qī rì zhī hòu, lóng měng shī zōng, yǐ ér tàn yuē:" miù cí yì shī, xié yì nán fú, ěr qí xíng yǐ, cuī bǐ bì yǐ!" tí pó pú sà sù shàn gāo míng, bō zhā lí chéng wài dào wén zhī yě, jí xiāng zhào jí, chí bái wáng yuē:" dài wáng xī yū tīng lǎn, zhì zhū shā mén bù jī qián chuí, yuàn chuí gào mìng, lìng zhū mén hòu, lín jìng yì sēng wù shǐ rù chéng, kǒng xiāng dǎng yuán, qīng gǎi xiān zhì." wáng yǔn qí yán, yán jiā cì hou. tí pó jì zhì, bù dé rù chéng. wén qí zhì lìng, biàn yì yī fú, dié sēng jiā zhī, zhì cǎo shù zhōng, qiān shang jí qū, fù dài ér rù. jì zhì chéng zhōng, qì cǎo pī yī, zhì cǐ qié lán, yù qiú zhǐ xī. zhī rén jì guǎ, mò yǒu xiāng shě, suì sù qián chuí tái shàng. yú chén cháo shí, biàn dà zhèn jī. zhòng wén cì chá, nǎi zuó kè yóu bǐ qiū. zhū sēng qié lán, chuán shēng xiǎng yìng, wáng wén jiū wèn, mò de qí xiān. zhì cǐ qié lán, xián tuī tí pó. tí pó yuē:" fū qián chuí zhě, jī yǐ jí zhòng. yǒu ér bù yòng, xuán zhī hé wéi?" wáng rén bào yuē:" xiān shí sēng zhòng lùn yì duò fù, zhì zhī bù jī, yǐ shí èr nián." tí pó yuē:" yǒu shì hū? wú yú jīn rì, zhòng shēng fǎ gǔ." shǐ bào wáng yuē:" yǒu yì shā mén yù xuě qián chǐ." wáng nǎi zhào jí xué rén, ér dìng zhì yuē:" lùn shī běn zōng, shā shēn yǐ xiè." yú shì wài dào jìng chén qí gǔ, xuān tán yì yì, gè yào cí fēng. tí pó pú sà jì shēng lùn zuò, tīng qí xiān shuō, suí yì zhé pò, céng bù jiā chén, cuī zhū yì dào. guó wáng dà chén mò bù qìng yuè, jiàn cǐ líng jī, yǐ jīng zhì dé.
初,此城内伽蓝百数,僧徒肃穆,学业清高,外道学人销声缄口。其后僧徒相次殂落,而诸后进莫继前修。外道师资,传训成艺,于是命俦召侣,千计万数,来集僧坊,扬言唱曰:“大击揵椎,招集学人!”群愚同止,谬有扣击,遂白王,请校优劣。外道诸师高才达学,僧徒虽众,辞论庸浅。外道曰:“我论胜。自今以后,诸僧伽蓝不得击揵椎以集众也。”王允其请,依先论制。僧徒受耻,忍诟而退,十二年间不击揵椎。时南印度那伽阏剌树那菩萨(唐言龙猛,旧译曰龙树,非也,)幼传雅誉,长擅高名,舍离欲爱,出家修学,深究妙理,位登初地。有大弟子提婆者,智慧明敏,机神警悟,白其师曰:“波吒厘城诸学人等辞屈外道,不击揵椎,日月骤移,十二年矣。敢欲摧邪见山,然正法炬。”龙猛曰:“波吒厘城外道博学,尔非其俦,吾今行矣。”提婆曰:“欲摧腐草,讵必倾山?敢承指诲,黜诸异学。大师立外道义,而我随文破析,详其优劣,然后图行。”龙猛乃扶立外义,提婆随破其理,七日之后,龙猛失宗,已而叹曰:“谬辞易失,邪义难扶,尔其行矣,摧彼必矣!”提婆菩萨夙擅高名,波吒厘城外道闻之也,即相召集,驰白王曰:“大王昔纡听览,制诸沙门不击揵椎,愿垂告命,令诸门候,邻境异僧勿使入城,恐相党援,轻改先制。”王允其言,严加伺候。提婆既至,不得入城。闻其制令,便易衣服,叠僧伽胝,置草束中,褰裳疾驱,负戴而入。既至城中,弃草披衣,至此伽蓝,欲求止息。知人既寡,莫有相舍,遂宿揵椎台上。于晨朝时,便大振击。众闻伺察,乃昨客游比丘。诸僧伽蓝,传声响应,王闻究问,莫得其先。至此伽蓝,咸推提婆。提婆曰:“夫揵椎者,击以集众。有而不用,悬之何为?”王人报曰:“先时僧众论议堕负,制之不击,已十二年。”提婆曰:“有是乎?吾于今日,重声法鼓。”使报王曰:“有异沙门欲雪前耻。”王乃召集学人,而定制曰:“论失本宗,杀身以谢。”于是外道竞陈旗鼓,喧谈异议,各曜辞锋。提婆菩萨既升论座,听其先说,随义折破,曾不浃辰,摧诸异道。国王大臣莫不庆悦,建此灵基,以旌至德。
shí yī mǎ míng yí jī
十一、马鸣遗迹
jiàn jī jiān chuí sū dǔ bō běi yǒu gù jī, xī guǐ biàn pó luó mén suǒ jū chǔ yě.
建击犍椎窣堵波北有故基,昔鬼辩婆罗门所居处也。
chū, cǐ chéng zhōng yǒu pó luó mén, qì yǔ huāng sǒu, bù jiāo shì lù, cí guǐ qiú fú, wǎng liǎng xiāng yī, gāo lùn jù tán, yǎ cí xiǎng yìng. rén huò jī nán, chuí wéi yǐ duì. jiù xué gāo cái, wú chū qí yòu, shì shù xī rán, yǎng zhī yóu shèng. yǒu ā shī fù jù shā táng yán mǎ míng. pú sà zhě, zhì zhōu wàn wù, dào bō sān shèng, měi wèi rén yuē:" cǐ pó luó mén xué bù shī shòu, yì wú jī gǔ, píng jū yōu jì, dú shàn gāo míng, jiāng fēi shén guǐ xiāng yī, yāo mèi suǒ fù, hé néng ruò shì zhě hū? fū biàn zī guǐ shòu, yán bú duì rén, cí shuō yī wén, mò néng zài shù, wú jīn wǎng bǐ, guān qí jǔ cuò." suì jí qí lú, ér wèi zhī yuē:" yǎng qīn shèng dé, wèi rì yǐ jiǔ. xìng yuàn qiān wéi, gǎn shēn sù zhì." ér pó luó mén jū rán jiǎn ào, chuí wéi yǐ duì, zhōng bù miàn tán. mǎ míng xīn zhī guǐ mèi, qíng shén zì fù, cí bì ér tuì, wèi zhū rén yuē:" wú yǐ zhī zhī, cuī bǐ bì yǐ." xún wǎng bái wáng:" wéi yuàn chuí xǔ, yǔ bǐ jū shì jiào lùn jù tán." wáng wén hài yuē:" sī hé rén zāi! ruò bù zhèng sān míng, jù liù tōng, hé néng yǔ bǐ lùn hū?" mìng jià gōng lín, xiáng jiàn biàn lùn. shì shí mǎ míng lùn sān zàng wēi yán, shù wǔ míng dà yì, miào biàn zòng héng, gāo lùn qīng yuǎn, ér pó luó mén jì shù cí yǐ, mǎ míng zhòng yuē:" shī wú zhǐ yǐ, yí chóng shù zhī." shí pó luó mén mò rán dù kǒu, mǎ míng chì yuē:" hé bù shì nán? suǒ shì guǐ mèi yí sù shòu cí!" jí qiān qí wéi, shì zhàn qí guài. pó luó mén huáng jù ér yuē:" zhǐ! zhǐ!" mǎ míng tuì ér yán yuē:" cǐ zi jīn chén shēng wén shī zhuì. xū míng fēi jiǔ, sī zhī wèi yě." wáng yuē:" fēi fū shèng dé, shuí jiàn zuǒ dào? zhī rén zhī zhé, jué hòu guāng qián. guó yǒu cháng diǎn, yí jīng mào shí."
初,此城中有婆罗门,葺宇荒薮,不交世路,祠鬼求福,魍魉相依,高论剧谈,雅辞响应。人或激难,垂帷以对。旧学高才,无出其右,士庶翕然,仰之犹圣。有阿湿缚窭沙(唐言马鸣)。菩萨者,智周万物,道播三乘,每谓人曰:“此婆罗门学不师受,艺无稽古,屏居幽寂,独擅高名,将非神鬼相依,妖魅所附,何能若是者乎?夫辩资鬼授,言不对人,辞说一闻,莫能再述,吾今往彼,观其举措。”遂即其庐,而谓之曰:“仰钦盛德,为日已久。幸愿褰帷,敢伸宿志。”而婆罗门居然简傲,垂帷以对,终不面谈。马鸣心知鬼魅,情甚自负,辞毕而退,谓诸人曰:“吾已知之,摧彼必矣。”寻往白王:“唯愿垂许,与彼居士较论剧谈。”王闻骇曰:“斯何人哉!若不证三明,具六通,何能与彼论乎?”命驾躬临,详鉴辩论。是时马鸣论三藏微言,述五明大义,妙辩纵横,高论清远,而婆罗门既述辞已,马鸣重曰:“失吾旨矣,宜重述之。”时婆罗门默然杜口,马鸣叱曰:“何不释难?所事鬼魅宜速授辞!”疾褰其帷,视占其怪。婆罗门惶遽而曰:“止!止!”马鸣退而言曰:“此子今晨声闻失坠。虚名非久,斯之谓也。”王曰:“非夫盛德,谁鉴左道?知人之哲,绝后光前。国有常典,宜旌茂实。”
shí èr dī luó zé jiā qié lán jí fù jìn fú yí jī
十二、鞮罗择迦伽蓝及附近佛遗迹
chéng xī nán yú èr bǎi yú lǐ, yǒu qié lán yú jī. qí bàng yǒu sū dǔ bō, shén guāng shí zhú, líng ruì jiān fā, jìn yuǎn zhòng shù mò bù qí qǐng, shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
城西南隅二百余里,有伽蓝余迹。其傍有窣堵波,神光时烛,灵瑞间发,近远众庶莫不祈请,是过去四佛坐及经行遗迹之所。
gù qié lán xī nán xíng bǎi yú lǐ, zhì dī luó zé jiā qié lán. tíng yǔ sì yuàn, guān gé sān céng, chóng tái lèi rèn, zhòng mén dòng qǐ, pín pí suō luó wáng mò sūn zhī suǒ jiàn yě. jīng zhào gāo cái, guǎng yán jùn dé, yì yù xué rén, yuǎn fāng máo yàn, tóng lèi xiāng qū, jiān suí lì zhǐ. sēng tú qiān shù, bìng xué dà chéng. zhōng mén dāng tú, yǒu sān jīng shè, shàng zhì lún xiāng, líng duó xū xuán, xià jiàn céng jī, xuān jiàn zhōu liè, hù yǒu dòng liáng, ruán yuán jiē bì, jīn tóng yǐn qǐ, cè jiān zhuāng yán. zhōng jīng shè fú lì xiàng gāo sān zhàng, zuǒ duō luó pú sà xiàng, yòu guān zì zài pú sà xiàng. fán sī sān xiàng, tōu shí zhù chéng, wēi shén sù rán, míng jiàn yuǎn yǐ. jīng shè zhōng gè yǒu shè lì yī shēng, líng guāng huò zhào, qí ruì jiān qǐ.
故伽蓝西南行百余里,至鞮罗择迦伽蓝。庭宇四院,观阁三层,崇台累仞,重门洞启,频毗娑罗王末孙之所建也。旌召高才,广延俊德,异域学人,远方髦彦,同类相趋,肩随戾止。僧徒千数,并学大乘。中门当涂,有三精舍,上置轮相,铃铎虚悬,下建层基,轩槛周列,户牖栋梁,壖垣阶陛,金铜隐起,厕间庄严。中精舍佛立像高三丈,左多罗菩萨像,右观自在菩萨像。凡斯三像,鍮石铸成,威神肃然,冥鉴远矣。精舍中各有舍利一升,灵光或照,奇瑞间起。
dī luó zé jiā qié lán xī nán jiǔ shí yú lǐ, zhì dà shān, yún shí yōu wèi, líng xiān yōu shě. dú shé bào lóng kū xué qí sǒu, měng shòu zhì niǎo qī fú qí lín. shān dǐng yǒu dà pán shí, shàng jiàn sū dǔ bō, qí gāo shí yú chǐ, shì fú rù dìng chù yě. xī zhě rú lái jiàng shén zhì cǐ, zuò sī pán shí, rù miè jǐn dìng, shí jīng sù yān. zhū tiān líng shèng gōng yǎng rú lái, gǔ tiān lè, yǔ tiān huā. rú lái chū dìng, zhū tiān gǎn mù, yǐ bǎo jīn yín qǐ sū dǔ bō. qù shèng yú miǎo, bǎo biàn wéi shí. zì gǔ qì jīn, rén wèi yǒu zhì. yáo wàng gāo shān, nǎi jiàn yì lèi, cháng shé měng shòu qún cóng yòu xuán, tiān xiān líng shèng jiān suí zàn lǐ.
鞮罗择迦伽蓝西南九十余里,至大山,云石幽蔚,灵仙攸舍。毒蛇、暴龙窟穴其薮,猛兽、挚鸟栖伏其林。山顶有大盘石,上建窣堵波,其高十余尺,是佛入定处也。昔者如来降神至此,坐斯磐石,入灭尽定,时经宿焉。诸天灵圣供养如来,鼓天乐,雨天花。如来出定,诸天感慕,以宝金银起窣堵波。去圣逾邈,宝变为石。自古迄今,人未有至。遥望高山,乃见异类,长蛇、猛兽群从右旋,天仙灵圣肩随赞礼。
shān dōng gǎng yǒu sū dǔ bō, zài xī rú lái zhù guān mó jiē tuó guó suǒ lǚ zhī chù yě.
山东岗有窣堵波,在昔如来伫观摩揭陁国所履之处也。
shí sān dé huì qié lán jí yí shì
十三、德慧伽蓝及遗事
shān xī běi sān shí yú lǐ, shān ā yǒu qié lán, fù lǐng chóng jī, shū yá zhì gé. sēng tú wǔ shí yú rén, bìng xí dà chéng fǎ jiào. qú nà me dǐ táng yán dé huì. pú sà fú wài dào zhī chù.
山西北三十余里,山阿有伽蓝,负岭崇基,疏崖峙阁。僧徒五十余人,并习大乘法教。瞿那末底(唐言德慧。)菩萨伏外道之处。
chū, cǐ shān zhōng yǒu wài dào mó dá pó zhě, zǔ sēng qū zhī fǎ ér xí dào yān. xué qióng nèi wài, yán jí kōng yǒu, míng gāo qián liè, dé zhòng dāng shí, jūn wáng zhēn jìng, wèi zhī guó bǎo, chén shù zōng yǎng, xián yuē jiā shī. lín guó xué rén chéng fēng yǎng dé, chóu zhī xiān jìn, chéng bó dá yě. shí yì èr chéng, huán jū fēng jiàn. shí nán yìn dù dé huì pú sà yòu ér mǐn dá, zǎo shàn jīng huī, xué tōng sān zàng, lǐ qióng sì dì. wén mó dá pó lùn jí yōu wēi, yǒu huái cuò ruì, mìng yī mén rén cái shū wèi yuē:" jìng wèn mó dá pó shàn ān lè yě. yí wàng láo bì, jīng xí jiù xué, sān nián zhī hòu, cuī rǔ jiā shēng." rú shì dì èr dì sān nián zhōng, měi fā shǐ bào. jí jiāng fā jī, zhòng cái shū yuē:" nián qī yǐ jí, xué yè hé rú? wú jīn zhì yǐ, rǔ yí zhī zhī." mó dá pó shén huái huáng jù, jiè zhū mén rén jí yǐ yì hù:" zì jīn zhī hòu, bù dé jū zhǐ shā mén yì dào." dì xiāng xuān gào, wù yǒu fàn wéi. shí dé huì pú sà zhàng xī ér lái, zhì mó dá pó yì, yì rén shǒu yuē, mò yǒu xiāng shě, zhū pó luó mén gèng lì zhī yuē:" duàn fà shū fú, hé yì rén hū? yí shí sù qù, wù cǐ zhǐ yě!" dé huì pú sà yù cuī yì dào, jì sù qí yì, yīn yǐ cí xīn, bēi cí xiè yuē:" ěr cáo shì dì zhī jìng xíng, wǒ yòu shèng yì dì zhī zhēng xíng, jìng xíng jì tóng, hé wéi jiàn jù?" pó luó mén yīn bù yǔ yán, dàn shì qū zhú. zhú chū yì wài, rù dà lín zhōng. lín zhōng měng shòu, qún xíng wéi bào, yǒu jìng xìn zhě kǒng wèi shòu hài, nǎi shù yùn chí zhàng, wèi pú sà yuē:" nán yìn dù yǒu dé huì pú sà zhě, yuǎn chuán shēng wèn, yù lái lùn yì, gù cǐ yì zhǔ jù zhuì jiā shēng, zhòng chuí yán zhì, wù zhǐ shā mén. kǒng wèi wù hài, gù lái xiāng yuán. xíng yǐ zì ān, wù yǒu tā lǜ." dé huì yuē:" liáng gào jìng xìn, dé huì zhě, wǒ shì yě." jìng xìn wén yǐ, gēng shēn gōng jìng, wèi dé huì yuē:" chéng rú suǒ gào, yí kě sù xíng." jí chū shēn lín, zhǐ xī kōng zé. jìng xìn zòng huǒ chí gōng, zhōu xuán zuǒ yòu, yè fēn yǐ jǐn, wèi dé huì yuē:" kě yǐ xíng yǐ, kǒng rén zhī wén, lái xiàng tú hài." dé huì xiè yuē:" bù gǎn wàng dé." yú shì suì xíng, zhì wáng gōng, wèi mén zhě yuē:" jīn yǒu shā mén, zì yuǎn ér zhì, yuàn wáng chuí xǔ, yǔ mó dá pó lùn." wáng wén jīng yuē:" cǐ wàng rén ěr." jí mìng shǐ chén wǎng mó dá pó suǒ, xuān wáng zhǐ yuē:" yǒu yì shā mén lái qiú tán lùn, jīn yǐ yíng sǎ lùn chǎng, xuān gào yuǎn jìn, zhù wàng lái yí, yuàn chuí jiàng zhǐ." mó dá pó wèn wáng shǐ yuē:" qǐ fēi nán yìn dù dé huì lùn shī hū?" yuē:" rán." mó dá pó wén, xīn shén bù yuè, shì nán cí miǎn, suì zhì lùn chǎng. guó wáng dà chén shì shù háo zú, xián jiē jí huì, yù tīng gāo tán. dé huì xiān lì zōng yì, jì hū jǐng luò, mó dá pó cí yǐ nián shuāi, zhì hūn jié duì, qǐng guī jìng sī, fāng chóu lái nán. měi shì yán guī, jí dàn shēng zuò, jìng wú yì lùn. zhì dì liù rì, ōu xuè ér sǐ. qí jiāng zhōng yě, gù mìng qī yuē:" ěr yǒu gāo cái, wú wàng suǒ chǐ!" mó dá pó sǐ, nì bù fā sāng, gèng fú xiān qǐ, lái zhì lùn huì. zhòng xián xuān huá, gèng xiāng wèi yuē:" mó dá pó zì fù cái gāo, chǐ duì dé huì, gù qiǎn fù lái, yōu liè míng yǐ." dé huì pú sà wèi qí qī yuē:" néng zhì rǔ zhě, wǒ yǐ zhì zhī." mó dá pó qī zhī nán ér tuì. wáng yuē:" hé yán zhī mì, bǐ biàn mò rán?" dé huì yuē:" xī zāi, mó dá pó sǐ yǐ! qí qī yù lái yǔ wǒ lùn ěr." wáng yuē:" hé yǐ zhī zhī? yuàn chuí zhǐ gào." dé huì yuē:" qí qī zhī lái yě, miàn yǒu sǐ sàng zhī sè, yán hán āi yuàn zhī shēng, yǐ gù zhī zhī, mó dá pó sǐ yǐ. néng zhì rǔ zhě, wèi qí fū yě." wáng mìng shǐ wǎng guān, guǒ rú suǒ yì. wáng nǎi xiè yuē:" fó fǎ xuán miào, yīng xián jì guǐ, wú wéi shǒu dào, hán shí zhān huà, yī xiān guó diǎn, bāo dé yǒu cháng." dé huì yuē:" gǒu yǐ yú mèi, tǐ dào jū zhēn, cún zhǐ zú, lùn jì wù, jiāng hóng jí yǐn, xiān cuī ào màn, fāng biàn shè huà, jīn qí shí yǐ. wéi yuàn dài wáng yǐ mó dá pó yì hù zǐ sūn qiān dài cháng chōng zēng qié lán rén, zé chuí jiè lái yè, liú měi wú qióng. wéi bǐ jìng xìn jiàn kuāng hù zhě fú yán yú shì, shí yòng tóng sēng, yǐ quàn qīng xìn, yǐ bāo hòu dé." yú shì jiàn cǐ qié lán, shì jīng shèng jī.
初,此山中有外道摩沓婆者,祖僧佉之法而习道焉。学穷内外,言极空有,名高前列,德重当时,君王珍敬,谓之国宝,臣庶宗仰,咸曰家师。邻国学人承风仰德,俦之先进,诚博达也。食邑二城,环居封建。时南印度德慧菩萨幼而敏达,早擅精徽,学通三藏,理穷四谛。闻摩沓婆论极幽微,有怀挫锐,命一门人裁书谓曰:“敬问摩沓婆善安乐也。宜忘劳弊,精习旧学,三年之后,摧汝嘉声。”如是第二、第三年中,每发使报。及将发迹,重裁书曰:“年期已极,学业何如?吾今至矣,汝宜知之。”摩沓婆甚怀惶惧,诫诸门人及以邑户:“自今之后,不得居止沙门异道。”递相宣告,勿有犯违。时德慧菩萨杖锡而来,至摩沓婆邑,邑人守约,莫有相舍,诸婆罗门更詈之曰:“断发殊服,何异人乎?宜时速去,勿此止也!”德慧菩萨欲摧异道,冀宿其邑,因以慈心,卑辞谢曰:“尔曹世谛之净行,我又胜义谛之争行,净行既同,何为见拒?”婆罗门因不与言,但事驱逐。逐出邑外,入大林中。林中猛兽,群行为暴,有净信者恐为兽害,乃束蕴持杖,谓菩萨曰:“南印度有德慧菩萨者,远传声问,欲来论议,故此邑主惧坠嘉声,重垂严制,勿止沙门。恐为物害,故来相援。行矣自安,勿有他虑。”德慧曰:“良告净信,德慧者,我是也。”净信闻已,更深恭敬,谓德慧曰:“诚如所告,宜可速行。”即出深林,止息空泽。净信纵火持弓,周旋左右,夜分已尽,谓德慧曰:“可以行矣,恐人知闻,来相图害。”德慧谢曰:“不敢忘德。”于是遂行,至王宫,谓门者曰:“今有沙门,自远而至,愿王垂许,与摩沓婆论。”王闻惊曰:“此妄人耳。”即命使臣往摩沓婆所,宣王旨曰:“有异沙门来求谈论,今已莹洒论场,宣告远近,伫望来仪,愿垂降趾。”摩沓婆问王使曰:“岂非南印度德慧论师乎?”曰:“然。”摩沓婆闻,心甚不悦,事难辞免,遂至论场。国王、大臣、士庶、豪族,咸皆集会,欲听高谈。德慧先立宗义,洎乎景落,摩沓婆辞以年衰,智昏捷对,请归静思,方酬来难。每事言归,及旦升座,竟无异论。至第六日,欧血而死。其将终也,顾命妻曰:“尔有高才,无忘所耻!”摩沓婆死,匿不发丧,更服鲜绮,来至论会。众咸喧哗,更相谓曰:“摩沓婆自负才高,耻对德慧,故遣妇来,优劣明矣。”德慧菩萨谓其妻曰:“能制汝者,我已制之。”摩沓婆妻知难而退。王曰:“何言之密,彼便默然?”德慧曰:“惜哉,摩沓婆死矣!其妻欲来与我论耳。”王曰:“何以知之?愿垂指告。”德慧曰:“其妻之来也,面有死丧之色,言含哀怨之声,以故知之,摩沓婆死矣。能制汝者,谓其夫也。”王命使往观,果如所议。王乃谢曰:“佛法玄妙,英贤继轨,无为守道,含识沾化,依先国典,褒德有常。”德慧曰:“苟以愚昧,体道居贞,存止足,论济物,将弘汲引,先摧傲慢,方便摄化,今其时矣。唯愿大王以摩沓婆邑户子孙千代常充增伽蓝人,则垂诫来叶,流美无穷。唯彼净信见匡护者福延于世,食用同僧,以劝清信,以褒厚德。”于是建此伽蓝,式旌胜迹。
chū, mó dá pó lùn bài zhī hòu, shí shù jìng xíng táo nàn lín guó, gào zhū wài dào chǐ rǔ zhī shì, zhāo mù yīng jùn, lái xuě qián chǐ. wáng jì zhēn jìng dé huì, gōng wǎng qǐng yuē:" jīn zhū wài dào bù zì liàng lì, jié dǎng lián qún, gǎn shēng lùn gǔ, wéi yuàn dà shī cuī zhū yì dào." dé huì yuē:" yí jí lùn zhě." yú shì wài dào xué rén xīn rán xiāng wèi:" wǒ cáo jīn rì, shèng qí bì yǐ." shí zhū wài dào chǎn yáng yì lǐ, dé huì pú sà yuē:" jīn zhū wài dào táo nàn yuǎn yóu, rú wáng xiān zhì, jiē shì jiàn rén, wǒ jīn rú hé yǔ bǐ duì lùn?" dé huì yǒu fù zuò shù, sù wén yú lùn, pō xián wēi yán, shì lì yú cè, tīng zhū gāo tán. dé huì fǔ qí zuò ér yán yuē:" chuáng, rǔ kě lùn." zhòng xián jīng hài, yì qí suǒ mìng. shí fù zuò shù biàn jí fā nàn, shēn yì quán yǒng, qīng biàn xiǎng yìng. sān fù zhī hòu, wài dào shī zōng, zhòng cuò qí ruì, zài zhé qí hé. zì fú lùn yǐ lái, wèi qié lán yì hù.
初,摩沓婆论败之后,十数净行逃难邻国,告诸外道耻辱之事,招募英俊,来雪前耻。王既珍敬德慧,躬往请曰:“今诸外道不自量力,结党连群,敢声论鼓,惟愿大师摧诸异道。”德慧曰:“宜集论者。”于是外道学人欣然相慰:“我曹今日,胜其必矣。”时诸外道阐扬义理,德慧菩萨曰:“今诸外道逃难远游,如王先制,皆是贱人,我今如何与彼对论?”德慧有负座竖,素闻余论,颇闲微言,侍立于侧,听诸高谈。德慧拊其座而言曰:“床,汝可论。”众咸惊骇,异其所命。时负座竖便即发难,深义泉涌,清辩响应。三复之后,外道失宗,重挫其锐,再折其翮。自伏论已来,为伽蓝邑户。
shí sì jiè xián qié lán jí fú wài dào shì
十四、戒贤伽蓝及伏外道事
dé huì qié lán xī nán èr shí yú lǐ, zhì gū shān, yǒu qié lán, shī luó bá tuó luó táng yán jiè xián. lùn shī lùn yì dé shèng, shě yì jiàn yān. sǒng yī wēi fēng, rú sū dǔ bō, zhì fó shè lì.
德慧伽蓝西南二十余里,至孤山,有伽蓝,尸罗跋陁罗(唐言戒贤。)论师论义得胜,舍邑建焉。竦一危峰,如窣堵波,置佛舍利。
lùn shī, sān mó dá zhā guó zhī wáng zú, pó luó mén zhī zhǒng yě. shǎo hào xué, yǒu fēng cāo, yóu zhū yìn dù, xún qiú míng zhé. zhì cǐ guó nà làn tuó sēng qié lán, yù hù fǎ pú sà, wén fǎ xìn wù, qǐng fú rǎn yī, zī yǐ jiū jìng zhī zhì, wèn yǐ jiě tuō zhī lù. jì qióng zhì lǐ, yì jiū wēi yán, míng shàn dāng shí, shēng gāo yì yù. nán yìn dù yǒu wài dào, tàn zé sù yǐn, qióng yōu dòng wēi, wén hù fǎ gāo míng, qǐ wǒ màn shēn jí, bù zǔ shān chuān, jī gǔ qiú lùn, yuē:" wǒ, nán yìn dù rén yě. chéng wáng guó nèi yǒu dà lùn shī, wǒ suī bù mǐn, yuàn yǔ xiáng yì!" wáng yuē:" yǒu zhī, chéng rú yì yě." nǎi mìng shǐ chén qǐng hù fǎ yuē:" nán yìn dù yǒu wài dào, bù yuǎn qiān lǐ, lái qiú jiào lùn. wéi yuàn jiàng jī, fù jí lùn chǎng." hù fǎ wén yǐ, shè yī jiāng wǎng. mén rén jiè xián zhě, hòu jìn zhī qiáo chǔ yě, qián jìn qǐng yuē:" hé jù xíng hū?" hù fǎ yuē:" zì huì rì qián huī, chuán dēng jì zhào, wài dào yǐ jù, yì xué fēng fēi, gù wǒ jīn zhě, jiāng cuī bǐ lùn." jiè xián yuē:" gōng wén yú lùn, gǎn cuī yì dào." hù fǎ zhī qí jùn yě, yīn ér yǔn yān. shì shí jiè xián nián fǔ sān shí, zhòng qīng qí shǎo, kǒng nán dú rèn. hù fǎ zhī zhòng xīn zhī bù píng, nǎi jiě zhī yuē:" yǒu guì gāo míng, wú yún chǐ suì, yǐ jīn guān zhī, pò bǐ bì yǐ." dǎi hū jí lùn zhī rì, yuǎn jìn xiāng qū, shào zhǎng xián cuì. wài dào hóng wén dà yóu, jǐn qí yōu zhì jiè xián xún lǐ zé shí, shēn jí yōu xuán. wài dào cí qióng, méng chǐ ér tuì. wáng yòng chóu dé, fēng cǐ yì chéng. lùn shī cí yuē:" rǎn yī zhī shì, shì zī zhī zú, qīng jìng zì shǒu, hé yǐ yì wèi?" wáng yuē:" fǎ wáng huì jī, zhì zhōu lún xū, bù yǒu jīng bié, wú lì hòu xué. wèi hóng zhèng fǎ, yuàn chuí āi nà." lùn shī cí bù huò yǐ, shòu cǐ yì yān. biàn jiàn qié lán, qióng zhū guī jǔ, shě qí yì hù, shì xiū gōng yǎng.
论师,三摩呾吒国之王族,婆罗门之种也。少好学,有风操,游诸印度,询求明哲。至此国那烂陁僧伽蓝,遇护法菩萨,闻法信悟,请服染衣,谘以究竟之致,问以解脱之路。既穷至理,亦究微言,名擅当时,声高异域。南印度有外道,探赜素隐,穷幽洞微,闻护法高名,起我慢深嫉,不阻山川,击鼓求论,曰:“我,南印度人也。承王国内有大论师,我虽不敏,愿与详议!”王曰:“有之,诚如议也。”乃命使臣请护法曰:“南印度有外道,不远千里,来求较论。惟愿降迹,赴集论场。”护法闻已,摄衣将往。门人戒贤者,后进之翘楚也,前进请曰:“何遽行乎?”护法曰:“自慧日潜晖,传灯寂照,外道蚁聚,异学蜂飞,故我今者,将摧彼论。”戒贤曰:“恭闻余论,敢摧异道。”护法知其俊也,因而允焉。是时戒贤年甫三十,众轻其少,恐难独任。护法知众心之不平,乃解之曰:“有贵高明,无云齿岁,以今观之,破彼必矣。”逮乎集论之日,远近相趋,少长咸萃。外道弘闻大猷,尽其幽致;戒贤循理责实,深极幽玄。外道辞穷,蒙耻而退。王用酬德,封此邑城。论师辞曰:“染衣之士,事资知足,清净自守,何以邑为?”王曰:“法王晦迹,智舟沦湑,不有旌别,无励后学。为弘正法,愿垂哀纳。”论师辞不获已,受此邑焉。便建伽蓝,穷诸规矩,舍其邑户,式修供养。
shí wǔ jiā yé chéng yǔ jiā yé shān
十五、伽耶城与伽耶山
jiè xián qié lán xī nán xíng sì wǔ shí lǐ, dù ní lián chán hé, zhì jiā yé chéng. shén xiǎn gù, shǎo jū rén, wéi pó luó mén yǒu qiān yú jiā, dà xiān rén zhī zuò yìn yě, wáng suǒ bù chén, zhòng xián zōng jìng.
戒贤伽蓝西南行四五十里,渡尼连禅河,至伽耶城。甚险固,少居人,唯婆罗门有千余家,大仙人之祚胤也,王所不臣,众咸宗敬。
chéng běi sān shí yú lǐ, yǒu qīng quán, yìn dù xiāng chuán wèi zhī shèng shuǐ, fán yǒu yǐn zhuó, zuì gòu xiāo chú.
城北三十余里,有清泉,印度相传谓之圣水,凡有饮濯,罪垢消除。
chéng xī nán wǔ liù lǐ zhì jiā yé shān. xī gǔ dá míng, fēng yán wēi xiǎn, yìn dù guó sú chēng yuē líng shān. zì xī jūn wáng yù yǔ chéng tǒng, huà qià yuǎn rén, dé lóng qián dài, mò bù dēng fēng ér gào chéng gōng. shān dǐng shàng yǒu shí sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, líng jiàn qián bèi, shén guāng shí zhú, xī rú lái yú cǐ yǎn shuō bǎo yún děng jīng.
城西南五六里至伽耶山。溪谷沓冥,峰岩危险,印度国俗称曰灵山。自昔君王驭宇承统,化洽远人,德隆前代,莫不登封而告成功。山顶上有石窣堵波,高百余尺,无忧王之所建也,灵鉴潜被,神光时烛,昔如来于此演说《宝云》等经。
jiā yé shān dōng nán yǒu sū dǔ bō, jiā yè bō běn shēng yì yě. qí nán yǒu èr sū dǔ bō, zé jiā yé jiā yè bō nà dì jiā yè bō jiù yuē nà tí jiā yè, é yě. jì zhū jiā yè, lì wú bō zì, lüè yě. shì huǒ zhī chù.
伽耶山东南有窣堵波,迦叶波本生邑也。其南有二窣堵波,则迦耶迦叶波、捺地迦叶波(旧曰那提迦叶,讹也。洎诸迦叶,例无波字,略也。)事火之处。
shí liù qián zhèng jué shān jí fú chéng dào gù shì
十六、前正觉山及佛成道故事
jiā yé jiā yè bō shì huǒ dōng, dù dà hé, zhì bō luó jí pú tí chū. táng yán qián zhèng jué shān, rú lái jiāng zhèng zhèng jué, xiān dēng cǐ shān, gù yún qián zhèng jué yě. rú lái qín qiú liù suì, wèi chéng zhèng jué, hòu shě kǔ xíng, shì shòu rǔ mí, xíng zì dōng běi, yóu mù cǐ shān, yǒu huái yōu jì, yù zhèng zhèng jué. zì dōng běi gāng dēng yǐ zhì dǐng, dì jì zhèn dòng, shān yòu qīng yáo. shān shén huáng jù, gào pú sà yuē:" cǐ shān zhě, fēi chéng zhèng jué zhī fú dì yě. ruò zhǐ yú cǐ, rù jīn gāng dìng, dì dāng zhèn xiàn, shān yì qīng fù." pú sà xià zì xī nán, zhǐ bàn yá zhōng, bèi yán miàn jiàn, yǒu dà shí shì, pú sà jí zhī, jiā diē zuò yān, dì yòu zhèn dòng, shān fù qīng yáo. shí jìng jū tiān kōng zhōng chàng yuē:" cǐ fēi rú lái chéng zhèng jué chù. zì cǐ xī nán shí sì wǔ lǐ, qù kǔ xíng chǔ bù yuǎn, yǒu bēi bō luó shù, xià yǒu jīn gāng zuò, qù lái zhū fú xián yú cǐ zuò ér chéng zhèng jué, yuàn dāng jiù bǐ." pú sà fāng qǐ, shì zhōng lóng yuē:" sī shì qīng shèng, kě yǐ zhèng shèng, wéi yuàn cí bēi, wù yǒu yí qì." pú sà jì zhī fēi qǔ zhèng suǒ, wèi suì lóng yì, liú yǐng ér qù. yǐng zài xī rì, xián yú xián dǔ, jì yú jīn shí, huò yǒu de jiàn. zhū tiān qián dǎo, wǎng pú tí shù. dǎi hū wú yōu wáng zhī xìng yě, pú sà dēng shān shàng xià zhī jī, jiē shù jīng biǎo, jiàn sū dǔ bō, dù liàng suī shū, líng yìng mò yì, huò huā yǔ kōng zhōng, huò guāng zhào yōu gǔ. měi suì bà ān jū rì, yì fāng fǎ sú, dēng bǐ gōng yǎng, xìn sù nǎi hái.
伽耶迦叶波事火东,渡大河,至钵罗笈菩提出。(唐言前正觉山,如来将证正觉,先登此山,故云前正觉也。)如来勤求六岁,未成正觉,后舍苦行,示受乳糜,行自东北,游目此山,有怀幽寂,欲证正觉。自东北冈登以至顶,地既震动,山又倾摇。山神惶惧,告菩萨曰:“此山者,非成正觉之福地也。若止于此,入金刚定,地当震陷,山亦倾覆。”菩萨下自西南,止半崖中,背岩面涧,有大石室,菩萨即之,加跌坐焉,地又震动,山复倾摇。时净居天空中唱曰:“此非如来成正觉处。自此西南十四五里,去苦行处不远,有卑钵罗树,下有金刚座,去来诸佛咸于此座而成正觉,愿当就彼。”菩萨方起,室中龙曰:“斯室清胜,可以证圣,唯愿慈悲,勿有遗弃。”菩萨既知非取证所,为遂龙意,留影而去。(影在昔日,贤愚咸睹,洎于今时,或有得见。)诸天前导,往菩提树。逮乎无忧王之兴也,菩萨登山上下之迹,皆树旌表,建窣堵波,度量虽殊,灵应莫异,或花雨空中,或光照幽谷。每岁罢安居日,异方法俗,登彼供养,信宿乃还。
shí qī pú tí shù yuán
十七、菩提树垣
qián zhèng jué shān xī nán xíng shí sì wǔ lǐ, zhì pú tí shù. zhōu yuán zhuān lěi, chóng jùn xiǎn gù, dōng xī zhǎng, nán běi xiá, zhōu wǔ bǎi yú bù. qí shù míng huā, lián yīn jiē yǐng xì shā yì cǎo, mí màn yuán bèi. zhèng mén dōng pì, duì ní lián chán hé, nán mén jiē dà huā chí, xī è xiǎn gù, běi mén tōng dà qié lán. ruán yuán nèi dì, shèng jī xiāng lín, huò sū dǔ bō, huò fù jīng shè, bìng shàn bù zhōu zhū guó jūn wáng dà chén háo zú qīn chéng yí jiào, jiàn yǐ jì yān.
前正觉山西南行十四五里,至菩提树。周垣砖垒,崇峻险固,东西长,南北狭,周五百余步。奇树名花,连阴接影;细莎异草,弥漫缘被。正门东辟,对尼连禅河,南门接大花池,西厄险固,北门通大伽蓝。壖垣内地,圣迹相邻,或窣堵波,或复精舍,并赡部洲诸国君王、大臣、豪族钦承遗教,建以记焉。
jīn gāng zuò
1.金刚座
pú tí shù yuán zhèng zhōng, yǒu jīn gāng zuò. xī xián jié chū chéng, yǔ dà dì jù qǐ, jù sān qiān dà qiān shì jiè zhī zhōng, xià jí jīn lún, shàng qīn dì jì, jīn gāng suǒ chéng, zhōu bǎi yú bù, xián jié qiān fú zuò zhī ér rù jīn gāng dìng, gù yuē jīn gāng zuò yān. zhèng shèng dào suǒ, yì yuē dào chǎng, dà dì zhèn dòng, dú wú qīng yáo. shì gù rú lái jiāng zhèng zhèng jué yě, lì cǐ sì yú, dì jiē qīng dòng, hòu zhì cǐ chù, ān jìng bù qīng. zì rù mò jié, zhèng fǎ jìn wēi, shā tǔ mí fù, wú fù dé jiàn. fú niè pán hòu, zhū guó jūn wáng chuán wén fó shuō jīn gāng zuò liàng, suì yǐ liǎng qū guān zì zài pú sà xiàng nán běi biāo jiè, dōng miàn ér zuò. wén zhū qí jiù yuē:" cǐ pú sà xiàng shēn méi bú jiàn, fó fǎ dāng jǐn." jīn nán yú pú sà méi guò xiōng yì yǐ.
菩提树垣正中,有金刚座。昔贤劫初成,与大地俱起,据三千大千世界之中,下极金轮,上侵地际,金刚所成,周百余步,贤劫千佛坐之而入金刚定,故曰金刚座焉。证圣道所,亦曰道场,大地震动,独无倾摇。是故如来将证正觉也,历此四隅,地皆倾动,后至此处,安静不倾。自入末劫,正法浸微,沙土弥覆,无复得见。佛涅槃后,诸国君王传闻佛说金刚座量,遂以两躯观自在菩萨像南北标界,东面而坐。闻诸耆旧曰:“此菩萨像身没不见,佛法当尽。”今南隅菩萨没过胸臆矣。
pú tí shù jí qí shì jī
2.菩提树及其事迹
jīn gāng zuò shàng pú tí shù zhě, jí bì bō luó zhī shù yě. xī fú zài shì, gāo shù bǎi chǐ, lǚ jīng cán fá, yóu gāo sì wǔ zhàng. fú zuò qí xià chéng děng zhèng jué, yīn ér wèi zhī pú tí shù yān. jīng gàn huáng bái, shù yè qīng cuì, dōng xià bù diāo, guāng xiān wú biàn. měi zhì rú lái niè pán zhī rì, yè jiē diāo luò, qǐng zhī fù gù. shì rì yě, zhū guó jūn wáng, yì fāng fǎ sú, shù qiān wàn zhòng, bù zhào ér jí, xiāng shuǐ xiāng rǔ, yǐ gài yǐ xǐ, yú shì zòu yīn yuè, liè xiāng huā, dēng jù jì rì, jìng xiū gōng yǎng. rú lái jì miè zhī hòu, wú yōu wáng zhī chū sì wèi yě, xìn shòu xié dào, huǐ fú yí jī, xīng fā bīng tú, gōng lín jiǎn fá. gēn jīng zhī yè, fēn cùn zhǎn jié, cì xī shù shí bù ér jī jù yān, lìng shì huǒ pó luó mén shāo yǐ cí tiān. yān yàn wèi jìng, hū shēng liǎng shù, měng huǒ zhī zhōng, mào yè hán cuì, yīn ér wèi zhī huī pú tí shù. wú yōu wáng dǔ yì huǐ guò, yǐ xiāng rǔ gài yú gēn, jì hū jiāng dàn, shù shēng rú běn. wáng jiàn líng guài, zhòng shēn xīn qìng, gōng xiū gōng yǎng, lè yǐ wàng guī. wáng fēi sù xìn wài dào, mì qiǎn shǐ rén, yè fēn zhī hòu, zhòng fá qí shù. wú yōu wáng dàn jiāng lǐ jìng, wéi jiàn niè zhū, shēn zēng bēi kǎi, zhì chéng qí qǐng, xiāng rǔ gài guàn, bù rì hái shēng. wáng shēn jìng yì, dié shí zhōu yuán, qí gāo shí yú chǐ, jīn yóu jiàn zài. jìn shè shǎng jiā wáng zhě, xìn shòu wài dào, huǐ jí fó fǎ, huài sēng qié lán, fá pú tí shù, jué zhì quán shuǐ, bù jìn gēn dǐ, nǎi zòng huǒ fén shāo, yǐ gān zhè zhī wò zhī, yù qí jiāo làn, jué miè yí méng. shù yuè hòu, mó jiē tuó guó bǔ lá ná fá mó wáng, táng yán mǎn zhòu wú yōu wáng zhī mò sūn yě, wén ér tàn yuē:" huì rì yǐ yǐn, wéi yú fú shù, jīn fù cuī cán, shēng líng hé dǔ?" jǔ shēn tóu dì, āi gǎn dòng wù. yǐ shù qiān niú gòu rǔ ér gài, jīng yè shù shēng, qí gāo zhàng yú. kǒng hòu jiǎn fá, zhōu zhì shí yuán, gāo èr zhàng sì chǐ. gù jīn pú tí shù yǐn yú shí bì, shàng chū èr zhàng yú.
金刚座上菩提树者,即毕钵罗之树也。昔佛在世,高数百尺,屡经残伐,犹高四五丈。佛坐其下成等正觉,因而谓之菩提树焉。茎干黄白,树叶青翠,冬夏不凋,光鲜无变。每至如来涅槃之日,叶皆凋落,顷之复故。是日也,诸国君王,异方法俗,数千万众,不召而集,香水香乳,以溉以洗,于是奏音乐,列香花,灯炬继日,竞修供养。如来寂灭之后,无忧王之初嗣位也,信受邪道,毁佛遗迹,兴发兵徒,躬临剪伐。根茎枝叶,分寸斩截,次西数十步而积聚焉,令事火婆罗门烧以祠天。烟焰未静,忽生两树,猛火之中,茂叶含翠,因而谓之灰菩提树。无忧王睹异悔过,以香乳溉余根,洎乎将旦,树生如本。王见灵怪,重深欣庆,躬修供养,乐以忘归。王妃素信外道,密遣使人,夜分之后,重伐其树。无忧王旦将礼敬,惟见蘖株,深增悲慨,至诚祈请,香乳溉灌,不日还生。王深敬异,叠石周垣,其高十余尺,今犹见在。近设赏迦王者,信受外道,毁嫉佛法,坏僧伽蓝,伐菩提树,掘至泉水,不尽根柢,乃纵火焚烧,以甘蔗汁沃之,欲其焦烂,绝灭遗萌。数月后,摩揭陁国补剌拿伐摩王,(唐言满胄)无忧王之末孙也,闻而叹曰:“慧日已隐,惟余佛树,今复摧残,生灵何睹?”举身投地,哀感动物。以数千牛构乳而溉,经夜树生,其高丈余。恐后剪伐,周峙石垣,高二丈四尺。故今菩提树隐于石壁,上出二丈余。
pú tí shù dōng yǒu jīng shè, gāo bǎi liù qī shí chǐ, xià jī miàn guǎng èr shí yú bù, lěi yǐ qīng zhuān, tú yǐ shí huī. céng kān jiē yǒu jīn xiàng, sì bì lòu zuò qí zhì, huò lián zhū xíng, huò tiān xiān xiàng, shàng zhì jīn tóng ā mó luò jiā guǒ. yì wèi bǎo píng, yòu chēng bǎo hú dōng miàn jiē wéi zhòng gé, yán yǔ tè qǐ sān céng, cuī zhù dòng liáng, hù fēi liáo yǒu, jīn yín diāo lòu yǐ shì zhī, zhū yù cè cuò yǐ tián zhī. ào shì suì yǔ, dòng hù sān chóng. wài mén zuǒ yòu gè yǒu kān shì, yòu zé guān zì zài pú sà xiàng, zuǒ zé cí shì pú sà xiàng, bái yín zhù chéng, gāo shí yú chǐ.
菩提树东有精舍,高百六七十尺,下基面广二十余步,垒以青砖,涂以石灰。层龛皆有金像,四壁镂作奇制,或连珠形,或天仙像,上置金铜阿摩落迦果。(亦谓宝瓶,又称宝壶)东面接为重阁,檐宇特起三层,榱柱栋梁,户扉寮牖,金银雕镂以饰之,珠玉厕错以填之。奥室邃宇,洞户三重。外门左右各有龛室,右则观自在菩萨像,左则慈氏菩萨像,白银铸成,高十余尺。
jīng shè gù dì, wú yōu wáng xiān jiàn xiǎo jīng shè, hòu yǒu pó luó mén gèng guǎng jiàn yān. chū, yǒu pó luó mén bù xìn fó fǎ, shì dà zì zài tiān, chuán wén tiān shén zài xuě shān zhōng, suì yǔ qí dì wǎng qiú yuàn yān. tiān yuē:" fán zhū yuàn qiú, yǒu fú fāng guǒ. fēi rǔ suǒ qiú, fēi wǒ néng suì." pó luó mén yuē:" xiū hé fú kě yǐ suì xīn?" tiān yuē:" yù zhí shàn zhǒng, qiú shèng fú tián, pú tí shù zhě, zhèng fú guǒ chù yě. yí shí sù fǎn, wǎng pú tí shù, jiàn dà jīng shè, chuān dà shuǐ chí, xìng zhū gōng yǎng, suǒ yuàn dāng suì." pó luó mén shòu tiān mìng, fā dà xìn xīn, xiāng shuài ér fǎn, xiōng jiàn jīng shè, dì záo shuǐ chí, yú shì guǎng xiū gōng yǎng, qín qiú xīn yuàn, hòu jiē guǒ suì, wèi wáng dà chén, fán dé lù shǎng, jiē rù tán shě.
精舍故地,无忧王先建小精舍,后有婆罗门更广建焉。初,有婆罗门不信佛法,事大自在天,传闻天神在雪山中,遂与其弟往求愿焉。天曰:“凡诸愿求,有福方果。非汝所求,非我能遂。”婆罗门曰:“修何福可以遂心?”天曰:“欲植善种,求胜福田,菩提树者,证佛果处也。宜时速返,往菩提树,建大精舍,穿大水池,兴诸供养,所愿当遂。”婆罗门受天命,发大信心,相率而返,兄建精舍,弟凿水池,于是广修供养,勤求心愿,后皆果遂,为王大臣,凡得禄赏,皆入檀舍。
jīng shè jì chéng, zhāo mù gōng rén, yù tú rú lái chū chéng fó xiàng. kuàng yǐ suì yuè, wú rén yìng zhào. jiǔ zhī, yǒu pó luó mén lái gào zhòng yuē:" wǒ shàn tú xiě rú lái miào xiāng." zhòng yuē:" jīn jiāng zào xiàng, fū hé suǒ xū?" yuē:" xiāng ní ěr. yí zhì jīng shè zhī zhōng, bìng yī dēng zhào wǒ, rù yǐ, jiān bì qí hù, liù yuè hòu nǎi kě kāi mén." shí zhū sēng zhòng jiē rú qí mìng. shàng yú sì rì, wèi mǎn liù rì, zhòng xián hài yì, kāi yǐ guān zhī. jiàn jīng shè nèi fó xiàng yǎn rán, jié jiā diē zuò, yòu zú jū shàng, zuǒ shǒu liǎn, yòu shǒu chuí, dōng miàn ér zuò, sù rán rú zài. zuò gāo sì chǐ èr cùn, guǎng zhàng èr chǐ wǔ cùn, xiàng gāo zhàng yī chǐ wǔ cùn, liǎng xī xiāng qù bā chǐ bā cùn, liǎng jiān liù chǐ èr cùn, xiāng hǎo jù zú, cí yán ruò zhēn, wéi yòu rǔ shàng tú yíng wèi zhōu. jì bú jiàn rén, fāng yàn shén jiàn, zhòng xián bēi tàn, yīn qín qǐng zhī. yǒu yī shā mén, sù xīn chún zhì, nǎi gǎn mèng jiàn wǎng pó luó mén ér gào yuē:" wǒ shì cí shì pú sà, kǒng gōng rén zhī sī bù cè shèng róng, gù wǒ gōng lái tú xiě fó xiàng. chuí yòu shǒu zhě, xī rú lái zhī jiāng zhèng fú guǒ, tiān mó lái ráo, dì shén gào zhì, qí yī xiān chū, zhù fú xiáng mó, rú lái gào yuē:' rǔ wù yōu bù, wú yǐ rěn lì, jiàng bǐ bì yǐ.' mó wáng yuē:' shuí wèi míng zhèng?' rú lái nǎi chuí shǒu zhǐ dì, yán:' cǐ yǒu zhèng.' shì shí dì èr dì shén yǒng chū zuò zhèng, gù jīn xiàng shǒu fǎng xī xià chuí." zhòng zhī líng jiàn, mò bù bēi gǎn. yú shì rǔ shàng wèi zhōu, tián cè zhòng bǎo, zhū yīng bǎo guān, qí zhēn jiāo shì. shè shǎng jiā wáng fá pú tí shù yǐ, yù huǐ cǐ xiàng, jì dǔ cí yán, xīn bù ān rěn, huí jià jiāng fǎn, mìng zǎi chén yuē:" yí chú cǐ fó xiàng, zhì dà zì zài tiān xíng." zǎi chén shòu zhǐ, jù ér tàn yuē:" huǐ fó xiàng zé lì jié zhāo yāng, wéi wáng mìng nǎi sàng shēn miè zú, jìn tuì ruò cǐ, hé suǒ yí xíng?" nǎi zhào xìn xīn yǐ wéi yì shǐ, suì yú xiàng qián héng lěi zhuān bì, xīn cán míng àn, yòu zhì míng dēng, zhuān bì zhī qián huà zì zài tiān. gōng chéng bào mìng, wáng wén xīn jù, jǔ shēn shēng pào, jī fū jué liè, jū wèi jiǔ zhī, biàn sàng méi yǐ. zǎi chén chí fǎn, huǐ chú zhàng bì, shí jīng duō rì, dēng yóu bù miè. xiàng jīn shàng zài, shén gōng bù kuī. jì chù ào shì, dēng jù xiāng jì, yù dǔ cí yán, mò yóu shěn chá, bì yú chén cháo chí dà míng jìng, yǐn guāng nèi zhào, nǎi dǔ líng xiāng. fū yǒu jiàn zhě, zì zēng bēi gǎn.
精舍既成,招募工人,欲图如来初成佛像。旷以岁月,无人应召。久之,有婆罗门来告众曰:“我善图写如来妙相。”众曰:“今将造像,夫何所须?”曰:“香泥耳。宜置精舍之中,并一灯照我,入已,坚闭其户,六月后乃可开门。”时诸僧众皆如其命。尚余四日,未满六日,众咸骇异,开以观之。见精舍内佛像俨然,结加跌坐,右足居上,左手敛,右手垂,东面而坐,肃然如在。座高四尺二寸,广丈二尺五寸,像高丈一尺五寸,两膝相去八尺八寸,两肩六尺二寸,相好具足,慈颜若真,惟右乳上涂莹未周。既不见人,方验神鉴,众咸悲叹,殷勤请知。有一沙门,宿心淳质,乃感梦见往婆罗门而告曰:“我是慈氏菩萨,恐工人之思不测圣容,故我躬来图写佛像。垂右手者,昔如来之将证佛果,天魔来娆,地神告至,其一先出,助佛降魔,如来告曰:‘汝勿忧怖,吾以忍力,降彼必矣。’魔王曰:‘谁为明证?’如来乃垂手指地,言:‘此有证。’是时第二地神踊出作证,故今像手仿昔下垂。”众知灵鉴,莫不悲感。于是乳上未周,填厕众宝,珠璎宝冠,奇珍交饰。设赏迦王伐菩提树已,欲毁此像,既睹慈颜,心不安忍,回驾将返,命宰臣曰:“宜除此佛像,置大自在天形。”宰臣受旨,惧而叹曰:“毁佛像则历劫招殃,违王命乃丧身灭族,进退若此,何所宜行?”乃召信心以为役使,遂于像前横垒砖壁,心惭冥暗,又置明灯,砖壁之前画自在天。功成报命,王闻心惧,举身生疱,肌肤攫裂,居未久之,便丧没矣。宰臣驰返,毁除障壁,时经多日,灯犹不灭。像今尚在,神工不亏。既处奥室,灯炬相继,欲睹慈颜,莫由审察,必于晨朝持大明镜,引光内照,乃睹灵相。夫有见者,自增悲感。
rú lái chéng dào shí rì
3.如来成道时日
rú lái yǐ yìn dù fèi shè qū yuè hòu bàn bā rì chéng děng zhèng jué, dāng cǐ sān yuè bā rì yě. shàng zuò bù zé fèi shè qū yuè hòu bàn shí wǔ rì chéng děng zhèng jué, dāng cǐ sān yuè shí wǔ rì yě. shì shí rú lái nián sān shí yǐ. huò yuē nián sān shí wǔ yǐ.
如来以印度吠舍佉月后半八日成等正觉,当此三月八日也。上座部则吠舍佉月后半十五日成等正觉,当此三月十五日也。是时如来年三十矣。或曰年三十五矣。
rú lái chéng dào jí zhū fèng fú yí jī
4.如来成道及诸奉佛遗迹
pú tí shù běi, yǒu fó jīng xíng zhī chù. rú lái chéng děng zhèng jué yǐ, bù qǐ yú zuò, qī rì jì dìng. qí qǐ yě, zhì pú tí shù běi, qī rì jīng xíng, dōng xī wǎng lái, xíng shí yú bù, yì huā suí jī, shí yǒu bā wén. hòu rén yú cǐ lěi zhuān wèi jī, gāo yú sān chǐ. wén zhū xiān zhì yuē: cǐ shèng jī jī, biǎo rén mìng zhī xiū duǎn yě. xiān fā chéng yuàn, hòu nǎi dù liàng, suí shòu xiū duǎn, shù yǒu zēng jiǎn.
菩提树北,有佛经行之处。如来成等正觉已,不起于座,七日寂定。其起也,至菩提树北,七日经行,东西往来,行十余步,异花随迹,十有八文。后人于此垒砖为基,高余三尺。闻诸先志曰:此圣迹基,表人命之修短也。先发诚愿,后乃度量,随寿修短,数有增减。
jīng xíng jī běi dào zuǒ pán shí shàng, dà jīng shè zhōng yǒu fó xiàng, jǔ mù shàng wàng. xī zhě rú lái yú cǐ qī rì guān pú tí shù, mù bù zàn shě. wèi bào shù ēn, gù cǐ zhān wàng.
经行基北道左盘石上,大精舍中有佛像,举目上望。昔者如来于此七日观菩提树,目不暂舍。为报树恩,故此瞻望。
pú tí shù xī bù yuǎn, dà jīng shè zhōng yǒu tōu shí fó xiàng, shì yǐ qí zhēn, dōng miàn ér lì. qián yǒu qīng shí, qí wén yì cǎi. shì xī rú lái chū chéng zhèng jué, fàn wáng qǐ qī bǎo táng, dì shì jiàn qī bǎo zuò, fú yú qí shàng qī rì sī wéi, fàng yì guāng míng, zhào pú tí shù. qù shèng yōu yuǎn, bǎo biàn wéi shí.
菩提树西不远,大精舍中有鍮石佛像,饰以奇珍,东面而立。前有青石,奇文异彩。是昔如来初成正觉,梵王起七宝堂,帝释建七宝座,佛于其上七日思惟,放异光明,照菩提树。去圣悠远,宝变为石。
pú tí shù nán bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. pú sà jì zhuó ní lián hé, jiāng qù pú tí shù, qiè zì wéi niàn hé yǐ wéi zuò, xún zì fā míng dāng xū jìng cǎo. tiān dì shì huà qí shēn wéi yì cǎo rén, hé ér zhú lù. pú sà wèi yuē:" suǒ hé zhī cǎo pō néng huì yé?" huà rén wén mìng, gōng yǐ cǎo fèng, pú sà shòu yǐ, zhí ér qián jìn.
菩提树南不远,有窣堵波,高百余尺,无忧王之所建也。菩萨既濯尼连河,将趣菩提树,窃自惟念何以为座,寻自发明当须净草。天帝释化其身为刈草人,荷而逐路。菩萨谓曰:“所荷之草颇能惠耶?”化人闻命,恭以草奉,菩萨受已,执而前进。
shòu cǎo dōng běi bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, shì pú sà jiāng zhèng fú guǒ, qīng què qún lù chéng xiáng zhī chù. yìn dù xiū zhēng, sī wèi jiā yìng, gù jìng jū tiān suí shùn shì jiān, qún cóng fēi rào, xiào líng xiǎn shèng.
受草东北不远,有窣堵波,是菩萨将证佛果,青雀、群鹿呈祥之处。印度休征,斯为嘉应,故净居天随顺世间,群从飞绕,效灵显圣。
pú tí shù dōng dà lù zuǒ yòu, gè yī sū dǔ bō, shì mó wáng ráo pú sà chù yě. pú sà jiāng zhèng fú guǒ, mó wáng quàn shòu lún wáng, cè shuō bù xíng, yīn yōu ér fǎn. mó wáng zhī nǚ qǐng wǎng yòu yān, pú sà wēi shén, shuāi biàn yě róng, fú léi cè zhàng, xiāng xié ér tuì.
菩提树东大路左右,各一窣堵波,是魔王娆菩萨处也。菩萨将证佛果,魔王劝受轮王,策说不行,殷忧而返。魔王之女请往诱焉,菩萨威神,衰变冶容,扶羸策杖,相携而退。
pú sà shù xī běi jīng shè zhōng, yǒu jiā yè bō fó xiàng, jì chēng líng shèng, shí zhú guāng míng. wén zhū xiān jì yuē: ruò rén zhì chéng, xuán rào qī zhōu, zài suǒ shēng chù, dé sù mìng zhì.
菩萨树西北精舍中,有迦叶波佛像,既称灵圣,时烛光明。闻诸先记曰:若人至诚,旋绕七周,在所生处,得宿命智。
jiā yè bō fú jīng shè xī běi èr zhuān shì, gè yǒu dì shén zhī xiàng. xī zhě rú lái jiāng chéng zhèng jué, yī bào mó zhì, yī wèi fú zhèng. hòu rén niàn gōng, tú xíng jīng dé.
迦叶波佛精舍西北二砖室,各有地神之像。昔者如来将成正觉,一报魔至,一为佛证。后人念功,图形旌德。
pú tí shù yuán xī běi bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, wèi yù jīn xiāng, gāo sì shí yú chǐ, cáo jǔ zhā guó shāng zhǔ zhī suǒ jiàn yě. xī cáo jǔ zhā guó yǒu dà shāng zhǔ, zōng shì tiān shén, cí qiú fú lì, qīng miè fó fǎ, bù xìn yīn guǒ. qí hòu jiāng zhū shāng lǚ, mào qiān yǒu wú, fàn zhōu nán hǎi, zāo fēng shī lù, bō tāo piāo làng, shí jīng sān suì, zī liáng qìng jié, hú kǒu bù chōng. tóng zhōu zhī rén, zhāo bù móu xī, lù lì tóng zhì, niàn suǒ shì tiān, xīn lǜ yǐ láo, míng gōng bù jì. é jiàn dà shān, chóng yá jùn lǐng, liǎng rì lián huī, zhòng míng zhào lǎng. shí zhū shāng lǚ gèng xiāng wèi yuē:" wǒ cáo yǒu fú, yù cǐ dà shān, yí yú zhōng zhǐ, dé zì ān lè." shāng zhǔ yuē:" fēi shān yě, nǎi mó jié yú ěr. chóng yá jùn lǐng, xū liè yě liǎng rì lián huī, yǎn guāng yě." yán shēng wèi jìng, zhōu fān piāo còu. yú shì shāng zhǔ gào zhū lǚ yuē:" wǒ wén guān zì zài pú sà yú zhū wēi è néng xuán ān lè, yí gè zhì chéng, chēng qí míng zì." suì jí tóng shēng, guī mìng chēng niàn. chóng shān jì yǐn, liǎng rì yì méi. é jiàn shā mén, wēi yí xiáng xù, zhàng xī líng xū, ér lái zhěng nì, bù yú shí ér zhì běn guó yǐ. yīn jí xìn xīn zhēn gù, qiú fú bù huí, jiàn sū dǔ bō, shì xiū gōng yǎng, yǐ yù jīn xiāng ní ér zhōu tú shàng xià. jì fā xìn xīn, lǜ qí tóng zhì, gōng lǐ shèng jī, guān pú tí shù. wèi xiá yán guī, yǐ yān huì shuò. shāng lǚ tóng yóu, gèng xiāng wèi yuē:" shān chuān yōu jiān, xiāng guó liáo yuǎn, xī suǒ jiàn lì sū dǔ bō zhě, wǒ cáo zài cǐ, shuí qí sǎ sǎo?" yán qì, xuán rào zhì cǐ, hū jiàn yǒu sū dǔ bō, hài qí yóu zhì, jí qián zhān chá, nǎi běn guó suǒ jiàn sū dǔ bō yě. gù jīn yìn dù yīn yǐ yù jīn wéi míng.
菩提树垣西北不远,有窣堵波,谓郁金香,高四十余尺,漕矩吒国商主之所建也。昔漕矩吒国有大商主,宗事天神,祠求福利,轻蔑佛法,不信因果。其后将诸商侣,贸迁有无,泛舟南海,遭风失路,波涛飘浪,时经三岁,资粮罄竭,糊口不充。同舟之人,朝不谋夕,戮力同志,念所事天,心虑已劳,冥功不济。俄见大山,崇崖峻岭,两日联晖,重明照朗。时诸商侣更相慰曰:“我曹有福,遇此大山,宜于中止,得自安乐。”商主曰:“非山也,乃摩竭鱼耳。崇崖峻岭,须鬛也;两日联晖,眼光也。”言声未静,舟帆飘凑。于是商主告诸侣曰:“我闻观自在菩萨于诸危厄能旋安乐,宜各至诚,称其名字。”遂即同声,归命称念。崇山既隐,两日亦没。俄见沙门,威仪庠序,杖锡凌虚,而来拯溺,不逾时而至本国矣。因即信心贞固,求福不回,建窣堵波,式修供养,以郁金香泥而周涂上下。既发信心,率其同志,躬礼圣迹,观菩提树。未暇言归,已淹晦朔。商侣同游,更相谓曰:“山川悠间,乡国辽远,昔所建立窣堵波者,我曹在此,谁其洒扫?”言讫,旋绕至此,忽见有窣堵波,骇其由致,即前瞻察,乃本国所建窣堵波也。故今印度因以郁金为名。
pú tí shù yuán dōng nán yú ní jū lǜ shù cè sū dǔ bō, bàng yǒu jīng shè, zhōng zuò fú zuò xiàng. xī rú lái chū zhèng fú guǒ, dà fàn tiān wáng yú cǐ quàn qǐng zhuǎn miào fǎ lún.
菩提树垣东南隅尼拘律树侧窣堵波,傍有精舍,中作佛坐像。昔如来初证佛果,大梵天王于此劝请转妙法轮。
pú tí shù yuán nèi, sì yú jiē yǒu dà sū dǔ bō. zài xī rú lái shòu jí xiáng cǎo yǐ, qù pú tí shù, xiān lì sì yú, dà dì zhèn dòng, zhì jīn gāng zuò, fāng dé ān jìng.
菩提树垣内,四隅皆有大窣堵波。在昔如来受吉祥草已,趣菩提树,先历四隅,大地震动,至金刚座,方得安静。
shù yuán zhī nèi, shèng jī lín cì, qiāng nán biàn jǔ.
树垣之内,圣迹鳞次,羌难遍举。
pú tí shù yuán fù jìn zhū jī
5.菩提树垣附近诸迹
pú tí shù yuán wài, xī nán sū dǔ bō, fèng rǔ mí èr mù nǚ gù zhái. qí cè sū dǔ bō, mù nǚ yú cǐ zhǔ mí. cì cǐ sū dǔ bō, rú lái shòu mí chù yě.
菩提树垣外,西南窣堵波,奉乳糜二牧女故宅。其侧窣堵波,牧女于此煮糜。次此窣堵波,如来受糜处也。
nán mén wài yí jī
6.南门外遗迹
pú tí shù yuán nán mén wài yǒu dà chí, zhōu qī bǎi yú bù, qīng lán chéng jìng, lóng yú qián zhái, pó luó mén xiōng dì chéng dà zì zài tiān mìng zhī suǒ záo yě. cì nán yī chí, zài xī rú lái chū chéng zhèng jué, fāng yù huàn zhuó, tiān dì shì wèi fó huà chéng. chí xī yǒu dà shí, fú huàn yī yǐ, fāng yù pù shài, tiān dì shì zì dà xuě shān chí lái yě. qí cè sū dǔ bō, rú lái yú cǐ nà gù yī. cì nán lín zhōng sū dǔ bō, rú lái shòu pín lǎo mǔ shī gù yī chù.
菩提树垣南门外有大池,周七百余步,清澜澄镜,龙鱼潜宅,婆罗门兄弟承大自在天命之所凿也。次南一池,在昔如来初成正觉,方欲浣濯,天帝释为佛化成。池西有大石,佛浣衣已,方欲曝晒,天帝释自大雪山持来也。其侧窣堵波,如来于此纳故衣。次南林中窣堵波,如来受贫老母施故衣处。
dì shì huà chí dōng lín zhōng, yǒu mù zhī lín tuó lóng wáng chí, qí shuǐ qīng hēi, qí wèi gān měi. xī àn yǒu xiǎo jīng shè, zhōng zuò fó xiàng. xī rú lái chū chéng zhèng jué, yú cǐ yàn zuò, qī rì rù dìng. shí cǐ lóng wáng jǐng wèi rú lái, jí yǐ qí shēn rào fú qī zā, huà chū duō tóu, fǔ chuí wèi gài, gù chí dōng àn yǒu qí shì yān.
帝释化池东林中,有目支邻陁龙王池,其水清黑,其味甘美。西岸有小精舍,中作佛像。昔如来初成正觉,于此宴坐,七日入定。时此龙王警卫如来,即以其身绕佛七匝,化出多头,俯垂为盖,故池东岸有其室焉。
mù zhī lín tuó lóng chí dōng, lín zhōng jīng shè yǒu fú léi shòu zhī xiàng. qí cè yǒu jīng xíng zhī suǒ, zhǎng qī shí yú bù, nán běi gè yǒu bēi bō luó shù. gù jīn tǔ sú, zhū yǒu yīng jí, xiāng yóu tú xiàng, duō méng chú chà. shì pú sà xiū kǔ xíng chǔ. rú lái wèi fú wài dào, yòu shòu mó qǐng, yú shì kǔ xíng liù nián, rì shí yī má yī mài, xíng róng qiáo cuì, fū tǐ léi jí, jīng xíng wǎng lái, pān shù hòu qǐ.
目支邻陁龙池东,林中精舍有佛羸瘦之像。其侧有经行之所,长七十余步,南北各有卑钵罗树。故今土俗,诸有婴疾,香油涂像,多蒙除差。是菩萨修苦行处。如来为伏外道,又受魔请,于是苦行六年,日食一麻一麦,形容憔悴,肤体羸瘠,经行往来,攀树后起。
pú sà kǔ xíng bēi bō luó shù cè, yǒu sū dǔ bō, shì ā ruò jiāo chén rú děng wǔ rén zhù chù. chū, tài zǐ zhī shě jiā yě, páng huáng shān zé, qī xī lín quán, shí jìng fàn wáng nǎi mìng wǔ rén suí zhān shì yān. tài zǐ jì xiū kǔ xíng, jiāo chén rú děng yì jí qín qiú.
菩萨苦行卑钵罗树侧,有窣堵波,是阿若憍陈如等五人住处。初,太子之舍家也,彷徨山泽,栖息林泉,时净饭王乃命五人随瞻侍焉。太子既修苦行,憍陈如等亦即勤求。
jiāo chén rú děng zhù chù dōng nán, yǒu sū dǔ bō, pú sà rù ní lián chán nà hé mù yù zhī chù. hé cè bù yuǎn, pú sà yú cǐ shòu shí rǔ mí. qí cè sū dǔ bō, èr zhǎng zhě xiàn chǎo mì chù. fú zài shù xià jié jiā diē zuò, jì rán yàn mò, shòu jiě tuō lè, guò qī rì hòu, fāng cóng dìng qǐ. shí èr shāng zhǔ xíng cì lín wài, ér bǐ lín zhōng shén gào shāng zhǔ yuē:" shì zhǒng tài zǐ jīn zài cǐ zhōng, chū zhèng fú guǒ, xīn níng jì dìng, sì shí jiǔ rì wèi yǒu suǒ shí, suí yǒu fèng shàng, huò dà shàn lì." shí èr shāng zhǔ gè chí xíng zī chǎo mì fèng shàng, shì zūn nà shòu.
憍陈如等住处东南,有窣堵波,菩萨入尼连禅那河沐浴之处。河侧不远,菩萨于此受食乳糜。其侧窣堵波,二长者献麨蜜处。佛在树下结加跌坐,寂然宴默,受解脱乐,过七日后,方从定起。时二商主行次林外,而彼林中神告商主曰:“释种太子今在此中,初证佛果,心凝寂定,四十九日未有所食,随有奉上,获大善利。”时二商主各持行资麨蜜奉上,世尊纳受。
zhǎng zhě xiàn chǎo cè, yǒu sū dǔ bō, sì tiān wáng fèng bō chù. shāng zhǔ jì xiàn chǎo mì, shì zūn sī yǐ hé qì shòu zhī. shí sì tiān wáng cóng sì fāng lái, gè chí jīn bō, ér yǐ fèng shàng. shì zūn mò rán, ér bù nà shòu, yǐ wéi chū jiā bù yí cǐ qì. sì tiān wáng shè jīn bō, fèng yín bō, nǎi zhì pō zhī liú lí mǎ nǎo chē qú zhēn zhū děng bō, shì zūn rú shì jiē bù wéi shòu. sì tiān wáng gè hái gōng, fèng chí shí bō, gàn qīng yìng chè, zhòng yǐ jìn xiàn. shì zūn duàn bǐ cǐ gù, ér zǒng shòu zhī, cì dì zhòng lěi, àn wèi yī bō, gù qí wài cè yǒu sì jì yān.
长者献麨侧,有窣堵波,四天王奉钵处。商主既献麨蜜,世尊思以何器受之。时四天王从四方来,各持金钵,而以奉上。世尊默然,而不纳受,以为出家不宜此器。四天王舍金钵,奉银钵,乃至颇胝、琉璃、马脑、车渠、真珠等钵,世尊如是皆不为受。四天王各还宫,奉持石钵,绀青映彻,重以进献。世尊断彼此故,而总受之,次第重垒,按为一钵,故其外侧有四际焉。
sì tiān wáng xiàn bō cè bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, rú lái wèi mǔ shuō fǎ chù yě. rú lái jì chéng zhèng jué, chēng tiān rén shī, qí mǔ mó yé zì tiān gōng jiàng yú cǐ chù, shì zūn suí jī shì jiào lì xǐ. qí cè hé chí àn yǒu sū dǔ bō, zài xī rú lái xiàn zhū shén biàn huà yǒu yuán chù.
四天王献钵侧不远,有窣堵波,如来为母说法处也。如来既成正觉,称天人师,其母摩耶自天宫降于此处,世尊随机示教利喜。其侧涸池岸有窣堵波,在昔如来现诸神变化有缘处。
xiàn shén biàn cè yǒu sū dǔ bō, rú lái dù yōu lóu pín luó jiā yè bō sān xiōng dì jí qiān mén rén chù. rú lái fāng chuí shàn dǎo, suí yīng xiáng fú, shí yōu lóu pín luó jiā yè bō wǔ bǎi mén rén qǐng fó jiào, jiā yè bō yuē:" wú yì yǔ ěr jù fǎn mí tú." yú shì xiāng cóng lái zhì fú suǒ. rú lái gào yuē:" qì lù pí yī, shě jì huǒ jù." shí zhū fàn zhì gōng chéng shèng jiào, yǐ qí fú yòng tóu ní lián hé. nà dì jiā yè bō jiàn zhū jì qì suí liú piào fàn, yǔ qí mén rén hòu xiōng dòng jìng, jì jiàn gǎi zhé, yì suí rǎn yī. jiā yé jiā yè bō yǔ èr bǎi mén rén wén qí xiōng zhī shě fǎ yě, yì zhì fú suǒ, yuàn xiū fàn xíng.
现神变侧有窣堵波,如来度优楼频螺迦叶波三兄弟及千门人处。如来方垂善导,随应降伏,时优楼频螺迦叶波五百门人请佛教,迦叶波曰:“吾亦与尔俱返迷途。”于是相从来至佛所。如来告曰:“弃鹿皮衣,舍祭火具。”时诸梵志恭承圣教,以其服用投尼连河。捺地迦叶波见诸祭器随流漂泛,与其门人候兄动静,既见改辙,亦随染衣。伽耶迦叶波与二百门人闻其兄之舍法也,亦至佛所,愿修梵行。
dù jiā yè bō xiōng dì xī běi sū dǔ bō, shì rú lái fú jiā yè bō suǒ shì huǒ lóng chù. rú lái jiāng huà qí rén, xiān fú suǒ zōng, nǎi zhì fàn zhì huǒ lóng zhī shì. yè fēn yǐ hòu, lóng tǔ yān yàn, fú jì rù dìng, yì qǐ huǒ guāng, qí shì dòng rán, měng yàn yán chì. zhū fàn zhì shī kǒng huǒ hài fú, mò bù bēn fù, bēi hào mǐn xī. yōu lóu pín luó jiā yè bō wèi qí tú yuē:" yǐ jīn guān zhī, wèi bì huǒ yě, dàng shì shā mén fú huǒ lóng ěr." rú lái nǎi yǐ huǒ lóng shèng zhì bō zhōng, qīng dàn chí shì wài dào mén rén. qí cè sū dǔ bō, wǔ bǎi dú jué tóng rù niè pán chù yě.
度迦叶波兄弟西北窣堵波,是如来伏迦叶波所事火龙处。如来将化其人,先伏所宗,乃至梵志火龙之室。夜分已后,龙吐烟焰,佛既入定,亦起火光,其室洞然,猛焰炎炽。诸梵志师恐火害佛,莫不奔赴,悲号愍惜。优楼频螺迦叶波谓其徒曰:“以今观之,未必火也,当是沙门伏火龙耳。”如来乃以火龙盛置钵中,清旦持示外道门人。其侧窣堵波,五百独觉同入涅槃处也。
mù zhī lín tuó lóng chí nán sū dǔ bō, jiā yè bō jiù rú lái nì shuǐ chù yě. jiā yè xiōng dì shí tuī shén tōng, yuǎn jìn yǎng dé, lí shù guī xīn. shì zūn fāng dǎo mí tú, dà quán shè huà, xìng bù mì yún, jiàng shù bào yǔ, zhōu fú suǒ jū, lìng dú wú shuǐ. jiā yè shì shí jiàn cǐ yún yǔ, wèi mén rén yuē:" shā mén zhù chù jiāng bù piào nì?" fàn zhōu lái jiù, nǎi jiàn shì zūn lǚ shuǐ rú dì, dǎo hé zhōng liú, shuǐ fèn shā xiàn. jiā yè jiàn yǐ, xīn fú ér tuì.
目支邻陁龙池南窣堵波,迦叶波救如来溺水处也。迦叶兄弟时推神通,远近仰德,黎庶归心。世尊方导迷徒,大权摄化,兴布密云,降澍暴雨,周佛所居,令独无水。迦叶是时见此云雨,谓门人曰:“沙门住处将不漂溺?”泛舟来救,乃见世尊履水如地,蹈河中流,水分沙现。迦叶见已,心伏而退。
dōng mén wài yí jī
7.东门外遗迹
pú tí shù yuán dōng mén wài èr sān lǐ, yǒu máng lóng shì. cǐ lóng zhě, yāng lèi sù jī, bào shòu shēng máng. rú lái zì qián zhèng jué shān yù qù pú tí shù, tú cì shì cè, lóng yǎn hū míng, nǎi jiàn pú sà jiāng qù fú shù, wèi pú sà yuē:" rén jīn bù jiǔ dàng chéng zhèng jué. wǒ yǎn máng míng, yú zī yǐ jiǔ, yǒu fú xìng shì, wǒ yǎn zhé míng, xián jié zhī zhōng, guò qù sān fú chū xìng shì shí, yǐ dé míng shì. rén jīn zhì cǐ, wǒ yǎn hū kāi, yǐ gù zhī zhī, dàng chéng fú yǐ."
菩提树垣东门外二三里,有盲龙室。此龙者,殃累宿积,报受生盲。如来自前正觉山欲趣菩提树,途次室侧,龙眼忽明,乃见菩萨将趣佛树,谓菩萨曰:“仁今不久当成正觉。我眼盲冥,于兹已久,有佛兴世,我眼辄明,贤劫之中,过去三佛出兴世时,已得明视。仁今至此,我眼忽开,以故知之,当成佛矣。”
pú tí shù yuán dōng mén cè, yǒu sū dǔ bō, mó wáng bù pú sà zhī chù. chū, mó wáng zhī pú sà jiāng chéng zhèng jué yě, yòu luàn bù suí, yōu huáng wú lài, jí zhū shén zhòng, qí zhěng mó jūn, zhì bīng zhèn lǚ, jiāng xié pú sà. yú shì fēng yǔ piāo zhù, léi diàn huì míng, zòng huǒ fēi yān, yáng shā jī shí, bèi máo dùn zhī jù, jí xián shǐ zhī yòng. pú sà yú shì rù dà cí dìng, fán jué bīng zhàng biàn wéi lián huá. mó jūn hài bù, bēn chí tuì sàn. qí cè bù yuǎn yǒu èr sū dǔ bō, dì shì fàn wáng zhī suǒ jiàn yě.
菩提树垣东门侧,有窣堵波,魔王怖菩萨之处。初,魔王知菩萨将成正觉也,诱乱不遂,忧惶无赖,集诸神众,齐整魔军,治兵振旅,将胁菩萨。于是风雨飘注,雷电晦冥,纵火飞烟,扬沙激石,备矛盾之具,极弦矢之用。菩萨于是入大慈定,凡厥兵杖变为莲华。魔军骇怖,奔驰退散。其侧不远有二窣堵波,帝释、梵王之所建也。
běi mén wài mó hē pú tí sēng qié lán
8.北门外摩诃菩提僧伽蓝
pú tí shù běi mén wài mó hē pú tí sēng qié lán, qí xiān sēng jiā luó guó wáng zhī suǒ jiàn yě. tíng yǔ liù yuàn, guān gé sān céng, zhōu dǔ yuán qiáng gāo sān sì zhàng, jí gōng rén zhī miào, qióng dān qīng zhī shì. zhì yú fó xiàng, zhù yǐ jīn yín, fán jué zhuāng yán, cè yǐ zhēn bǎo. zhū sū dǔ bō gāo guǎng miào shì, zhōng yǒu rú lái shè lì, qí gǔ shè lì dà rú shǒu zhǐ jié, guāng rùn xiān bái, jiǎo chè zhōng wài. qí ròu shè lì rú dà zhēn zhū, sè dài hóng piāo. měi suì zhì rú lái dà shén biàn yuè mǎn zhī rì, chū shì zhòng rén. jí yìn dù shí èr yuè sān shí rì, dāng cǐ zhēng yuè shí wǔ rì yě. cǐ shí yě, huò fàng guāng, huò yǔ huā. sēng tú jiǎn qiān rén, xí xué dà chéng shàng zuò bù fǎ, lǜ yí qīng sù, jiè xíng zhēn míng.
菩提树北门外摩诃菩提僧伽蓝,其先僧伽罗国王之所建也。庭宇六院,观阁三层,周堵垣墙高三四丈,极工人之妙,穷丹青之饰。至于佛像,铸以金银,凡厥庄严,厕以珍宝。诸窣堵波高广妙饰,中有如来舍利,其骨舍利大如手指节,光润鲜白,皎彻中外。其肉舍利如大真珠,色带红缥。每岁至如来大神变月满之日,出示众人。(即印度十二月三十日,当此正月十五日也。)此时也,或放光,或雨花。僧徒减千人,习学大乘上座部法,律仪清肃,戒行贞明。
xī zhě, nán hǎi sēng jiā luó guó, qí wáng chún xìn fó fǎ, fā zì tiān rán. yǒu zú dì chū jiā, xiǎng fú shèng jī, yuǎn yóu yìn dù, yù zhū qié lán, xián qīng biān bǐ. yú shì fǎn jī běn guó, wáng gōng yuǎn yíng, shā mén bēi gěng, shì ruò bù néng yán. wáng yuē:" jiāng hé suǒ fù, ruò cǐ yīn yōu?" shā mén yuē:" píng shì guó wēi, yóu fāng wèn dào, jī lǚ yì yù, zài lí hán shǔ, dòng zāo líng rǔ, yǔ jiàn jī qiào. fù sī yōu chǐ, jù dé huān xīn?" wáng yuē:" ruò shì zhě hé wèi yě?" yuē:" chéng yuàn dài wáng fú tián wèi yì, yú zhū yìn dù jiàn lì qié lán, jì jīng shèng jī, yòu shàn gāo míng, fú zī xiān wáng, ēn jí hòu sì." yuē:" sī shì shén měi, wén zhī hé wǎn?" yú shì yǐ guó zhōng zhòng bǎo xiàn yìn dù wáng. wáng jì nà gòng, yì cún huái yuǎn, wèi shǐ chén yuē:" wǒ jīn jiāng hé chí bào lái mìng?" shǐ chén yuē:" sēng jiā luó wáng qǐ shǒu yìn dù dà jí xiáng wáng! dài wáng wēi dé yuǎn zhèn, huì zé xiá bèi. xià tǔ shā mén, qīn fēng mù huà, gǎn yóu shàng guó, zhǎn jìng shèng jī, yù zhū qié lán, mò zhī jiàn guǎn, jiān xīn yǐ jí, méng chǐ ér guī. qiè tú yuǎn móu, yí fàn lái yè, yú zhū yìn dù jiàn yī qié lán, shǐ kè yóu qǐ shì, xī jiān yǒu suǒ, liǎng guó jiāo huān, xíng rén wú tì." wáng yuē:" rú lái qián huà, yí fēng sī zài, shèng jī zhī suǒ, rèn qǔ yī yān." shǐ zhě fèng cí bào mìng, qún chén bài hè, suì nǎi jí zhū shā mén, píng yì jiàn lì. shā mén yuē:" pú tí shù zhě, qù lái zhū fú xián cǐ zhèng shèng, kǎo zhī yì yì, wú chū cǐ móu." yú shì shě guó zhēn bǎo, jiàn cǐ qié lán, yǐ qí guó sēng ér xiū gōng yǎng, nǎi kè tóng wèi jì yuē:" fū zhōu gěi wú sī, zhū fú zhì jiào huì jì yǒu yuán, xiān shèng míng xùn. jīn wǒ xiǎo zi, pī chéng wáng yè, shì jiàn qié lán, yòng jīng shèng jī, fú zī zǔ kǎo, huì bèi lí yuán. wéi wǒ guó sēng ér dé zì zài, jí yǒu guó rén yì tóng sēng lì. chuán zhī hòu sì, yǒng yǒng wú qióng." gù cǐ qié lán duō zhí shī zi guó sēng yě.
昔者,南海僧伽罗国,其王淳信佛法,发自天然。有族弟出家,想佛圣迹,远游印度,寓诸伽蓝,咸轻边鄙。于是返迹本国,王躬远迎,沙门悲耿,似若不能言。王曰:“将何所负,若此殷忧?”沙门曰:“凭恃国威,游方问道,羁旅异域,载罹寒暑,动遭凌辱,语见讥诮。负斯忧耻,讵得欢心?”王曰:“若是者何谓也?”曰:“诚愿大王福田为意,于诸印度建立伽蓝,既旌圣迹,又擅高名,福资先王,恩及后嗣。”曰:“斯事甚美,闻之何晚?”于是以国中重宝献印度王。王既纳贡,义存怀远,谓使臣曰:“我今将何持报来命?”使臣曰:“僧伽罗王稽首印度大吉祥王!大王威德远振,惠泽遐被。下土沙门,钦风慕化,敢游上国,展敬圣迹,寓诸伽蓝,莫之见馆,艰辛已极,蒙耻而归。窃图远谋,贻范来叶,于诸印度建一伽蓝,使客游乞士,息肩有所,两国交欢,行人无替。”王曰:“如来潜化,遗风斯在,圣迹之所,任取一焉。”使者奉辞报命,群臣拜贺,遂乃集诸沙门,评议建立。沙门曰:“菩提树者,去来诸佛咸此证圣,考之异议,无出此谋。”于是舍国珍宝,建此伽蓝,以其国僧而修供养,乃刻铜为记曰:“夫周给无私,诸佛至教;惠济有缘,先圣明训。今我小子,丕承王业,式建伽蓝,用旌圣迹,福资祖考,惠被黎元。唯我国僧而得自在,及有国人亦同僧例。传之后嗣,永永无穷。”故此伽蓝多执师子国僧也。
ān jū yuè rì
9.安居月日
pú tí shù nán shí yú lǐ, shèng jī xiāng lín, nán yǐ bèi jǔ. měi suì bǐ qiū jiě ān jū, sì fāng fǎ sú bǎi qiān wàn zhòng, qī rì qī yè, chí xiāng huā, gǔ yīn yuè, biàn yóu lín zhōng, lǐ bài gōng yǎng. yìn dù sēng tú yī fú shèng jiào, jiē yǐ shì luó fá ná yuè qián bàn yī rì rù yǔ ān jū, dāng cǐ wǔ yuè shí liù rì yǐ è shī fù yǔ dū yuè hòu bàn shí wǔ rì jiě yǔ ān jū, dāng cǐ bā yuè shí wǔ rì. yìn dù yuè míng, yī xīng ér jiàn, gǔ jīn bù yì, zhū bù wú chà. liáng yǐ fāng yán wèi róng, chuán yì yǒu miù, fēn shí jì yuè, zhì sī guāi yì, gù yǐ sì yuè shí liù rì rù ān jū, qī yuè shí wǔ rì jiě ān jū yě.
菩提树南十余里,圣迹相邻,难以备举。每岁比丘解安居,四方法俗百千万众,七日七夜,持香花,鼓音乐,遍游林中,礼拜供养。印度僧徒依佛圣教,皆以室罗伐拿月前半一日入雨安居,当此五月十六日;以頞湿缚庾阇月后半十五日解雨安居,当此八月十五日。印度月名,依星而建,古今不易,诸部无差。良以方言未融,传译有谬,分时计月,致斯乖异,故以四月十六日入安居,七月十五日解安居也。