mó jiē tuó guó shàng
○摩揭陁國(上)
mó jiē tuó guó zhōu wǔ qiān yú lǐ, chéng shǎo jū rén, yì duō biān hù. dì wò rǎng, zī jià sè, yǒu yì dào zhǒng, qí lì cū dà, xiāng wèi shū yuè, guāng sè tè shén, bǐ sú wèi zhī gōng dà rén mǐ. tǔ dì diàn shī, yì jū gāo yuán. mèng xià zhī hòu, zhòng qiū zhī qián, píng jū liú shuǐ, kě yǐ fàn zhōu. fēng yù chún zhì, qì xù shī shǔ. chóng zhòng zhì xué, zūn jìng fó fǎ. jiā lán wǔ shí yú suǒ, sēng tú wàn yǒu yú rén, bìng duō zōng xí dà chéng fǎ jiào. tiān cí shù shí, yì dào shí duō.
摩揭陁國周五千餘里,城少居人,邑多編戶。地沃壤,滋稼穡,有異稻種,其粒粗大,香味殊越,光色特甚,彼俗謂之供大人米。土地墊濕,邑居高原。孟夏之後,仲秋之前,平居流水,可以泛舟。風欲淳質,氣序濕暑。崇重志學,尊敬佛法。伽藍五十餘所,僧徒萬有餘人,並多宗習大乘法教。天祠數十,異道寔多。
yī bō zhā lí zǐ chéng jí chuán shuō
一、波吒厘子城及傳說
qíng jiā hé nán yǒu gù chéng, zhōu qī shí yú lǐ, huāng wú suī jiǔ, jī zhǐ shàng zài. xī zhě rén shòu wú liàng suì shí, hào jū sū mó bǔ luó chéng, táng yán xiāng huā gōng chéng. wáng gōng duō huā, gù yǐ míng yān. dǎi hū rén shòu shù qiān suì, gēng míng bō zhā lí zǐ chéng. jiù yuē bā lián fú yì, é yě.
殑伽河南有故城,周七十餘里,荒蕪雖久,基址尚在。昔者人壽無量歲時,號拘蘇摩補羅城,(唐言香花宮城。)王宮多花,故以名焉。逮乎人壽數千歲,更名波吒厘子城。(舊曰巴連弗邑,訛也。)
chū, yǒu pó luó mén gāo cái bó xué, mén rén shù qiān, chuán yǐ shòu yè. zhū xué tú xiāng cóng yóu guān, yǒu yī shū shēng pái huái chàng wàng. tóng chóu wèi yuē: fū hé yōu hū? yuē: shèng sè fāng gāng, jī yóu lǚ yǐng, suì yuè yǐ jiǔ, yì yè wú chéng. gù cǐ wèi yán, yōu xīn mí jù. yú shì xué tú xì yán zhī yuē: jīn jiāng wèi zi qiú pīng hūn qīn. nǎi jiǎ lì èr rén wèi nán fù mǔ, èr rén wèi nǚ fù mǔ, suì zuò bō zhā lí shù, wèi nǚ xù shù yě. cǎi shí guǒ, zhuó qīng liú, chén hūn yīn zhī xù, qǐng hǎo hé zhī qī. shí jiǎ nǚ fù pān huā zhī yǐ shòu shū shēng yuē: sī jiā ǒu yě, xìng wú cí yān. shū shēng zhī xīn xīn rán zì dé, rì mù yán guī, huái liàn ér zhǐ. xué tú yuē: qián yán xì ěr! xìng kě tóng guī. lín zhōng měng shòu kǒng xiāng cán hài. shū shēng suì liú, wǎng lái shù cè. jǐng xī zhī hòu, yì guāng zhú yě, guǎn xián qīng yǎ, wéi zhàng chén liè. é jiàn lǎo wēng cè zhàng lái wèi, fù yǒu yī yù xié yǐn shào nǚ, bìng bīn cóng yíng lù, xuàn fú zòu lè. wēng nǎi zhǐ shào nǚ yuē: cǐ jūn zhī ruò shì yě. hān gē lè yàn, jīng qī rì yān. xué tú yí wèi shòu hài, wǎng ér qiú zhī, nǎi jiàn dú zuò shù yīn, ruò duì shàng kè, gào yǔ tóng guī, cí bù cóng mìng. hòu zì rù chéng, bài yè qīn gù, shuō qí shǐ mò. wén zhě jīng hài, yǔ zhū yǒu rén tóng wǎng lín zhōng, xián jiàn huā shù shì yī dà dì, tóng pú yì shǐ chí qū wǎng lái, ér bǐ lǎo wēng cóng róng jiē duì, chén zhuàn zòu lè, bīn zhǔ lǐ bèi. zhū yǒu hái chéng, jù gào yuǎn jìn. qī suì zhī hòu, shēng yī zǐ nán. wèi qí qī yuē: wú jīn yù guī, wèi rěn lí zǔ. shì fù liú zhǐ, qī jì piāo lù. qí qī jì wén, jù yǐ bái fù. wēng wèi shū shēng yuē: rén shēng xíng lè, jù bì gù xiāng? jīn jiāng zhú shì, yí wú yì zhì. yú shì yì shǐ líng tú, gōng chéng bù rì. xiāng huā jiù chéng, qiān dōu cǐ yì. yóu bǐ zi gù, shén wèi zhú chéng, zì ěr zhī hòu, yīn míng bō zhā lí zǐ chéng yān.
初,有婆羅門高才博學,門人數千,傳以授業。諸學徒相從游觀,有一書生徘徊悵望。同儔謂曰:「夫何憂乎?」曰:「盛色方剛,羈游履影,歲月已久,藝業無成。顧此為言,憂心彌劇。」於是學徒戲言之曰:「今將為子求娉婚親。」乃假立二人為男父母,二人為女父母,遂坐波吒厘樹,謂女婿樹也。采時果,酌清流,陳婚姻之緒,請好合之期。時假女父攀花枝以授書生曰:「斯嘉偶也,幸無辭焉。」書生之心欣然自得,日暮言歸,懷戀而止。學徒曰:「前言戲耳!幸可同歸。林中猛獸恐相殘害。」書生遂留,往來樹側。景夕之後,異光燭野,管弦清雅,帷帳陳列。俄見老翁策杖來慰,復有一嫗攜引少女,並賓從盈路,袨服奏樂。翁乃指少女曰:「此君之弱室也。」酣歌樂宴,經七日焉。學徒疑為獸害,往而求之,乃見獨坐樹陰,若對上客,告與同歸,辭不從命。後自入城,拜謁親故,說其始末。聞者驚駭,與諸友人同往林中,咸見花樹是一大第,童僕役使馳驅往來,而彼老翁從容接對,陳饌奏樂,賓主禮備。諸友還城,具告遠近。期歲之後,生一子男。謂其妻曰:「吾今欲歸,未忍離阻。適復留止,棲寄飄露。」其妻既聞,具以白父。翁謂書生曰:「人生行樂,詎必故鄉?今將築室,宜無異志。」於是役使靈徒,功成不日。香花舊城,遷都此邑。由彼子故,神為築城,自爾之後,因名波吒厘子城焉。
èr wú yōu wáng dì yù chù
二、無憂王地獄處
wáng gù gōng běi yǒu shí zhù, gāo shù shí chǐ, shì wú yōu wáng zuò dì yù chù. shì jiā rú lái niè pán zhī hòu dì yī bǎi nián, yǒu ā shū jiā táng yán wú yōu, guī yuē ā yù, é yě. wáng zhě, pín pí suō luó táng yán yǐng jiān, jiù yuē pín pó suō luó, é yě. wáng zhī céng sūn yě, zì wáng shè chéng qiān dōu bō zhā lí, zhòng zhú wài guō, zhōu yú gù chéng. nián dài jìn yuǎn, wéi yú gù jī. jiā lán tiān cí jí sū dǔ bō, yú zhǐ shù bǎi, cún zhě èr sān. wéi gù gōng běi lín qíng jiā hé, xiǎo chéng zhōng yǒu qiān yú jiā.
王故宮北有石柱,高數十尺,是無憂王作地獄處。釋迦如來涅槃之後第一百年,有阿輸迦(唐言無憂,歸曰阿育,訛也。)王者,頻毗娑羅(唐言影堅,舊曰頻婆娑羅,訛也。)王之曾孫也,自王舍城遷都波吒厘,重築外郭,周於故城。年代浸遠,唯余故基。伽藍、天祠及窣堵波,余址數百,存者二三。唯故宮北臨殑伽河,小城中有千餘家。
chū, wú yōu wáng sì wèi zhī hòu, jǔ cuò kē bào, nǎi lì dì yù, zuò hài shēng líng. zhōu yuán jùn zhì, yú lóu tè qǐ, měng yàn hóng lú, xiān fēng lì rèn, bèi zhū kǔ jù, nǐ xiàng yōu tú, zhāo mù xiōng rén, lì wèi yù zhǔ. chū yǐ guó zhōng fàn fǎ zuì rén, wú xiào qīng zhòng, zǒng rù tú tàn. hòu yǐ xíng jīng yù cì, qín yǐ zhū lù, zhì zhě jiē sǐ, suì miè kǒu yān. shí yǒu shā mén, chū rù fǎ zhòng, xún lǐ qǐ shí, yù zhì yù mén, yù lì xiōng rén qín yù cán hài. shā mén huáng bù, qǐng dé lǐ chàn. é jiàn yī rén fù lái rù yù, zhǎn jié shǒu zú, zhé liè xíng hái, fǔ yǎng zhī jiān, zhī tǐ mí sàn. shā mén jiàn yǐ, shēn zēng bēi dào, chéng wú cháng guān, zhèng wú xué guǒ. yù zú yuē: kě yǐ sǐ yǐ. shā mén jì zhèng shèng guǒ, xīn yí shēng sǐ, suī rù huò tāng, ruò zài qīng chí, yǒu dà lián huā ér wèi zhī zuò. yù zhǔ jīng hài, chí shǐ bái wáng, wáng suì gōng guān, shēn zàn líng yòu. yù zhǔ yuē: dài wáng dāng sǐ. wáng yuē: yún hé? duì yuē: wáng xiān chuí mìng, lìng jiān xíng yù, fán zhì yù yuán jiē cóng shā hài, bù yún wáng rù ér dú miǎn sǐ. wáng yuē: fǎ yǐ yí dìng, lǐ wú zài biàn. wǒ xiān chuí lìng, qǐ chú rǔ shēn? rǔ jiǔ làn shēng, wǒ zhī jiù yě. jí mìng yù zú, tóu zhī hóng lú. yù zhǔ jì sǐ, wáng nǎi dé chū, yú shì tuí qiáng yīn qiàn, fèi yù kuān xíng.
初,無憂王嗣位之後,舉措苛暴,乃立地獄,作害生靈。周垣峻峙,隅樓特起,猛焰洪爐,銛鋒利刃,備諸苦具,擬像幽塗,招募凶人,立為獄主。初以國中犯法罪人,無校輕重,總入塗炭。後以行經獄次,擒以誅戮,至者皆死,遂滅口焉。時有沙門,初入法眾,巡里乞食,遇至獄門,獄吏凶人擒欲殘害。沙門惶怖,請得禮懺。俄見一人縛來入獄,斬截手足,磔裂形骸,俯仰之間,肢體糜散。沙門見已,深增悲悼,成無常觀,證無學果。獄卒曰:「可以死矣。」沙門既證聖果,心夷生死,雖入鑊湯,若在清池,有大蓮花而為之座。獄主驚駭,馳使白王,王遂躬觀,深贊靈祐。獄主曰:「大王當死。」王曰:「云何?」對曰:「王先垂命,令監刑獄,凡至獄垣皆從殺害,不雲王入而獨免死。」王曰:「法已一定,理無再變。我先垂令,豈除汝身?汝久濫生,我之咎也。」即命獄卒,投之洪爐。獄主既死,王乃得出,於是頹牆堙壍,廢獄寬刑。
sān wú yōu wáng jiàn shè lì tǎ
三、無憂王建舍利塔
dì yù nán bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, jī zhǐ qīng xiàn, wéi yú fù bō zhī shì, bǎo wèi cè shì, shí zuō lán kǎn, jí bā wàn sì qiān zhī yī yě. wú yōu wáng yǐ rén gōng jiàn yú gōng zhōng yān. zhōng yǒu rú lái shè lì yī shēng, líng jiàn jiān qǐ, shén guāng shí zhú. wú yōu wáng fèi yù zhī hòu, yù jìn hù dà ā luó hàn, fāng biàn shàn yòu, suí jī dǎo huà. wáng wèi luó hàn yuē: xìng yǐ sù fú, wèi jù rén zūn, kǎi zī zhàng lèi, bù zāo fó huà. jīn zhě rú lái yí shēn shè lì, yù chóng xiū jiàn zhū sū dǔ bō. luó hàn yuē: dài wáng yǐ fú dé lì, yì shǐ bǎi líng, yǐ hóng shì xīn kuāng hù sān bǎo, shì suǒ yuàn yě, jīn qí shí yǐ. yīn wèi guǎng shuō xiàn tǔ zhī yīn, rú lái xuán jì xìng jiàn zhī gōng. wú yōu wáng wén yǐ qìng yuè, zhào jí guǐ shén ér lìng zhī yuē: fǎ wáng dǎo lì, hán líng yǒu qìng, wǒ zī sù shàn, zūn jí rén zhōng. rú lái yí shēn, chóng xiū gōng yǎng, jīn ěr guǐ shén lù lì tóng xīn! jìng jí shàn bù, hù mǎn jū zhī, yǐ fó shè lì qǐ sū dǔ bō. xīn fā yú wǒ, gōng chéng yú rǔ, shèng fú zhī lì, fēi yù dú yǒu, yí gè yíng gòu, dài hòu gào mìng. guǐ shén shòu zhǐ, zài suǒ xìng gōng, gōng jì chéng yǐ, xián lái qǐng mìng. wú yōu wáng jì kāi bā guó suǒ jiàn zhū sū dǔ bō, fēn qí shè lì, fù guǐ shén yǐ, wèi luó hàn yuē: wǒ xīn suǒ yù, zhū chù tóng shí cáng xià shè lì. xīn suī cǐ jì, shì wèi cóng yù. luó hàn bái wáng: mìng guǐ shén zhì suǒ qī rì, rì yǒu yǐn bì, qí zhuàng rú shǒu, cǐ shí yě, yí xià shè lì. wáng chéng cǐ zhǐ, xuān gào guǐ shén. dǎi hū qī rì, wú yōu wáng guān hòu guāng jǐng, rì zhèng zhōng shí, luó hàn yǐ shén tōng lì, shēn shǒu bì rì, yíng jiàn zhī suǒ xián jiē zhān yǎng, tóng yú cǐ shí gōng jī xián bì.
地獄南不遠有窣堵波,基址傾陷,惟余覆缽之勢,寶為廁飾,石作欄檻,即八萬四千之一也。無憂王以人功建於宮中焉。中有如來舍利一升,靈鑒間起,神光時燭。無憂王廢獄之後,遇近護大阿羅漢,方便善誘,隨機導化。王謂羅漢曰:「幸以宿福,位據人尊,慨茲障累,不遭佛化。今者如來遺身舍利,欲重修建諸窣堵波。」羅漢曰:「大王以福德力,役使百靈,以弘誓心匡護三寶,是所願也,今其時矣。」因為廣說獻土之因,如來懸記興建之功。無憂王聞以慶悅,召集鬼神而令之曰:「法王導利,含靈有慶,我資宿善,尊極人中。如來遺身,重修供養,今爾鬼神戮力同心!境極贍部,戶滿拘胝,以佛舍利起窣堵波。心發於我,功成於汝,勝福之利,非欲獨有,宜各營構,待後告命。」鬼神受旨,在所興功,功既成已,咸來請命。無憂王既開八國所建諸窣堵波,分其舍利,付鬼神已,謂羅漢曰:「我心所欲,諸處同時藏下舍利。心雖此冀,事未從欲。」羅漢白王:「命鬼神至所期日,日有隱蔽,其狀如手,此時也,宜下舍利。」王承此旨,宣告鬼神。逮乎期日,無憂王觀候光景,日正中時,羅漢以神通力,伸手蔽日,營建之所咸皆瞻仰,同於此時功績咸畢。
sì rú lái zú jī shí
四、如來足跡石
sū dǔ bō cè bù yuǎn, jīng shè zhōng yǒu dà shí, rú lái suǒ lǚ, shuāng jī yóu cún, qí zhǎng chǐ yǒu bā cùn, guǎng yú liù cùn yǐ. liǎng jī jù yǒu lún xiāng, shí zhǐ jiē dài huā wén, yú xíng yìng qǐ, guāng míng shí zhào. xī zhě rú lái jiāng qǔ jì miè, běi qù jū shī nà chéng, nán gù mó jiē tuó guó, dǎo cǐ shí shàng, gào ā nán yuē: wú jīn zuì hòu liú cǐ zú jī, jiāng rù jì miè, gù mó jiē tuó yě. bǎi suì zhī hòu, yǒu wú yōu wáng mìng shì jūn lín, jiàn dū cǐ dì, kuāng hù sān bǎo, yì shǐ bǎi shén. jí wú yōu wáng zhī sì wèi yě, qiān dōu zhú yì, yǎn zhōu jī shí, jì jìn gōng chéng, héng qīn gōng yǎng. hòu zhū guó wáng jìng yù jǔ guī, shí suī bù dà, zhòng mò néng zhuǎn. jìn zhě shè shǎng jiā wáng huǐ huài fó fǎ, suì jí shí suǒ, yù miè shèng jī, záo yǐ hái píng, wén cǎi rú gù. yú shì juān qì qíng jiā hé liú, xún fù běn chù. qí cè sū dǔ bō, jí guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
窣堵波側不遠,精舍中有大石,如來所履,雙跡猶存,其長尺有八寸,廣餘六寸矣。兩跡俱有輪相,十指皆帶花文,魚形映起,光明時照。昔者如來將取寂滅,北趣拘屍那城,南顧摩揭陁國,蹈此石上,告阿難曰:「吾今最後留此足跡,將入寂滅,顧摩揭陁也。百歲之後,有無憂王命世君臨,建都此地,匡護三寶,役使百神。」及無憂王之嗣位也,遷都築邑,掩周跡石,既近宮城,恆親供養。後諸國王竟欲舉歸,石雖不大,眾莫能轉。近者設賞迦王毀壞佛法,遂即石所,欲滅聖跡,鑿已還平,文彩如故。於是捐棄殑伽河流,尋複本處。其側窣堵波,即過去四佛坐及經行遺蹟之所。
wǔ wú yōu wáng dà shí zhù
五、無憂王大石柱
fú jī jīng shè cè bù yuǎn, yǒu dà shí zhù, gāo sān shí yú chǐ. shū jì cán quē, qí dà lüè yuē: wú yōu wáng xìn gēn zhēn gù, sān yǐ shàn bù zhōu shī fó fǎ sēng, sān yǐ zhū zhēn bǎo zhòng zì chóu shú. qí cí yún yún, dà lüè sī zài.
佛跡精舍側不遠,有大石柱,高三十餘尺。書記殘缺,其大略曰:「無憂王信根貞固,三以贍部洲施佛、法、僧,三以諸珍寶重自酬贖。」其辭云云,大略斯在。
liù mó xī yīn tuó luó gù shì
六、摩醯因陁羅故事
gù gōng běi yǒu dà shí shì, wài ruò chóng shān, nèi guǎng shù zhàng, shì wú yōu wáng wèi chū jiā dì yì shǐ shén guǐ zhī suǒ jiàn yě. chū, wú yōu wáng yǒu tóng mǔ dì, míng mó xī yīn tuó luó, táng yán dà dì. shēng zì guì zú, fú tiě wáng zhì, shē chǐ zòng bào, zhòng shù huái yuàn. guó fǔ lǎo wò jìn jiàn wáng yuē: jiāo dì zuò wēi, yì yǐ tài shèn. fū zhèng píng zé guó zhì, rén hé zé zhǔ ān, gǔ zhī míng xùn, yóu lái jiǔ yǐ. yuàn cún guó diǎn, shōu fù zhí fǎ. wú yōu wáng qì wèi dì yuē: wú chéng jī xù, fù dào shēng líng, kuàng ěr tóng bāo, qǐ wàng huì ài? bù xiān kuāng dǎo, yǐ xiàn xíng fǎ. shàng jù xiān líng, xià pò zhòng yì. mó xī yīn tuó luó qǐ shǒu xiè yuē: bù zì jǐn xíng, gǎn gàn guó xiàn, yuàn cì zài shēng, gèng kuān qī rì. yú shì zhì zhū yōu shì, yán jiā shǒu wèi, zhēn xiū shàng zhuàn, jìn gòng wú kuī. shǒu zhě chàng yuē: yǐ guò yī rì, yú yǒu liù rì. zhì dì liù rì yǐ, jì shēn yōu jù, gèng lì shēn xīn, biàn huò guǒ zhèng. shēng xū kōng, shì shén jī, xún chū chén sú, yuǎn qī yán gǔ. wú yōu wáng gōng wǎng wèi yuē: xī jū guó zhì, yù zhì yán xíng. qǐ yì qīng shēng, qǔ zhèng shèng guǒ. jì wú zhì lèi, kě yǐ hái guó. dì yuē: xī jī ài wǎng, xīn chí shēng sè, jīn chū wēi chéng, zhì yuè shān gǔ. yuàn qì rén jiān, zhǎng cóng gǔ hè. wáng yuē: yù jìng xīn lǜ, qǐ bì yōu ruò? wú cóng ěr zhì, dāng wèi chóng shù. suì zhào mìng guǐ shén ér gào zhī yuē: wú yú hòu rì guǎng bèi zhēn xiū, ěr cáo xiāng shuài lái jí wǒ huì, gè chí dà shí, zì wèi chuáng zuò. zhū shén shòu mìng, zhì qī bì cuì. zhòng huì jì yǐ, wáng gào shén yuē: shí zuò zòng héng, yí zì jī jù. yīn gōng bù láo, lěi wèi xū shì. zhū shén shòu mìng, bù rì ér chéng. wú yōu wáng gōng wǎng yíng qǐng, zhǐ cǐ shān lú.
故宮北有大石室,外若崇山,內廣數丈,是無憂王為出家弟役使神鬼之所建也。初,無憂王有同母弟,名摩醯因陁羅,(唐言大帝。)生自貴族,服僣王制,奢侈縱暴,眾庶懷怨。國輔老臥進諫王曰:「驕弟作威,亦已太甚。夫政平則國治,人和則主安,古之明訓,由來久矣。願存國典,收付執法。」無憂王泣謂弟曰:「吾承基緒,覆燾生靈,況爾同胞,豈忘惠愛?不先匡導,已陷刑法。上懼先靈,下迫眾議。」摩醯因陁羅稽首謝曰:「不自謹行,敢幹國憲,願賜再生,更寬七日。」於是置諸幽室,嚴加守衛,珍羞上饌,進貢無虧。守者唱曰:「已過一日,余有六日。」至第六日已,既深憂懼,更勵身心,便獲果證。升虛空,示神跡,尋出塵俗,遠棲岩谷。無憂王躬往謂曰:「昔拘國制,欲致嚴刑。豈意清升,取證聖果。既無滯累,可以還國。」弟曰:「昔羈愛網,心馳聲色,今出危城,志悅山谷。願棄人間,長從谷壑。」王曰:「欲靜心慮,豈必幽若?吾從爾志,當為崇樹。」遂召命鬼神而告之曰:「吾於後日廣備珍羞,爾曹相率來集我會,各持大石,自為床坐。」諸神受命,至期畢萃。眾會既已,王告神曰:「石座縱橫,宜自積聚。因功不勞,壘為虛室。」諸神受命,不日而成。無憂王躬往迎請,止此山廬。
qī wú yōu wáng zhū yíng zào yí jī
七、無憂王諸營造遺蹟
gù gōng běi, dì yù nán, yǒu dà shí cáo, shì wú yōu wáng jiàng yì shén gōng, zuò wèi cǐ qì, fàn sēng zhī shí, yǐ chǔ shí yě.
故宮北,地獄南,有大石槽,是無憂王匠役神功,作為此器,飯僧之時,以儲食也。
gù gōng xī nán yǒu xiǎo shí shān, zhōu yán gǔ jiān, shù shí shí shì, wú yōu wáng wèi jìn hù děng zhū ā luó hàn yì shǐ guǐ shén zhī suǒ jiàn lì. bàng yǒu gù tái yú jī jī shí, chí zhǎo lián yī, qīng lán chéng jiàn, lín guó yuǎn rén wèi zhī shèng shuǐ, ruò yǒu yǐn zhuó, zuì gòu xiāo miè.
故宮西南有小石山,周岩谷間,數十石室,無憂王為近護等諸阿羅漢役使鬼神之所建立。傍有故台余基積石,池沼漣漪,清瀾澄鑒,鄰國遠人謂之聖水,若有飲濯,罪垢消滅。
shān xī nán yǒu wǔ sū dǔ bō, chóng jī yǐ xiàn, yú zhǐ shàng gāo, yuǎn ér wàng zhī, yù ruò shān fù, miàn gè shù bǎi bù, hòu rén yú shàng zhòng gèng xiū jiàn xiǎo sū dǔ bō. yìn dù jì yuē: xī wú yōu wáng jiàn bā wàn sì qiān sū dǔ bō yǐ, shàng yú wǔ shēng shè lì, gù bié chóng jiàn wǔ sū dǔ bō, zhì qí zhū chù, líng yì jiān qǐ, yǐ biǎo rú lái wǔ fēn fǎ shēn. báo xìn zhī tú qiè xiāng píng yì, yún shì xī zhě nán tuó wáng jiàn cǐ wǔ cáng, yǐ chǔ qī bǎo. qí hòu yǒu wáng, bù shèn chún xìn, wén xiān yí yì, sì qí tān qiú, xìng dòng jūn shī, gōng lín fā jué. dì zhèn shān qīng, yún hūn rì yì, sū dǔ bō zhōng dà shēng léi zhèn, shì zú jiāng pū, xiàng mǎ jīng bēn. zì zī yǐ jiàng, wú gǎn jì yú. huò yuē: zhòng yì suī duō, wèi wèi què lùn. xún gǔ suǒ jì, xìn dé qí shí.
山西南有五窣堵波,崇基已陷,余址尚高,遠而望之,郁若山阜,面各數百步,後人於上重更修建小窣堵波。《印度記》曰:昔無憂王建八萬四千窣堵波已,尚餘五升舍利,故別崇建五窣堵波,制奇諸處,靈異間起,以表如來五分法身。薄信之徒竊相評議,雲是昔者難陁王建此五藏,以儲七寶。其後有王,不甚淳信,聞先疑議,肆其貪求,興動軍師,躬臨發掘。地震山傾,雲昏日翳,窣堵波中大聲雷震,士卒僵仆,象馬驚奔。自茲已降,無敢覬覦。或曰:「眾議雖多,未為確論。」循古所記,信得其實。
bā jī yuán sēng jiā lán
八、雞園僧伽藍
gù chéng dōng nán yǒu qū jū wù fǎn. qū zhā ā làn mó táng yán jī yuán. sēng jiā lán, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yān. wú yōu wáng chū xìn fó fǎ yě, shì zūn chóng jiàn, xiū zhí shàn zhǒng, zhào jí qiān sēng, fán shèng liǎng zhòng, sì shì gōng yǎng, shí wù zhōu gěi. tuí huǐ yǐ jiǔ, jī zhǐ shàng zài.
故城東南有屈(居勿反。)屈吒阿濫摩(唐言雞園)。僧伽藍,無憂王之所建焉。無憂王初信佛法也,式遵崇建,修殖善種,召集千僧,凡、聖兩眾,四事供養,什物周給。頹毀已久,基址尚在。
jiǔ ā mó luò jiā sū dǔ bō
九、阿摩落迦窣堵波
jiā lán cè yǒu dà sū dǔ bō, míng ā mó luò jiā. ā mó luò jiā zhě, yìn dù yào guǒ zhī míng yě. wú yōu wáng gòu jí mí liú, zhī mìng bù jì, yù shě zhēn bǎo, chóng shù fú tián. quán chén zhí zhèng, jiè wù cóng yù. qí hòu yīn shí, liú ā mó luò guǒ, wán zhī bàn làn, wò guǒ zhǎng xī, wèn zhū chén yuē: shàn bù zhōu zhǔ jīn shì hé rén? zhū chén duì yuē: wéi dú dài wáng. wáng yuē: bù rán. wǒ jīn fēi zhǔ. wéi cǐ bàn guǒ, ér dé zì zài. jiē hū! shì jiān fù guì, wēi shén fēng zhú. wèi jù qū yǔ, míng gāo chēng wèi, lín zhōng guì fá, jiàn bī qiáng chén, tiān xià fēi jǐ, bàn guǒ sī zài! nǎi mìng shì chén ér gào zhī yuē: chí cǐ bàn guǒ, yì bǐ jī yuán, shī zhū zhòng sēng, zuò rú shì shuō: xī yī shàn bù zhōu zhǔ, jīn bàn ā mó luò wáng, qǐ shǒu dà dé sēng qián, yuàn shòu zuì hòu zhī shī. fán zhū suǒ yǒu, jiē yǐ sàng shī, wéi sī bàn guǒ, dé shǎo zì zài. āi mǐn pín fá, zēng zhǎng fú zhǒng. sēng zhōng shàng zuò zuò rú shì yán: wú yōu dài wáng sù qī hóng jì, nüè jí zài gōng, jiān chén shàn mìng, jī bǎo fēi jǐ, bàn guǒ wèi shī. chéng wáng lái mìng, pǔ shī zhòng sēng. jí zhào diǎn shì, gēng zhōng zǒng zhǔ, shōu qí guǒ hé, qǐ sū dǔ bō. jì hé hòu ēn, suì jīng gù mìng.
伽藍側有大窣堵波,名阿摩落迦。阿摩落迦者,印度藥果之名也。無憂王遘疾彌留,知命不濟,欲舍珍寶,崇樹福田。權臣執政,誡勿從欲。其後因食,留阿摩落果,玩之半爛,握果長息,問諸臣曰:「贍部洲主今是何人?」諸臣對曰:「惟獨大王。」王曰:「不然。我今非主。惟此半果,而得自在。嗟乎!世間富貴,危甚風燭。位據區宇,名高稱謂,臨終匱乏,見逼強臣,天下非己,半果斯在!」乃命侍臣而告之曰:「持此半果,詣彼雞園,施諸眾僧,作如是說:『昔一贍部洲主,今半阿摩落王,稽首大德僧前,願受最後之施。凡諸所有,皆已喪失,惟斯半果,得少自在。哀愍貧乏,增長福種。』」僧中上座作如是言:「無憂大王宿期弘濟,瘧疾在躬,奸臣擅命,積寶非己,半果為施。承王來命,普施眾僧。」即召典事,羹中總煮,收其果核,起窣堵波。既荷厚恩,遂旌顧命。
shí jiàn qián chuí shēng sū dǔ bō jí tí pó gù shì
十、建揵椎聲窣堵波及提婆故事
ā mó luò jiā sū dǔ bō xī běi gù jiā lán zhōng, yǒu sū dǔ bō, wèi jiàn qián chuí shēng.
阿摩落伽窣堵波西北故伽藍中,有窣堵波,謂建揵椎聲。
chū, cǐ chéng nèi jiā lán bǎi shù, sēng tú sù mù, xué yè qīng gāo, wài dào xué rén xiāo shēng jiān kǒu. qí hòu sēng tú xiāng cì cú luò, ér zhū hòu jìn mò jì qián xiū. wài dào shī zī, chuán xùn chéng yì, yú shì mìng chóu zhào lǚ, qiān jì wàn shù, lái jí sēng fāng, yáng yán chàng yuē: dà jī qián chuí, zhāo jí xué rén! qún yú tóng zhǐ, miù yǒu kòu jī, suì bái wáng, qǐng xiào yōu liè. wài dào zhū shī gāo cái dá xué, sēng tú suī zhòng, cí lùn yōng qiǎn. wài dào yuē: wǒ lùn shèng. zì jīn yǐ hòu, zhū sēng jiā lán bù dé jī qián chuí yǐ jí zhòng yě. wáng yǔn qí qǐng, yī xiān lùn zhì. sēng tú shòu chǐ, rěn gòu ér tuì, shí èr nián jiān bù jī qián chuí. shí nán yìn dù nà jiā è lá shù nà pú sà táng yán lóng měng, jiù yì yuē lóng shù, fēi yě, yòu chuán yǎ yù, zhǎng shàn gāo míng, shě lí yù ài, chū jiā xiū xué, shēn jiū miào lǐ, wèi dēng chū dì. yǒu dà dì zǐ tí pó zhě, zhì huì míng mǐn, jī shén jǐng wù, bái qí shī yuē: bō zhā lí chéng zhū xué rén děng cí qū wài dào, bù jī qián chuí, rì yuè zhòu yí, shí èr nián yǐ. gǎn yù cuī xié jiàn shān, rán zhèng fǎ jù. lóng měng yuē: bō zhā lí chéng wài dào bó xué, ěr fēi qí chóu, wú jīn xíng yǐ. tí pó yuē: yù cuī fǔ cǎo, jù bì qīng shān? gǎn chéng zhǐ huì, chù zhū yì xué. dà shī lì wài dào yì, ér wǒ suí wén pò xī, xiáng qí yōu liè, rán hòu tú xíng. lóng měng nǎi fú lì wài yì, tí pó suí pò qí lǐ, qī rì zhī hòu, lóng měng shī zōng, yǐ ér tàn yuē: miù cí yì shī, xié yì nán fú, ěr qí xíng yǐ, cuī bǐ bì yǐ! tí pó pú sà sù shàn gāo míng, bō zhā lí chéng wài dào wén zhī yě, jí xiāng zhào jí, chí bái wáng yuē: dài wáng xī yū tīng lǎn, zhì zhū shā mén bù jī qián chuí, yuàn chuí gào mìng, lìng zhū mén hòu, lín jìng yì sēng wù shǐ rù chéng, kǒng xiāng dǎng yuán, qīng gǎi xiān zhì. wáng yǔn qí yán, yán jiā cì hou. tí pó jì zhì, bù dé rù chéng. wén qí zhì lìng, biàn yì yī fú, dié sēng jiā zhī, zhì cǎo shù zhōng, qiān shang jí qū, fù dài ér rù. jì zhì chéng zhōng, qì cǎo pī yī, zhì cǐ jiā lán, yù qiú zhǐ xī. zhī rén jì guǎ, mò yǒu xiāng shě, suì sù qián chuí tái shàng. yú chén cháo shí, biàn dà zhèn jī. zhòng wén cì chá, nǎi zuó kè yóu bǐ qiū. zhū sēng jiā lán, chuán shēng xiǎng yīng, wáng wén jiū wèn, mò de qí xiān. zhì cǐ jiā lán, xián tuī tí pó. tí pó yuē: fū qián chuí zhě, jī yǐ jí zhòng. yǒu ér bù yòng, xuán zhī hé wèi? wáng rén bào yuē: xiān shí sēng zhòng lùn yì duò fù, zhì zhī bù jī, yǐ shí èr nián. tí pó yuē: yǒu shì hū? wú yú jīn rì, zhòng shēng fǎ gǔ. shǐ bào wáng yuē: yǒu yì shā mén yù xuě qián chǐ. wáng nǎi zhào jí xué rén, ér dìng zhì yuē: lùn shī běn zōng, shā shēn yǐ xiè. yú shì wài dào jìng chén qí gǔ, xuān tán yì yì, gè yào cí fēng. tí pó pú sà jì shēng lùn zuò, tīng qí xiān shuō, suí yì zhé pò, céng bù jiā chén, cuī zhū yì dào. guó wáng dà chén mò bù qìng yuè, jiàn cǐ líng jī, yǐ jīng zhì dé.
初,此城內伽藍百數,僧徒肅穆,學業清高,外道學人銷聲緘口。其後僧徒相次殂落,而諸後進莫繼前修。外道師資,傳訓成藝,於是命儔召侶,千計萬數,來集僧坊,揚言唱曰:「大擊揵椎,招集學人!」群愚同止,謬有扣擊,遂白王,請校優劣。外道諸師高才達學,僧徒雖眾,辭論庸淺。外道曰:「我論勝。自今以後,諸僧伽藍不得擊揵椎以集眾也。」王允其請,依先論制。僧徒受恥,忍詬而退,十二年間不擊揵椎。時南印度那伽閼剌樹那菩薩(唐言龍猛,舊譯曰龍樹,非也,)幼傳雅譽,長擅高名,舍離欲愛,出家修學,深究妙理,位登初地。有大弟子提婆者,智慧明敏,機神警悟,白其師曰:「波吒厘城諸學人等辭屈外道,不擊揵椎,日月驟移,十二年矣。敢欲摧邪見山,然正法炬。」龍猛曰:「波吒厘城外道博學,爾非其儔,吾今行矣。」提婆曰:「欲摧腐草,詎必傾山?敢承指誨,黜諸異學。大師立外道義,而我隨文破析,詳其優劣,然後圖行。」龍猛乃扶立外義,提婆隨破其理,七日之後,龍猛失宗,已而嘆曰:「謬辭易失,邪義難扶,爾其行矣,摧彼必矣!」提婆菩薩夙擅高名,波吒厘城外道聞之也,即相召集,馳白王曰:「大王昔紆聽覽,制諸沙門不擊揵椎,願垂告命,令諸門候,鄰境異僧勿使入城,恐相黨援,輕改先制。」王允其言,嚴加伺候。提婆既至,不得入城。聞其制令,便易衣服,疊僧伽胝,置草束中,褰裳疾驅,負戴而入。既至城中,棄草披衣,至此伽藍,欲求止息。知人既寡,莫有相舍,遂宿揵椎台上。於晨朝時,便大振擊。眾聞伺察,乃昨客游比丘。諸僧伽藍,傳聲響應,王聞究問,莫得其先。至此伽藍,咸推提婆。提婆曰:「夫揵椎者,擊以集眾。有而不用,懸之何為?」王人報曰:「先時僧眾論議墮負,制之不擊,已十二年。」提婆曰:「有是乎?吾於今日,重聲法鼓。」使報王曰:「有異沙門欲雪前恥。」王乃召集學人,而定製曰:「論失本宗,殺身以謝。」於是外道競陳旗鼓,喧談異議,各曜辭鋒。提婆菩薩既升論座,聽其先說,隨義折破,曾不浹辰,摧諸異道。國王大臣莫不慶悅,建此靈基,以旌至德。
shí yī mǎ míng yí jī
十一、馬鳴遺蹟
jiàn jī jiān chuí sū dǔ bō běi yǒu gù jī, xī guǐ biàn pó luó mén suǒ jū chù yě.
建擊犍椎窣堵波北有故基,昔鬼辯婆羅門所居處也。
chū, cǐ chéng zhōng yǒu pó luó mén, qì yǔ huāng sǒu, bù jiāo shì lù, cí guǐ qiú fú, wǎng liǎng xiāng yī, gāo lùn jù tán, yǎ cí xiǎng yīng. rén huò jī nán, chuí wéi yǐ duì. jiù xué gāo cái, wú chū qí yòu, shì shù xī rán, yǎng zhī yóu shèng. yǒu ā shī fù jù shā táng yán mǎ míng. pú sà zhě, zhì zhōu wàn wù, dào bō sān shèng, měi wèi rén yuē: cǐ pó luó mén xué bù shī shòu, yì wú jī gǔ, píng jū yōu jì, dú shàn gāo míng, jiāng fēi shén guǐ xiāng yī, yāo mèi suǒ fù, hé néng ruò shì zhě hū? fū biàn zī guǐ shòu, yán bù duì rén, cí shuō yī wén, mò néng zài shù, wú jīn wǎng bǐ, guān qí jǔ cuò. suì jí qí lú, ér wèi zhī yuē: yǎng qīn shèng dé, wèi rì yǐ jiǔ. xìng yuàn qiān wéi, gǎn shēn sù zhì. ér pó luó mén jū rán jiǎn ào, chuí wéi yǐ duì, zhōng bù miàn tán. mǎ míng xīn zhī guǐ mèi, qíng shén zì fù, cí bì ér tuì, wèi zhū rén yuē: wú yǐ zhī zhī, cuī bǐ bì yǐ. xún wǎng bái wáng: wéi yuàn chuí xǔ, yǔ bǐ jū shì jiào lùn jù tán. wáng wén hài yuē: sī hé rén zāi! ruò bù zhèng sān míng, jù liù tōng, hé néng yǔ bǐ lùn hū? mìng jià gōng lín, xiáng jiàn biàn lùn. shì shí mǎ míng lùn sān zàng wēi yán, shù wǔ míng dà yì, miào biàn zòng héng, gāo lùn qīng yuǎn, ér pó luó mén jì shù cí yǐ, mǎ míng zhòng yuē: shī wú zhǐ yǐ, yí chóng shù zhī. shí pó luó mén mò rán dù kǒu, mǎ míng chì yuē: hé bù shì nán? suǒ shì guǐ mèi yí sù shòu cí! jí qiān qí wéi, shì zhàn qí guài. pó luó mén huáng jù ér yuē: zhǐ! zhǐ! mǎ míng tuì ér yán yuē: cǐ zi jīn chén shēng wén shī zhuì. xū míng fēi jiǔ, sī zhī wèi yě. wáng yuē: fēi fū shèng dé, shuí jiàn zuǒ dào? zhī rén zhī zhé, jué hòu guāng qián. guó yǒu cháng diǎn, yí jīng mào shí.
初,此城中有婆羅門,葺宇荒藪,不交世路,祠鬼求福,魍魎相依,高論劇談,雅辭響應。人或激難,垂帷以對。舊學高才,無出其右,士庶翕然,仰之猶聖。有阿濕縛窶沙(唐言馬鳴)。菩薩者,智周萬物,道播三乘,每謂人曰:「此婆羅門學不師受,藝無稽古,屏居幽寂,獨擅高名,將非神鬼相依,妖魅所附,何能若是者乎?夫辯資鬼授,言不對人,辭說一聞,莫能再述,吾今往彼,觀其舉措。」遂即其廬,而謂之曰:「仰欽盛德,為日已久。幸願褰帷,敢伸宿志。」而婆羅門居然簡傲,垂帷以對,終不面談。馬鳴心知鬼魅,情甚自負,辭畢而退,謂諸人曰:「吾已知之,摧彼必矣。」尋往白王:「唯願垂許,與彼居士較論劇談。」王聞駭曰:「斯何人哉!若不證三明,具六通,何能與彼論乎?」命駕躬臨,詳鑒辯論。是時馬鳴論三藏微言,述五明大義,妙辯縱橫,高論清遠,而婆羅門既述辭已,馬鳴重曰:「失吾旨矣,宜重述之。」時婆羅門默然杜口,馬鳴叱曰:「何不釋難?所事鬼魅宜速授辭!」疾褰其帷,視占其怪。婆羅門惶遽而曰:「止!止!」馬鳴退而言曰:「此子今晨聲聞失墜。虛名非久,斯之謂也。」王曰:「非夫盛德,誰鑒左道?知人之哲,絕後光前。國有常典,宜旌茂實。」
shí èr dī luó zé jiā jiā lán jí fù jìn fú yí jī
十二、鞮羅擇迦伽藍及附近佛遺蹟
chéng xī nán yú èr bǎi yú lǐ, yǒu jiā lán yú jī. qí bàng yǒu sū dǔ bō, shén guāng shí zhú, líng ruì jiān fā, jìn yuǎn zhòng shù mò bù qí qǐng, shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
城西南隅二百餘里,有伽藍余跡。其傍有窣堵波,神光時燭,靈瑞間發,近遠眾庶莫不祈請,是過去四佛坐及經行遺蹟之所。
gù jiā lán xī nán xíng bǎi yú lǐ, zhì dī luó zé jiā jiā lán. tíng yǔ sì yuàn, guān gé sān céng, chóng tái lèi rèn, zhòng mén dòng qǐ, pín pí suō luó wáng mò sūn zhī suǒ jiàn yě. jīng zhào gāo cái, guǎng yán jùn dé, yì yù xué rén, yuǎn fāng máo yàn, tóng lèi xiāng qū, jiān suí lì zhǐ. sēng tú qiān shù, bìng xué dà chéng. zhōng mén dāng tú, yǒu sān jīng shè, shàng zhì lún xiāng, líng duó xū xuán, xià jiàn céng jī, xuān kǎn zhōu liè, hù yǒu dòng liáng, ruán yuán jiē bì, jīn tóng yǐn qǐ, cè jiān zhuāng yán. zhōng jīng shè fú lì xiàng gāo sān zhàng, zuǒ duō luó pú sà xiàng, yòu guān zì zài pú sà xiàng. fán sī sān xiàng, tōu shí zhù chéng, wēi shén sù rán, míng jiàn yuǎn yǐ. jīng shè zhōng gè yǒu shè lì yī shēng, líng guāng huò zhào, qí ruì jiān qǐ.
故伽藍西南行百餘里,至鞮羅擇迦伽藍。庭宇四院,觀閣三層,崇台累仞,重門洞啟,頻毗娑羅王末孫之所建也。旌召高才,廣延俊德,異域學人,遠方髦彥,同類相趨,肩隨戾止。僧徒千數,並學大乘。中門當塗,有三精舍,上置輪相,鈴鐸虛懸,下建層基,軒檻周列,戶牖棟樑,壖垣階陛,金銅隱起,廁間莊嚴。中精舍佛立像高三丈,左多羅菩薩像,右觀自在菩薩像。凡斯三像,鍮石鑄成,威神肅然,冥鑒遠矣。精舍中各有舍利一升,靈光或照,奇瑞間起。
dī luó zé jiā jiā lán xī nán jiǔ shí yú lǐ, zhì dà shān, yún shí yōu wèi, líng xiān yōu shě. dú shé bào lóng kū xué qí sǒu, měng shòu zhì niǎo qī fú qí lín. shān dǐng yǒu dà pán shí, shàng jiàn sū dǔ bō, qí gāo shí yú chǐ, shì fú rù dìng chù yě. xī zhě rú lái jiàng shén zhì cǐ, zuò sī pán shí, rù miè jǐn dìng, shí jīng sù yān. zhū tiān líng shèng gōng yǎng rú lái, gǔ tiān lè, yǔ tiān huā. rú lái chū dìng, zhū tiān gǎn mù, yǐ bǎo jīn yín qǐ sū dǔ bō. qù shèng yú miǎo, bǎo biàn wèi shí. zì gǔ qì jīn, rén wèi yǒu zhì. yáo wàng gāo shān, nǎi jiàn yì lèi, zhǎng shé měng shòu qún cóng yòu xuán, tiān xiān líng shèng jiān suí zàn lǐ.
鞮羅擇迦伽藍西南九十餘里,至大山,雲石幽蔚,靈仙攸舍。毒蛇、暴龍窟穴其藪,猛獸、摯鳥棲伏其林。山頂有大盤石,上建窣堵波,其高十餘尺,是佛入定處也。昔者如來降神至此,坐斯磐石,入滅盡定,時經宿焉。諸天靈聖供養如來,鼓天樂,雨天花。如來出定,諸天感慕,以寶金銀起窣堵波。去聖逾邈,寶變為石。自古迄今,人未有至。遙望高山,乃見異類,長蛇、猛獸群從右旋,天仙靈聖肩隨贊禮。
shān dōng gǎng yǒu sū dǔ bō, zài xī rú lái zhù guān mó jiē tuó guó suǒ lǚ zhī chù yě.
山東崗有窣堵波,在昔如來佇觀摩揭陁國所履之處也。
shí sān dé huì jiā lán jí yí shì
十三、德慧伽藍及遺事
shān xī běi sān shí yú lǐ, shān ā yǒu jiā lán, fù lǐng chóng jī, shū yá zhì gé. sēng tú wǔ shí yú rén, bìng xí dà chéng fǎ jiào. qú nà me dǐ táng yán dé huì. pú sà fú wài dào zhī chù.
山西北三十餘里,山阿有伽藍,負嶺崇基,疏崖峙閣。僧徒五十餘人,並習大乘法教。瞿那末底(唐言德慧。)菩薩伏外道之處。
chū, cǐ shān zhōng yǒu wài dào mó dá pó zhě, zǔ sēng qū zhī fǎ ér xí dào yān. xué qióng nèi wài, yán jí kōng yǒu, míng gāo qián liè, dé zhòng dāng shí, jūn wáng zhēn jìng, wèi zhī guó bǎo, chén shù zōng yǎng, xián yuē jiā shī. lín guó xué rén chéng fēng yǎng dé, chóu zhī xiān jìn, chéng bó dá yě. shí yì èr chéng, huán jū fēng jiàn. shí nán yìn dù dé huì pú sà yòu ér mǐn dá, zǎo shàn jīng huī, xué tōng sān zàng, lǐ qióng sì dì. wén mó dá pó lùn jí yōu wēi, yǒu huái cuò ruì, mìng yī mén rén cái shū wèi yuē: jìng wèn mó dá pó shàn ān lè yě. yí wàng láo bì, jīng xí jiù xué, sān nián zhī hòu, cuī rǔ jiā shēng. rú shì dì èr dì sān nián zhōng, měi fā shǐ bào. jí jiāng fā jī, zhòng cái shū yuē: nián qī yǐ jí, xué yè hé rú? wú jīn zhì yǐ, rǔ yí zhī zhī. mó dá pó shén huái huáng jù, jiè zhū mén rén jí yǐ yì hù: zì jīn zhī hòu, bù dé jū zhǐ shā mén yì dào. dì xiāng xuān gào, wù yǒu fàn wéi. shí dé huì pú sà zhàng xī ér lái, zhì mó dá pó yì, yì rén shǒu yuē, mò yǒu xiāng shě, zhū pó luó mén gèng lì zhī yuē: duàn fà shū fú, hé yì rén hū? yí shí sù qù, wù cǐ zhǐ yě! dé huì pú sà yù cuī yì dào, jì sù qí yì, yīn yǐ cí xīn, bēi cí xiè yuē: ěr cáo shì dì zhī jìng xíng, wǒ yòu shèng yì dì zhī zhēng xíng, jìng xíng jì tóng, hé wèi jiàn jù? pó luó mén yīn bù yǔ yán, dàn shì qū zhú. zhú chū yì wài, rù dà lín zhōng. lín zhōng měng shòu, qún xíng wèi bào, yǒu jìng xìn zhě kǒng wèi shòu hài, nǎi shù yùn chí zhàng, wèi pú sà yuē: nán yìn dù yǒu dé huì pú sà zhě, yuǎn chuán shēng wèn, yù lái lùn yì, gù cǐ yì zhǔ jù zhuì jiā shēng, zhòng chuí yán zhì, wù zhǐ shā mén. kǒng wèi wù hài, gù lái xiāng yuán. xíng yǐ zì ān, wù yǒu tā lǜ. dé huì yuē: liáng gào jìng xìn, dé huì zhě, wǒ shì yě. jìng xìn wén yǐ, gēng shēn gōng jìng, wèi dé huì yuē: chéng rú suǒ gào, yí kě sù xíng. jí chū shēn lín, zhǐ xī kōng zé. jìng xìn zòng huǒ chí gōng, zhōu xuán zuǒ yòu, yè fēn yǐ jǐn, wèi dé huì yuē: kě yǐ xíng yǐ, kǒng rén zhī wén, lái xiāng tú hài. dé huì xiè yuē: bù gǎn wàng dé. yú shì suì xíng, zhì wáng gōng, wèi mén zhě yuē: jīn yǒu shā mén, zì yuǎn ér zhì, yuàn wáng chuí xǔ, yǔ mó dá pó lùn. wáng wén jīng yuē: cǐ wàng rén ěr. jí mìng shǐ chén wǎng mó dá pó suǒ, xuān wáng zhǐ yuē: yǒu yì shā mén lái qiú tán lùn, jīn yǐ yíng sǎ lùn chǎng, xuān gào yuǎn jìn, zhù wàng lái yí, yuàn chuí jiàng zhǐ. mó dá pó wèn wáng shǐ yuē: qǐ fēi nán yìn dù dé huì lùn shī hū? yuē: rán. mó dá pó wén, xīn shén bù yuè, shì nán cí miǎn, suì zhì lùn chǎng. guó wáng dà chén shì shù háo zú, xián jiē jí huì, yù tīng gāo tán. dé huì xiān lì zōng yì, jì hū jǐng luò, mó dá pó cí yǐ nián shuāi, zhì hūn jié duì, qǐng guī jìng sī, fāng chóu lái nán. měi shì yán guī, jí dàn shēng zuò, jìng wú yì lùn. zhì dì liù rì, ōu xuè ér sǐ. qí jiāng zhōng yě, gù mìng qī yuē: ěr yǒu gāo cái, wú wàng suǒ chǐ! mó dá pó sǐ, nì bù fā sàng, gèng fú xiān qǐ, lái zhì lùn huì. zhòng xián xuān huá, gèng xiāng wèi yuē: mó dá pó zì fù cái gāo, chǐ duì dé huì, gù qiǎn fù lái, yōu liè míng yǐ. dé huì pú sà wèi qí qī yuē: néng zhì rǔ zhě, wǒ yǐ zhì zhī. mó dá pó qī zhī nán ér tuì. wáng yuē: hé yán zhī mì, bǐ biàn mò rán? dé huì yuē: xī zāi, mó dá pó sǐ yǐ! qí qī yù lái yǔ wǒ lùn ěr. wáng yuē: hé yǐ zhī zhī? yuàn chuí zhǐ gào. dé huì yuē: qí qī zhī lái yě, miàn yǒu sǐ sàng zhī sè, yán hán āi yuàn zhī shēng, yǐ gù zhī zhī, mó dá pó sǐ yǐ. néng zhì rǔ zhě, wèi qí fū yě. wáng mìng shǐ wǎng guān, guǒ rú suǒ yì. wáng nǎi xiè yuē: fó fǎ xuán miào, yīng xián jì guǐ, wú wèi shǒu dào, hán shí zhān huà, yī xiān guó diǎn, bāo dé yǒu cháng. dé huì yuē: gǒu yǐ yú mèi, tǐ dào jū zhēn, cún zhǐ zú, lùn jì wù, jiāng hóng jí yǐn, xiān cuī ào màn, fāng biàn shè huà, jīn qí shí yǐ. wéi yuàn dài wáng yǐ mó dá pó yì hù zi sūn qiān dài cháng chōng zēng jiā lán rén, zé chuí jiè lái yè, liú měi wú qióng. wéi bǐ jìng xìn jiàn kuāng hù zhě fú yán yú shì, shí yòng tóng sēng, yǐ quàn qīng xìn, yǐ bāo hòu dé. yú shì jiàn cǐ jiā lán, shì jīng shèng jī.
初,此山中有外道摩沓婆者,祖僧佉之法而習道焉。學窮內外,言極空有,名高前列,德重當時,君王珍敬,謂之國寶,臣庶宗仰,咸曰家師。鄰國學人承風仰德,儔之先進,誠博達也。食邑二城,環居封建。時南印度德慧菩薩幼而敏達,早擅精徽,學通三藏,理窮四諦。聞摩沓婆論極幽微,有懷挫銳,命一門人裁書謂曰:「敬問摩沓婆善安樂也。宜忘勞弊,精習舊學,三年之後,摧汝嘉聲。」如是第二、第三年中,每發使報。及將發跡,重裁書曰:「年期已極,學業何如?吾今至矣,汝宜知之。」摩沓婆甚懷惶懼,誡諸門人及以邑戶:「自今之後,不得居止沙門異道。」遞相宣告,勿有犯違。時德慧菩薩杖錫而來,至摩沓婆邑,邑人守約,莫有相舍,諸婆羅門更詈之曰:「斷髮殊服,何異人乎?宜時速去,勿此止也!」德慧菩薩欲摧異道,冀宿其邑,因以慈心,卑辭謝曰:「爾曹世諦之淨行,我又勝義諦之爭行,淨行既同,何為見拒?」婆羅門因不與言,但事驅逐。逐出邑外,入大林中。林中猛獸,群行為暴,有淨信者恐為獸害,乃束蘊持杖,謂菩薩曰:「南印度有德慧菩薩者,遠傳聲問,欲來論議,故此邑主懼墜嘉聲,重垂嚴制,勿止沙門。恐為物害,故來相援。行矣自安,勿有他慮。」德慧曰:「良告淨信,德慧者,我是也。」淨信聞已,更深恭敬,謂德慧曰:「誠如所告,宜可速行。」即出深林,止息空澤。淨信縱火持弓,周旋左右,夜分已盡,謂德慧曰:「可以行矣,恐人知聞,來相圖害。」德慧謝曰:「不敢忘德。」於是遂行,至王宮,謂門者曰:「今有沙門,自遠而至,願王垂許,與摩沓婆論。」王聞驚曰:「此妄人耳。」即命使臣往摩沓婆所,宣王旨曰:「有異沙門來求談論,今已瑩灑論場,宣告遠近,佇望來儀,願垂降趾。」摩沓婆問王使曰:「豈非南印度德慧論師乎?」曰:「然。」摩沓婆聞,心甚不悅,事難辭免,遂至論場。國王、大臣、士庶、豪族,咸皆集會,欲聽高談。德慧先立宗義,洎乎景落,摩沓婆辭以年衰,智昏捷對,請歸靜思,方酬來難。每事言歸,及旦升座,竟無異論。至第六日,歐血而死。其將終也,顧命妻曰:「爾有高才,無忘所恥!」摩沓婆死,匿不發喪,更服鮮綺,來至論會。眾咸喧譁,更相謂曰:「摩沓婆自負才高,恥對德慧,故遣婦來,優劣明矣。」德慧菩薩謂其妻曰:「能制汝者,我已制之。」摩沓婆妻知難而退。王曰:「何言之密,彼便默然?」德慧曰:「惜哉,摩沓婆死矣!其妻欲來與我論耳。」王曰:「何以知之?願垂指告。」德慧曰:「其妻之來也,面有死喪之色,言含哀怨之聲,以故知之,摩沓婆死矣。能制汝者,謂其夫也。」王命使往觀,果如所議。王乃謝曰:「佛法玄妙,英賢繼軌,無為守道,含識霑化,依先國典,褒德有常。」德慧曰:「苟以愚昧,體道居貞,存止足,論濟物,將弘汲引,先摧傲慢,方便攝化,今其時矣。唯願大王以摩沓婆邑戶子孫千代常充增伽藍人,則垂誡來葉,流美無窮。唯彼淨信見匡護者福延於世,食用同僧,以勸清信,以褒厚德。」於是建此伽藍,式旌勝跡。
chū, mó dá pó lùn bài zhī hòu, shí shù jìng xíng táo nán lín guó, gào zhū wài dào chǐ rǔ zhī shì, zhāo mù yīng jùn, lái xuě qián chǐ. wáng jì zhēn jìng dé huì, gōng wǎng qǐng yuē: jīn zhū wài dào bù zì liàng lì, jié dǎng lián qún, gǎn shēng lùn gǔ, wéi yuàn dà shī cuī zhū yì dào. dé huì yuē: yí jí lùn zhě. yú shì wài dào xué rén xīn rán xiāng wèi: wǒ cáo jīn rì, shèng qí bì yǐ. shí zhū wài dào chǎn yáng yì lǐ, dé huì pú sà yuē: jīn zhū wài dào táo nán yuǎn yóu, rú wáng xiān zhì, jiē shì jiàn rén, wǒ jīn rú hé yǔ bǐ duì lùn? dé huì yǒu fù zuò shù, sù wén yú lùn, pō xián wēi yán, shì lì yú cè, tīng zhū gāo tán. dé huì fǔ qí zuò ér yán yuē: chuáng, rǔ kě lùn. zhòng xián jīng hài, yì qí suǒ mìng. shí fù zuò shù biàn jí fā nán, shēn yì quán yǒng, qīng biàn xiǎng yīng. sān fù zhī hòu, wài dào shī zōng, zhòng cuò qí ruì, zài zhé qí hé. zì fú lùn yǐ lái, wèi jiā lán yì hù.
初,摩沓婆論敗之後,十數淨行逃難鄰國,告諸外道恥辱之事,招募英俊,來雪前恥。王既珍敬德慧,躬往請曰:「今諸外道不自量力,結黨連群,敢聲論鼓,惟願大師摧諸異道。」德慧曰:「宜集論者。」於是外道學人欣然相慰:「我曹今日,勝其必矣。」時諸外道闡揚義理,德慧菩薩曰:「今諸外道逃難遠遊,如王先制,皆是賤人,我今如何與彼對論?」德慧有負座豎,素聞餘論,頗閒微言,侍立於側,聽諸高談。德慧拊其座而言曰:「床,汝可論。」眾咸驚駭,異其所命。時負座豎便即發難,深義泉涌,清辯響應。三復之後,外道失宗,重挫其銳,再折其翮。自伏論已來,為伽藍邑戶。
shí sì jiè xián jiā lán jí fú wài dào shì
十四、戒賢伽藍及伏外道事
dé huì jiā lán xī nán èr shí yú lǐ, zhì gū shān, yǒu jiā lán, shī luó bá tuó luó táng yán jiè xián. lùn shī lùn yì dé shèng, shě yì jiàn yān. sǒng yī wēi fēng, rú sū dǔ bō, zhì fó shè lì.
德慧伽藍西南二十餘里,至孤山,有伽藍,尸羅跋陁羅(唐言戒賢。)論師論義得勝,舍邑建焉。竦一危峰,如窣堵波,置佛舍利。
lùn shī, sān mó dá zhā guó zhī wáng zú, pó luó mén zhī zhǒng yě. shǎo hǎo xué, yǒu fēng cāo, yóu zhū yìn dù, xún qiú míng zhé. zhì cǐ guó nà làn tuó sēng jiā lán, yù hù fǎ pú sà, wén fǎ xìn wù, qǐng fú rǎn yī, zī yǐ jiū jìng zhī zhì, wèn yǐ jiě tuō zhī lù. jì qióng zhì lǐ, yì jiū wēi yán, míng shàn dāng shí, shēng gāo yì yù. nán yìn dù yǒu wài dào, tàn zé sù yǐn, qióng yōu dòng wēi, wén hù fǎ gāo míng, qǐ wǒ màn shēn jí, bù zǔ shān chuān, jī gǔ qiú lùn, yuē: wǒ, nán yìn dù rén yě. chéng wáng guó nèi yǒu dà lùn shī, wǒ suī bù mǐn, yuàn yǔ xiáng yì! wáng yuē: yǒu zhī, chéng rú yì yě. nǎi mìng shǐ chén qǐng hù fǎ yuē: nán yìn dù yǒu wài dào, bù yuǎn qiān lǐ, lái qiú jiào lùn. wéi yuàn jiàng jī, fù jí lùn chǎng. hù fǎ wén yǐ, shè yī jiāng wǎng. mén rén jiè xián zhě, hòu jìn zhī qiào chǔ yě, qián jìn qǐng yuē: hé jù xíng hū? hù fǎ yuē: zì huì rì qián huī, chuán dēng jì zhào, wài dào yǐ jù, yì xué fēng fēi, gù wǒ jīn zhě, jiāng cuī bǐ lùn. jiè xián yuē: gōng wén yú lùn, gǎn cuī yì dào. hù fǎ zhī qí jùn yě, yīn ér yǔn yān. shì shí jiè xián nián fǔ sān shí, zhòng qīng qí shǎo, kǒng nán dú rèn. hù fǎ zhī zhòng xīn zhī bù píng, nǎi jiě zhī yuē: yǒu guì gāo míng, wú yún chǐ suì, yǐ jīn guān zhī, pò bǐ bì yǐ. dǎi hū jí lùn zhī rì, yuǎn jìn xiāng qū, shǎo zhǎng xián cuì. wài dào hóng wén dà yóu, jǐn qí yōu zhì jiè xián xún lǐ zé shí, shēn jí yōu xuán. wài dào cí qióng, méng chǐ ér tuì. wáng yòng chóu dé, fēng cǐ yì chéng. lùn shī cí yuē: rǎn yī zhī shì, shì zī zhī zú, qīng jìng zì shǒu, hé yǐ yì wèi? wáng yuē: fǎ wáng huì jī, zhì zhōu lún xū, bù yǒu jīng bié, wú lì hòu xué. wèi hóng zhèng fǎ, yuàn chuí āi nà. lùn shī cí bù huò yǐ, shòu cǐ yì yān. biàn jiàn jiā lán, qióng zhū guī jǔ, shě qí yì hù, shì xiū gōng yǎng.
論師,三摩呾吒國之王族,婆羅門之種也。少好學,有風操,游諸印度,詢求明哲。至此國那爛陁僧伽藍,遇護法菩薩,聞法信悟,請服染衣,諮以究竟之致,問以解脫之路。既窮至理,亦究微言,名擅當時,聲高異域。南印度有外道,探賾素隱,窮幽洞微,聞護法高名,起我慢深嫉,不阻山川,擊鼓求論,曰:「我,南印度人也。承王國內有大論師,我雖不敏,願與詳議!」王曰:「有之,誠如議也。」乃命使臣請護法曰:「南印度有外道,不遠千里,來求較論。惟願降跡,赴集論場。」護法聞已,攝衣將往。門人戒賢者,後進之翹楚也,前進請曰:「何遽行乎?」護法曰:「自慧日潛暉,傳燈寂照,外道蟻聚,異學蜂飛,故我今者,將摧彼論。」戒賢曰:「恭聞餘論,敢摧異道。」護法知其俊也,因而允焉。是時戒賢年甫三十,眾輕其少,恐難獨任。護法知眾心之不平,乃解之曰:「有貴高明,無雲齒歲,以今觀之,破彼必矣。」逮乎集論之日,遠近相趨,少長咸萃。外道弘聞大猷,盡其幽致;戒賢循理責實,深極幽玄。外道辭窮,蒙恥而退。王用酬德,封此邑城。論師辭曰:「染衣之士,事資知足,清淨自守,何以邑為?」王曰:「法王晦跡,智舟淪湑,不有旌別,無勵後學。為弘正法,願垂哀納。」論師辭不獲已,受此邑焉。便建伽藍,窮諸規矩,舍其邑戶,式修供養。
shí wǔ jiā yé chéng yǔ jiā yé shān
十五、伽耶城與伽耶山
jiè xián jiā lán xī nán xíng sì wǔ shí lǐ, dù ní lián chán hé, zhì jiā yé chéng. shén xiǎn gù, shǎo jū rén, wéi pó luó mén yǒu qiān yú jiā, dà xiān rén zhī zuò yìn yě, wáng suǒ bù chén, zhòng xián zōng jìng.
戒賢伽藍西南行四五十里,渡尼連禪河,至伽耶城。甚險固,少居人,唯婆羅門有千餘家,大仙人之祚胤也,王所不臣,眾咸宗敬。
chéng běi sān shí yú lǐ, yǒu qīng quán, yìn dù xiāng chuán wèi zhī shèng shuǐ, fán yǒu yǐn zhuó, zuì gòu xiāo chú.
城北三十餘里,有清泉,印度相傳謂之聖水,凡有飲濯,罪垢消除。
chéng xī nán wǔ liù lǐ zhì jiā yé shān. xī gǔ dá míng, fēng yán wēi xiǎn, yìn dù guó sú chēng yuē líng shān. zì xī jūn wáng yù yǔ chéng tǒng, huà qià yuǎn rén, dé lóng qián dài, mò bù dēng fēng ér gào chéng gōng. shān dǐng shàng yǒu shí sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, líng jiàn qián bèi, shén guāng shí zhú, xī rú lái yú cǐ yǎn shuō bǎo yún děng jīng.
城西南五六里至伽耶山。溪谷沓冥,峰岩危險,印度國俗稱曰靈山。自昔君王馭宇承統,化洽遠人,德隆前代,莫不登封而告成功。山頂上有石窣堵波,高百餘尺,無憂王之所建也,靈鑒潛被,神光時燭,昔如來於此演說《寶雲》等經。
jiā yé shān dōng nán yǒu sū dǔ bō, jiā yè bō běn shēng yì yě. qí nán yǒu èr sū dǔ bō, zé jiā yé jiā yè bō nà dì jiā yè bō jiù yuē nà tí jiā yè, é yě. jì zhū jiā yè, lì wú bō zì, lüè yě. shì huǒ zhī chù.
伽耶山東南有窣堵波,迦葉波本生邑也。其南有二窣堵波,則迦耶迦葉波、捺地迦葉波(舊曰那提迦葉,訛也。洎諸迦葉,例無波字,略也。)事火之處。
shí liù qián zhèng jué shān jí fú chéng dào gù shì
十六、前正覺山及佛成道故事
jiā yé jiā yè bō shì huǒ dōng, dù dà hé, zhì bō luó jí pú tí chū. táng yán qián zhèng jué shān, rú lái jiāng zhèng zhèng jué, xiān dēng cǐ shān, gù yún qián zhèng jué yě. rú lái qín qiú liù suì, wèi chéng zhèng jué, hòu shě kǔ xíng, shì shòu rǔ mí, xíng zì dōng běi, yóu mù cǐ shān, yǒu huái yōu jì, yù zhèng zhèng jué. zì dōng běi gāng dēng yǐ zhì dǐng, dì jì zhèn dòng, shān yòu qīng yáo. shān shén huáng jù, gào pú sà yuē: cǐ shān zhě, fēi chéng zhèng jué zhī fú dì yě. ruò zhǐ yú cǐ, rù jīn gāng dìng, dì dāng zhèn xiàn, shān yì qīng fù. pú sà xià zì xī nán, zhǐ bàn yá zhōng, bèi yán miàn jiàn, yǒu dà shí shì, pú sà jí zhī, jiā diē zuò yān, dì yòu zhèn dòng, shān fù qīng yáo. shí jìng jū tiān kōng zhōng chàng yuē: cǐ fēi rú lái chéng zhèng jué chù. zì cǐ xī nán shí sì wǔ lǐ, qù kǔ xíng chù bù yuǎn, yǒu bēi bō luó shù, xià yǒu jīn gāng zuò, qù lái zhū fú xián yú cǐ zuò ér chéng zhèng jué, yuàn dāng jiù bǐ. pú sà fāng qǐ, shì zhōng lóng yuē: sī shì qīng shèng, kě yǐ zhèng shèng, wéi yuàn cí bēi, wù yǒu yí qì. pú sà jì zhī fēi qǔ zhèng suǒ, wèi suì lóng yì, liú yǐng ér qù. yǐng zài xī rì, xián yú xián dǔ, jì yú jīn shí, huò yǒu de jiàn. zhū tiān qián dǎo, wǎng pú tí shù. dǎi hū wú yōu wáng zhī xìng yě, pú sà dēng shān shàng xià zhī jī, jiē shù jīng biǎo, jiàn sū dǔ bō, dù liàng suī shū, líng yīng mò yì, huò huā yǔ kōng zhōng, huò guāng zhào yōu gǔ. měi suì bà ān jū rì, yì fāng fǎ sú, dēng bǐ gōng yǎng, xìn sù nǎi hái.
伽耶迦葉波事火東,渡大河,至缽羅笈菩提出。(唐言前正覺山,如來將證正覺,先登此山,故云前正覺也。)如來勤求六歲,未成正覺,後舍苦行,示受乳糜,行自東北,游目此山,有懷幽寂,欲證正覺。自東北岡登以至頂,地既震動,山又傾搖。山神惶懼,告菩薩曰:「此山者,非成正覺之福地也。若止於此,入金剛定,地當震陷,山亦傾覆。」菩薩下自西南,止半崖中,背岩面澗,有大石室,菩薩即之,加跌坐焉,地又震動,山復傾搖。時淨居天空中唱曰:「此非如來成正覺處。自此西南十四五里,去苦行處不遠,有卑缽羅樹,下有金剛座,去來諸佛咸於此座而成正覺,願當就彼。」菩薩方起,室中龍曰:「斯室清勝,可以證聖,唯願慈悲,勿有遺棄。」菩薩既知非取證所,為遂龍意,留影而去。(影在昔日,賢愚咸睹,洎於今時,或有得見。)諸天前導,往菩提樹。逮乎無憂王之興也,菩薩登山上下之跡,皆樹旌表,建窣堵波,度量雖殊,靈應莫異,或花雨空中,或光照幽谷。每歲罷安居日,異方法俗,登彼供養,信宿乃還。
shí qī pú tí shù yuán
十七、菩提樹垣
qián zhèng jué shān xī nán xíng shí sì wǔ lǐ, zhì pú tí shù. zhōu yuán zhuān lěi, chóng jùn xiǎn gù, dōng xī zhǎng, nán běi xiá, zhōu wǔ bǎi yú bù. qí shù míng huā, lián yīn jiē yǐng xì shā yì cǎo, mí màn yuán bèi. zhèng mén dōng pì, duì ní lián chán hé, nán mén jiē dà huā chí, xī è xiǎn gù, běi mén tōng dà jiā lán. ruán yuán nèi dì, shèng jī xiāng lín, huò sū dǔ bō, huò fù jīng shè, bìng shàn bù zhōu zhū guó jūn wáng dà chén háo zú qīn chéng yí jiào, jiàn yǐ jì yān.
前正覺山西南行十四五里,至菩提樹。周垣磚壘,崇峻險固,東西長,南北狹,周五百餘步。奇樹名花,連陰接影;細莎異草,瀰漫緣被。正門東辟,對尼連禪河,南門接大花池,西厄險固,北門通大伽藍。壖垣內地,聖跡相鄰,或窣堵波,或復精舍,並贍部洲諸國君王、大臣、豪族欽承遺教,建以記焉。
jīn gāng zuò
1.金剛座
pú tí shù yuán zhèng zhōng, yǒu jīn gāng zuò. xī xián jié chū chéng, yǔ dà dì jù qǐ, jù sān qiān dà qiān shì jiè zhī zhōng, xià jí jīn lún, shàng qīn dì jì, jīn gāng suǒ chéng, zhōu bǎi yú bù, xián jié qiān fú zuò zhī ér rù jīn gāng dìng, gù yuē jīn gāng zuò yān. zhèng shèng dào suǒ, yì yuē dào chǎng, dà dì zhèn dòng, dú wú qīng yáo. shì gù rú lái jiāng zhèng zhèng jué yě, lì cǐ sì yú, dì jiē qīng dòng, hòu zhì cǐ chù, ān jìng bù qīng. zì rù mò jié, zhèng fǎ jìn wēi, shā tǔ mí fù, wú fù dé jiàn. fú niè pán hòu, zhū guó jūn wáng chuán wén fú shuō jīn gāng zuò liàng, suì yǐ liǎng qū guān zì zài pú sà xiàng nán běi biāo jiè, dōng miàn ér zuò. wén zhū qí jiù yuē: cǐ pú sà xiàng shēn méi bù jiàn, fó fǎ dāng jǐn. jīn nán yú pú sà méi guò xiōng yì yǐ.
菩提樹垣正中,有金剛座。昔賢劫初成,與大地俱起,據三千大千世界之中,下極金輪,上侵地際,金剛所成,周百餘步,賢劫千佛坐之而入金剛定,故曰金剛座焉。證聖道所,亦曰道場,大地震動,獨無傾搖。是故如來將證正覺也,歷此四隅,地皆傾動,後至此處,安靜不傾。自入末劫,正法浸微,沙土彌覆,無復得見。佛涅槃後,諸國君王傳聞佛說金剛座量,遂以兩軀觀自在菩薩像南北標界,東面而坐。聞諸耆舊曰:「此菩薩像身沒不見,佛法當盡。」今南隅菩薩沒過胸臆矣。
pú tí shù jí qí shì jī
2.菩提樹及其事跡
jīn gāng zuò shàng pú tí shù zhě, jí bì bō luó zhī shù yě. xī fú zài shì, gāo shù bǎi chǐ, lǚ jīng cán fá, yóu gāo sì wǔ zhàng. fú zuò qí xià chéng děng zhèng jué, yīn ér wèi zhī pú tí shù yān. jīng gàn huáng bái, shù yè qīng cuì, dōng xià bù diāo, guāng xiān wú biàn. měi zhì rú lái niè pán zhī rì, yè jiē diāo luò, qǐng zhī fù gù. shì rì yě, zhū guó jūn wáng, yì fāng fǎ sú, shù qiān wàn zhòng, bù zhào ér jí, xiāng shuǐ xiāng rǔ, yǐ gài yǐ xǐ, yú shì zòu yīn lè, liè xiāng huā, dēng jù jì rì, jìng xiū gōng yǎng. rú lái jì miè zhī hòu, wú yōu wáng zhī chū sì wèi yě, xìn shòu xié dào, huǐ fú yí jī, xìng fā bīng tú, gōng lín jiǎn fá. gēn jīng zhī yè, fēn cùn zhǎn jié, cì xī shù shí bù ér jī jù yān, lìng shì huǒ pó luó mén shāo yǐ cí tiān. yān yàn wèi jìng, hū shēng liǎng shù, měng huǒ zhī zhōng, mào yè hán cuì, yīn ér wèi zhī huī pú tí shù. wú yōu wáng dǔ yì huǐ guò, yǐ xiāng rǔ gài yú gēn, jì hū jiāng dàn, shù shēng rú běn. wáng jiàn líng guài, zhòng shēn xīn qìng, gōng xiū gōng yǎng, lè yǐ wàng guī. wáng fēi sù xìn wài dào, mì qiǎn shǐ rén, yè fēn zhī hòu, zhòng fá qí shù. wú yōu wáng dàn jiāng lǐ jìng, wéi jiàn niè zhū, shēn zēng bēi kǎi, zhì chéng qí qǐng, xiāng rǔ gài guàn, bù rì hái shēng. wáng shēn jìng yì, dié shí zhōu yuán, qí gāo shí yú chǐ, jīn yóu jiàn zài. jìn shè shǎng jiā wáng zhě, xìn shòu wài dào, huǐ jí fó fǎ, huài sēng jiā lán, fá pú tí shù, jué zhì quán shuǐ, bù jǐn gēn dǐ, nǎi zòng huǒ fén shāo, yǐ gān zhè zhī wò zhī, yù qí jiāo làn, jué miè yí méng. shù yuè hòu, mó jiē tuó guó bǔ lá ná fá mó wáng, táng yán mǎn zhòu wú yōu wáng zhī mò sūn yě, wén ér tàn yuē: huì rì yǐ yǐn, wéi yú fú shù, jīn fù cuī cán, shēng líng hé dǔ? jǔ shēn tóu dì, āi gǎn dòng wù. yǐ shù qiān niú gòu rǔ ér gài, jīng yè shù shēng, qí gāo zhàng yú. kǒng hòu jiǎn fá, zhōu zhì shí yuán, gāo èr zhàng sì chǐ. gù jīn pú tí shù yǐn yú shí bì, shàng chū èr zhàng yú.
金剛座上菩提樹者,即畢缽羅之樹也。昔佛在世,高數百尺,屢經殘伐,猶高四五丈。佛坐其下成等正覺,因而謂之菩提樹焉。莖幹黃白,樹葉青翠,冬夏不凋,光鮮無變。每至如來涅槃之日,葉皆凋落,頃之復故。是日也,諸國君王,異方法俗,數千萬眾,不召而集,香水香乳,以溉以洗,於是奏音樂,列香花,燈炬繼日,競修供養。如來寂滅之後,無憂王之初嗣位也,信受邪道,毀佛遺蹟,興發兵徒,躬臨剪伐。根莖枝葉,分寸斬截,次西數十步而積聚焉,令事火婆羅門燒以祠天。煙焰未靜,忽生兩樹,猛火之中,茂葉含翠,因而謂之灰菩提樹。無憂王睹異悔過,以香乳溉余根,洎乎將旦,樹生如本。王見靈怪,重深欣慶,躬修供養,樂以忘歸。王妃素信外道,密遣使人,夜分之後,重伐其樹。無憂王旦將禮敬,惟見櫱株,深增悲慨,至誠祈請,香乳溉灌,不日還生。王深敬異,疊石周垣,其高十餘尺,今猶見在。近設賞迦王者,信受外道,毀嫉佛法,壞僧伽藍,伐菩提樹,掘至泉水,不盡根柢,乃縱火焚燒,以甘蔗汁沃之,欲其焦爛,絕滅遺萌。數月後,摩揭陁國補剌拿伐摩王,(唐言滿胄)無憂王之末孫也,聞而嘆曰:「慧日已隱,惟余佛樹,今復摧殘,生靈何睹?」舉身投地,哀感動物。以數千牛構乳而溉,經夜樹生,其高丈余。恐後剪伐,周峙石垣,高二丈四尺。故今菩提樹隱於石壁,上出二丈余。
pú tí shù dōng yǒu jīng shè, gāo bǎi liù qī shí chǐ, xià jī miàn guǎng èr shí yú bù, lěi yǐ qīng zhuān, tú yǐ shí huī. céng kān jiē yǒu jīn xiàng, sì bì lòu zuò qí zhì, huò lián zhū xíng, huò tiān xiān xiàng, shàng zhì jīn tóng ā mó luò jiā guǒ. yì wèi bǎo píng, yòu chēng bǎo hú dōng miàn jiē wèi zhòng gé, yán yǔ tè qǐ sān céng, cuī zhù dòng liáng, hù fēi liáo yǒu, jīn yín diāo lòu yǐ shì zhī, zhū yù cè cuò yǐ tián zhī. ào shì suì yǔ, dòng hù sān chóng. wài mén zuǒ yòu gè yǒu kān shì, yòu zé guān zì zài pú sà xiàng, zuǒ zé cí shì pú sà xiàng, bái yín zhù chéng, gāo shí yú chǐ.
菩提樹東有精舍,高百六七十尺,下基面廣二十餘步,壘以青磚,塗以石灰。層龕皆有金像,四壁鏤作奇制,或連珠形,或天仙像,上置金銅阿摩落迦果。(亦謂寶瓶,又稱寶壺)東面接為重閣,檐宇特起三層,榱柱棟樑,戶扉寮牖,金銀雕鏤以飾之,珠玉廁錯以填之。奧室邃宇,洞戶三重。外門左右各有龕室,右則觀自在菩薩像,左則慈氏菩薩像,白銀鑄成,高十餘尺。
jīng shè gù dì, wú yōu wáng xiān jiàn xiǎo jīng shè, hòu yǒu pó luó mén gèng guǎng jiàn yān. chū, yǒu pó luó mén bù xìn fó fǎ, shì dà zì zài tiān, chuán wén tiān shén zài xuě shān zhōng, suì yǔ qí dì wǎng qiú yuàn yān. tiān yuē: fán zhū yuàn qiú, yǒu fú fāng guǒ. fēi rǔ suǒ qiú, fēi wǒ néng suì. pó luó mén yuē: xiū hé fú kě yǐ suì xīn? tiān yuē: yù zhí shàn zhǒng, qiú shèng fú tián, pú tí shù zhě, zhèng fú guǒ chù yě. yí shí sù fǎn, wǎng pú tí shù, jiàn dà jīng shè, chuān dà shuǐ chí, xìng zhū gōng yǎng, suǒ yuàn dāng suì. pó luó mén shòu tiān mìng, fā dà xìn xīn, xiāng shuài ér fǎn, xiōng jiàn jīng shè, dì záo shuǐ chí, yú shì guǎng xiū gōng yǎng, qín qiú xīn yuàn, hòu jiē guǒ suì, wèi wáng dà chén, fán dé lù shǎng, jiē rù tán shě.
精舍故地,無憂王先建小精舍,後有婆羅門更廣建焉。初,有婆羅門不信佛法,事大自在天,傳聞天神在雪山中,遂與其弟往求願焉。天曰:「凡諸願求,有福方果。非汝所求,非我能遂。」婆羅門曰:「修何福可以遂心?」天曰:「欲植善種,求勝福田,菩提樹者,證佛果處也。宜時速返,往菩提樹,建大精舍,穿大水池,興諸供養,所願當遂。」婆羅門受天命,發大信心,相率而返,兄建精舍,弟鑿水池,於是廣修供養,勤求心愿,後皆果遂,為王大臣,凡得祿賞,皆入檀舍。
jīng shè jì chéng, zhāo mù gōng rén, yù tú rú lái chū chéng fó xiàng. kuàng yǐ suì yuè, wú rén yīng zhào. jiǔ zhī, yǒu pó luó mén lái gào zhòng yuē: wǒ shàn tú xiě rú lái miào xiāng. zhòng yuē: jīn jiāng zào xiàng, fū hé suǒ xū? yuē: xiāng ní ěr. yí zhì jīng shè zhī zhōng, bìng yī dēng zhào wǒ, rù yǐ, jiān bì qí hù, liù yuè hòu nǎi kě kāi mén. shí zhū sēng zhòng jiē rú qí mìng. shàng yú sì rì, wèi mǎn liù rì, zhòng xián hài yì, kāi yǐ guān zhī. jiàn jīng shè nèi fó xiàng yǎn rán, jié jiā diē zuò, yòu zú jū shàng, zuǒ shǒu liǎn, yòu shǒu chuí, dōng miàn ér zuò, sù rán rú zài. zuò gāo sì chǐ èr cùn, guǎng zhàng èr chǐ wǔ cùn, xiàng gāo zhàng yī chǐ wǔ cùn, liǎng xī xiāng qù bā chǐ bā cùn, liǎng jiān liù chǐ èr cùn, xiāng hǎo jù zú, cí yán ruò zhēn, wéi yòu rǔ shàng tú yíng wèi zhōu. jì bù jiàn rén, fāng yàn shén jiàn, zhòng xián bēi tàn, yīn qín qǐng zhī. yǒu yī shā mén, sù xīn chún zhì, nǎi gǎn mèng jiàn wǎng pó luó mén ér gào yuē: wǒ shì cí shì pú sà, kǒng gōng rén zhī sī bù cè shèng róng, gù wǒ gōng lái tú xiě fó xiàng. chuí yòu shǒu zhě, xī rú lái zhī jiāng zhèng fú guǒ, tiān mó lái ráo, dì shén gào zhì, qí yī xiān chū, zhù fú xiáng mó, rú lái gào yuē: rǔ wù yōu bù, wú yǐ rěn lì, jiàng bǐ bì yǐ. mó wáng yuē: shuí wèi míng zhèng? rú lái nǎi chuí shǒu zhǐ dì, yán: cǐ yǒu zhèng. shì shí dì èr dì shén yǒng chū zuò zhèng, gù jīn xiàng shǒu fǎng xī xià chuí. zhòng zhī líng jiàn, mò bù bēi gǎn. yú shì rǔ shàng wèi zhōu, tián cè zhòng bǎo, zhū yīng bǎo guān, qí zhēn jiāo shì. shè shǎng jiā wáng fá pú tí shù yǐ, yù huǐ cǐ xiàng, jì dǔ cí yán, xīn bù ān rěn, huí jià jiāng fǎn, mìng zǎi chén yuē: yí chú cǐ fó xiàng, zhì dà zì zài tiān xíng. zǎi chén shòu zhǐ, jù ér tàn yuē: huǐ fó xiàng zé lì jié zhāo yāng, wéi wáng mìng nǎi sàng shēn miè zú, jìn tuì ruò cǐ, hé suǒ yí xíng? nǎi zhào xìn xīn yǐ wèi yì shǐ, suì yú xiàng qián héng lěi zhuān bì, xīn cán míng àn, yòu zhì míng dēng, zhuān bì zhī qián huà zì zài tiān. gōng chéng bào mìng, wáng wén xīn jù, jǔ shēn shēng pào, jī fū jué liè, jū wèi jiǔ zhī, biàn sàng méi yǐ. zǎi chén chí fǎn, huǐ chú zhàng bì, shí jīng duō rì, dēng yóu bù miè. xiàng jīn shàng zài, shén gōng bù kuī. jì chù ào shì, dēng jù xiāng jì, yù dǔ cí yán, mò yóu shěn chá, bì yú chén cháo chí dà míng jìng, yǐn guāng nèi zhào, nǎi dǔ líng xiāng. fū yǒu jiàn zhě, zì zēng bēi gǎn.
精舍既成,招募工人,欲圖如來初成佛像。曠以歲月,無人應召。久之,有婆羅門來告眾曰:「我善圖寫如來妙相。」眾曰:「今將造像,夫何所須?」曰:「香泥耳。宜置精舍之中,並一燈照我,入已,堅閉其戶,六月後乃可開門。」時諸僧眾皆如其命。尚餘四日,未滿六日,眾咸駭異,開以觀之。見精舍內佛像儼然,結加跌坐,右足居上,左手斂,右手垂,東面而坐,肅然如在。座高四尺二寸,廣丈二尺五寸,像高丈一尺五寸,兩膝相去八尺八寸,兩肩六尺二寸,相好具足,慈顏若真,惟右乳上塗瑩未周。既不見人,方驗神鑒,眾咸悲嘆,殷勤請知。有一沙門,宿心淳質,乃感夢見往婆羅門而告曰:「我是慈氏菩薩,恐工人之思不測聖容,故我躬來圖寫佛像。垂右手者,昔如來之將證佛果,天魔來嬈,地神告至,其一先出,助佛降魔,如來告曰:『汝勿憂怖,吾以忍力,降彼必矣。』魔王曰:『誰為明證?』如來乃垂手指地,言:『此有證。』是時第二地神踴出作證,故今像手仿昔下垂。」眾知靈鑒,莫不悲感。於是乳上未周,填廁眾寶,珠瓔寶冠,奇珍交飾。設賞迦王伐菩提樹已,欲毀此像,既睹慈顏,心不安忍,回駕將返,命宰臣曰:「宜除此佛像,置大自在天形。」宰臣受旨,懼而嘆曰:「毀佛像則歷劫招殃,違王命乃喪身滅族,進退若此,何所宜行?」乃召信心以為役使,遂於像前橫壘磚壁,心慚冥暗,又置明燈,磚壁之前畫自在天。功成報命,王聞心懼,舉身生皰,肌膚攫裂,居未久之,便喪沒矣。宰臣馳返,毀除障壁,時經多日,燈猶不滅。像今尚在,神工不虧。既處奧室,燈炬相繼,欲睹慈顏,莫由審察,必於晨朝持大明鏡,引光內照,乃睹靈相。夫有見者,自增悲感。
rú lái chéng dào shí rì
3.如來成道時日
rú lái yǐ yìn dù fèi shè qū yuè hòu bàn bā rì chéng děng zhèng jué, dāng cǐ sān yuè bā rì yě. shàng zuò bù zé fèi shè qū yuè hòu bàn shí wǔ rì chéng děng zhèng jué, dāng cǐ sān yuè shí wǔ rì yě. shì shí rú lái nián sān shí yǐ. huò yuē nián sān shí wǔ yǐ.
如來以印度吠舍佉月後半八日成等正覺,當此三月八日也。上座部則吠舍佉月後半十五日成等正覺,當此三月十五日也。是時如來年三十矣。或曰年三十五矣。
rú lái chéng dào jí zhū fèng fú yí jī
4.如來成道及諸奉佛遺蹟
pú tí shù běi, yǒu fú jīng xíng zhī chù. rú lái chéng děng zhèng jué yǐ, bù qǐ yú zuò, qī rì jì dìng. qí qǐ yě, zhì pú tí shù běi, qī rì jīng xíng, dōng xī wǎng lái, xíng shí yú bù, yì huā suí jī, shí yǒu bā wén. hòu rén yú cǐ lěi zhuān wèi jī, gāo yú sān chǐ. wén zhū xiān zhì yuē: cǐ shèng jī jī, biǎo rén mìng zhī xiū duǎn yě. xiān fā chéng yuàn, hòu nǎi dù liàng, suí shòu xiū duǎn, shù yǒu zēng jiǎn.
菩提樹北,有佛經行之處。如來成等正覺已,不起於座,七日寂定。其起也,至菩提樹北,七日經行,東西往來,行十餘步,異花隨跡,十有八文。後人於此壘磚為基,高餘三尺。聞諸先志曰:此聖跡基,表人命之修短也。先發誠願,後乃度量,隨壽修短,數有增減。
jīng xíng jī běi dào zuǒ pán shí shàng, dà jīng shè zhōng yǒu fó xiàng, jǔ mù shàng wàng. xī zhě rú lái yú cǐ qī rì guān pú tí shù, mù bù zàn shě. wèi bào shù ēn, gù cǐ zhān wàng.
經行基北道左盤石上,大精舍中有佛像,舉目上望。昔者如來於此七日觀菩提樹,目不暫舍。為報樹恩,故此瞻望。
pú tí shù xī bù yuǎn, dà jīng shè zhōng yǒu tōu shí fó xiàng, shì yǐ qí zhēn, dōng miàn ér lì. qián yǒu qīng shí, qí wén yì cǎi. shì xī rú lái chū chéng zhèng jué, fàn wáng qǐ qī bǎo táng, dì shì jiàn qī bǎo zuò, fú yú qí shàng qī rì sī wéi, fàng yì guāng míng, zhào pú tí shù. qù shèng yōu yuǎn, bǎo biàn wèi shí.
菩提樹西不遠,大精舍中有鍮石佛像,飾以奇珍,東面而立。前有青石,奇文異彩。是昔如來初成正覺,梵王起七寶堂,帝釋建七寶座,佛於其上七日思惟,放異光明,照菩提樹。去聖悠遠,寶變為石。
pú tí shù nán bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, gāo bǎi yú chǐ, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. pú sà jì zhuó ní lián hé, jiāng qù pú tí shù, qiè zì wéi niàn hé yǐ wèi zuò, xún zì fā míng dāng xū jìng cǎo. tiān dì shì huà qí shēn wèi yì cǎo rén, hé ér zhú lù. pú sà wèi yuē: suǒ hé zhī cǎo pō néng huì yé? huà rén wén mìng, gōng yǐ cǎo fèng, pú sà shòu yǐ, zhí ér qián jìn.
菩提樹南不遠,有窣堵波,高百餘尺,無憂王之所建也。菩薩既濯尼連河,將趣菩提樹,竊自惟念何以為座,尋自發明當須淨草。天帝釋化其身為刈草人,荷而逐路。菩薩謂曰:「所荷之草頗能惠耶?」化人聞命,恭以草奉,菩薩受已,執而前進。
shòu cǎo dōng běi bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, shì pú sà jiāng zhèng fú guǒ, qīng què qún lù chéng xiáng zhī chù. yìn dù xiū zhēng, sī wèi jiā yīng, gù jìng jū tiān suí shùn shì jiān, qún cóng fēi rào, xiào líng xiǎn shèng.
受草東北不遠,有窣堵波,是菩薩將證佛果,青雀、群鹿呈祥之處。印度休徵,斯為嘉應,故淨居天隨順世間,群從飛繞,效靈顯聖。
pú tí shù dōng dà lù zuǒ yòu, gè yī sū dǔ bō, shì mó wáng ráo pú sà chù yě. pú sà jiāng zhèng fú guǒ, mó wáng quàn shòu lún wáng, cè shuō bù xíng, yīn yōu ér fǎn. mó wáng zhī nǚ qǐng wǎng yòu yān, pú sà wēi shén, shuāi biàn yě róng, fú léi cè zhàng, xiāng xié ér tuì.
菩提樹東大路左右,各一窣堵波,是魔王嬈菩薩處也。菩薩將證佛果,魔王勸受輪王,策說不行,殷憂而返。魔王之女請往誘焉,菩薩威神,衰變冶容,扶羸策杖,相攜而退。
pú sà shù xī běi jīng shè zhōng, yǒu jiā yè bō fó xiàng, jì chēng líng shèng, shí zhú guāng míng. wén zhū xiān jì yuē: ruò rén zhì chéng, xuán rào qī zhōu, zài suǒ shēng chù, dé sù mìng zhì.
菩薩樹西北精舍中,有迦葉波佛像,既稱靈聖,時燭光明。聞諸先記曰:若人至誠,旋繞七周,在所生處,得宿命智。
jiā yè bō fú jīng shè xī běi èr zhuān shì, gè yǒu dì shén zhī xiàng. xī zhě rú lái jiāng chéng zhèng jué, yī bào mó zhì, yī wèi fú zhèng. hòu rén niàn gōng, tú xíng jīng dé.
迦葉波佛精舍西北二磚室,各有地神之像。昔者如來將成正覺,一報魔至,一為佛證。後人念功,圖形旌德。
pú tí shù yuán xī běi bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, wèi yù jīn xiāng, gāo sì shí yú chǐ, cáo jǔ zhā guó shāng zhǔ zhī suǒ jiàn yě. xī cáo jǔ zhā guó yǒu dà shāng zhǔ, zōng shì tiān shén, cí qiú fú lì, qīng miè fó fǎ, bù xìn yīn guǒ. qí hòu jiāng zhū shāng lǚ, mào qiān yǒu wú, fàn zhōu nán hǎi, zāo fēng shī lù, bō tāo piāo làng, shí jīng sān suì, zī liáng qìng jié, hú kǒu bù chōng. tóng zhōu zhī rén, cháo bù móu xī, lù lì tóng zhì, niàn suǒ shì tiān, xīn lǜ yǐ láo, míng gōng bù jì. é jiàn dà shān, chóng yá jùn lǐng, liǎng rì lián huī, zhòng míng zhào lǎng. shí zhū shāng lǚ gèng xiāng wèi yuē: wǒ cáo yǒu fú, yù cǐ dà shān, yí yú zhōng zhǐ, dé zì ān lè. shāng zhǔ yuē: fēi shān yě, nǎi mó jié yú ěr. chóng yá jùn lǐng, xū liè yě liǎng rì lián huī, yǎn guāng yě. yán shēng wèi jìng, zhōu fān piāo còu. yú shì shāng zhǔ gào zhū lǚ yuē: wǒ wén guān zì zài pú sà yú zhū wēi è néng xuán ān lè, yí gè zhì chéng, chēng qí míng zì. suì jí tóng shēng, guī mìng chēng niàn. chóng shān jì yǐn, liǎng rì yì méi. é jiàn shā mén, wēi yí xiáng xù, zhàng xī líng xū, ér lái zhěng nì, bù yú shí ér zhì běn guó yǐ. yīn jí xìn xīn zhēn gù, qiú fú bù huí, jiàn sū dǔ bō, shì xiū gōng yǎng, yǐ yù jīn xiāng ní ér zhōu tú shàng xià. jì fā xìn xīn, lǜ qí tóng zhì, gōng lǐ shèng jī, guān pú tí shù. wèi xiá yán guī, yǐ yān huì shuò. shāng lǚ tóng yóu, gèng xiāng wèi yuē: shān chuān yōu jiān, xiāng guó liáo yuǎn, xī suǒ jiàn lì sū dǔ bō zhě, wǒ cáo zài cǐ, shuí qí sǎ sǎo? yán qì, xuán rào zhì cǐ, hū jiàn yǒu sū dǔ bō, hài qí yóu zhì, jí qián zhān chá, nǎi běn guó suǒ jiàn sū dǔ bō yě. gù jīn yìn dù yīn yǐ yù jīn wèi míng.
菩提樹垣西北不遠,有窣堵波,謂鬱金香,高四十餘尺,漕矩吒國商主之所建也。昔漕矩吒國有大商主,宗事天神,祠求福利,輕蔑佛法,不信因果。其後將諸商侶,貿遷有無,泛舟南海,遭風失路,波濤飄浪,時經三歲,資糧罄竭,糊口不充。同舟之人,朝不謀夕,戮力同志,念所事天,心慮已勞,冥功不濟。俄見大山,崇崖峻岭,兩日聯暉,重明照朗。時諸商侶更相慰曰:「我曹有福,遇此大山,宜於中止,得自安樂。」商主曰:「非山也,乃摩竭魚耳。崇崖峻岭,須鬛也;兩日聯暉,眼光也。」言聲未靜,舟帆飄湊。於是商主告諸侶曰:「我聞觀自在菩薩於諸危厄能旋安樂,宜各至誠,稱其名字。」遂即同聲,歸命稱念。崇山既隱,兩日亦沒。俄見沙門,威儀庠序,杖錫凌虛,而來拯溺,不逾時而至本國矣。因即信心貞固,求福不回,建窣堵波,式修供養,以鬱金香泥而周塗上下。既發信心,率其同志,躬禮聖跡,觀菩提樹。未暇言歸,已淹晦朔。商侶同游,更相謂曰:「山川悠間,鄉國遼遠,昔所建立窣堵波者,我曹在此,誰其灑掃?」言訖,旋繞至此,忽見有窣堵波,駭其由致,即前瞻察,乃本國所建窣堵波也。故今印度因以鬱金為名。
pú tí shù yuán dōng nán yú ní jū lǜ shù cè sū dǔ bō, bàng yǒu jīng shè, zhōng zuò fú zuò xiàng. xī rú lái chū zhèng fú guǒ, dà fàn tiān wáng yú cǐ quàn qǐng zhuǎn miào fǎ lún.
菩提樹垣東南隅尼拘律樹側窣堵波,傍有精舍,中作佛坐像。昔如來初證佛果,大梵天王於此勸請轉妙法輪。
pú tí shù yuán nèi, sì yú jiē yǒu dà sū dǔ bō. zài xī rú lái shòu jí xiáng cǎo yǐ, qù pú tí shù, xiān lì sì yú, dà dì zhèn dòng, zhì jīn gāng zuò, fāng dé ān jìng.
菩提樹垣內,四隅皆有大窣堵波。在昔如來受吉祥草已,趣菩提樹,先歷四隅,大地震動,至金剛座,方得安靜。
shù yuán zhī nèi, shèng jī lín cì, qiāng nán biàn jǔ.
樹垣之內,聖跡鱗次,羌難遍舉。
pú tí shù yuán fù jìn zhū jī
5.菩提樹垣附近諸跡
pú tí shù yuán wài, xī nán sū dǔ bō, fèng rǔ mí èr mù nǚ gù zhái. qí cè sū dǔ bō, mù nǚ yú cǐ zhǔ mí. cì cǐ sū dǔ bō, rú lái shòu mí chù yě.
菩提樹垣外,西南窣堵波,奉乳糜二牧女故宅。其側窣堵波,牧女於此煮糜。次此窣堵波,如來受糜處也。
nán mén wài yí jī
6.南門外遺蹟
pú tí shù yuán nán mén wài yǒu dà chí, zhōu qī bǎi yú bù, qīng lán chéng jìng, lóng yú qián zhái, pó luó mén xiōng dì chéng dà zì zài tiān mìng zhī suǒ záo yě. cì nán yī chí, zài xī rú lái chū chéng zhèng jué, fāng yù huàn zhuó, tiān dì shì wèi fó huà chéng. chí xī yǒu dà shí, fú huàn yī yǐ, fāng yù pù shài, tiān dì shì zì dà xuě shān chí lái yě. qí cè sū dǔ bō, rú lái yú cǐ nà gù yī. cì nán lín zhōng sū dǔ bō, rú lái shòu pín lǎo mǔ shī gù yī chù.
菩提樹垣南門外有大池,周七百餘步,清瀾澄鏡,龍魚潛宅,婆羅門兄弟承大自在天命之所鑿也。次南一池,在昔如來初成正覺,方欲浣濯,天帝釋為佛化成。池西有大石,佛浣衣已,方欲曝曬,天帝釋自大雪山持來也。其側窣堵波,如來於此納故衣。次南林中窣堵波,如來受貧老母施故衣處。
dì shì huà chí dōng lín zhōng, yǒu mù zhī lín tuó lóng wáng chí, qí shuǐ qīng hēi, qí wèi gān měi. xī àn yǒu xiǎo jīng shè, zhōng zuò fó xiàng. xī rú lái chū chéng zhèng jué, yú cǐ yàn zuò, qī rì rù dìng. shí cǐ lóng wáng jǐng wèi rú lái, jí yǐ qí shēn rào fú qī zā, huà chū duō tóu, fǔ chuí wèi gài, gù chí dōng àn yǒu qí shì yān.
帝釋化池東林中,有目支鄰陁龍王池,其水清黑,其味甘美。西岸有小精舍,中作佛像。昔如來初成正覺,於此宴坐,七日入定。時此龍王警衛如來,即以其身繞佛七匝,化出多頭,俯垂為蓋,故池東岸有其室焉。
mù zhī lín tuó lóng chí dōng, lín zhōng jīng shè yǒu fú léi shòu zhī xiàng. qí cè yǒu jīng xíng zhī suǒ, zhǎng qī shí yú bù, nán běi gè yǒu bēi bō luó shù. gù jīn tǔ sú, zhū yǒu yīng jí, xiāng yóu tú xiàng, duō méng chú chà. shì pú sà xiū kǔ xíng chù. rú lái wèi fú wài dào, yòu shòu mó qǐng, yú shì kǔ xíng liù nián, rì shí yī má yī mài, xíng róng qiáo cuì, fū tǐ léi jí, jīng xíng wǎng lái, pān shù hòu qǐ.
目支鄰陁龍池東,林中精舍有佛羸瘦之像。其側有經行之所,長七十餘步,南北各有卑缽羅樹。故今土俗,諸有嬰疾,香油塗像,多蒙除差。是菩薩修苦行處。如來為伏外道,又受魔請,於是苦行六年,日食一麻一麥,形容憔悴,膚體羸瘠,經行往來,攀樹後起。
pú sà kǔ xíng bēi bō luó shù cè, yǒu sū dǔ bō, shì ā ruò jiāo chén rú děng wǔ rén zhù chù. chū, tài zǐ zhī shě jiā yě, páng huáng shān zé, qī xī lín quán, shí jìng fàn wáng nǎi mìng wǔ rén suí zhān shì yān. tài zǐ jì xiū kǔ xíng, jiāo chén rú děng yì jí qín qiú.
菩薩苦行卑缽羅樹側,有窣堵波,是阿若憍陳如等五人住處。初,太子之舍家也,彷徨山澤,棲息林泉,時淨飯王乃命五人隨瞻侍焉。太子既修苦行,憍陳如等亦即勤求。
jiāo chén rú děng zhù chù dōng nán, yǒu sū dǔ bō, pú sà rù ní lián chán nà hé mù yù zhī chù. hé cè bù yuǎn, pú sà yú cǐ shòu shí rǔ mí. qí cè sū dǔ bō, èr zhǎng zhě xiàn chǎo mì chù. fú zài shù xià jié jiā diē zuò, jì rán yàn mò, shòu jiě tuō lè, guò qī rì hòu, fāng cóng dìng qǐ. shí èr shāng zhǔ xíng cì lín wài, ér bǐ lín zhōng shén gào shāng zhǔ yuē: shì zhǒng tài zǐ jīn zài cǐ zhōng, chū zhèng fú guǒ, xīn níng jì dìng, sì shí jiǔ rì wèi yǒu suǒ shí, suí yǒu fèng shàng, huò dà shàn lì. shí èr shāng zhǔ gè chí xíng zī chǎo mì fèng shàng, shì zūn nà shòu.
憍陳如等住處東南,有窣堵波,菩薩入尼連禪那河沐浴之處。河側不遠,菩薩於此受食乳糜。其側窣堵波,二長者獻麨蜜處。佛在樹下結加跌坐,寂然宴默,受解脫樂,過七日後,方從定起。時二商主行次林外,而彼林中神告商主曰:「釋種太子今在此中,初證佛果,心凝寂定,四十九日未有所食,隨有奉上,獲大善利。」時二商主各持行資麨蜜奉上,世尊納受。
zhǎng zhě xiàn chǎo cè, yǒu sū dǔ bō, sì tiān wáng fèng bō chù. shāng zhǔ jì xiàn chǎo mì, shì zūn sī yǐ hé qì shòu zhī. shí sì tiān wáng cóng sì fāng lái, gè chí jīn bō, ér yǐ fèng shàng. shì zūn mò rán, ér bù nà shòu, yǐ wèi chū jiā bù yí cǐ qì. sì tiān wáng shè jīn bō, fèng yín bō, nǎi zhì pō zhī liú lí mǎ nǎo chē qú zhēn zhū děng bō, shì zūn rú shì jiē bù wèi shòu. sì tiān wáng gè hái gōng, fèng chí shí bō, gàn qīng yìng chè, zhòng yǐ jìn xiàn. shì zūn duàn bǐ cǐ gù, ér zǒng shòu zhī, cì dì zhòng lěi, àn wèi yī bō, gù qí wài cè yǒu sì jì yān.
長者獻麨側,有窣堵波,四天王奉缽處。商主既獻麨蜜,世尊思以何器受之。時四天王從四方來,各持金缽,而以奉上。世尊默然,而不納受,以為出家不宜此器。四天王舍金缽,奉銀缽,乃至頗胝、琉璃、馬腦、車渠、真珠等缽,世尊如是皆不為受。四天王各還宮,奉持石缽,紺青映徹,重以進獻。世尊斷彼此故,而總受之,次第重壘,按為一缽,故其外側有四際焉。
sì tiān wáng xiàn bō cè bù yuǎn, yǒu sū dǔ bō, rú lái wèi mǔ shuō fǎ chù yě. rú lái jì chéng zhèng jué, chēng tiān rén shī, qí mǔ mó yé zì tiān gōng jiàng yú cǐ chù, shì zūn suí jī shì jiào lì xǐ. qí cè hé chí àn yǒu sū dǔ bō, zài xī rú lái xiàn zhū shén biàn huà yǒu yuán chù.
四天王獻缽側不遠,有窣堵波,如來為母說法處也。如來既成正覺,稱天人師,其母摩耶自天宮降於此處,世尊隨機示教利喜。其側涸池岸有窣堵波,在昔如來現諸神變化有緣處。
xiàn shén biàn cè yǒu sū dǔ bō, rú lái dù yōu lóu pín luó jiā yè bō sān xiōng dì jí qiān mén rén chù. rú lái fāng chuí shàn dǎo, suí yīng xiáng fú, shí yōu lóu pín luó jiā yè bō wǔ bǎi mén rén qǐng fó jiào, jiā yè bō yuē: wú yì yǔ ěr jù fǎn mí tú. yú shì xiāng cóng lái zhì fú suǒ. rú lái gào yuē: qì lù pí yī, shě jì huǒ jù. shí zhū fàn zhì gōng chéng shèng jiào, yǐ qí fú yòng tóu ní lián hé. nà dì jiā yè bō jiàn zhū jì qì suí liú piào fàn, yǔ qí mén rén hòu xiōng dòng jìng, jì jiàn gǎi zhé, yì suí rǎn yī. jiā yé jiā yè bō yǔ èr bǎi mén rén wén qí xiōng zhī shě fǎ yě, yì zhì fú suǒ, yuàn xiū fàn xíng.
現神變側有窣堵波,如來度優樓頻螺迦葉波三兄弟及千門人處。如來方垂善導,隨應降伏,時優樓頻螺迦葉波五百門人請佛教,迦葉波曰:「吾亦與爾俱返迷途。」於是相從來至佛所。如來告曰:「棄鹿皮衣,舍祭火具。」時諸梵志恭承聖教,以其服用投尼連河。捺地迦葉波見諸祭器隨流漂泛,與其門人候兄動靜,既見改轍,亦隨染衣。伽耶迦葉波與二百門人聞其兄之舍法也,亦至佛所,願修梵行。
dù jiā yè bō xiōng dì xī běi sū dǔ bō, shì rú lái fú jiā yè bō suǒ shì huǒ lóng chù. rú lái jiāng huà qí rén, xiān fú suǒ zōng, nǎi zhì fàn zhì huǒ lóng zhī shì. yè fēn yǐ hòu, lóng tǔ yān yàn, fú jì rù dìng, yì qǐ huǒ guāng, qí shì dòng rán, měng yàn yán chì. zhū fàn zhì shī kǒng huǒ hài fú, mò bù bēn fù, bēi hào mǐn xī. yōu lóu pín luó jiā yè bō wèi qí tú yuē: yǐ jīn guān zhī, wèi bì huǒ yě, dāng shì shā mén fú huǒ lóng ěr. rú lái nǎi yǐ huǒ lóng shèng zhì bō zhōng, qīng dàn chí shì wài dào mén rén. qí cè sū dǔ bō, wǔ bǎi dú jué tóng rù niè pán chù yě.
度迦葉波兄弟西北窣堵波,是如來伏迦葉波所事火龍處。如來將化其人,先伏所宗,乃至梵志火龍之室。夜分已後,龍吐煙焰,佛既入定,亦起火光,其室洞然,猛焰炎熾。諸梵志師恐火害佛,莫不奔赴,悲號愍惜。優樓頻螺迦葉波謂其徒曰:「以今觀之,未必火也,當是沙門伏火龍耳。」如來乃以火龍盛置缽中,清旦持示外道門人。其側窣堵波,五百獨覺同入涅槃處也。
mù zhī lín tuó lóng chí nán sū dǔ bō, jiā yè bō jiù rú lái nì shuǐ chù yě. jiā yè xiōng dì shí tuī shén tōng, yuǎn jìn yǎng dé, lí shù guī xīn. shì zūn fāng dǎo mí tú, dà quán shè huà, xìng bù mì yún, jiàng shù bào yǔ, zhōu fú suǒ jū, lìng dú wú shuǐ. jiā yè shì shí jiàn cǐ yún yǔ, wèi mén rén yuē: shā mén zhù chù jiāng bù piào nì? fàn zhōu lái jiù, nǎi jiàn shì zūn lǚ shuǐ rú dì, dǎo hé zhōng liú, shuǐ fèn shā xiàn. jiā yè jiàn yǐ, xīn fú ér tuì.
目支鄰陁龍池南窣堵波,迦葉波救如來溺水處也。迦葉兄弟時推神通,遠近仰德,黎庶歸心。世尊方導迷徒,大權攝化,興布密雲,降澍暴雨,周佛所居,令獨無水。迦葉是時見此雲雨,謂門人曰:「沙門住處將不漂溺?」泛舟來救,乃見世尊履水如地,蹈河中流,水分沙現。迦葉見已,心伏而退。
dōng mén wài yí jī
7.東門外遺蹟
pú tí shù yuán dōng mén wài èr sān lǐ, yǒu máng lóng shì. cǐ lóng zhě, yāng lèi sù jī, bào shòu shēng máng. rú lái zì qián zhèng jué shān yù qù pú tí shù, tú cì shì cè, lóng yǎn hū míng, nǎi jiàn pú sà jiāng qù fú shù, wèi pú sà yuē: rén jīn bù jiǔ dāng chéng zhèng jué. wǒ yǎn máng míng, yú zī yǐ jiǔ, yǒu fú xìng shì, wǒ yǎn zhé míng, xián jié zhī zhōng, guò qù sān fú chū xìng shì shí, yǐ dé míng shì. rén jīn zhì cǐ, wǒ yǎn hū kāi, yǐ gù zhī zhī, dāng chéng fó yǐ.
菩提樹垣東門外二三里,有盲龍室。此龍者,殃累宿積,報受生盲。如來自前正覺山欲趣菩提樹,途次室側,龍眼忽明,乃見菩薩將趣佛樹,謂菩薩曰:「仁今不久當成正覺。我眼盲冥,於茲已久,有佛興世,我眼輒明,賢劫之中,過去三佛出興世時,已得明視。仁今至此,我眼忽開,以故知之,當成佛矣。」
pú tí shù yuán dōng mén cè, yǒu sū dǔ bō, mó wáng bù pú sà zhī chù. chū, mó wáng zhī pú sà jiāng chéng zhèng jué yě, yòu luàn bù suí, yōu huáng wú lài, jí zhū shén zhòng, qí zhěng mó jūn, zhì bīng zhèn lǚ, jiāng xié pú sà. yú shì fēng yǔ piāo zhù, léi diàn huì míng, zòng huǒ fēi yān, yáng shā jī shí, bèi máo dùn zhī jù, jí xián shǐ zhī yòng. pú sà yú shì rù dà cí dìng, fán jué bīng zhàng biàn wèi lián huá. mó jūn hài bù, bēn chí tuì sàn. qí cè bù yuǎn yǒu èr sū dǔ bō, dì shì fàn wáng zhī suǒ jiàn yě.
菩提樹垣東門側,有窣堵波,魔王怖菩薩之處。初,魔王知菩薩將成正覺也,誘亂不遂,憂惶無賴,集諸神眾,齊整魔軍,治兵振旅,將脅菩薩。於是風雨飄注,雷電晦冥,縱火飛煙,揚沙激石,備矛盾之具,極弦矢之用。菩薩於是入大慈定,凡厥兵杖變為蓮華。魔軍駭怖,奔馳退散。其側不遠有二窣堵波,帝釋、梵王之所建也。
běi mén wài mó hē pú tí sēng jiā lán
8.北門外摩訶菩提僧伽藍
pú tí shù běi mén wài mó hē pú tí sēng jiā lán, qí xiān sēng jiā luó guó wáng zhī suǒ jiàn yě. tíng yǔ liù yuàn, guān gé sān céng, zhōu dǔ yuán qiáng gāo sān sì zhàng, jí gōng rén zhī miào, qióng dān qīng zhī shì. zhì yú fó xiàng, zhù yǐ jīn yín, fán jué zhuāng yán, cè yǐ zhēn bǎo. zhū sū dǔ bō gāo guǎng miào shì, zhōng yǒu rú lái shè lì, qí gǔ shè lì dà rú shǒu zhǐ jié, guāng rùn xiān bái, jiǎo chè zhōng wài. qí ròu shè lì rú dà zhēn zhū, sè dài hóng piǎo. měi suì zhì rú lái dà shén biàn yuè mǎn zhī rì, chū shì zhòng rén. jí yìn dù shí èr yuè sān shí rì, dāng cǐ zhēng yuè shí wǔ rì yě. cǐ shí yě, huò fàng guāng, huò yǔ huā. sēng tú jiǎn qiān rén, xí xué dà chéng shàng zuò bù fǎ, lǜ yí qīng sù, jiè xíng zhēn míng.
菩提樹北門外摩訶菩提僧伽藍,其先僧伽羅國王之所建也。庭宇六院,觀閣三層,周堵垣牆高三四丈,極工人之妙,窮丹青之飾。至於佛像,鑄以金銀,凡厥莊嚴,廁以珍寶。諸窣堵波高廣妙飾,中有如來舍利,其骨舍利大如手指節,光潤鮮白,皎徹中外。其肉舍利如大真珠,色帶紅縹。每歲至如來大神變月滿之日,出示眾人。(即印度十二月三十日,當此正月十五日也。)此時也,或放光,或雨花。僧徒減千人,習學大乘上座部法,律儀清肅,戒行貞明。
xī zhě, nán hǎi sēng jiā luó guó, qí wáng chún xìn fó fǎ, fā zì tiān rán. yǒu zú dì chū jiā, xiǎng fú shèng jī, yuǎn yóu yìn dù, yù zhū jiā lán, xián qīng biān bǐ. yú shì fǎn jī běn guó, wáng gōng yuǎn yíng, shā mén bēi gěng, shì ruò bù néng yán. wáng yuē: jiāng hé suǒ fù, ruò cǐ yīn yōu? shā mén yuē: píng shì guó wēi, yóu fāng wèn dào, jī lǚ yì yù, zài lí hán shǔ, dòng zāo líng rǔ, yǔ jiàn jī qiào. fù sī yōu chǐ, jù dé huān xīn? wáng yuē: ruò shì zhě hé wèi yě? yuē: chéng yuàn dài wáng fú tián wèi yì, yú zhū yìn dù jiàn lì jiā lán, jì jīng shèng jī, yòu shàn gāo míng, fú zī xiān wáng, ēn jí hòu sì. yuē: sī shì shén měi, wén zhī hé wǎn? yú shì yǐ guó zhōng zhòng bǎo xiàn yìn dù wáng. wáng jì nà gòng, yì cún huái yuǎn, wèi shǐ chén yuē: wǒ jīn jiāng hé chí bào lái mìng? shǐ chén yuē: sēng jiā luó wáng qǐ shǒu yìn dù dà jí xiáng wáng! dài wáng wēi dé yuǎn zhèn, huì zé xiá bèi. xià tǔ shā mén, qīn fēng mù huà, gǎn yóu shàng guó, zhǎn jìng shèng jī, yù zhū jiā lán, mò zhī jiàn guǎn, jiān xīn yǐ jí, méng chǐ ér guī. qiè tú yuǎn móu, yí fàn lái yè, yú zhū yìn dù jiàn yī jiā lán, shǐ kè yóu qǐ shì, xī jiān yǒu suǒ, liǎng guó jiāo huān, xíng rén wú tì. wáng yuē: rú lái qián huà, yí fēng sī zài, shèng jī zhī suǒ, rèn qǔ yī yān. shǐ zhě fèng cí bào mìng, qún chén bài hè, suì nǎi jí zhū shā mén, píng yì jiàn lì. shā mén yuē: pú tí shù zhě, qù lái zhū fú xián cǐ zhèng shèng, kǎo zhī yì yì, wú chū cǐ móu. yú shì shě guó zhēn bǎo, jiàn cǐ jiā lán, yǐ qí guó sēng ér xiū gōng yǎng, nǎi kè tóng wèi jì yuē: fū zhōu gěi wú sī, zhū fú zhì jiào huì jì yǒu yuán, xiān shèng míng xùn. jīn wǒ xiǎo zi, pī chéng wáng yè, shì jiàn jiā lán, yòng jīng shèng jī, fú zī zǔ kǎo, huì bèi lí yuán. wéi wǒ guó sēng ér dé zì zài, jí yǒu guó rén yì tóng sēng lì. chuán zhī hòu sì, yǒng yǒng wú qióng. gù cǐ jiā lán duō zhí shī zi guó sēng yě.
昔者,南海僧伽羅國,其王淳信佛法,發自天然。有族弟出家,想佛聖跡,遠遊印度,寓諸伽藍,咸輕邊鄙。於是返跡本國,王躬遠迎,沙門悲耿,似若不能言。王曰:「將何所負,若此殷憂?」沙門曰:「憑恃國威,遊方問道,羈旅異域,載罹寒暑,動遭凌辱,語見譏誚。負斯憂恥,詎得歡心?」王曰:「若是者何謂也?」曰:「誠願大王福田為意,於諸印度建立伽藍,既旌聖跡,又擅高名,福資先王,恩及後嗣。」曰:「斯事甚美,聞之何晚?」於是以國中重寶獻印度王。王既納貢,義存懷遠,謂使臣曰:「我今將何持報來命?」使臣曰:「僧伽羅王稽首印度大吉祥王!大王威德遠振,惠澤遐被。下土沙門,欽風慕化,敢游上國,展敬聖跡,寓諸伽藍,莫之見館,艱辛已極,蒙恥而歸。竊圖遠謀,貽範來葉,於諸印度建一伽藍,使客游乞士,息肩有所,兩國交歡,行人無替。」王曰:「如來潛化,遺風斯在,聖跡之所,任取一焉。」使者奉辭報命,群臣拜賀,遂乃集諸沙門,評議建立。沙門曰:「菩提樹者,去來諸佛咸此證聖,考之異議,無出此謀。」於是舍國珍寶,建此伽藍,以其國僧而修供養,乃刻銅為記曰:「夫周給無私,諸佛至教;惠濟有緣,先聖明訓。今我小子,丕承王業,式建伽藍,用旌聖跡,福資祖考,惠被黎元。唯我國僧而得自在,及有國人亦同僧例。傳之後嗣,永永無窮。」故此伽藍多執師子國僧也。
ān jū yuè rì
9.安居月日
pú tí shù nán shí yú lǐ, shèng jī xiāng lín, nán yǐ bèi jǔ. měi suì bǐ qiū jiě ān jū, sì fāng fǎ sú bǎi qiān wàn zhòng, qī rì qī yè, chí xiāng huā, gǔ yīn lè, biàn yóu lín zhōng, lǐ bài gōng yǎng. yìn dù sēng tú yī fú shèng jiào, jiē yǐ shì luó fá ná yuè qián bàn yī rì rù yǔ ān jū, dāng cǐ wǔ yuè shí liù rì yǐ è shī fù yǔ dū yuè hòu bàn shí wǔ rì jiě yǔ ān jū, dāng cǐ bā yuè shí wǔ rì. yìn dù yuè míng, yī xīng ér jiàn, gǔ jīn bù yì, zhū bù wú chà. liáng yǐ fāng yán wèi róng, chuán yì yǒu miù, fēn shí jì yuè, zhì sī guāi yì, gù yǐ sì yuè shí liù rì rù ān jū, qī yuè shí wǔ rì jiě ān jū yě.
菩提樹南十餘里,聖跡相鄰,難以備舉。每歲比丘解安居,四方法俗百千萬眾,七日七夜,持香花,鼓音樂,遍游林中,禮拜供養。印度僧徒依佛聖教,皆以室羅伐拿月前半一日入雨安居,當此五月十六日;以頞濕縛庾闍月後半十五日解雨安居,當此八月十五日。印度月名,依星而建,古今不易,諸部無差。良以方言未融,傳譯有謬,分時計月,致斯乖異,故以四月十六日入安居,七月十五日解安居也。