mó jiē tuó guó xià
○摩揭陁國(下)
shí bā xiāng xiàng chí
△十八、香象池
pú tí shù dōng dù ní lián chán nà hé, dà lín zhōng yǒu sū dǔ bō. qí běi yǒu chí, xiāng xiàng shì mǔ chù yě. rú lái zài xī xiū pú sà xíng, wèi xiāng xiàng zi, jū běi shān zhōng, yóu cǐ chí cè. qí mǔ máng yě, cǎi ǒu gēn, jí qīng shuǐ, gōng xíng xiào yǎng, yǔ shí tuī yí. shǔ yǒu yī rén, yóu lín mí lù, páng huáng wǎng lái, bēi hào tòng kū. xiàng zi wén ér mǐn yān, dǎo zhī yǐ shì guī lù. shì rén jì hái, suì bái wáng yuē: wǒ zhī xiāng xiàng yóu shě lín sǒu, cǐ qí huò yě, kě wǎng bǔ zhī. wáng nà qí yán, xìng bīng wǎng shòu, shì rén qián dǎo, zhǐ xiàng shì wáng, jí shí liǎng bì duò luò, ruò yǒu zhǎn jié zhě. qí wáng suī jīng cǐ yì, réng fù xiàng zi yǐ guī. xiàng zi jì yǐ wéi zhí duō shí, ér bù shí shuǐ cǎo, diǎn jiù zhě yǐ wén, wáng suì qīn wèn zhī. xiàng zǐ yuē: wǒ mǔ máng míng, lèi rì jī è, jīn jiàn yōu è, jù néng gān shí? wáng mǐn qí qíng yě, gù suì fàng zhī.
菩提樹東渡尼連禪那河,大林中有窣堵波。其北有池,香象侍母處也。如來在昔修菩薩行,為香象子,居北山中,游此池側。其母盲也,采藕根,汲清水,恭行孝養,與時推移。屬有一人,游林迷路,彷徨往來,悲號慟哭。象子聞而愍焉,導之以示歸路。是人既還,遂白王曰:「我知香象游舍林藪,此奇貨也,可往捕之。」王納其言,興兵往狩,是人前導,指象示王,即時兩臂墮落,若有斬截者。其王雖驚此異,仍縛象子以歸。象子既已維縶多時,而不食水草,典廄者以聞,王遂親問之。象子曰:「我母盲冥,累日飢餓,今見幽厄,詎能甘食?」王愍其情也,故遂放之。
qí cè sū dǔ bō qián jiàn shí zhù, shì xī jiā yè bō fú yú cǐ yàn zuò. qí cè yǒu guò qù sì fó zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
其側窣堵波前建石柱,是昔迦葉波佛於此宴坐。其側有過去四佛座及經行遺蹟之所。
shí jiǔ wài dào fā è yuàn chù
十九、外道發惡願處
sì fó zuò dōng dù mò hē hé, zhì dà lín zhōng, yǒu shí zhù, shì wài dào rù dìng jí fā è yuàn chù. xī yǒu wài dào yù tóu lán zi zhě, zhì yì yān xiá, shēn yí cǎo zé, yú cǐ fǎ lín qī shén nì jī. jì jù wǔ shén tōng, dé dì yī yǒu dìng. mó jiē tuó wáng tè shēn zōng jìng, měi zhì zhōng shí, qǐng jiù gōng shí. yù tóu lán zi líng xū lǚ kōng, wǎng lái wú tì. mó jiē tuó wáng hòu shí zhān wàng, yì jì zhì yǐ, pěng jiē zhì zuò. wáng jiāng chū yóu, yù wěi liú shì, jiǎn zhuó zhōng gōng, wú kān chéng mìng. yǒu shǎo xī nǚ, shū shèn lìng yí, jì qīn qiě xián, wú chū qí yòu. mó jiē tuó wáng zhào ér mìng yuē: wú fāng yuǎn yóu, jiāng yǒu suǒ wěi, ěr yí xī xīn, shèn zhōng qí shì. bǐ yù tóu lán xiān, sù suǒ zōng jìng, shí zhì lái fàn, rú wǒ suǒ fèng. chì jiè jì yǐ, biàn jí xún lǎn. shào nǚ chéng zhǐ, zhān hòu rú yí, dà xiān zhì yǐ, pěng ér zhì zuò. yù tóu lán zi jì chù nǚ rén, qǐ yù jiè rǎn, tuì shī shén tōng, fàn qì yán guī, bù dé xū yóu. xīn zhōng kuì chǐ, guǐ wèi nǚ yuē: wǒ bǐ xiū dào yè, rù dìng yí shén, líng xū wǎng lái, lüè wú xiá jǐng, guó rén yuàn dǔ, wén zhī jiǔ yǐ. rán xiān dá chuí xùn, lì wù wèi wù, qǐ shǒu dú shàn, wàng qí jiān jì? jīn yù cóng mén ér chū, lǚ dì ér wǎng, shǐ fū dǔ jiàn zhī tú, xián méng fú lì. wáng nǚ wén yǐ, xuān gào yuǎn jìn, shì shí rén yǐ chí jìng, sǎ sǎo qú lù, bǎi qiān wàn zhòng, zhù wàng lái yí. yù tóu lán zi bù zì wáng gōng, zhì bǐ fǎ lín. yàn zuò rù dìng, xīn chí wài jìng, qī lín zé wū niǎo yīng zhuàn, lín chí nǎi yú biē xuān shēng, qíng sàn xīn luàn, shī shén fèi dìng. nǎi shēng fèn huì, jí fā è yuàn: yuàn wǒ dāng lái wèi bào è shòu, lí shēn niǎo yì, bó shí shēng lèi, shēn guǎng sān qiān lǐ, liǎng chì gè guǎng qiān wǔ bǎi lǐ, tóu lín dàn zhū yǔ shǔ, rù liú shí bǐ shuǐ shēng. fā yuàn jì yǐ, fèn xīn jiàn xī, qín qiú qǐng zhī, fù dé běn dìng. bù jiǔ mìng zhōng, shēng dì yī yǒu tiān, shòu bā wàn jié. rú lái jì zhī, tiān shòu bì yǐ, dāng guǒ xī yuàn, dé cǐ bì shēn, cóng shì liú zhuǎn è dào, wèi qī chū lí.
四佛座東渡莫訶河,至大林中,有石柱,是外道入定及發惡願處。昔有外道郁頭藍子者,志逸煙霞,身遺草澤,於此法林棲神匿跡。既具五神通,得第一有定。摩揭陁王特深宗敬,每至中時,請就宮食。郁頭藍子凌虛履空,往來無替。摩揭陁王候時瞻望,亦既至已,捧接置座。王將出遊,欲委留事,簡擢中宮,無堪承命。有少息女,淑慎令儀,既親且賢,無出其右。摩揭陁王召而命曰:「吾方遠遊,將有所委,爾宜悉心,慎終其事。彼郁頭藍仙,宿所宗敬,時至來飯,如我所奉。」敕誡既已,便即巡覽。少女承旨,瞻候如儀,大仙至已,捧而置座。郁頭藍子既觸女人,起欲界染,退失神通,飯訖言歸,不得虛游。心中愧恥,詭謂女曰:「我比修道業,入定怡神,凌虛往來,略無暇景,國人願睹,聞之久矣。然先達垂訓,利物為務,豈守獨善,忘其兼濟?今欲從門而出,履地而往,使夫睹見之徒,咸蒙福利。」王女聞已,宣告遠近,是時人以馳競,灑掃衢路,百千萬眾,佇望來儀。郁頭藍子步自王宮,至彼法林。宴坐入定,心馳外境,棲林則烏鳥嚶囀,臨池乃魚鱉喧聲,情散心亂,失神廢定。乃生忿恚,即發惡願:「願我當來為暴惡獸,狸身鳥翼,搏食生類,身廣三千里,兩翅各廣千五百里,投林啖諸羽屬,入流食彼水生。」發願既已,忿心漸息,勤求頃之,復得本定。不久命終,生第一有天,壽八萬劫。如來記之,天壽畢已,當果昔願,得此弊身,從是流轉惡道,未期出離。
èr shí jī zú shān jí dà jiā yè gù shì
二十、雞足山及大迦葉故事
mò hē hé dōng rù dà lín yě, xíng bǎi yú lǐ, zhì qū qū jū wù fǎn. zhā bō tuó shān, táng yán jī zú yì wèi jù lú bō tuó shān. táng yán zūn zú shān. gāo luán qiào wú jí, shēn hè dòng wú yá, shān lù xī jiàn, qiáo lín luó gǔ, gǎng cén lǐng zhàng, fán cǎo bèi yán, jùn qǐ sān fēng, bàng tǐng jué è, qì jiāng tiān jiē, xíng yǔ yún tóng. qí hòu zūn zhě dà jiā yè bō jū zhōng jì miè, bù gǎn zhǐ yán, gù yún zūn zú. mó hē jiā yè bō zhě, shēng wén dì zǐ yě, dé liù shén tōng, jù bā jiě tuō. rú lái huà yuán sī bì, chuí jiāng niè pán, gào jiā yè bō yuē: wǒ yú kuàng jié qín xiū kǔ xíng, wèi zhū zhòng shēng qiú wú shàng fǎ, xī suǒ yuàn qī, jīn yǐ guǒ mǎn. wǒ jīn jiāng yù rù dà niè pán, yǐ zhū fǎ cáng zhǔ lèi yú rǔ, zhù chí xuān bù, wù yǒu shī zhuì. yí mǔ suǒ xiàn jīn lòu jiā shā, cí shì chéng fó, liú yǐ chuán fù. wǒ yí fǎ zhōng zhū xiū xíng zhě, ruò bǐ qiū bǐ qiū ní wū bō suǒ jiā táng yán jìn shì nán. jiù yuē yī pú sāi, yòu yuē yōu pó sāi, jiē é huà. wū bō sī jiā, táng yán jìn shì nǚ. jiù yuē yōu pó sī, yòu yuē yōu pó yí, jiē é yě. jiē xiān jì dù, lìng lí liú zhuǎn. jiā yè chéng zhǐ, zhù chí zhèng fǎ. jié jí jì yǐ, zhì dì èr shí nián, yàn shì wú cháng, jiāng rù jì miè, nǎi wǎng jī zú shān. shān yīn ér shàng, qū pán qǔ lù, zhì xī nán gǎng. shān fēng xiǎn zǔ, yá jìng pán báo, nǎi yǐ xī kòu, pōu zhī rú gē. shān jìng jì kāi, zhú lù ér jìn, pán yū qū zhé, huí hù xié tōng, zhì yú shān dǐng, dōng běi miàn chū. jì rù sān fēng zhī zhōng, pěng fú jiā shā ér lì, yǐ yuàn lì gù, sān fēng liǎn fù, gù jīn cǐ shān sān jí lóng qǐ. dāng lái cí shì shì zūn zhī xìng shì yě, sān huì shuō fǎ zhī hòu, yú yǒu wú liàng jiāo màn zhòng shēng, jiāng dēng cǐ shān, zhì jiā yè suǒ, cí shì dàn zhǐ, shān fēng zì kāi. bǐ zhū zhòng shēng jì jiàn jiā yè, gèng zēng jiāo màn. shí dà jiā yè shòu yī zhì cí, lǐ jìng yǐ bì, shēn shēng xū kōng, shì zhū shén biàn, huà huǒ fén shēn, suì rù jì miè. shí zhòng zhān yǎng, jiāo màn xīn chú, yīn ér gǎn wù, jiē zhèng shèng guǒ. gù jīn shān shàng jiàn sū dǔ bō, jìng yè yuǎn wàng, huò jiàn míng jù. jí yǒu dēng shān, suì wú suǒ dǔ.
莫訶河東入大林野,行百餘里,至屈屈(居勿反)。吒播陁山,(唐言雞足)亦謂窶盧播陀山。(唐言尊足山。)高巒峭無極,深壑洞無涯,山麓谿澗,喬林羅谷,崗岑嶺嶂,繁草被岩,峻起三峰,傍挺絕崿,氣將天接,形與雲同。其後尊者大迦葉波居中寂滅,不敢指言,故云尊足。摩訶迦葉波者,聲聞弟子也,得六神通,具八解脫。如來化緣斯畢,垂將涅槃,告迦葉波曰:「我於曠劫勤修苦行,為諸眾生求無上法,昔所願期,今已果滿。我今將欲入大涅槃,以諸法藏囑累於汝,住持宣布,勿有失墜。姨母所獻金鏤袈裟,慈氏成佛,留以傳付。我遺法中諸修行者,若比丘、比丘尼、鄔波索迦、(唐言近事男。舊曰伊蒱塞,又曰優婆塞,皆訛化。)鄔波斯迦,(唐言近事女。舊曰優婆斯,又曰優婆夷,皆訛也。)皆先濟渡,令離流轉。」迦葉承旨,住持正法。結集既已,至第二十年,厭世無常,將入寂滅,乃往雞足山。山陰而上,屈盤取路,至西南崗。山峰險阻,崖徑槃薄,乃以錫扣,剖之如割。山徑既開,逐路而進,槃紆曲折,回互斜通,至於山頂,東北面出。既入三峰之中,捧佛袈裟而立,以願力故,三峰斂覆,故今此山三脊隆起。當來慈氏世尊之興世也,三會說法之後,余有無量憍慢眾生,將登此山,至迦葉所,慈氏彈指,山峰自開。彼諸眾生既見迦葉,更增憍慢。時大迦葉授衣致辭,禮敬已畢,身升虛空,示諸神變,化火焚身,遂入寂滅。時眾瞻仰,憍慢心除,因而感悟,皆證聖果。故今山上建窣堵波,靜夜遠望,或見明炬。及有登山,遂無所睹。
èr shí yī fó tuó fá nà shān jí zhàng lín
二十一、佛陀伐那山及杖林
jī zú shān dōng běi xíng bǎi yú lǐ, zhì fó tuó fá nà shān. fēng yá chóng jùn, yǎn è yǐn lín. yán jiān shí bǎo, fú cháng jiàng zhǐ. bàng yǒu bān shí, dì shì fàn tiān mó niú tóu zhān tán tú shì rú lái, jīn qí shí shàng yú xiāng yù liè. wǔ bǎi luó hàn qián líng yú cǐ, zhū yǒu gǎn yù, huò dé dǔ jiàn, shí zuò shā mí zhī xíng, rù lǐ qǐ shí. huò yǐn huò xiǎn, líng qí zhī jī, chà nán yǐ shù.
雞足山東北行百餘里,至佛陀伐那山。峰崖崇峻,巘崿隱嶙。岩間石寶,佛嘗降止。傍有般石,帝釋、梵天摩牛頭栴檀塗飾如來,今其石上余香郁烈。五百羅漢潛靈於此,諸有感遇,或得睹見,時作沙彌之形,入里乞食。或隱或顯,靈奇之跡,差難以述。
fó tuó fá nà shān kōng gǔ zhōng dōng xíng sān shí yú lǐ, zhì xiè yí jié fǎn. sè zhī lín. táng yán zhàng lín. lín zhú xiū jìn, bèi shān mí gǔ. qí xiān yǒu pó luó mén, wén shì jiā fú shēn zhǎng zhàng liù, cháng huái yí huò, wèi zhī xìn yě, nǎi yǐ zhàng liù zhú zhàng, yù liàng fú shēn. héng yú zhàng duān chū guò zhàng liù, rú shì zēng gāo, mò néng qióng shí, suì tóu zhàng ér qù, yīn zhí gēn yān. zhōng yǒu dà sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. rú lái zài xī, yú cǐ qī rì wèi zhū tiān rén xiàn dà shén tōng, shuō shēn miào fǎ.
佛陀伐那山空谷中東行三十餘里,至泄(移結反。)瑟知林。(唐言杖林。)林竹修勁,被山彌谷。其先有婆羅門,聞釋迦佛身長丈六,常懷疑惑,未之信也,乃以丈六竹杖,欲量佛身。恆於杖端出過丈六,如是增高,莫能窮實,遂投杖而去,因植根焉。中有大窣堵波,無憂王之所建也。如來在昔,於此七日為諸天人現大神通,說深妙法。
shèng jūn gù shì
1.勝軍故事
zhàng lín zhōng jìn yǒu wū bō suǒ jiā dū yé xī nà zhě, táng yán shèng jūn. xī yìn dù shā dì lì zhǒng yě, zhì shàng yí jiǎn, qíng yuè chū lín, jī jū huàn jìng, xīn yóu zhēn jì, nèi wài diǎn jí, qióng jiū yōu wēi, cí lùn qīng gāo, yí fàn xián yǎ. zhū shā mén pó luó mén wài dào yì xué guó wáng dà chén zhǎng zhě háo yòu, xiāng qù tōng yè, fú yīng qǐng yì. shòu yè mén rén, shí shì ér liù. nián jiàn qī shí, dān dú bù juàn, yú yì juān fèi, wéi xí fú jīng, cè lì shēn xīn, bù shě zhòu yè. yìn dù zhī fǎ, xiāng mò wèi ní, zuò xiǎo sū dǔ bō, gāo wǔ liù cùn, shū xiě jīng wén, yǐ zhì qí zhōng, wèi zhī fǎ shè lì yě. shù jiàn yíng jī, jiàn dà sū dǔ bō, zǒng jù yú nèi, cháng xiū gōng yǎng. gù shèng jūn zhī wèi yè yě, kǒu zé xuān shuō miào fǎ, dǎo yòu xué rén, shǒu nǎi zuò sū dǔ bō, shì chóng shèng fú, yè yòu jīng xíng lǐ sòng, yàn zuò sī wéi, qǐn shí bù huáng, zhòu yè wú dài. nián bǎi suì yǐ, zhì yè bù shuāi. sān shí nián jiān, fán zuò qī jū zhī táng yán yì. fǎ shè lì sū dǔ bō. měi mǎn yī jū zhī, jiàn dà sū dǔ bō, ér zǒng zhì zhōng, shèng xiū gōng yǎng, qǐng zhū sēng zhòng, fǎ huì chēng qìng. qí shí shén guāng zhú yào, líng yì zhāo zhāng. zì zī jué hòu, shí fàng guāng míng.
杖林中近有鄔波索迦闍耶犀那者,(唐言勝軍)。西印度剎帝利種也,志尚夷簡,情悅出林,跡居幻境,心游真際,內外典籍,窮究幽微,辭論清高,儀範閒雅。諸沙門、婆羅門、外道異學、國王、大臣、長者、豪右,相趣通謁,伏膺請益。受業門人,十室而六。年漸七十,耽讀不倦,余藝捐廢,惟習佛經,策勵身心,不舍晝夜。印度之法,香末為泥,作小窣堵波,高五六寸,書寫經文,以置其中,謂之法舍利也。數漸盈積,建大窣堵波,總聚於內,常修供養。故勝軍之為業也,口則宣說妙法,導誘學人,手乃作窣堵波,式崇勝福,夜又經行禮誦,宴坐思惟,寢食不遑,晝夜無怠。年百歲矣,志業不衰。三十年間,凡作七拘胝(唐言億。)法舍利窣堵波。每滿一拘胝,建大窣堵波,而總置中,盛修供養,請諸僧眾,法會稱慶。其時神光燭曜,靈異昭彰。自茲厥後,時放光明。
zhàng lín fù jìn zhū jī
2.杖林附近諸跡
zhàng lín xī nán shí yú lǐ, dà shān yáng yǒu èr wēn quán, qí shuǐ shén rè. zài xī rú lái huà chū cǐ shuǐ, yú zhōng yù yān. jīn zhě shàng cún, qīng liú wú jiǎn, yuǎn jìn zhī rén, jiē lái jiù yù, shěn ē sù zhěn, duō yǒu chú chà. qí bàng zé yǒu sū dǔ bō, rú lái jīng xíng zhī chù yě.
杖林西南十餘里,大山陽有二溫泉,其水甚熱。在昔如來化出此水,於中浴焉。今者尚存,清流無減,遠近之人,皆來就浴,沈痾宿疹,多有除差。其傍則有窣堵波,如來經行之處也。
zhàng lín dōng nán xíng liù qī lǐ, zhì dà shān, héng lǐng zhī qián yǒu shí sū dǔ bō. xī rú lái yǔ sān yuè wèi zhū rén tiān yú cǐ shuō fǎ, shí pín pí suō luó wáng yù lái tīng fǎ, nǎi shū shān jī shí, lěi jiē yǐ jìn, guǎng èr shí yú bù, zhǎng sān sì lǐ.
杖林東南行六七里,至大山,橫嶺之前有石窣堵波。昔如來雨三月為諸人天於此說法,時頻毗娑羅王欲來聽法,乃疏山積石,壘階以進,廣二十餘步,長三四里。
dà shān běi sān sì lǐ, yǒu gū shān, xī guǎng bó xiān rén qī yǐn yú cǐ, záo yá wèi shì, yú zhǐ shàng cún. chuán jiào mén rén, yí fēng yóu shàn.
大山北三四里,有孤山,昔廣博仙人棲隱於此,鑿崖為室,余趾尚存。傳教門人,遺風猶扇。
gū shān dōng běi sì wǔ lǐ, yǒu xiǎo gū shān, shān bì shí shì guǎng mào kě zuò qiān yú rén yǐ. rú lái zài xī yú cǐ sān yuè shuō fǎ. shí shì shàng yǒu dà pán shí, dì shì fàn tiān mó niú tóu zhān tán tú shì fú shēn, shí shàng yú xiāng, yú jīn yù liè.
孤山東北四五里,有小孤山,山壁石室廣袤可坐千餘人矣。如來在昔於此三月說法。石室上有大磐石,帝釋、梵天磨牛頭旃檀塗飾佛身,石上餘香,於今郁烈。
ā sù luò gōng yì shì
3.阿素洛宮異事
shí shì xī nán yú yǒu yán xiù, yìn dù wèi zhī ā sù luò jiù yuē ā xiū luó, yòu yuē ā xū lún, yòu yuē ā sū luó, jiē é yě. gōng yě. wǎng yǒu hào shì zhě, shēn xián zhòu shù, gù chóu mìng lǚ, shí yǒu sì rén, yuē qì tóng zhì, rù cǐ yán xiù. xíng sān sì shí lǐ, kuò rán dà míng, nǎi jiàn chéng yì tái guān, jiē shì jīn yín liú lí. shì rén zhì yǐ, yǒu zhū shào nǚ zhù lì mén cè, huān xǐ yíng jiē, shén jiā lǐ yù. yú shì jiàn jìn zhì nèi chéng mén, yǒu èr bì shǐ gè pěng jīn pán, shèng mǎn huā xiāng, ér lái yíng hòu. wèi zhū rén yuē: yí jiù chí yù, tú guān xiāng huā, yǐ ér hòu rù, sī wèi měi yǐ. wéi bǐ shù shì, yí shí sù jìn. yú shí sān rén suì jí mù yù, jí rù chí yǐ, huǎng ruò yǒu wàng, nǎi zuò dào tián zhōng, qù cǐ zhī běi píng chuān zhōng, yǐ sān sì shí lǐ yǐ.
石室西南隅有岩岫,印度謂之阿素洛(舊曰阿修羅,又曰阿須倫,又曰阿蘇羅,皆訛也。)宮也。往有好事者,深閒咒術,顧儔命侶,十有四人,約契同志,入此岩岫。行三四十里,廓然大明,乃見城邑台觀,皆是金銀琉璃。是人至已,有諸少女佇立門側,歡喜迎接,甚加禮遇。於是漸進至內城門,有二婢使各捧金盤,盛滿花香,而來迎候。謂諸人曰:「宜就池浴,塗冠香花,已而後入,斯為美矣。唯彼術士,宜時速進。」餘十三人遂即沐浴,即入池已,恍若有忘,乃坐稻田中,去此之北平川中,已三四十里矣。
zhàn dào
4.棧道
shí shì cè yǒu zhàn dào, guǎng shí yú bù, zhǎng sì wǔ lǐ. xī pín pí pó luó wáng jiāng wǎng fú suǒ, nǎi zhǎn shí tōng gǔ, shū yá dǎo chuān, huò lěi shí, huò záo yán, zuò wèi jiē jí, yǐ zhì fú suǒ.
石室側有棧道,廣十餘步,長四五里。昔頻毗婆羅王將往佛所,乃斬石通谷,疏崖導川,或壘石,或鑿岩,作為階級,以至佛所。
èr shí èr shàng máo gōng chéng jiù wáng shè chéng
二十二、上茅宮城(舊王舍城)
cóng cǐ dà shān zhōng dōng xíng liù shí yú lǐ, zhì jǔ shē jiē luó bǔ luó chéng. táng yán shàng máo gōng chéng. shàng máo gōng chéng, mó jiē tuó guó zhī zhèng zhōng, gǔ xiān jūn wáng zhī suǒ dōu, duō chū shèng shàng jí xiáng xiāng máo, yǐ gù wèi zhī shàng máo chéng yě. chóng shān sì zhōu, yǐ wèi wài guō, xī tōng xiá jìng, běi pì shān mén, dōng xī zhǎng, nán běi xiá, zhōu yī bǎi wǔ shí yú lǐ. nèi chéng yú zhǐ zhōu sān shí yú lǐ. jié ní jiā shù biàn zhū qī jìng, huā hán shū fù, sè làn huáng jīn, mù chūn zhī yuè, lín jiē jīn sè.
從此大山中東行六十餘里,至矩奢揭羅補羅城。(唐言上茅宮城。)上茅宮城,摩揭陁國之正中,古先君王之所都,多出勝上吉祥香茅,以故謂之上茅城也。崇山四周,以為外郭,西通峽徑,北辟山門,東西長,南北狹,周一百五十餘里。內城余趾周三十餘里。羯尼迦樹遍諸蹊徑,花含殊馥,色爛黃金,暮春之月,林皆金色。
fú zuì xiàng yí jī
1.伏醉象遺蹟
gōng chéng běi mén wài yǒu sū dǔ bō, shì tí pó dá duō yǔ wèi shēng yuàn wáng gòng wèi qīn yǒu, nǎi fàng hù cái zuì xiàng, yù hài rú lái. rú lái zhǐ duān chū wǔ shī zi, zuì xiàng yú cǐ xún fú ér qián.
宮城北門外有窣堵波,是提婆達多與未生怨王共為親友,乃放護財醉象,欲害如來。如來指端出五師子,醉象於此馴伏而前。
shè lì fú zhèng guǒ gù shì
2.舍利弗證果故事
fú zuì xiàng dōng běi yǒu sū dǔ bō, shì shè lì zǐ wén ā shī pó shì bǐ qiū táng yán mǎ shèng. shuō fǎ zhèng guǒ zhī chù. chū, shè lì zǐ zài jiā yě, gāo cái yǎ liàng, jiàn zhòng dāng shí, mén shēng xué tú, chuán yǐ shòu yè. cǐ shí jiāng rù wáng shè dài chéng, mǎ shèng bǐ qiū yì fāng qǐ shí. shí shè lì zǐ yáo jiàn mǎ shèng, wèi mén shēng yuē: bǐ lái zhě shén xiáng xù, bù zhèng shèng guǒ. qǐ sī diào jì? yí shǎo zhù dài, guān qí jìn qù. mǎ shèng bǐ qiū yǐ zhèng luó hàn, xīn dé zì zài, róng zhǐ hé yǎ, zhèn xī lái yí. shè lì zǐ yuē: zhǎng lǎo shàn ān lè yé? shī hé rén, zhèng hé fǎ, ruò cǐ zhī yuè yù hū? mǎ shèng wèi yuē: ěr bù zhī yé, jìng fàn wáng tài zǐ shě zhuǎn lún wáng wèi, bēi mǐn liù qù, kǔ xíng liù nián, zhèng sān pú tí, jù yī qiè zhì, shì wú shī yě. fū fǎ zhě, fēi yǒu fēi kōng, nán yòng quán xù, wéi fú yǔ fú nǎi néng jiū shù, qǐ yī yú mèi suǒ néng xiáng yì? yīn wèi sòng shuō, chēng zàn fó fǎ, shè lì zǐ wén yǐ, biàn huò guǒ zhèng.
伏醉象東北有窣堵波,是舍利子聞阿濕婆恃比丘(唐言馬勝。)說法證果之處。初,舍利子在家也,高才雅量,見重當時,門生學徒,傳以受業。此時將入王舍大城,馬勝比丘亦方乞食。時舍利子遙見馬勝,謂門生曰:「彼來者甚庠序,不證聖果。豈斯調寂?宜少佇待,觀其進趣。」馬勝比丘已證羅漢,心得自在,容止和雅,振錫來儀。舍利子曰:「長老善安樂耶?師何人,證何法,若此之悅豫乎?」馬勝謂曰:「爾不知耶,淨飯王太子舍轉輪王位,悲愍六趣,苦行六年,證三菩提,具一切智,是吾師也。夫法者,非有非空,難用詮敘,惟佛與佛乃能究述,豈伊愚昧所能詳議?」因為頌說,稱讚佛法,舍利子聞已,便獲果證。
shèng mì huǒ kēng gù shì
3.勝密火坑故事
shè lì zǐ zhèng guǒ běi bù yuǎn, yǒu dà shēn kēng, bàng jiàn sū dǔ bō, shì shì lì jú duō táng yán shèng mì. yǐ huǒ kēng dú fàn yù hài fú chù. shèng mì zhě, zōng xìn wài dào, shēn zhe xié jiàn. zhū fàn zhì yuē: qiáo dá mó guó rén zūn jìng, suì lìng wǒ tú wú suǒ shì lài, rǔ jīn kě qǐng zhì jiā fàn huì, mén chuān dà kēng, mǎn zhōng zòng huǒ, zhàn yǐ xiǔ mù, fù yǐ zào tǔ. fán zhū fàn shí, jiē zá dú yào, ruò miǎn huǒ kēng, dāng zāo dú shí. shèng mì chéng mìng, biàn shè dú huì. chéng zhōng zhī rén jiē zhī shèng mì yú shì zūn suǒ qǐ è hài xīn, xián jiē quàn qǐng, yuàn fú wù wǎng. shì zūn gào yuē: wú dé huái yōu. rú lái zhī shēn, wù mò néng hài. yú shì shòu qǐng ér wǎng. zú lǚ mén kǔn, huǒ kēng chéng chí, qīng lán chéng jiàn, lián huā mí màn. shèng mì jiàn yǐ, yōu huáng wú cuò, wèi qí tú yuē: yǐ shù miǎn huǒ, shàng yǒu dú shí. shì zūn fàn shí yǐ qì, wèi shuō miào fǎ, shèng mì wén yǐ, xiè jiù guī yī.
舍利子證果北不遠,有大深坑,傍建窣堵波,是室利毱多(唐言勝密。)以火坑、毒飯欲害佛處。勝密者,宗信外道,深着邪見。諸梵志曰:「喬答摩國人尊敬,遂令我徒無所恃賴,汝今可請至家飯會,門穿大坑,滿中縱火,棧以朽木,覆以燥土。凡諸飯食,皆雜毒藥,若免火坑,當遭毒食。」勝密承命,便設毒會。城中之人皆知勝密於世尊所起惡害心,咸皆勸請,願佛勿往。世尊告曰:「無得懷憂。如來之身,物莫能害。」於是受請而往。足履門閫,火坑成池,清瀾澄鑒,蓮花瀰漫。勝密見已,憂惶無措,謂其徒曰:「以術免火,尚有毒食。」世尊飯食已訖,為說妙法,勝密聞已,謝咎歸依。
shí fù jiā dà yī yí jī
4.時縛迦大醫遺蹟
shèng mì huǒ kēng dōng běi, shān chéng zhī qū, yǒu sū dǔ bō, shì shí fù jiā dà yī jiù yuē qí pó, é yě. yú cǐ wèi fú jiàn shuō fǎ táng, zhōu qí ruán yuán zhǒng zhí huā guǒ, yú zhǐ niè zhū shàng yǒu yí jī. rú lái zài shì, duō yú zhōng zhǐ. qí bàng fù yǒu shí fù jiā gù zhái, yú qí jiù jǐng, xū kǎn yóu cún.
勝密火坑東北,山城之曲,有窣堵波,是時縛迦大醫(舊曰耆婆,訛也。)於此為佛建說法堂,周其壖垣種植花果,余址櫱株尚有遺蹟。如來在世,多於中止。其傍復有時縛迦故宅,余其舊井,墟坎猶存。
èr shí sān jiù fēng jí fú jī
二十三、鷲峰及佛跡
gōng chéng dōng běi xíng shí sì wǔ lǐ, zhì jí lì tuó luó jǔ zhā shān, táng yán jiù fēng, yì wèi jiù tái. jiù yuē qí dū jué shān, é yě. jiē běi shān zhī yáng, gū biāo tè qǐ, jì qī jiù niǎo, yòu lèi gāo tái, kōng cuì xiāng yìng, nóng dàn fēn sè. rú lái yù shì chuí wǔ shí nián, duō jū cǐ shān, guǎng shuō miào fǎ. pín pí suō luó wáng wèi wén fǎ gù, xìng fā rén tú, zì shān lù zhì fēng cén, kuà gǔ líng yán, biān shí wèi jiē, guǎng shí yú bù, zhǎng wǔ liù lǐ. zhōng lù yǒu èr xiǎo sū dǔ bō, yī wèi xià shèng, jí wáng zhì cǐ tú xíng yǐ jìn yī wèi tuì fán, jí jiǎn fán fū bù lìng tóng wǎng. qí shān dǐng zé dōng xī zhǎng, nán běi xiá. lín yá xī duǒ yǒu zhuān jīng shè, gāo guǎng qí zhì, dōng pì qí hù, rú lái zài xī duō jū shuō fǎ. jīn zuò shuō fǎ zhī xiàng, liàng děng rú lái zhī shēn.
宮城東北行十四五里,至姞栗陁羅矩吒山,(唐言鷲峰,亦謂鷲台。舊曰耆闍崛山,訛也。)接北山之陽,孤標特起,既棲鷲鳥,又類高台,空翠相映,濃淡分色。如來御世垂五十年,多居此山,廣說妙法。頻毗娑羅王為聞法故,興發人徒,自山麓至峰岑,跨谷凌岩,編石為階,廣十餘步,長五六里。中路有二小窣堵波,一謂下乘,即王至此徒行以進;一謂退凡,即簡凡夫不令同往。其山頂則東西長,南北狹。臨崖西埵有磚精舍,高廣奇制,東辟其戶,如來在昔多居說法。今作說法之像,量等如來之身。
jīng shè dōng yǒu zhǎng shí, rú lái jīng xíng suǒ lǚ yě. bàng yǒu dà shí, gāo zhàng sì wǔ chǐ, zhōu sān shí yú bù, shì tí pó dá duō yáo zhì jī fú chù yě. qí nán yá xià yǒu sū dǔ bō, zài xī rú lái yú cǐ shuō fǎ huá jīng.
精舍東有長石,如來經行所履也。傍有大石,高丈四五尺,周三十餘步,是提婆達多遙擲擊佛處也。其南崖下有窣堵波,在昔如來於此說《法華經》。
jīng shè nán shān yá cè yǒu dà shí bǎo, rú lái zài xī yú cǐ rù dìng.
精舍南山崖側有大石寶,如來在昔於此入定。
fú shí bǎo xī běi, shí bǎo qián yǒu dà pán shí, ā nán wèi mó bù chù yě. zūn zhě ā nán yú cǐ rù dìng, mó wáng huà zuò jiù niǎo, yú hēi yuè yè fēn jù qí dà shí, bèi yì jīng míng, yǐ bù zūn zhě. zūn zhě shì shí jīng jù wú cuò, rú lái jiàn jiàn, shēn shǒu ān wèi, tōng guò shí bì, mó ā nán dǐng, yǐ dà cí yán ér gào zhī yuē: mó suǒ biàn huà, yí wú bù jù. ā nán méng wèi, shēn xīn ān lè. shí shàng niǎo jī yá zhōng tōng xué, suì yuè suī jiǔ, yú jīn shàng cún.
佛石寶西北,石寶前有大磐石,阿難為魔怖處也。尊者阿難於此入定,魔王化作鷲鳥,於黑月夜分據其大石,備翼驚鳴,以怖尊者。尊者是時驚懼無措,如來鑒見,伸手安慰,通過石壁,摩阿難頂,以大慈言而告之曰:「魔所變化,宜無怖懼。」阿難蒙慰,身心安樂。石上鳥跡、崖中通穴,歲月雖久,於今尚存。
jīng shè cè yǒu shù shí shì, shè lì zǐ děng zhū dà luó hàn yú cǐ rù dìng. shè lì zǐ shí shì qián yǒu yī dà jǐng, kū hé wú shuǐ, xū kǎn yóu cún.
精舍側有數石室,舍利子等諸大羅漢於此入定。舍利子石室前有一大井,枯涸無水,墟坎猶存。
jīng shè dōng běi shí jiàn zhōng yǒu dà pán shí, shì rú lái shài jiā shā zhī chù, yī wén míng chè, jiǎo rú diāo kè. qí bàng shí shàng yǒu fú jiǎo jī, lún wén suī àn, guī mó kě chá.
精舍東北石澗中有大磐石,是如來曬袈裟之處,衣文明徹,皎如雕刻。其傍石上有佛腳跡,輪文雖暗,規模可察。
běi shān dǐng yǒu sū dǔ bō, shì rú lái wàng mó jiē tuó chéng, yú cǐ qī rì shuō fǎ.
北山頂有窣堵波,是如來望摩揭陁城,於此七日說法。
èr shí sì pí bù luó shān
二十四、毗布羅山
shān chéng běi mén xī, yǒu pí bù luó shān. wén zhī tǔ sú yuē: shān xī nán yá yīn, xī yǒu wǔ bǎi wēn quán, jīn zhě shù shí ér yǐ, rán yóu yǒu lěng yǒu nuǎn, wèi jǐn wēn yě. qí quán yuán fā xuě shān zhī nán wú rè nǎo chí, qián liú zhì cǐ, shuǐ shén qīng měi, wèi tóng běn chí. liú jīng wǔ bǎi zhī xiǎo rè dì yù, huǒ shì shàng yán, zhì sī wēn rè. quán liú zhī kǒu, bìng jiē diāo shí, huò zuò shī zi bái xiàng zhī shǒu, huò zuò shí tǒng xuán liú zhī dào, xià nǎi biān shí wèi chí. zhū fāng yì yù xián lái cǐ yù, yù zhě sù zhěn duō chà.
山城北門西,有毗布羅山。聞之土俗曰:「山西南崖陰,昔有五百溫泉,今者數十而已,然猶有冷有暖,未盡溫也。其泉源發雪山之南無熱惱池,潛流至此,水甚清美,味同本池。流經五百枝小熱地獄,火勢上炎,致斯溫熱。泉流之口,並皆雕石,或作師子、白象之首,或作石筒懸流之道,下乃編石為池。諸方異域咸來此浴,浴者宿疹多差。
wēn quán zuǒ yòu zhū sū dǔ bō jí jīng shè, jī zhǐ lín cì, bìng shì guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ. cǐ chù jì shān shuǐ xiàng dài, rén zhì yōu jū, yǐn lún zhī shì gài yì duō yǐ.
溫泉左右諸窣堵波及精舍,基址鱗次,並是過去四佛坐及經行遺蹟之所。此處既山水相帶,仁智攸居,隱淪之士蓋亦多矣。
bēi bō luó shí shì jí bǐ qiū xí dìng gù shì
1.卑缽羅石室及比丘習定故事
wēn quán xī yǒu bēi bō luó shí shì, shì zūn zài xī héng jū qí zhōng. hòu bì dòng xué shì ā sù luò gōng yě. xí dìng bǐ qiū duō jū cǐ shì, shí chū guài yì, lóng shé shī zi zhī xíng, jiàn zhī zhě xīn fā kuáng luàn. rán sī shèng dì, líng shèng suǒ zhǐ, niè jī qīn fēng, wàng qí zāi huò. jìn yǒu bǐ qiū, jiè xíng zhēn jié, xīn lè yōu jì, yù yú cǐ shì nì jī xí dìng. huò yǒu jiàn yuē: wù wǎng bǐ yě. bǐ duō zāi yì, wèi hài bù shǎo, jì nán qǔ dìng, yì kǒng sàng shēn. yí jiàn qián shì, wù yí hòu huǐ. bǐ qiū yuē: bù rán. wǒ fāng zhì qiú fú guǒ, cuī fú tiān mó, ruò cǐ zhī hài, fū hé zú yán? biàn jí zhèn xī ér wǎng shì yān. yú shì shè tán chǎng, sòng jìn zhòu. xún rì zhī hòu, xué chū shào nǚ, wèi bǐ qiū yuē: zūn zhě rǎn yī shǒu jiè, wèi hán shí guī yī, xiū huì xí dìng, zuò shēng líng shàn dǎo. ér jīn jū cǐ, jīng hài wǒ cáo. rú lái zhī jiào, qǐ ruò shì yé? bǐ qiū yuē: wǒ shǒu jìng jiè, zūn shèng jiào yě. nì jī shān gǔ, yuǎn xuān zá yě. hū cǐ jiàn jī, qí jiù ān zài? duì yuē: zūn zhě sòng zhòu shēng fā, huǒ cóng wài rù, shāo wǒ jū shì, kǔ wǒ zhī shǔ. wéi yuàn bēi mǐn, wù fù sòng zhòu. bǐ qiū yuē: sòng zhòu zì hù, fēi yù hài wù. wǎng zhě, xíng rén jū cǐ xí dìng, qī yú shèng guǒ, yǐ jì yōu tú, dǔ guài jīng hài, sàng qì shēn mìng, rǔ zhī gū yě. qí hé cí hū? duì yuē: zuì zhàng jì zhòng, zhì huì sī qiǎn. zì jīn yǐ lái, píng jū shǒu fèn, yì yuàn zūn zhě wù sòng shén zhòu. bǐ qiū yú shì xiū dìng rú chū, ān jìng wú hài.
溫泉西有卑缽羅石室,世尊在昔恆居其中。後壁洞穴是阿素洛宮也。習定比丘多居此室,時出怪異,龍、蛇、師子之形,見之者心發狂亂。然斯聖地,靈聖所止,躡跡欽風,忘其災禍。近有比丘,戒行貞潔,心樂幽寂,欲於此室匿跡習定。或有諫曰:「勿往彼也。彼多災異,為害不少,既難取定,亦恐喪身。宜鑒前事,勿貽後悔。」比丘曰:「不然。我方志求佛果,摧伏天魔,若此之害,夫何足言?」便即振錫而往室焉。於是設壇場,誦禁咒。旬日之後,穴出少女,謂比丘曰:「尊者染衣守戒,為含識歸依,修慧習定,作生靈善導。而今居此,驚駭我曹。如來之教,豈若是耶?」比丘曰:「我守淨戒,遵聖教也。匿跡山谷,遠喧雜也。忽此見譏,其咎安在?」對曰:「尊者誦咒聲發,火從外入,燒我居室,苦我枝屬。唯願悲愍,勿復誦咒。」比丘曰:「誦咒自護,非欲害物。往者,行人居此習定,期於聖果,以濟幽塗,睹怪驚駭,喪棄身命,汝之辜也。其何辭乎?」對曰:「罪障既重,智慧斯淺。自今已來,屏居守分,亦願尊者勿誦神咒。」比丘於是修定如初,安靜無害。
qí tā zhū yí jī
2.其他諸遺蹟
pí bù luó shān shàng yǒu sū dǔ bō, xī zhě rú lái shuō fǎ zhī chù, jīn yǒu lù xíng wài dào, duō yī cǐ zhù, xiū xí kǔ xíng, sù yè fěi xiè, zì dàn zhì hūn, xuán zhuǎn guān chá.
毗布羅山上有窣堵波,昔者如來說法之處,今有露形外道,多依此住,修習苦行,夙夜匪懈,自旦至昏,旋轉觀察。
shān chéng běi mén zuǒ nán yá yīn, dōng xíng èr sān lǐ, zhì dà shí shì, xī tí pó dá duō yú cǐ rù dìng.
山城北門左南崖陰,東行二三里,至大石室,昔提婆達多於此入定。
shí shì dōng bù yuǎn, pán shí shàng yǒu bān cǎi, zhuàng xuè rǎn, bàng jiàn sū dǔ bō, shì xí dìng bǐ qiū zì hài zhèng guǒ zhī chù. xī yǒu bǐ qiū, qín lì xīn shēn, píng jū xiū dìng, suì yuè yú yuǎn, bù zhèng shèng guǒ. tuì ér zì jiù, qiè fù tàn yuē: wú xué zhī guǒ, zhōng bù shí zhèng yǒu lèi zhī shēn, tú shēng hé yì? biàn jiù cǐ shí zì cì qí jǐng, shì shí jí zhèng ā luó hàn guǒ, shàng shēng xū kōng, shì xiàn shén biàn, huà huǒ fén shēn, ér rù jì miè. měi qí yǎ cāo, jiàn yǐ jì gōng.
石室東不遠,磐石上有斑采,狀血染,傍建窣堵波,是習定比丘自害證果之處。昔有比丘,勤勵心身,屏居修定,歲月逾遠,不證聖果。退而自咎,竊復嘆曰:「無學之果,終不時證;有累之身,徒生何益?」便就此石自刺其頸,是時即證阿羅漢果,上升虛空,示現神變,化火焚身,而入寂滅。美其雅操,建以記功。
bǐ qiū zhèng guǒ dōng shí yá shàng, yǒu shí sū dǔ bō, xí dìng bǐ qiū tóu yá zhèng guǒ zhī chù. xī zài fú shì, yǒu yī bǐ qiū, yàn zuò shān lín, xiū zhèng guǒ dìng, jīng qín yǐ jiǔ, bù dé guǒ zhèng. zhòu yè jì niàn, wú wàng jìng dìng. rú lái zhī qí gēn jī jiāng fā yě, suì wǎng bǐ ér chéng zhī, zì zhú lín yuán zhì shān yá xià, dàn zhǐ ér zhào, zhù lì yǐ dài. cǐ bǐ qiū yáo dǔ shèng zhòng, shēn yì yǒng yuè, tóu yá ér xià, yóu qí jìng xīn, jìng xìn fó yǔ, wèi zhì yú dì, yǐ huò guǒ zhèng. shì zūn gào yuē: yí zhī shì shí. jí shēng xū kōng, shì xiàn shén biàn. yòng zhāng jìng xìn, gù sī fēng jì.
比丘證果東石崖上,有石窣堵波,習定比丘投崖證果之處。昔在佛世,有一比丘,宴坐山林,修證果定,精勤已久,不得果證。晝夜繼念,無忘靜定。如來知其根機將發也,遂往彼而成之,自竹林園至山崖下,彈指而召,佇立以待。此比丘遙睹聖眾,身意勇悅,投崖而下,猶其淨心,敬信佛語,未至於地,已獲果證。世尊告曰:「宜知是時。」即升虛空,示現神變。用彰淨信,故斯封記。
èr shí wǔ jiā lán tuó zhú yuán
二十五、迦蘭陁竹園
shān chéng běi mén xíng yī lǐ yú, zhì jiā lán tuó zhú yuán. jīn yǒu jīng shè, shí jī zhuān shì, dōng pì qí hù. rú lái zài shì, duō jū cǐ zhōng, shuō fǎ kāi huà, dǎo fán zhěng sú. jīn zuò rú lái zhī xiàng, liàng děng rú lái zhī shēn.
山城北門行一里余,至迦蘭陀竹園。今有精舍,石基磚室,東辟其戶。如來在世,多居此中,說法開化,導凡拯俗。今作如來之像,量等如來之身。
chū, cǐ chéng zhōng yǒu dà zhǎng zhě jiā lán tuó, shí chēng háo guì, yǐ dà zhú yuán shī zhū wài dào. jí jiàn rú lái, wén fǎ jìng xìn, zhuī xī zhú yuán jū bǐ yì zhòng, jīn tiān rén shī wú yǐ guǎn shě. shí zhū shén guǐ gǎn qí chéng xīn, chì zhú wài dào, ér gào zhī yuē: zhǎng zhě jiā lán tuó dāng yǐ zhú yuán qǐ fú jīng shè, rǔ yí sù qù, dé miǎn wēi è. wài dào fèn huì, hán nù ér qù. zhǎng zhě yú cǐ jiàn lì jīng shè, gōng chéng shì bì, gōng wǎng qǐng fú. rú lái shì shí suì shòu qí shī.
初,此城中有大長者迦蘭陁,時稱豪貴,以大竹園施諸外道。及見如來,聞法淨信,追惜竹園居彼異眾,今天人師無以館舍。時諸神鬼感其誠心,斥逐外道,而告之曰:「長者迦蘭陁當以竹園起佛精舍,汝宜速去,得免危厄。」外道憤恚,含怒而去。長者於此建立精舍,功成事畢,躬往請佛。如來是時遂受其施。
fó shè lì sū dǔ bō
1.佛舍利窣堵波
jiā lán tuó zhú yuán dōng yǒu sū dǔ bō, ā dū duō shè duō lù wáng táng yán wèi shēng yuàn, jiù yuē ā dū shì, é lüè yě. zhī suǒ jiàn yě. rú lái niè pán zhī hòu, zhū wáng gòng fēn shè lì, wèi shēng yuàn wáng dé yǐ chí guī, shì zūn chóng jiàn, ér xiū gōng yǎng. wú yōu wáng zhī fā xìn xīn yě, kāi qǔ shě lì, jiàn sū dǔ bō, shàng yǒu yí yú, shí zhú guāng jǐng.
迦蘭陁竹園東有窣堵波,阿闍多設咄路王(唐言未生怨,舊曰阿闍世,訛略也。)之所建也。如來涅槃之後,諸王共分舍利,未生怨王得以持歸,式遵崇建,而修供養。無憂王之發信心也,開取捨利,建窣堵波,尚有遺余,時燭光景。
ā nán bàn shēn sū dǔ bō
2.阿難半身窣堵波
wèi shēng yuàn wáng sū dǔ bō cè sū dǔ bō, yǒu zūn zhě ā nán bàn shēn shè lì. xī zūn zhě jiāng jì miè yě, qù mó jiē tuó guó, qù fèi shè lí chéng, liǎng guó jiāo zhēng, yù xìng bīng jiǎ. zūn zhě shāng mǐn, suì fēn qí shēn. mó jiē tuó wáng fèng guī gōng yǎng, jí sī shèng dì, shì xiū chóng jiàn.
未生怨王窣堵波側窣堵波,有尊者阿難半身舍利。昔尊者將寂滅也,去摩揭陁國,趣吠舍厘城,兩國交爭,欲興兵甲。尊者傷愍,遂分其身。摩揭陁王奉歸供養,即斯勝地,式修崇建。
qí bàng zé yǒu rú lái jīng xíng zhī chù. cì cǐ bù yuǎn yǒu sū dǔ bō, shì shè lì zǐ jí méi tè jiā luó zi děng ān jū zhī suǒ.
其傍則有如來經行之處。次此不遠有窣堵波,是舍利子及沒特伽羅子等安居之所。
dì yī jié jí
3.第一結集
zhú lín yuán xī nán xíng wǔ liù lǐ, nán shān zhī yīn dà zhú lín zhōng yǒu dà shí shì, shì zūn zhě mó hē jiā yè bō yú cǐ yǔ jiǔ bǎi jiǔ shí jiǔ dà ā luó hàn yǐ rú lái niè pán hòu jié jí sān zàng. qián yǒu gù jī, wèi shēng yuàn wáng wèi jí fǎ cáng zhū dà luó hàn jiàn cǐ táng yǔ.
竹林園西南行五六里,南山之陰大竹林中有大石室,是尊者摩訶迦葉波於此與九百九十九大阿羅漢以如來涅槃後結集三藏。前有故基,未生怨王為集法藏諸大羅漢建此堂宇。
chū, dà jiā yè yàn zuò shān lín, hū zhú guāng míng, yòu dǔ dì zhèn, yuē: shì hé xiáng biàn, ruò cǐ zhī yì? yǐ tiān yǎn guān, jiàn fú shì zūn yú shuāng shù lín jiān rù bān niè pán. xún mìng tú shǔ qù jū shī chéng, lù féng fàn zhì, shǒu zhí tiān huā. jiā yè wèn yuē: rǔ cóng hé lái? zhī wǒ dà shī jīn zài hé chù? fàn zhì duì yuē: wǒ shì cóng bǐ jū shī chéng lái, jiàn rǔ dà shī yǐ rù niè pán. tiān rén dà zhòng xián xìng gōng yǎng, wǒ suǒ chí huā, zì bǐ de yě. jiā yè wén yǐ, wèi qí tú yuē: huì rì lún zhào, shì jiè àn míng, shàn dǎo xiá qì, zhòng shēng diān zhuì. xiè dài bǐ qiū gèng xiāng hè yuē: rú lái jì miè, wǒ cáo ān lè, ruò yǒu suǒ fàn, shuí néng hē zhì? jiā yè wén yǐ, shēn gēng gǎn shāng, sī jí fǎ cáng, jù jiào zhì fàn. suì zhì shuāng shù, guān fú lǐ jìng. jì ér fǎ wáng qù shì, rén tiān wú dǎo, zhū dà luó hàn yì qǔ miè dù, shí dà jiā yè zuò shì sī wéi: chéng shùn fó jiào, yí jí fǎ cáng. yú shì dēng sū mí lú shān, jī dà qián chuí, chàng rú shì yán: jīn wáng shè chéng jiāng yǒu fǎ shì, zhū zhèng guǒ rén yí shí sù jí! qián chuí shēng zhōng chuán jiā yè jiào, biàn zhì sān qiān dà qiān shì jiè, de shén tōng zhě wén jiē jí huì. shì shí jiā yè gào zhū zhòng yuē: rú lái jì miè, shì jiè kōng xū, dāng jí fǎ cáng, yòng bào fú ēn. jīn jiāng jí fǎ, wù cóng jiǎn jìng, qǐ shì qún jū, bù chéng shèng yè? qí yǒu jù sān míng, dé liù tōng, wén chí bù miù, biàn cái wú ài, rú sī shàng rén, kě yīng jié jí. zì yú guǒ xué, gè guī qí jū. yú shì de jiǔ bǎi jiǔ shí jiǔ rén. chú ā nán zài xué dì, dà jiā yè zhào ér wèi yuē: rǔ wèi jǐn lòu, yí chū shèng zhòng. yuē: suí shì rú lái, duō lì nián suǒ, měi yǒu fǎ yì, céng wèi qì yí. jīn jiāng jié jí, ér jiàn bìn chì. fǎ wáng jì miè, shī suǒ yī hù. jiā yè gào yuē: wù huái yōu nǎo. rǔ qīn shì fú, chéng fù duō wén, rán ài huò wèi jǐn, xí jié wèi duàn. ā nán cí qū ér chū, zhì kōng jì chù, yù qǔ wú xué, qín qiú bù zhèng. jì yǐ pí dài, biàn yù jiǎ mèi, wèi jí fú zhěn, suì zhèng luó hàn. wǎng jié jí suǒ, kòu mén bái zhì. jiā yè wèn yuē: rǔ jié jǐn yé? yí yùn shén tōng, fēi mén ér rù. ā nán chéng mìng, cóng yào xì rù, lǐ sēng yǐ bì, tuì ér fù zuò. shì shí ān jū chū shí wǔ rì yě. yú shì jiā yè yáng yán yuē: niàn zāi dì tīng! ā nán wén chí, rú lái chēng zàn, jí sù dá lǎn jiù yuē xiū duō luó, é yě. cáng. yōu bō lí chí lǜ míng jiū, zhòng suǒ zhī shí, jí pí nài yé jiù yuē pí nà yé, é yě. cáng. wǒ jiā yè bō jí ā pí dá mó cáng. yǔ sān yuè jǐn, jí sān zàng qì. yǐ dà jiā yè sēng zhōng shàng zuò, yīn ér wèi zhī shàng zuò bù yān.
初,大迦葉宴坐山林,忽燭光明,又睹地震,曰:「是何祥變,若此之異?」以天眼觀,見佛世尊於雙樹林間入般涅槃。尋命徒屬趣拘屍城,路逢梵志,手執天花。迦葉問曰:「汝從何來?知我大師今在何處?」梵志對曰:「我適從彼拘屍城來,見汝大師已入涅槃。天人大眾咸興供養,我所持花,自彼得也。」迦葉聞已,謂其徒曰:「慧日淪照,世界暗冥,善導遐棄,眾生顛墜。」懈怠比丘更相賀曰:「如來寂滅,我曹安樂,若有所犯,誰能訶制?」迦葉聞已,深更感傷,思集法藏,據教治犯。遂至雙樹,觀佛禮敬。既而法王去世,人天無導,諸大羅漢亦取滅度,時大迦葉作是思惟:「承順佛教,宜集法藏。」於是登蘇迷盧山,擊大揵椎,唱如是言:「今王舍城將有法事,諸證果人宜時速集!」揵槌聲中傳迦葉教,遍至三千大千世界,得神通者聞皆集會。是時迦葉告諸眾曰:「如來寂滅,世界空虛,當集法藏,用報佛恩。今將集法,務從簡靜,豈恃群居,不成勝業?其有具三明,得六通,聞持不謬,辯才無礙,如斯上人,可應結集。自余果學,各歸其居。」於是得九百九十九人。除阿難在學地,大迦葉召而謂曰:「汝未盡漏,宜出聖眾。」曰:「隨侍如來,多歷年所,每有法議,曾未棄遺。今將結集,而見擯斥。法王寂滅,失所依怙。」迦葉告曰:「勿懷憂惱。汝親侍佛,誠復多聞,然愛惑未盡,習結未斷。」阿難辭屈而出,至空寂處,欲取無學,勤求不證。既已疲怠,便欲假寐,未及伏枕,遂證羅漢。往結集所,叩門白至。迦葉問曰:「汝結盡耶?宜運神通,非門而入。」阿難承命,從鑰隙入,禮僧已畢,退而復坐。是時安居初十五日也。於是迦葉揚言曰:「念哉諦聽!阿難聞持,如來稱讚,集素呾纜(舊曰修多羅,訛也。)藏。優波厘持律明究,眾所知識,集毗奈耶(舊曰毗那耶,訛也。)藏。我迦葉波集阿毗達磨藏。」雨三月盡,集三藏訖。以大迦葉僧中上座,因而謂之上座部焉。
dà jiā yè jié jí xī běi, yǒu sū dǔ bō, shì ā nán shòu sēng hē zé, bù yù jié jí, zhì cǐ yàn zuò, zhèng luó hàn guǒ. zhèng guǒ zhī hòu, fāng nǎi yù yān.
大迦葉結集西北,有窣堵波,是阿難受僧訶責,不預結集,至此宴坐,證羅漢果。證果之後,方乃預焉。
ā nán zhèng guǒ xī xíng èr shí yú lǐ, yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ de jiàn yě, dà zhòng bù jié jí zhī chù. zhū xué wú xué shù bǎi qiān rén, bù yù dà jiā yè jié jí zhī zhòng, ér lái zhì cǐ, gèng xiāng wèi yuē: rú lái zài shì, tóng yī shī xué, fǎ wáng jì miè, jiǎn yì wǒ cáo. yù bào fú ēn, dāng jí fǎ cáng. yú shì fán shèng xián huì, xián zhì bì cuì, fù jí sù dá lǎn cáng pí nài yé cáng ā pí dá mó cáng zá jí cáng jìn zhòu cáng, bié wèi wǔ cáng. ér cǐ jié jí, fán shèng tóng huì, yīn ér wèi zhī dà zhòng bù.
阿難證果西行二十餘里,有窣堵波,無憂王之所的建也,大眾部結集之處。諸學無學數百千人,不預大迦葉結集之眾,而來至此,更相謂曰:「如來在世,同一師學,法王寂滅,簡異我曹。欲報佛恩,當集法藏。」於是凡聖咸會,賢智畢萃,復集素呾纜藏、毗奈耶藏、阿毗達磨藏、雜集藏、禁咒藏,別為五藏。而此結集,凡、聖同會,因而謂之大眾部。
jiā lán tuó chí jí shí zhù
4.迦蘭陁池及石柱
zhú lín jīng shè běi xíng èr bǎi yú bù, zhì jiā lán tuó chí, rú lái zài xī duō cǐ shuō fǎ. shuǐ jì qīng chéng, jù bā gōng dé, fú niè pán hòu, kū hé wú yú.
竹林精舍北行二百餘步,至迦蘭陁池,如來在昔多此說法。水既清澄,具八功德,佛涅槃後,枯涸無餘。
jiā lán tuó chí xī běi xíng èr sān lǐ, yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng suǒ jiàn yě, gāo liù shí yú chǐ. bàng yǒu shí zhù, kè jì lì sū dǔ bō shì, gāo wǔ shí yú chǐ, shàng zuò xiàng xíng.
迦蘭陁池西北行二三里,有窣堵波,無憂王所建也,高六十餘尺。傍有石柱,刻記立窣堵波事,高五十餘尺,上作象形。
èr shí liù wáng shè chéng
二十六、王舍城
shí zhù dōng běi bù yuǎn, zhì hé luó dū jí lì xì chéng. táng yán wáng shè. wài guō yǐ huài, wú fù yí dǔ. nèi chéng suī huǐ, jī zhǐ yóu jùn, zhōu èr shí yú lǐ, miàn yǒu yī mén.
石柱東北不遠,至曷羅闍姞利呬城。(唐言王舍。)外郭已壞,無復遺堵。內城雖毀,基址猶峻,周二十餘里,面有一門。
chū, pín pí suō luó wáng dōu zài shàng máo gōng chéng yě, biān hù zhī jiā pín zāo huǒ hài, yī jiā zòng yì, sì lín lí zāi, fáng huǒ bù xiá, zī chǎn fèi yè, zhòng shù jiē yuàn, bù ān qí jū. wáng yuē: wǒ yǐ bù dé, xià mín lí huàn, xiū hé fú dé kě yǐ ráng zhī? qún chén yuē: dài wáng dé huà yōng mù, zhèng jiào míng chá, jīn zī xì mín bù jǐn, zhì cǐ huǒ zāi. yí zhì yán kē, yǐ qīng hòu fàn, ruò yǒu huǒ qǐ, qióng jiū xiān fā, fá qí shǒu è, qiān zhī hán lín. hán lín zhě, qì shī zhī suǒ, sú wèi bù xiáng zhī dì, rén jué yóu wǎng zhī jī. lìng qiān yú bǐ, tóng fū qì shī. jì chǐ lòu jū, dāng zì jǐn hù. wáng yuē: shàn, yí biàn xuān gào jū rén. qǐng zhī, wáng gōng zhōng xiān zì shī huǒ. wèi zhū chén yuē: wǒ qí qiān yǐ. nǎi mìng tài zǐ jiān shè liú shì, yù qīng guó xiàn, gù qiān jū yān. shí fèi shè lí wáng wén pín pí suō luó wáng yě chù hán lín, zhěng jí róng lǚ, yù xí bù yú. biān hòu yǐ wén, nǎi jiàn chéng yì, yǐ wáng xiān shě yú cǐ, gù chēng wáng shè chéng yě. guān shǔ shì shù xián xǐ jiā yān. huò yún zhì wèi shēng yuàn wáng nǎi zhú cǐ chéng, wèi shēng yuàn tài zǐ jì sì wáng wèi, yīn suì dōu zhī. dǎi wú yōu wáng qiān dōu bō zhā lí chéng, yǐ wáng shè chéng shī pó luó mén. gù jīn chéng zhōng wú fù fán mín, wéi pó luó mén jiǎn qiān jiā ěr.
初,頻毗娑羅王都在上茆宮城也,編戶之家頻遭火害,一家縱逸,四鄰罹災,防火不暇,資產廢業,眾庶嗟怨,不安其居。王曰:「我以不德,下民罹患,修何福德可以禳之?」群臣曰:「大王德化邕穆,政教明察,今茲細民不謹,致此火災。宜制嚴科,以清後犯,若有火起,窮究先發,罰其首惡,遷之寒林。寒林者,棄屍之所,俗謂不詳之地,人絕游往之跡。令遷於彼,同夫棄屍。既恥陋居,當自謹護。」王曰:「善,宜遍宣告居人。」頃之,王宮中先自失火。謂諸臣曰:「我其遷矣。」乃命太子監攝留事,欲清國憲,故遷居焉。時吠舍厘王聞頻毗娑羅王野處寒林,整集戎旅,欲襲不虞。邊候以聞,乃建城邑,以王先舍於此,故稱王舍城也。官屬士庶咸徙家焉。或雲至未生怨王乃築此城,未生怨太子既嗣王位,因遂都之。逮無憂王遷都波吒厘城,以王舍城施婆羅門。故今城中無復凡民,惟婆羅門減千家耳。
gōng chéng xī nán yú yǒu èr xiǎo jiā lán, zhū guó kè sēng wǎng lái cǐ zhǐ, shì fú xī rì shuō fǎ zhī suǒ. cì cǐ xī běi yǒu sū dǔ bō, shū dǐ sè jiā táng yán xīng lì. jiù yuē shù tí jiā, é yě. zhǎng zhě běn shēng gù lǐ.
宮城西南隅有二小伽藍,諸國客僧往來此止,是佛昔日說法之所。次此西北有窣堵波,殊底色迦(唐言星曆。舊曰樹提伽,訛也。)長者本生故里。
chéng nán mén wài, dào zuǒ yǒu sū dǔ bō, rú lái yú cǐ shuō fǎ jí dù luó hù luó.
城南門外,道左有窣堵波,如來於此說法及度羅怙羅。
èr shí qī nà làn tuó sēng jiā lán
二十七、那爛陁僧伽藍
cóng cǐ běi xíng sān shí yú lǐ, zhì nà làn tuó táng yán shī wú yàn. sēng jiā lán. wén zhī qí jiù yuē: cǐ jiā lán nán ān méi luó lín zhōng yǒu chí, qí lóng míng nà làn tuó, bàng jiàn jiā lán, yīn qǔ wèi chēng. cóng qí shí yì, shì rú lái zài xī xiū pú sà xíng, wèi dà guó wáng, jiàn dū cǐ dì, bēi mǐn zhòng shēng, hǎo lè zhōu gěi, shí měi qí dé, hào shī wú yàn, yóu shì jiā lán yīn yǐ wèi chēng. qí dì běn ān méi luó yuán, wǔ bǎi shāng rén yǐ shí yì jīn qián mǎi yǐ shī fú, fú yú dì chù sān yuè shuō fǎ, zhū shāng rén děng yì zhèng shèng guǒ. fú niè pán hòu wèi jiǔ, cǐ guó xiān wáng shuò jiā luó ā dié duō táng yán dì rì. jìng zhòng yī chéng, zūn chóng sān bǎo, shì zhàn fú dì, jiàn cǐ jiā lán. chū xìng gōng yě, chuān shāng lóng shēn, shí yǒu shàn zhàn ní gān wài dào, jiàn ér jì yuē: sī shèng dì yě, jiàn lì jiā lán, dāng bì chāng shèng, wèi wǔ yìn dù zhī guǐ zé, yú qiān zài ér mí lóng. hòu jìn xué rén yì yǐ chéng yè, rán duō ōu xuè, shāng lóng gù yě. qí zi fó tuó jú duō wáng táng yán jué hù. jì tǐ chéng tǒng, yù zūn shèng yè, cì cǐ zhī nán yòu jiàn jiā lán. dá tā jiē duō jú duō wáng táng yán rú lái. dǔ xiū qián xù, cì cǐ zhī dōng yòu jiàn jiā lán. pó luó ā dié duō táng yán yòu rì. wáng zhī sì wèi yě, cì cǐ dōng běi yòu jiàn jiā lán. gōng chéng shì bì, fú huì chēng qìng, shū chéng yōu xiǎn, yán qǐng fán shèng. qí huì yě, wǔ yìn dù sēng wàn lǐ yún jí, zhòng zuò yǐ dìng, èr sēng hòu zhì, yǐn shàng dì sān chóng gé. huò yǒu wèn yuē: wáng jiāng shè huì, xiān qǐng fán shèng, dà dé hé fāng, zuì hòu ér zhì? yuē: wǒ zhì nà guó yě, hé shàng yīng zhěn, fàn yǐ fāng xíng, shòu wáng yuǎn qǐng, gù lái fù huì. wén zhě jīng hài, jù yǐ bái wáng. wáng xīn zhī shèng yě, gōng wǎng wèn yān. chí shàng zhòng gé, mò zhī suǒ qù. wáng gēng shēn xìn, shě guó chū jiā. chū jiā jì yǐ, wèi jū sēng mò, xīn cháng yàng yàng, huái bù zì ān: wǒ xī wèi wáng, zūn jū zuì shàng jīn zhě chū jiā, bēi zài zhòng mò. xún wǎng bái sēng, zì shù qíng shì. yú shì zhòng sēng hé hé, lìng wèi shòu jiè zhě yǐ nián chǐ wèi cì, gù cǐ jiā lán dú yǒu sī zhì. qí wáng zhī zǐ fá dū luó táng yán jīn gāng. sì wèi zhī hòu, xìn xīn zhēn gù, fù yú cǐ xī jiàn lì jiā lán. qí hòu zhōng yìn dù wáng yú cǐ běi fù jiàn dà jiā lán. yú shì zhōu yuán jùn zhì, tóng wèi yī mén. jì lì dài jūn wáng jì shì xìng jiàn, qióng zhū jī jué, chéng zhuàng guān yě. dì rì wáng dà jiā lán zhě, jīn zhì fó xiàng, zhòng zhōng rì chà sì shí sēng jiù cǐ ér shí, yǐ bào shī zhǔ zhī ēn.
從此北行三十餘里,至那爛陁(唐言施無厭。)僧伽藍。聞之耆舊曰:此伽藍南庵沒羅林中有池,其龍名那爛陁,傍建伽藍,因取為稱。從其實議,是如來在昔修菩薩行,為大國王,建都此地,悲愍眾生,好樂周給,時美其德,號施無厭,由是伽藍因以為稱。其地本庵沒羅園,五百商人以十億金錢買以施佛,佛於地處三月說法,諸商人等亦證聖果。佛涅槃後未久,此國先王鑠迦羅阿迭多(唐言帝日。)敬重一乘,遵崇三寶,式占福地,建此伽藍。初興功也,穿傷龍身,時有善占尼乾外道,見而記曰:「斯勝地也,建立伽藍,當必昌盛,為五印度之軌則,逾千載而彌隆。後進學人易以成業,然多歐血,傷龍故也。」其子佛陀毱多王(唐言覺護。)繼體承統,聿遵勝業,次此之南又建伽藍。呾他揭多毱多王(唐言如來。)篤修前緒,次此之東又建伽藍。婆羅阿迭多(唐言幼日。)王之嗣位也,次此東北又建伽藍。功成事畢,福會稱慶,輸誠幽顯,延請凡聖。其會也,五印度僧萬里雲集,眾坐已定,二僧後至,引上第三重閣。或有問曰:「王將設會,先請凡聖,大德何方,最後而至?」曰:「我至那國也,和上嬰疹,飯已方行,受王遠請,故來赴會。」聞者驚駭,遽以白王。王心知聖也,躬往問焉。遲上重閣,莫知所去。王更深信,舍國出家。出家既已,位居僧末,心常怏怏,懷不自安:「我昔為王,尊居最上;今者出家,卑在眾末。」尋往白僧,自述情事。於是眾僧和合,令未受戒者以年齒為次,故此伽藍獨有斯制。其王之子伐闍羅(唐言金剛。)嗣位之後,信心貞固,復於此西建立伽藍。其後中印度王於此北復建大伽藍。於是周垣峻峙,同為一門。既歷代君王繼世興建,窮諸剞劂,誠壯觀也。帝日王大伽藍者,今置佛像,眾中日差四十僧就此而食,以報施主之恩。
sēng tú shù qiān, bìng jùn cái gāo xué yě, dé zhòng dāng shí, shēng chí yì yù zhě, shù bǎi yú yǐ. jiè xíng qīng bái, lǜ yí chún cuì, sēng yǒu yán zhì, zhòng xián zhēn sù, yìn dù zhū guó jiē yǎng zé yān. qǐng yì tán xuán, kě rì bù zú, sù yè jǐng jiè, shǎo zhǎng xiāng chéng, qí yǒu bù tán sān zàng yōu zhǐ zhě, zé xíng yǐng zì kuì yǐ. gù yì yù xué rén yù chí shēng wèn, xián lái jī yí, fāng liú yǎ yù. shì yǐ qiè míng ér yóu, xián dé lǐ zhòng. shū fāng yì yù yù rù tán yì, mén zhě jié nán, duō qū ér hái, xué shēn jīn gǔ, nǎi dé rù yān. yú shì kè yóu hòu jìn, xiáng lùn yì néng, qí tuì fēi zhě gù shí qī bā yǐ. èr sān bó wù, zhòng zhōng cì jié, mò bù cuò qí ruì, tuí qí míng. ruò qí gāo cái bó wù, qiáng shí duō néng, míng dé zhé rén, lián huī jì guǐ. zhì rú hù fǎ hù yuè, zhèn fāng chén yú yí jiào dé huì jiān huì, liú yǎ yù yú dāng shí. guāng yǒu zhī qīng lùn, shèng yǒu zhī gāo tán, zhì yuè zé fēng jiàn míng mǐn, jiè xián nǎi zhì dé yōu suì. ruò cǐ shàng rén, zhòng suǒ zhī shí, dé lóng xiān dá, xué guàn jiù zhāng, shù zuò lùn shì gè shí shù bù, bìng shèng liú tōng, jiàn zhēn dāng shí.
僧徒數千,並俊才高學也,德重當時,聲馳異域者,數百餘矣。戒行清白,律儀淳粹,僧有嚴制,眾咸貞素,印度諸國皆仰則焉。請益談玄,渴日不足,夙夜警誡,少長相成,其有不談三藏幽旨者,則形影自愧矣。故異域學人慾馳聲問,咸來稽疑,方流雅譽。是以竊名而游,鹹得禮重。殊方異域欲入談議,門者詰難,多屈而還,學深今古,乃得入焉。於是客游後進,詳論藝能,其退飛者固十七八矣。二三博物,眾中次詰,莫不挫其銳,頹其名。若其高才博物,強識多能,明德哲人,聯暉繼軌。至如護法、護月,振芳塵於遺教;德慧、堅慧,流雅譽於當時。光友之清論,勝友之高談,智月則風鑒明敏,戒賢乃至德幽邃。若此上人,眾所知識,德隆先達,學貫舊章,述作論釋各十數部,並盛流通,見珍當時。
jiā lán sì zhōu, shèng jī bǎi shù, jǔ qí èr sān, kě lüè yán yǐ.
伽藍四周,聖跡百數,舉其二三,可略言矣。
jiā lán fù jìn zhū jī
1.伽藍附近諸跡
jiā lán xī bù yuǎn yǒu jīng shè, zài xī rú lái sān yuè zhǐ cǐ, wèi zhū tiān rén guǎng shuō miào fǎ. cì nán bǎi yú bù xiǎo sū dǔ bō, yuǎn fāng bǐ qiū jiàn fú chù. xī yǒu bǐ qiū zì yuǎn fāng lái, zhì cǐ yù jiàn rú lái shèng zhòng, nèi fā jìng xīn, wǔ tǐ tóu dì, biàn jí fā yuàn qiú lún wáng wèi. rú lái jiàn yǐ, gào zhū zhòng yuē: bǐ bǐ qiū zhě shén kě mǐn xī. fú dé shēn yuǎn, xìn xīn jiān gù, ruò qiú fú guǒ, bù jiǔ dāng zhèng. jīn qí fā yuàn qiú zhuǎn lún wáng, yú dāng lái shì bì shòu cǐ bào. shēn tǐ tóu dì xià zhì jīn lún, qí zhōng suǒ yǒu wēi chén zhī shù, yī yī chén shì yī lún wáng bào yě. jì dān shì lè, shèng guǒ sī yuǎn. qí nán zé yǒu guān zì zài pú sà lì xiàng. huò jiàn zhí xiāng lú wǎng fú jīng shè, zhōu xuán yòu rào.
伽藍西不遠有精舍,在昔如來三月止此,為諸天人廣說妙法。次南百餘步小窣堵波,遠方比丘見佛處。昔有比丘自遠方來,至此遇見如來聖眾,內發敬心,五體投地,便即發願求輪王位。如來見已,告諸眾曰:「彼比丘者甚可愍惜。福德深遠,信心堅固,若求佛果,不久當證。今其發願求轉輪王,於當來世必受此報。身體投地下至金輪,其中所有微塵之數,一一塵是一輪王報也。既耽世樂,聖果斯遠。」其南則有觀自在菩薩立像。或見執香爐往佛精舍,周旋右繞。
guān zì zài pú sà xiàng nán sū dǔ bō zhōng, yǒu rú lái sān yuè zhī jiān tì jiǎn fà zhǎo, yǒu yīng jí bìng, xuán rào duō yù. qí xī yuán wài chí cè sū dǔ bō, shì wài dào zhí què yú cǐ wèn fú sǐ shēng zhī shì. cì dōng nán yuán nèi wǔ shí yú bù, yǒu qí shù, gāo bā jiǔ chǐ, qí gàn liǎng pī, zài xī rú lái jué yáng zhī qì dì, yīn zhí gēn dǐ, suì yuè suī jiǔ, chū wú zēng jiǎn. cì dōng dà jīng shè, gāo èr bǎi yú chǐ, rú lái zài xī yú cǐ sì yuè shuō zhū miào fǎ. cì běi bǎi yú bù jīng shè zhōng, yǒu guān zì zài pú sà xiàng, jìng xìn zhī tú xìng gōng yǎng zhě suǒ jiàn bù tóng, mò dìng qí suǒ, huò lì mén cè, huò chū yán qián. zhū guó fǎ sú xián lái gōng yǎng.
觀自在菩薩像南窣堵波中,有如來三月之間剃剪髮、爪,有嬰疾病,旋繞多愈。其西垣外池側窣堵波,是外道執雀於此問佛死生之事。次東南垣內五十餘步,有奇樹,高八九尺,其干兩披,在昔如來嚼楊枝棄地,因植根柢,歲月雖久,初無增減。次東大精舍,高二百餘尺,如來在昔於此四月說諸妙法。次北百餘步精舍中,有觀自在菩薩像,淨信之徒興供養者所見不同,莫定其所,或立門側,或出檐前。諸國法俗咸來供養。
guān zì zài pú sà jīng shè běi yǒu dà jīng shè, gāo sān bǎi yú chǐ, pó luó ā dié duō wáng zhī suǒ jiàn yě. zhuāng yán dù liàng jí zhōng fó xiàng, tóng pú tí shù xià dà jīng shè. qí dōng běi sū dǔ bō, zài xī rú lái yú cǐ qī rì yǎn shuō miào fǎ. xī běi zé yǒu guò qù sì fú zuò chù. qí nán tōu shí jīng shè, jiè rì wáng zhī suǒ jiàn lì, gōng suī wèi bì, rán qí tú liàng yī shí zhàng ér hòu chéng zhī. cì dōng èr bǎi yú bù yuán wài, yǒu tóng lì fó xiàng, gāo bā shí yú chǐ, zhòng gé liù céng, nǎi dé mí fù, xī mǎn zhòu wáng zhī suǒ zuò yě.
觀自在菩薩精舍北有大精舍,高三百餘尺,婆羅阿迭多王之所建也。莊嚴度量及中佛像,同菩提樹下大精舍。其東北窣堵波,在昔如來於此七日演說妙法。西北則有過去四佛坐處。其南鍮石精舍,戒日王之所建立,功雖未畢,然其圖量一十丈而後成之。次東二百餘步垣外,有銅立佛像,高八十餘尺,重閣六層,乃得彌覆,昔滿胄王之所作也。
mǎn zhòu wáng tóng fó xiàng běi èr sān lǐ, zhuān jīng shè zhōng yǒu duō luó pú sà xiàng. qí liàng jì gāo, qí líng shén chá. měi suì yuán rì, shèng xìng gōng yǎng. lín jìng guó wáng dà chén háo zú, jī miào xiāng huā, chí bǎo fān gài, jīn shí dì zòu, sī zhú xiāng hè, qī rì zhī zhōng, jiàn sī fǎ huì. qí yuán nán mén nèi yǒu dà jǐng. xī fú zài shì, yǒu dà shāng lǚ rè kě bī pò, lái zhì fú suǒ, shì zūn zhǐ qí dì yǐ kě dé shuǐ. shāng zhǔ nǎi yǐ chē zhóu zhú dì, dì jì wèi xiàn, shuǐ suì quán yǒng, yǐn yǐ wén fǎ, jiē wù shèng guǒ.
滿胄王銅佛像北二三里,磚精舍中有多羅菩薩像。其量既高,其靈甚察。每歲元日,盛興供養。鄰境國王、大臣、豪族,齎妙香花,持寶幡蓋,金石遞奏,絲竹相和,七日之中,建斯法會。其垣南門內有大井。昔佛在世,有大商侶熱渴逼迫,來至佛所,世尊指其地以可得水。商主乃以車軸築地,地既為陷,水遂泉涌,飲已聞法,皆悟聖果。
èr shí bā jū lǐ jiā yì jí mù lián gù lǐ
二十八、拘理迦邑及目連故里
jiā lán xī nán xíng bā jiǔ lǐ, zhì jū lǐ jiā yì, zhōng yǒu sū dǔ bō, wú yōu zhī suǒ jiàn yě, shì zūn zhě méi tè jiā luó zi běn shēng gù lǐ. bàng yǒu sū dǔ bō, zūn zhě yú cǐ rù wú yú niè pán, qí zhōng zé yǒu yí shēn shè lì. zūn zhě, dà pó luó mén zhǒng, yǔ shè lì zǐ shǎo wèi qīn yǒu. shè lì zǐ yǐ cái míng jiàn guì, zūn zhě yǐ jīng jiàn yán yù, cái zhì xiāng bǐ, dòng zhǐ bì jù, jié yào zhōng shǐ, qì tóng qù jiù, xiāng yǔ yàn sú, gòng qiú shě jiā, suì shī shān dū yé yān. shè lì zǐ yù mǎ shèng ā luó hàn, wén fǎ wù shèng, hái wèi zūn zhě chóng shù, wén ér wù fǎ, suì zhèng chū guǒ. yǔ qí tú èr bǎi wǔ shí rén jù dào fú suǒ, shì zūn yáo jiàn, zhǐ gào zhòng yuē: bǐ lái zhě, wǒ dì zǐ zhōng shén zú dì yī. jì zhì fú suǒ, qǐng rù fǎ zhōng. shì zūn gào yuē: shàn lái, bǐ qiū! jìng xiū fàn xíng, dé lí kǔ jì. wén shì yǔ shí, xū fà luò, sú shang biàn, jiè pǐn jìng, wēi yí diào shùn. jīng qī rì, jié lòu jǐn, zhèng luó hàn guǒ, de shén tōng lì.
伽藍西南行八九里,至拘理迦邑,中有窣堵波,無憂之所建也,是尊者沒特伽羅子本生故里。傍有窣堵波,尊者於此入無餘涅槃,其中則有遺身舍利。尊者,大婆羅門種,與舍利子少為親友。舍利子以才明見貴,尊者以精鑒延譽,才智相比,動止必俱,結要終始,契同去就,相與厭俗,共求舍家,遂師珊闍耶焉。舍利子遇馬勝阿羅漢,聞法悟聖,還為尊者重述,聞而悟法,遂證初果。與其徒二百五十人俱到佛所,世尊遙見,指告眾曰:「彼來者,我弟子中神足第一。」既至佛所,請入法中。世尊告曰:「善來,比丘!淨修梵行,得離苦際。」聞是語時,鬚髮落,俗裳變,戒品淨,威儀調順。經七日,結漏盡,證羅漢果,得神通力。
èr shí jiǔ pín pí suō luó wáng yíng fú yí jī
二十九、頻毗娑羅王迎佛遺蹟
méi tè jiā luó zi gù lǐ dōng xíng sān sì lǐ, yǒu sū dǔ bō, pín pí suō luó wáng yíng jiàn fú chù. rú lái chū zhèng fú guǒ, zhī mó jiē tuó guó rén xīn kě yǎng, shòu pín pí suō luó wáng qǐng. yú cháo chén shí, zhuó yī chí bō, yǔ qiān bǐ qiū zuǒ yòu wéi rào, jiē shì qí jiù luó jì fàn zhì, mù fǎ rǎn yī, qián hòu yǔ cóng, rù wáng shè chéng. shí dì shì tiān wáng biàn shēn wèi mó nà pó, shǒu guān luó jì, zuǒ shǒu zhí jīn píng, yòu shǒu zhí bǎo zhàng, zú dǎo xū kōng, lí dì sì zhǐ, zài dà zhòng zhōng qián dǎo fú lù. shí mó jiē tuó guó pín pí suō luó wáng yǔ qí guó nèi zhū pó luó mén zhǎng zhě jū shì bǎi qiān wàn zhòng, qián hòu dǎo cóng, chū wáng shè chéng fèng yíng shèng zhòng.
沒特伽羅子故里東行三四里,有窣堵波,頻毗娑羅王迎見佛處。如來初證佛果,知摩揭陁國人心渴仰,受頻毗娑羅王請。於朝晨時,着衣持缽,與千比丘左右圍繞,皆是耆舊螺髻梵志,慕法染衣,前後羽從,入王舍城。時帝釋天王變身為摩那婆,首冠螺髻,左手執金瓶,右手執寶杖,足蹈虛空,離地四指,在大眾中前導佛路。時摩揭陁國頻毗娑羅王與其國內諸婆羅門、長者、居士百千萬眾,前後導從,出王舍城奉迎聖眾。
sān shí, jiā luó bì ná jiā yì jí shè lì zǐ gù lǐ
三十,迦羅臂拿迦邑及舍利子故里
pín pí suō luó wáng yíng fú dōng nán xíng èr shí yú lǐ, zhì jiā luó bì ná jiā yì, zhōng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě, shì zūn zhě shè lì zǐ běn shēng gù lǐ, jǐng jīn shàng zài. bàng yǒu sū dǔ bō, zūn zhě yú cǐ jì miè, qí zhōng zé yǒu yí shēn shè lì.
頻毗娑羅王迎佛東南行二十餘里,至迦羅臂拿迦邑,中有窣堵波,無憂王之所建也,是尊者舍利子本生故里,井今尚在。傍有窣堵波,尊者於此寂滅,其中則有遺身舍利。
zūn zhě, dà pó luó mén zhǒng, qí fù gāo cái bó shí, shēn jiàn jīng wēi, fán zhū qū jí mò bù jiù xí. qí qī gǎn mèng, jù gào fū yuē: wú zuó xiāo mèi, mèng gǎn yì rén, shēn pī kǎi jiǎ, shǒu zhí jīn gāng, cuī pò zhū shān, tuì lì yī shān zhī xià. fū yuē: mèng shén shàn. rǔ dāng shēng nán, dá xué guàn shì, cuī zhū lùn shī, pò qí zōng zhì, wéi bù rú yī rén, wèi zuò dì zǐ. guǒ ér yǒu shēn, mǔ hū cōng míng, gāo tán jù lùn, yán wú qū zhì. zūn zhě nián shǐ bā suì, míng shàn sì fāng, qí xìng chún zhì, qí xīn cí bēi, xiǔ huài jié fù, chéng jiù zhì huì. yǔ méi tè jiā luó zi shǎo ér xiāng yǒu, shēn yàn chén sú, wèi yǒu suǒ guī, yú shì yǔ méi tè jiā luó zi yú shān dū yé wài dào suǒ ér xiū xí yān. nǎi xiāng wèi yuē: sī fēi jiū jìng zhī lǐ, wèi néng qióng kǔ jì yě. gè qiú míng dǎo, xiān cháng gān lù, bì tóng qí wèi. shí dà ā luó hàn mǎ shèng zhí chí yīng qì, rù chéng qǐ shí. shè lì zǐ jiàn qí wēi yí xián yǎ, jí ér wèn yuē: rǔ shī shì shuí? yuē: shì zhǒng tài zǐ yàn shì chū jiā, chéng děng zhèng jué, shì wǒ shī yě. shè lì zǐ yuē: suǒ shuō hé fǎ, kě dé wén hū? yuē: wǒ chū shòu jiào, wèi dá shēn yì. shè lì zǐ yuē: yuàn shuō suǒ wén. mǎ shèng nǎi suí yí yǎn shuō, shè lì zǐ wén yǐ, jí zhèng chū guǒ. suì yǔ qí tú èr bǎi wǔ shí rén wǎng yì fú suǒ, shì zūn yáo jiàn, zhǐ gào zhòng yuē: wǒ dì zǐ zhōng zhì huì dì yī. zhì yǐ dǐng lǐ, yuàn cóng fó fǎ. shì zūn gào yuē: shàn lái, bǐ qiū! wén shì yǔ shí, jiè pǐn jù zú. guò bàn yuè hòu, wén fú wèi zhǎng zhǎo fàn zhì shuō fǎ, wén yú lùn ér gǎn wù, suì zhèng luó hàn zhī guǒ. qí hòu ā nán chéng fú gào jì miè qī, zhǎn zhuǎn xiāng yǔ, gè huái bēi gǎn, shè lì zǐ shēn zēng liàn yǎng, bù rěn jiàn fú rù bān niè pán, suì qǐng shì zūn, xiān rù jì miè. shì zūn gào yuē: yí zhī shì shí. gào xiè mén rén, zhì běn shēng lǐ, shì zhě shā mí biàn gào chéng yì. wèi shēng yuàn wáng jí qí guó rén mò bù fēng chí, jiē xī yún huì. shè lì zǐ guǎng wèi shuō fǎ, wén yǐ ér qù. yú hòu yè fēn, zhēng yì xì xīn, rù miè jǐn dìng, cóng dìng qǐ yǐ ér jì yān.
尊者,大婆羅門種,其父高才博識,深鑒精微,凡諸曲籍莫不究習。其妻感夢,具告夫曰:「吾昨宵寐,夢感異人,身披鎧甲,手執金剛,摧破諸山,退立一山之下。」夫曰:「夢甚善。汝當生男,達學貫世,摧諸論師,破其宗致,唯不如一人,為作弟子。」果而有娠,母忽聰明,高談劇論,言無屈滯。尊者年始八歲,名擅四方,其性淳質,其心慈悲,朽壞結縛,成就智慧。與沒特伽羅子少而相友,深厭塵俗,未有所歸,於是與沒特伽羅子於珊闍耶外道所而修習焉。乃相謂曰:「斯非究竟之理,未能窮苦際也。各求明導,先嘗甘露,必同其味。」時大阿羅漢馬勝執持應器,入城乞食。舍利子見其威儀閒雅,即而問曰:「汝師是誰?」曰:「釋種太子厭世出家,成等正覺,是我師也。」舍利子曰:「所說何法,可得聞乎?」曰:「我初受教,未達深義。」舍利子曰:「願說所聞。」馬勝乃隨宜演說,舍利子聞已,即證初果。遂與其徒二百五十人往詣佛所,世尊遙見,指告眾曰:「我弟子中智慧第一。」至已頂禮,願從佛法。世尊告曰:「善來,比丘!」聞是語時,戒品具足。過半月後,聞佛為長爪梵志說法,聞餘論而感悟,遂證羅漢之果。其後阿難承佛告寂滅期,展轉相語,各懷悲感,舍利子深增戀仰,不忍見佛入般涅槃,遂請世尊,先入寂滅。世尊告曰:「宜知是時。」告謝門人,至本生里,侍者沙彌遍告城邑。未生怨王及其國人莫不風馳,皆悉雲會。舍利子廣為說法,聞已而去。於後夜分,正意繫心,入滅盡定,從定起已而寂焉。
jiā luó bì ná jiā yì dōng nán sì wǔ lǐ, yǒu sū dǔ bō, shì zūn zhě shè lì zǐ mén rén rù niè pán chù. huò yuē: jiā yè bō fú zài shì shí, yǒu sān jū zhī jū zhī zhě, táng yán yì. dà ā luó hàn tóng yú cǐ dì wú yú jì miè.
迦羅臂拿迦邑東南四五里,有窣堵波,是尊者舍利子門人入涅槃處。或曰:「迦葉波佛在世時,有三拘胝(拘胝者,唐言億。)大阿羅漢同於此地無餘寂滅。
sān shí yī dì shì kū
三十一、帝釋窟
shè lì zǐ mén rén sū dǔ bō dōng xíng sān shí yú lǐ, zhì yīn tuó luó shì luó jù hē shān. táng yán dì shì kū yě. qí shān yán gǔ yǎo míng, huā lín wěng yù, lǐng yǒu liǎng fēng, jí rán tè qǐ. xī fēng nán yán jiān yǒu dà shí shì, guǎng ér bù gāo, xī rú lái cháng yú zhōng zhǐ. shí tiān dì shì yǐ sì shí èr yí shì huà shí qǐng wèn, fú wèi yǎn shì, qí jī yóu zài. jīn zuò cǐ xiàng, nǐ xī shèng yí, rù zhōng lǐ jìng zhě, mò bù sù rán jìng jù. shān lǐng shàng yǒu guò qù sì fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ. dōng fēng shàng yǒu jiā lán, wén zhū tǔ sú yuē: qí zhōng sēng zhòng, huò yú yè fēn, wàng jiàn xī fēng shí shì fó xiàng qián měi yǒu dēng jù. cháng wèi zhào zhú.
舍利子門人窣堵波東行三十餘里,至因陁羅勢羅窶訶山。(唐言帝釋窟也。)其山岩谷杳冥,花林蓊鬱,嶺有兩峰,岌然特起。西峰南岩間有大石室,廣而不高,昔如來嘗於中止。時天帝釋以四十二疑事畫石請問,佛為演釋,其跡猶在。今作此像,擬昔聖儀,入中禮敬者,莫不肅然敬懼。山嶺上有過去四佛坐及經行遺蹟之所。東峰上有伽藍,聞諸土俗曰:其中僧眾,或於夜分,望見西峰石室佛像前每有燈炬。常為照燭。
yàn sū dǔ bō
1.雁窣堵波
yīn tuó luó shì luó jù hē shān dōng fēng jiā lán qián yǒu sū dǔ bō, wèi gèn xǔ zèng fǎn. suō. táng yán yàn. xī cǐ jiā lán xí wán xiǎo chéng, xiǎo chéng jiàn jiào yě, gù kāi sān jìng zhī shí, ér cǐ jiā lán zūn ér bù zhuì. qí hòu sān jìng qiú bù shí huò. yǒu bǐ qiū jīng xíng, hū jiàn qún yàn fēi xiáng, xì yán yuē: jīn rì zhòng sēng zhōng shí bù chōng, mó hē sà duǒ yí zhī shì shí. yán shēng wèi jué, yī yàn tuì fēi, dāng qí sēng qián, tóu shēn zì yǔn. bǐ qiū jiàn yǐ, jù bái zhòng sēng, wén zhě bēi gǎn, xián xiāng wèi yuē: rú lái shè fǎ, dǎo yòu suí jī. wǒ děng shǒu yú, zūn xíng jiàn jiào. dà chéng zhě. zhèng lǐ yě, yí gǎi xiān zhí, wù cóng shèng zhǐ. cǐ yàn chuí jiè, chéng wèi míng dǎo, yí jīng hòu dé, chuán jì zhōng gǔ. yú shì jiàn sū dǔ bō, shì zhāo yí liè, yǐ bǐ sǐ yàn yì qí xià yān.
因陁羅勢羅窶訶山東峰伽藍前有窣堵波,謂亘(許贈反。)娑。(唐言雁。)昔此伽藍習玩小乘,小乘漸教也,故開三淨之食,而此伽藍遵而不墜。其後三淨求不時獲。有比丘經行,忽見群雁飛翔,戲言曰:「今日眾僧中食不充,摩訶薩埵宜知是時。」言聲未絕,一雁退飛,當其僧前,投身自殞。比丘見已,具白眾僧,聞者悲感,咸相謂曰:「如來設法,導誘隨機。我等守愚,遵行漸教。大乘者。正理也,宜改先執,務從聖旨。此雁垂誡,誠為明導,宜旌厚德,傳記終古。」於是建窣堵波,式昭遺烈,以彼死雁瘞其下焉。
gē jiā lán
2.鴿伽藍
yīn tuó luó shì luó jù hē shān dōng běi xíng bǎi wǔ liù shí lǐ, zhì jiā bù dé jiā táng yán gē. jiā lán. sēng tú èr bǎi yú rén, xué shuō yī qiè yǒu bù. jiā lán dōng yǒu sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn yě. xī fú yú cǐ wèi zhū dà zhòng yī xiǔ shuō fǎ. shí yǒu luó zhě yú cǐ lín zhōng wǎng bǔ yǔ zú, jīng rì bù huò, suì zuò shì yán: wǒ wéi báo fú, héng wèi bì shì. lái zhì fú suǒ, yáng yán chàng yuē: jīn rì rú lái yú cǐ shuō fǎ, lìng wǒ wǎng bǔ dōu wú suǒ de, qī nú jī è, qí jì ān chū? rú lái gào yuē: rǔ yīng yùn huǒ, dāng yǔ rǔ shí. rú lái shì shí huà zuò dà gē, tóu huǒ ér sǐ, luó zhě chí guī, qī nú gòng shí. qí hòu zhòng wǎng fú suǒ, rú lái fāng biàn shè huà, luó zhě wén fǎ, huǐ guò zì xīn, shě jiā xiū xué, biàn zhèng shèng guǒ. yīn míng suǒ jiàn wèi gē jiā lán.
因陁羅勢羅窶訶山東北行百五六十里,至迦布德迦(唐言鴿。)伽藍。僧徒二百餘人,學說一切有部。伽藍東有窣堵波,無憂王之所建也。昔佛於此為諸大眾一宿說法。時有羅者於此林中網捕羽族,經日不獲,遂作是言:「我惟薄福,恆為弊事。」來至佛所,揚言唱曰:「今日如來於此說法,令我網捕都無所得,妻孥飢餓,其計安出?」如來告曰:「汝應薀火,當與汝食。」如來是時化作大鴿,投火而死,羅者持歸,妻孥共食。其後重往佛所,如來方便攝化,羅者聞法,悔過自新,舍家修學,便證聖果。因名所建為鴿伽藍。
sān shí èr gū shān guān zì zài xiàng
三十二、孤山觀自在像
jiā bù dé jiā jiā lán nán èr sān lǐ, zhì gū shān. qí shān chóng jùn, shù lín yù mào, míng huā qīng liú, bèi yá yuán hè. shàng duō jīng shè líng miào, pō jí jī jué zhī gōng. zhèng zhōng jīng shè yǒu guān zì zài pú sà xiàng, qū liàng suī xiǎo, wēi shén gǎn sù, shǒu zhí lián huá, dǐng dài fó xiàng. cháng yǒu shù rén, duàn shí yào xīn, qiú jiàn pú sà, qī rì èr qī rì nǎi zhì yī yuè, qí yǒu gǎn zhě, jiàn guān zì zài pú sà miào xiāng zhuāng yán, wēi guāng hè yì, cóng xiàng zhōng chū, wèi yù qí rén. xī nán hǎi sēng jiā luó guó wáng qīng dàn yǐ jìng zhào miàn, bù jiàn qí shēn, nǎi dǔ shàn bù zhōu mó jiē tuó guó duō luó lín zhōng xiǎo shān shàng yǒu cǐ pú sà xiàng. wáng shēn gǎn qìng, tú yǐ yíng qiú. jì zhì cǐ shān, shí wéi xiào sì, yīn jiàn jīng shè, xìng zhū gōng yǎng. zì hòu zhū wáng shàng xiǎng yí fēng, suì yú qí cè jiàn lì jīng shè líng miào, xiāng huā jì lè gōng yǎng bù jué.
迦布德迦伽藍南二三里,至孤山。其山崇峻,樹林郁茂,名花清流,被崖緣壑。上多精舍靈廟,頗極剞劂之工。正中精舍有觀自在菩薩像,軀量雖小,威神感肅,手執蓮華,頂戴佛像。常有數人,斷食要心,求見菩薩,七日、二七日、乃至一月,其有感者,見觀自在菩薩妙相莊嚴,威光赫奕,從像中出,慰諭其人。昔南海僧伽羅國王清旦以鏡照面,不見其身,乃睹贍部洲摩揭陁國多羅林中小山上有此菩薩像。王深感慶,圖以營求。既至此山,寔唯肖似,因建精舍,興諸供養。自後諸王尚想遺風,遂於其側建立精舍靈廟,香花伎樂供養不絕。
sān shí sān qí tā fú shuō fǎ yí jī
三十三、其他佛說法遺蹟
gū shān guān zì zài pú sà xiàng dōng nán xíng sì shí yú lǐ, zhì yī jiā lán, sēng tú wǔ shí yú rén, bìng xué xiǎo chéng fǎ jiào. jiā lán qián yǒu dà sū dǔ bō, duō yǒu líng yì, fú xī yú cǐ wèi fàn tiān wáng děng qī rì shuō fǎ. qí cè zé yǒu guò qù sān fú zuò jí jīng xíng yí jī zhī suǒ.
孤山觀自在菩薩像東南行四十餘里,至一伽藍,僧徒五十餘人,並學小乘法教。伽藍前有大窣堵波,多有靈異,佛昔於此為梵天王等七日說法。其側則有過去三佛坐及經行遺蹟之所。
jiā lán dōng běi xíng qī shí yú lǐ, qíng jiā hé nán, zhì dà jù luò, rén mín yīn shèng, yǒu shù tiān cí, bìng qióng diāo shì. dōng nán bù yuǎn yǒu dà sū dǔ bō, fú xī yú cǐ yī xiǔ shuō fǎ.
伽藍東北行七十餘里,殑伽河南,至大聚落,人民殷盛,有數天祠,並窮雕飾。東南不遠有大窣堵波,佛昔於此一宿說法。
cóng cǐ dōng rù shān lín zhōng, xíng bǎi yú lǐ, zhì luò bān nì luó jù luò. jiā lán qián yǒu dà sū dǔ bō, wú yōu wáng zhī suǒ jiàn, fú xī yú cǐ sān yuè shuō fǎ. cǐ běi èr sān lǐ yǒu dà chí, zhōu sān shí yú lǐ, sì sè lián huā sì shí kāi fā.
從此東入山林中,行百餘里,至落般膩羅聚落。伽藍前有大窣堵波,無憂王之所建,佛昔於此三月說法。此北二三里有大池,周三十餘里,四色蓮花四時開發。
cóng cǐ dōng rù dà shān lín zhōng, xíng èr bǎi yú lǐ, zhì yī làn ná bō fá duō guó. zhōng yìn dù jìng.
從此東入大山林中,行二百餘里,至伊爛拿缽伐多國。(中印度境。)