strong jìn huì gōng dà zhū qún chén guǎn yí wú bìng tà lùn xiāng strong
晋惠公大诛群臣 管夷吾病榻论相
huà shuō lǐ kè zhǔ yì, yuán yào fèng yíng gōng zǐ zhòng ěr, yīn zhòng ěr cí bù kěn jiù, yí wú yòu yǐ zhòng lù qiú rù, yīn cǐ zhǐ de suí zhòng xíng shì. shéi zhī huì gōng jí wèi zhī hòu, suǒ xǔ zhī tián, fēn háo bù gěi, yòu rèn yòng guó shè lǚ yí shēng xì ruì yī bān sī rén, jiāng xiān shì jiù chén, yī gài shū yuǎn, lǐ kè xīn zhōng yǐ zì bù fú.
话说里克主意,原要奉迎公子重耳,因重耳辞不肯就,夷吾又以重赂求入,因此只得随众行事。谁知惠公即位之后,所许之田,分毫不给,又任用虢射、吕饴甥、郤芮一班私人,将先世旧臣,一概疏远,里克心中已自不服。
jí quàn huì gōng bì dì yú qín, fēn míng shì gōng dào huà, xì ruì fǎn shuō tā wèi jǐ ér shè, hǎo shēng bù fèn, rěn le yī dǔ zi qì, gǎn nù ér bù gǎn yán. chū le cháo mén, yán sè zhī jiān, bù miǎn lù xiē yuàn wàng zhī yì. jí pī zhèng fù shǐ qín, xì ruì děng kǒng qí yǔ lǐ kè yǒu móu, sī xià qiǎn rén kuī kàn, zhèng fù yì lǜ xì ruì děng yǒu rén cì chá, suì bù bié lǐ kè ér xíng. lǐ kè shǐ rén yāo zhèng fù shuō huà, zé zhèng fù yǐ chū chéng yǐ, kè zì wǎng zhuī zhī, bù jí ér hái, zǎo yǒu rén bào zhī xì ruì.
及劝惠公畀地于秦,分明是公道话,郤芮反说他为己而设,好生不忿,忍了一肚子气,敢怒而不敢言。出了朝门,颜色之间,不免露些怨望之意。及丕郑父使秦,郤芮等恐其与里克有谋,私下遣人窥瞰,郑父亦虑郤芮等有人伺察,遂不别里克而行。里克使人邀郑父说话,则郑父已出城矣,克自往追之,不及而还,早有人报知郤芮。
ruì qiú jiàn huì gōng, zòu yuē:" lǐ kè wèi jūn duó qí quán zhèng, yòu bù yǔ fén yáng zhī tián, xīn huái yuàn wàng. jīn wén pī zhèng fù pìn qín, zì jià wǎng zhuī, qí zhōng bì yǒu yì móu. chén sù wén lǐ kè shàn yú zhòng ěr, jūn zhī lì fēi qí běn yì, wàn yī yǔ zhòng ěr nèi yìng wài hé, hé yǐ fáng zhī. bù ruò cì sǐ, yǐ jué qí huàn."
芮求见惠公,奏曰:“里克谓君夺其权政,又不与汾阳之田,心怀怨望。今闻丕郑父聘秦,自驾往追,其中必有异谋。臣素闻里克善于重耳,君之立非其本意,万一与重耳内应外合,何以防之。不若赐死,以绝其患。”
huì gōng yuē:" lǐ kè yǒu gōng yú guǎ rén, jīn hé cí yǐ lù zhī."
惠公曰:“里克有功于寡人,今何辞以戮之。”
xì ruì yuē:" kè shì xī qí, yòu shì zhuó zǐ, yòu shā gù mìng zhī chén xún xī, qí zuì dà yǐ. niàn qí rù guó zhī gōng, sī láo yě. tǎo qí shì nì zhī zuì, gōng yì yě. míng jūn bù yǐ sī láo ér fèi gōng yì, chén qǐng fèng jūn mìng xíng tǎo."
郤芮曰:“克弑奚齐,又弑卓子,又杀顾命之臣荀息,其罪大矣。念其入国之功,私劳也。讨其弑逆之罪,公义也。明君不以私劳而废公议,臣请奉君命行讨。”
huì gōng yuē:" dài fū wǎng yǐ." xì ruì suì yì lǐ kè zhī jiā, wèi lǐ kè yuē:" jìn hóu yǒu mìng, shǐ ruì zhì zhī wú zi. jìn hóu yún:' wēi zǐ, guǎ rén bù dé lì, guǎ rén bù gǎn wàng zi zhī gōng. suī rán, zi shì èr jūn, shā yī dài fū, wèi ěr jūn zhě nán yǐ. guǎ rén fèng xiān jūn zhī yí mìng, bù gǎn yǐ sī láo ér fèi dà yì, wéi zi zì tú zhī."
惠公曰:“大夫往矣。”郤芮遂诣里克之家,谓里克曰:“晋侯有命,使芮致之吾子。晋侯云:‘微子,寡人不得立,寡人不敢忘子之功。虽然,子弑二君,杀一大夫,为尔君者难矣。寡人奉先君之遗命,不敢以私劳而废大义,惟子自图之。”
lǐ kè yuē:" bù yǒu suǒ fèi, jūn hé yǐ xìng? yù jiā zhī zuì, hé huàn wú cí? chén wén mìng yǐ."
里克曰:“不有所废,君何以兴?欲加之罪,何患无辞?臣闻命矣。”
xì ruì fù pò zhī.
郤芮复迫之。
kè nǎi bá pèi jiàn yuè dì dà hū yuē:" tiān hū, yuān zāi! zhōng ér huò zuì, sǐ ruò yǒu zhī, hé miàn mù jiàn xún xī hū?" suì zì wěn qí hóu ér sǐ. xì ruì hái bào huì gōng, huì gōng dà yuè. rán xiān yǒu shī yún:
克乃拔佩剑跃地大呼曰:“天乎,冤哉!忠而获罪,死若有知,何面目见荀息乎?”遂自刎其喉而死。郤芮还报惠公,惠公大悦。髯仙有诗云:
cái rù yí wú shēn shòu bīng, dāng chū hé bù sǐ shēn shēng?
才入夷吾身受兵,当初何不死申生?
fāng zhī zhōng lì fēi wán cè, bù jí xún jiā yǒu lìng míng.
方知中立非完策,不及荀家有令名。
huì gōng shā le lǐ kè, qún chén duō yǒu bù fú zhě. qí jǔ gòng huá jiǎ huá zhuī chuán bèi, jù kǒu chū yuàn yán, huì gōng yù zhū zhī. xì ruì yuē:" pī zhèng fù zài wài, ér duō xíng zhū lù, yǐ qǐ qí yí pàn zhī xīn, bù kě. jūn qiě rěn zhī!"
惠公杀了里克,群臣多有不服者。祁举、共华、贾华、骓遄辈,俱口出怨言,惠公欲诛之。郤芮曰:“丕郑父在外,而多行诛戮,以启其疑叛之心,不可。君且忍之!”
huì gōng yuē:" qín fū rén yǒu yán, tuō guǎ rén shàn shì jiǎ jūn, ér jǐn nà qún gōng zǐ hé rú?"
惠公曰:“秦夫人有言,托寡人善视贾君,而尽纳群公子何如?”
xì ruì yuē:" qún gōng zǐ shuí wú zhēng xīn, bù kě nà yě, shàn shì jiǎ jūn, yǐ bào qín fū rén kě yǐ!"
郤芮曰:“群公子谁无争心,不可纳也,善视贾君,以报秦夫人可矣!”
huì gōng nǎi rù jiàn jiǎ jūn. shí jiǎ jūn sè shàng wèi shuāi, huì gōng hū dòng yín xīn, wèi jiǎ jūn yuē:" qín fū rén shǔ guǎ rén yǔ jūn wèi huān, jūn qí wú jù!" jí wǎng bào chí jiǎ jūn, gōng rén jiē hán xiào bì qù. jiǎ jūn wèi huì gōng zhī wēi, miǎn qiǎng cóng mìng.
惠公乃入见贾君。时贾君色尚未衰,惠公忽动淫心,谓贾君曰:“秦夫人属寡人与君为欢,君其无拒!”即往抱持贾君,宫人皆含笑避去。贾君畏惠公之威,勉强从命。
shì bì, jiǎ jūn chuí lèi yán yuē:" qiè bù xìng shì xiān jūn bù zhōng, jīn yòu shī shēn yú jūn, qiè shēn bù zú xī, dàn qǐ jūn wèi gù tài zǐ shēn shēng bái yuān, qiè dé fù yú qín fū rén, yǐ shú shī shēn zhī zuì."
事毕,贾君垂泪言曰:“妾不幸事先君不终,今又失身于君,妾身不足惜,但乞君为故太子申生白冤,妾得复于秦夫人,以赎失身之罪。”
huì gōng yuē:" èr shù zǐ jiàn shā, xiān tài zǐ zhī yuān yǐ bái yǐ!"
惠公曰:“二竖子见杀,先太子之冤已白矣!”
jiǎ jūn yuē:" wén xiān tài zǐ shàng gǎo zàng xīn chéng, jūn bì qiān zhǒng ér wèi zhī lì shì, shù yuān hún huò ān, yì guó rén zhī suǒ wàng yú jūn zhě yě!"
贾君曰:“闻先太子尚藁葬新城,君必迁冢而为之立谥,庶冤魂获安,亦国人之所望于君者也!”
huì gōng xǔ zhī, nǎi mìng xì ruì zhī cóng dì xì qǐ, wǎng qǔ wò zé dì gǎi zàng, shǐ tài shǐ yì shì, yǐ qí xiào jìng, shì yuē:" gòng shì zǐ", zài shǐ hú tū wǎng bǐ shè jì gào mù.
惠公许之,乃命郤芮之从弟郤乞,往曲沃择地改葬,使太史议谥,以其孝敬,谥曰:“共世子”,再使狐突往彼设祭告墓。
xiān shuō xì qǐ zhì qǔ wò, bié zhì yī qīn guān guǒ jí míng qì mù ǒu zhī lèi, jí qí zhěng qí, jué qǐ shēn shēng zhī shī, miàn sè rú shēng, dàn chòu bù kě dāng, yì rén jù yǎn bí yù ǒu, bù néng yòng lì. xì qǐ fén xiāng zài bài yuē:" shì zǐ shēng ér jié, sǐ ér bù jié hū? ruò bù jié, bù zài shì zǐ, yuàn wú hài zhòng." yán qì, chòu qì dùn xī, zhuǎn wéi yì xiāng. suì zhòng liàn rù guān, zàng yú gāo yuán, qǔ wò zhī rén kōng chéng lái sòng, wú bù duò lèi.
先说郤乞至曲沃,别制衣衾棺椁及冥器木偶之类,极其整齐,掘起申生之尸,面色如生,但臭不可当,役人俱掩鼻欲呕,不能用力。郤乞焚香再拜曰:“世子生而洁,死而不洁乎?若不洁,不在世子,愿无骇众。”言讫,臭气顿息,转为异香。遂重殓入棺,葬于高原,曲沃之人空城来送,无不堕泪。
zàng zhī sān rì, hú tū jī jì pǐn lái dào, yǐ huì gōng zhī mìng shè wèi bài diàn, tí qí mù yuē:" jìn gòng tài zǐ zhī mù."
葬之三日,狐突赍祭品来到,以惠公之命设位拜奠,题其墓曰:“晋共太子之墓。”
shì bì, hú tū fāng yù hái guó, hū jiàn jīng qí duì duì, gē jiǎ céng céng, cù yōng yī duì chē mǎ, hú tū bù zhī shì shuí, cāng máng yù bì. zhī jiàn fù chē yī rén, xū fà bān bái, páo hù zhěng qí, cóng róng xià chē, zhì yú hú tū zhī qián, yī yuē:" tài zǐ yǒu huà fèng yíng, qǐng guó jiù nà bù."
事毕,狐突方欲还国,忽见旌旗对对,戈甲层层,簇拥一队车马,狐突不知是谁,仓忙欲避。只见副车一人,须发斑白,袍笏整齐,从容下车,至于狐突之前,揖曰:“太子有话奉迎,请国舅那步。”
tū shì zhī, tài fù dù yuán kuǎn yě. huǎng hū zhōng wàng qí yǐ sǐ, wèn yuē:" tài zǐ hé zài?"
突视之,太傅杜原款也。恍惚中忘其已死,问曰:“太子何在?”
yuán kuǎn zhǐ hòu miàn dà chē yuē:" cǐ jí tài zǐ zhī chē yǐ!"
原款指后面大车曰:“此即太子之车矣!”
tū nǎi suí zhì chē qián. jiàn tài zǐ shēn shēng guān yīng jiàn pèi, wǎn rú shēng qián, shǐ yù zhě xià yǐn hú tū shēng chē, wèi yuē:" guó jiù yì niàn shēn shēng fǒu?"
突乃随至车前。见太子申生冠缨剑佩,宛如生前,使御者下引狐突升车,谓曰:“国舅亦念申生否?”
tū chuí lèi duì yuē:" tài zǐ zhī yuān, háng dào zhī rén, wú bù bēi tì. tū hé rén, néng wù niàn hū?"
突垂泪对曰:“太子之冤,行道之人,无不悲涕。突何人,能勿念乎?”
shēn shēng yuē:" shàng dì lián wǒ rén xiào, yǐ mìng wǒ wèi qiáo shān zhī zhǔ yǐ. yí wú xíng wú lǐ yú jiǎ jūn, wú è qí bù jié, yù què qí zàng, kǒng wéi zhòng yì ér zhǐ. jīn qín jūn shén xián, wú yù yǐ jìn bì qín, shǐ qín rén fèng wú zhī sì, jiù yǐ wéi hé rú?"
申生曰:“上帝怜我仁孝,已命我为乔山之主矣。夷吾行无礼于贾君,吾恶其不洁,欲却其葬,恐违众意而止。今秦君甚贤,吾欲以晋畀秦,使秦人奉吾之祀,舅以为何如?”
tū duì yuē:" tài zǐ suī è jìn jūn, qí mín hé zuì? qiě jìn zhī xiān jūn zhī hé zuì? tài zǐ shě tóng xìng ér qiú shí yú yì xìng, kǒng guāi rén xiào zhī dé yě."
突对曰:“太子虽恶晋君,其民何罪?且晋之先君之何罪?太子舍同姓而求食于异姓,恐乖仁孝之德也。”
shēn shēng yuē:" jiù yán yì shì, rán wú yǐ jù zòu yú shàng dì yǐ. jīn dāng zài zòu, jiù wèi gū liú qī rì, xīn chéng zhī xī piān yǒu wū zhě, wú jiāng tuō zhī yǐ fù jiù yě!"
申生曰:“舅言亦是,然吾已具奏于上帝矣。今当再奏,舅为姑留七日,新城之西偏有巫者,吾将托之以复舅也!”
dù yuán kuǎn zài chē xià huàn yuē:" guó jiù kě bié yǐ."
杜原款在车下唤曰:“国舅可别矣。”
qiān hú tū xià chē, shī zú diē pū yú dì, chē mǎ yī shí bú jiàn, tū shēn nǎi wò yú xīn chéng wài guǎn. xīn zhōng dà jīng, wèn zuǒ yòu:" wú hé dé zài cǐ?"
牵狐突下车,失足跌仆于地,车马一时不见,突身乃卧于新城外馆。心中大惊,问左右:“吾何得在此?”
zuǒ yòu yuē:" guó jiù jì diàn fāng bì, fén zhù cí shén, hū rán pū yú xí shàng, hū huàn bù xǐng, wú děng fú zhì chē zhōng, zài guī cǐ chù ān xī, jīn xìng wú yàng!"
左右曰:“国舅祭奠方毕,焚祝辞神,忽然仆于席上,呼唤不醒,吾等扶至车中,载归此处安息,今幸无恙!”
hú tū xīn zhī shì mèng, àn àn chēng yì, bù yú rén yán, zhǐ tuī bào yàng, liú chē wài guǎn.
狐突心知是梦,暗暗称异,不与人言,只推抱恙,留车外馆。
zhì dì qī rì wèi shēn zhī jiāo, mén shàng bào:" yǒu chéng xī wū zhě qiú jiàn." tū mìng zhào rù, yù píng zuǒ yòu yǐ dài zhī.
至第七日未申之交,门上报:“有城西巫者求见。”突命召入,预屏左右以待之。
wū zhě rù jiàn, zì yán:" sù yǔ guǐ shén tōng yǔ, jīn yǒu qiáo shān zhǔ zhě, nǎi jìn guó gù tài zǐ shēn shēng, tuō chuán yǔ zhì yì guó jiù:' jīn yǐ fù zòu shàng dì, dàn rǔ qí shēn, zhǎn qí yìn, yǐ shì fá zuì ér yǐ, wú hài yú jìn."
巫者入见,自言:“素与鬼神通语,今有乔山主者,乃晋国故太子申生,托传语致意国舅:‘今已覆奏上帝,但辱其身,斩其胤,以示罚罪而已,无害于晋。”
hú tū yáng wèi bù zhī, wèn yuē:" suǒ fá zhě, hé rén zhī zuì?"
狐突佯为不知,问曰:“所罚者,何人之罪?”
wū yuē:" tài zǐ dàn mìng chuán yǔ rú cǐ, wǒ yì bù zhī suǒ zhǐ hé shì yě."
巫曰:“太子但命传语如此,我亦不知所指何事也。”
tū mìng zuǒ yòu yǐ jīn bó chóu wū zhě, jiè wù wàng yán. wū zhě kòu xiè ér qù.
突命左右以金帛酬巫者,戒勿妄言。巫者叩谢而去。
hú tū guī guó, sī yǔ pī zhèng fù zhī zǐ pī bào yán zhī. bào yuē:" jūn jǔ dòng guāi zhāng, bì bù kè zhōng. yǒu jìn guó zhě, qí zhòng ěr hū?"
狐突归国,私与丕郑父之子丕豹言之。豹曰:“君举动乖张,必不克终。有晋国者,其重耳乎?”
zhèng xù tán jiān, hūn rén lái bào:" pī dài fū shǐ qín yǐ guī, jiàn zài cháo zhōng fù mìng."
正叙谈间,阍人来报:“丕大夫使秦已归,见在朝中复命。”
èr rén suì gè bié ér guī.
二人遂各别而归。
què shuō pī zhèng fù tóng qín dài fū lěng zhì, jī zhe lǐ bì shù chē, rú jìn bào pìn, xíng jí jiàng jiāo, hū wén zhū lǐ kè zhī xìn. zhèng fù xīn zhōng yí lǜ, yì yù zhuǎn huí qín guó, zài zuò shāng liáng, yòu niàn qí zi bào zài jiàng chéng," wǒ yī zǒu, bì lěi jí bào." yīn cǐ qù zhù liǎng nán, chóu chú bù jué, qià yù dài fū gòng huá zài yú jiāo wài, suì yāo yǔ xiāng jiàn. zhèng fù kòu wèn lǐ kè yuán yóu, gòng huá yī yī xù shù le. zhèng fù yuē:" wú jīn yóu kě rù fǒu?"
却说丕郑父同秦大夫冷至,赍著礼币数车,如晋报聘,行及绛郊,忽闻诛里克之信。郑父心中疑虑,意欲转回秦国,再作商量,又念其子豹在绛城,“我一走,必累及豹。”因此去住两难,踌躇不决,恰遇大夫共华在于郊外,遂邀与相见。郑父叩问里克缘由,共华一一叙述了。郑父曰:“吾今犹可入否?”
gòng huá yuē:" lǐ kè tóng shì zhī rén shàng duō, rú huá yì zài qí nèi, jīn zhǐ zhū kè yī rén, qí yú bìng bù bō jí, kuàng zi chū shǐ zài qín, ruò wéi bù zhī kě yě, rú jù ér bù rù, shì zì gòng qí zuì yǐ."
共华曰:“里克同事之人尚多,如华亦在其内,今止诛克一人,其余并不波及,况子出使在秦,若为不知可也,如惧而不入,是自供其罪矣。”
zhèng fù cóng qí yán, nǎi cuī chē rù chéng, zhèng fù xiān fù mìng qì, yǐn jìn lěng zhì cháo jiàn, chéng shàng guó shū lǐ wù, huì gōng qǐ shū kàn zhī. lüè yuē:
郑父从其言,乃催车入城,郑父先复命讫,引进冷至朝见,呈上国书礼物,惠公启书看之。略曰:
jìn qín shēng jiù zhī guó, dì zhī zài jìn, yóu zài qín yě, zhū dài fū yì gè zhōng qí guó. guǎ rén hé gǎn yuē bì děi dì, yǐ shāng zhū dài fū zhī yì, dàn guǎ rén yǒu jiāng chǎng zhī shì, yù yǔ lǚ xì èr dài fū miàn yì. xìng dàn mù yī lái, yǐ wèi guǎ rén zhī wàng.
晋、秦甥舅之国,地之在晋,犹在秦也,诸大夫亦各忠其国。寡人何敢曰必得地,以伤诸大夫之义,但寡人有疆场之事,欲与吕、郤二大夫面议。幸旦暮一来,以慰寡人之望。
shū wěi yòu yī xíng yún:" yuán dì quàn nà hái."
书尾又一行云:“原地券纳还。”
huì gōng shì jiàn xiǎo zhī rén, kàn jiàn lǐ bì lóng hòu, yòu qiě jiǎo hái dì quàn, xīn zhōng shén xǐ, biàn yù qiǎn lǚ yí shēng xì ruì bào qín.
惠公是见小之人,看见礼币隆厚,又且缴还地券,心中甚喜,便欲遣吕饴甥、郤芮报秦。
xì ruì sī wèi yí shēng yuē:" qín shǐ cǐ lái, bú shì hǎo yì, qí bì zhòng ér yán gān, dài yòu wǒ yě, wú děng ruò wǎng, bì jié wǒ yǐ qǔ dì yǐ."
郤芮私谓饴甥曰:“秦使此来,不是好意,其币重而言甘,殆诱我也,吾等若往,必劫我以取地矣。”
yí shēng yuē:" wú yì liào qín zhī huān jìn, bù zhì ruò shì, cǐ bì pī zhèng fù wén lǐ kè zhī zhū, zì jù bù miǎn, yǔ qín gòng wèi cǐ móu, yù shǐ qín rén shā wú děng ér hòu zuò luàn ěr."
饴甥曰:“吾亦料秦之欢晋,不至若是,此必丕郑父闻里克之诛,自惧不免,与秦共为此谋,欲使秦人杀吾等而后作乱耳。”
xì ruì yuē:" zhèng fù yǔ kè, tóng gōng yī tǐ zhī rén, kè zhū, zhèng fù ān dé bù jù? zǐ jīn zhī liào shì yě, jīn qún chén bàn shì lǐ pī zhī dǎng, ruò zhèng fù yǒu móu, bì gèng yǒu tóng móu zhī rén, qiě xiān guī qín shǐ ér xú chá zhī."
郤芮曰:“郑父与克,同功一体之人,克诛,郑父安得不惧?子金之料是也,今群臣半是里、丕之党,若郑父有谋,必更有同谋之人,且先归秦使而徐察之。”
yí shēng yuē:" shàn."
饴甥曰:“善。”
nǎi yán yú huì gōng, xiān qiǎn lěng zhì huí qín, yán:" jìn guó wèi dìng, shāo dài èr chén zhī xiá, jí dāng qū mìng."
乃言于惠公,先遣冷至回秦,言:“晋国未定,稍待二臣之暇,即当趋命。”
lěng zhì zhǐ de huí qín.
冷至只得回秦。
lǚ xì èr rén shǐ xīn fù měi yè fú yú pī zhèng fù zhī mén, cì chá dòng jìng, zhèng fù jiàn lǚ xì quán wú xíng sè, nǎi mì qǐng qí jǔ gòng huá jiǎ huá zhuī chuán děng, yè zhì qí jiā yì shì, wǔ gǔ fāng huí.
吕、郤二人使心腹每夜伏于丕郑父之门,伺察动静,郑父见吕、郤全无行色,乃密请祁举、共华、贾华、骓遄等,夜至其家议事,五鼓方回。
xīn fù huí bào suǒ jiàn, rú cǐ rú cǐ, xì ruì yuē:" zhū rén yǒu hé nán jué zhī shì? bì nì móu yě." nǎi yǔ yí shēng shāng yì, shǐ rén qǐng tú àn yí zhì, wèi yuē:" zi huò zhì yǐ, nài hé?"
心腹回报所见,如此如此,郤芮曰:“诸人有何难决之事?必逆谋也。”乃与饴甥商议,使人请屠岸夷至,谓曰:“子祸至矣,奈何?”
tú àn yí dà jīng yuē:" huò cóng hé lái?"
屠岸夷大惊曰:“祸从何来?”
xì ruì yuē:" zi qián zhù lǐ kè shì yòu jūn, jīn kè yǐ fú fǎ, jūn jiāng yǒu tǎo yú zi, wú děng yǐ zi yǒu yíng lì zhī gōng, bù rěn jiàn zi zhī shòu zhū, shì yǐ gào yě."
郤芮曰:“子前助里克弑幼君,今克已伏法,君将有讨于子,吾等以子有迎立之功,不忍见子之受诛,是以告也。”
tú àn yí qì yuē:" yí nǎi yī yǒng zhī fū. tīng rén qū qiǎn. bù zhī zuì zhī suǒ zài. wéi dài fū jiù zhī."
屠岸夷泣曰:“夷乃一勇之夫。听人驱遣。不知罪之所在。惟大夫救之。”
xì ruì yuē:" jūn nù bù kě jiě yě. dú yǒu yī jì, kě yǐ tuō huò." yí suì guì ér wèn jì.
郤芮曰:“君怒不可解也。独有一计,可以脱祸。”夷遂跪而问计。
xì ruì huāng máng fú qǐ, mì gào yuē:" jīn pī zhèng fù dǎng yú lǐ kè, yǒu yíng lì zhī xīn, yǔ qī yú dài fū yīn móu zuò luàn, yù zhú jūn ér nà gōng zǐ zhòng ěr. zi chéng wěi wèi jù zhū zhě, ér jiàn zhèng fù, yǔ zhī tóng móu. ruò jǐn dé qí qíng, xiān shì chū shǒu, wú jí yǐ suǒ xǔ zhèng fù fù kuí zhī tián, gē sān shí wàn yǐ chóu zi gōng, zi qiě zhòng yòng, yòu hé zuì zhī zú huàn hū?"
郤芮慌忙扶起,密告曰:“今丕郑父党于里克,有迎立之心,与七舆大夫阴谋作乱,欲逐君而纳公子重耳。子诚伪为惧诛者,而见郑父,与之同谋。若尽得其情,先事出首,吾即以所许郑父负葵之田,割三十万以酬子功,子且重用,又何罪之足患乎?”
yí xǐ yuē:" yí sǐ ér dé shēng. dài fū zhī cì yě. gǎn bù xiào lì, dàn wǒ bù shàn wèi cí, nài hé?"
夷喜曰:“夷死而得生。大夫之赐也。敢不效力,但我不善为辞,奈何?”
lǚ yí shēng yuē:" wú dāng jiào zǐ."
吕饴甥曰:“吾当教子。”
nǎi nǐ wèi wèn dá zhī yǔ. shǐ yí shú jì.
乃拟为问答之语。使夷熟记。
shì yè, yí suì kòu pī zhèng fù zhī mén, yán yǒu mì shì. zhèng fù cí yǐ zuì qǐn, bù yǔ xiāng jiàn.
是夜,夷遂叩丕郑父之门,言有密事。郑父辞以醉寝,不与相见。
yí shǒu mén nèi, gēng shēn yóu bù qù, nǎi yán zhī rù.
夷守门内,更深犹不去,乃延之入。
yí yī jiàn zhèng fù, biàn xià guì yuē:" dài fū jiù wǒ yī mìng."
夷一见郑父,便下跪曰:“大夫救我一命。”
zhèng fù jīng wèn qí gù, yí yuē:" jūn yǐ wǒ zhù lǐ kè shì zhuó zǐ, jiāng jiā lù yú wǒ, nài hé?"
郑父惊问其故,夷曰:“君以我助里克弑卓子,将加戮于我,奈何?”
zhèng fù yuē:" lǚ xì èr rén wéi zhèng, hé bù qiú zhī?"
郑父曰:“吕、郤二人为政,何不求之?”
yí yuē:" cǐ jiē lǚ xì zhī móu yě, wú hèn bù dé shí èr rén zhī ròu. qiú zhī hé yì?"
夷曰:“此皆吕、郤之谋也,吾恨不得食二人之肉。求之何益?”
zhèng fù yóu wèi shēn xìn, yòu wèn yuē:" rǔ yì yù hé rú?"
郑父犹未深信,又问曰:“汝意欲何如?”
yí yuē:" gōng zǐ zhòng ěr rén xiào, néng dé shì xīn, guó rén jiē yuàn dài zhī wèi jūn. ér qín rén è yí wú zhī bèi yuē, yì yù gǎi lì zhòng ěr, chéng dé dài fū shǒu shū, yí xīng yè wǎng zhì zhòng ěr, shǐ hé qín dí zhī zhòng, dài fū yì jiū gù tài zǐ zhī dǎng, cóng zhōng ér qǐ, xiān zhǎn lǚ xì zhī shǒu, rán hòu zhú jūn ér nà zhòng ěr, wú bù jì yǐ!"
夷曰:“公子重耳仁孝,能得士心,国人皆愿戴之为君。而秦人恶夷吾之背约,亦欲改立重耳,诚得大夫手书,夷星夜往致重耳,使合秦、翟之众,大夫亦纠故太子之党,从中而起,先斩吕、郤之首,然后逐君而纳重耳,无不济矣!”
zhèng fù yuē:" zi yì de wú biàn fǒu?"
郑父曰:“子意得无变否?”
yí jí niè yī zhǐ chū xuè, shì yuē:" yí ruò yǒu èr xīn, dāng shǐ hé zú shòu zhū."
夷即啮一指出血,誓曰:“夷若有贰心,当使合族受诛。”
zhèng fù fāng cái xìn zhī. yuē cì rì sān gēng, zài huì dìng yì.
郑父方才信之。约次日三更,再会定议。
zhì qī, tú àn yí fù wǎng. zé qí jǔ gòng huá jiǎ huá zhuī chuán jiē xiān zài, yòu yǒu shū jiān lèi hǔ tè gōng shān qí sì rén, jiē gù tài zǐ shēn shēng mén xià, yǔ zhèng fù tú àn yí gòng shì shí rén, chóng fù duì tiān shà xuè, gòng fú gōng zǐ zhòng ěr wèi jūn. hòu rén yǒu shī yún:
至期,屠岸夷复往。则祁举、共华、贾华、骓遄皆先在,又有叔坚、累虎、特宫、山祈四人,皆故太子申生门下,与郑父、屠岸夷共是十人,重复对天歃血,共扶公子重耳为君。后人有诗云:
zhǐ yí tú àn lái qiú jiù, shuí liào jiān móu lǚ xì wèi?
只疑屠岸来求救,谁料奸谋吕郤为?
qiáng zhōng gèng yǒu qiáng zhōng shǒu, yī rén xíng zhà jiǔ rén wēi.
强中更有强中手,一人行诈九人危。
pī zhèng fù kuǎn dài zhòng rén, jǐn zuì ér bié. tú àn yí sī xià huí bào xì ruì, ruì yuē:" rǔ yán wú jù, bì děi zhèng fù shǒu shū, fāng kě zhèng zuì." yí cì yè zài zhì zhèng fù zhī jiā, suǒ qí shǒu shū, wǎng yíng zhòng ěr, zhèng fù yǐ xiě jiù le, jiǎn hòu shǔ míng, gòng shì shí wèi, qí jiǔ rén jù xiān yǒu huā yā, dì shí tú àn yí yě. yí yì qǐng bǐ shū yā. zhèng fù jiān fēng tíng dāng, jiāo fù yí shǒu, zhǔ tā:" xiǎo xīn zài yì, bù kě lòu xiè."
丕郑父款待众人,尽醉而别.屠岸夷私下回报郤芮,芮曰:“汝言无据,必得郑父手书,方可正罪。”夷次夜再至郑父之家,索其手书,往迎重耳,郑父已写就了,简后署名,共是十位,其九人俱先有花押,第十屠岸夷也。夷亦请笔书押。郑父缄封停当,交付夷手,嘱他:“小心在意,不可漏泄。”
tú àn yí dé shū, rú huò zhì bǎo, yī jìng tóu xì ruì jiā, chéng shàng ruì kàn. ruì nǎi nì yí yú jiā, jiāng shū huái yú xiù zhōng, tóng lǚ yí shēng wǎng jiàn guó jiù guó shè, bèi yán rú cǐ rú cǐ:" ruò bù zǎo chú, biàn shēng bù cè." guó shè yè kòu gōng mén, jiàn le huì gōng, xì shù pī zhèng fù zhī móu:" míng rì zǎo cháo, biàn kě miàn zhèng qí zuì, yǐ shǒu shū wèi zhèng."
屠岸夷得书,如获至宝,一径投郤芮家,呈上芮看。芮乃匿夷于家,将书怀于袖中,同吕饴甥往见国舅虢射,备言如此如此:“若不早除,变生不测。”虢射夜叩宫门,见了惠公,细述丕郑父之谋:“明日早朝,便可面正其罪,以手书为证。”
cì rì, huì gōng zǎo cháo, lǚ xì děng yù fú wǔ shì yú bì yī zhī nèi. bǎi guān xíng lǐ yǐ bì, huì gōng zhào pī zhèng fù wèn yuē:" zhī rǔ yù zhú guǎ rén ér yíng zhòng ěr, guǎ rén gǎn qǐng qí zuì."
次日,惠公早朝,吕、郤等预伏武士于壁衣之内。百官行礼已毕,惠公召丕郑父问曰:“知汝欲逐寡人而迎重耳,寡人敢请其罪。”
zhèng fù fāng yù zhì biàn, xì ruì zhàng jiàn dà hē yuē:" rǔ qiǎn tú àn yí jiāng shǒu shū yíng zhòng ěr, lài wú jūn hóng fú, tú àn yí yǐ bèi wú děng cì hou yú chéng wài ná xià, sōu chū qí shū. tóng shì gòng shì shí rén, jīn tú àn yí yǐ zhāo chū, rǔ děng bù bì biàn yǐ!"
郑父方欲致辩,郤芮仗剑大喝曰:“汝遣屠岸夷将手书迎重耳,赖吾君洪福,屠岸夷已被吾等伺候于城外拿下,搜出其书。同事共是十人,今屠岸夷已招出,汝等不必辩矣!”
huì gōng jiāng yuán shū zhì yú àn xià, lǚ yí shēng shí qǐ, àn jiǎn hū míng, mìng wǔ shì qín xià. zhǐ yǒu gòng huá gào jià, zài jiā wèi dào, lìng xíng bǔ ná. jiàn zài bā rén, miàn miàn xiāng qù, zhēn gè shì yǒu kǒu nán kāi, wú dì kě rù, huì gōng hē jiào" yā chū cháo mén zhǎn shǒu!"
惠公将原书掷于案下,吕饴甥拾起,按简呼名,命武士擒下。只有共华告假,在家未到,另行捕拿。见在八人,面面相觑,真个是有口难开,无地可入,惠公喝教“押出朝门斩首!”
nèi zhōng jiǎ huá dà hū yuē:" chén xiān nián fèng mìng fá qū, céng yǒu sī fàng wú jūn zhī gōng, qiú miǎn yī sǐ, kě hū?"
内中贾华大呼曰:“臣先年奉命伐屈,曾有私放吾君之功,求免一死,可乎?”
lǚ yí shēng yuē:" rǔ shì xiān jūn ér sī fàng wú zhǔ jīn shì wú zhǔ, fù sī tōng zhòng ěr. cǐ fǎn fù xiǎo rén, sù yí jiù lù."
吕饴甥曰:“汝事先君而私放吾主;今事吾主,复私通重耳。此反覆小人,速宜就戮。”
jiǎ huá yǔ sè, bā rén shù shǒu shòu xíng.
贾华语塞,八人束手受刑。
què shuō gòng huá zài jiā, wén zhèng fù děng shì xiè bèi zhū, jí máng bài cí jiā miào, yù fù cháo zhōng lǐng zuì.
却说共华在家,闻郑父等事泄被诛,即忙拜辞家庙,欲赴朝中领罪。
qí dì gòng cì wèi yuē:" wǎng zé jiù sǐ, hé táo hū?"
其弟共赐谓曰:“往则就死,盍逃乎?”
gòng huá yuē:" pī dài fū zhī rù, wú shí quàn zhī. xiàn rén yú sǐ, ér jǐ dú shēng, fēi zhàng fū yě. wú fēi bù ài shēng, bù gǎn fù pī dài fū ěr." suì bù dài bǔ zhì, jí qū rù cháo qǐng sǐ, huì gōng yì zhǎn zhī.
共华曰:“丕大夫之入,吾实劝之。陷人于死,而己独生,非丈夫也。吾非不爱生,不敢负丕大夫耳。”遂不待捕至,疾趋入朝请死,惠公亦斩之。
pī bào wén fù zāo zhū, fēi bēn qín guó táo nàn, huì gōng yù jǐn zhū lǐ pī zhū dài fū zhī zú. xì ruì yuē:" zuì rén bù nú, gǔ zhī zhì yě luàn rén xíng zhū, zú yǐ jǐng zhòng yǐ. hé bì duō shā, yǐ jù zhòng xīn?"
丕豹闻父遭诛,飞奔秦国逃难,惠公欲尽诛里、丕诸大夫之族。郤芮曰:“罪人不孥,古之制也;乱人行诛,足以儆众矣。何必多杀,以惧众心?”
huì gōng nǎi shè gè zú bù zhū, jìn tú àn yí wèi zhōng dài fū, shǎng yǐ fù kuí zhī tián sān shí wàn.
惠公乃赦各族不诛,进屠岸夷为中大夫,赏以负葵之田三十万。
què shuō pī bào zhì qín, jiàn le mù gōng, fú dì dà kū. mù gōng wèn qí gù, pī bào jiāng qí fù shǐ móu, jí bèi hài yuán yóu, xì shù yī biàn, nǎi xiàn cè yuē:" jìn hóu bèi qín zhī dà ēn, ér xiū guó zhī xiǎo yuàn, bǎi guān sǒng jù, bǎi xìng bù fú, ruò yǐ piān shī wǎng fá, qí zhòng bì nèi kuì, fèi zhì wéi jūn suǒ yù ěr."
却说丕豹至秦,见了穆公,伏地大哭。穆公问其故,丕豹将其父始谋,及被害缘由,细述一遍,乃献策曰:“晋侯背秦之大恩,而修国之小怨,百官耸惧,百姓不服,若以偏师往伐,其众必内溃,废置惟君所欲耳。”
mù gōng wèn yú qún chén, jiǎn shū duì yuē:" yǐ pī bào zhī yán ér fá jìn, shì zhù chén fá jūn, yú yì bù kě."
穆公问于群臣,蹇叔对曰:“以丕豹之言而伐晋,是助臣伐君,于义不可。”
bǎi lǐ xī yuē:" ruò bǎi xìng bù fú, bì yǒu nèi biàn, jūn qiě qí qí biàn ér tú zhī."
百里奚曰:“若百姓不服,必有内变,君且俟其变而图之。”
mù gōng yuē:" guǎ rén yì yí cǐ yán, bǐ yī zhāo ér shā jiǔ dài fū, qǐ zhòng xīn bù fù, ér néng rú cǐ. kuàng bīng wú nèi yìng, kě bì yǒu gōng hū?"
穆公曰:“寡人亦疑此言,彼一朝而杀九大夫,岂众心不附,而能如此。况兵无内应,可必有功乎?”
pī bào suì liú shì qín wèi dài fū.
丕豹遂留仕秦为大夫。
shí jìn huì gōng zhī èr nián, zhōu xiāng wáng zhī sān nián yě.
时晋惠公之二年,周襄王之三年也。
shì nián zhōu wáng zǐ dài, yǐ lù jié hǎo yī luò zhī róng, shǐ róng fá jīng shī, ér jǐ cóng zhōng yīng zhī. róng suì rù kòu, wéi wáng chéng, zhōu gōng kǒng yǔ zhào bó liào xī lì gù shǒu, dài bù gǎn chū huì róng shī. xiāng wáng qiǎn shǐ gào jí yú zhū hóu.
是年周王子带,以赂结好伊、雒之戎,使戎伐京师,而己从中应之。戎遂入寇,围王城,周公孔与召伯廖悉力固守,带不敢出会戎师。襄王遣使告急于诸侯。
qín mù gōng jìn huì gōng jiē yù jié hǎo zhōu wáng, gè lǜ shī fá róng yǐ jiù zhōu, róng zhī zhū hóu bīng zhì, fén lüè dōng mén ér qù.
秦穆公、晋惠公皆欲结好周王,各率师伐戎以救周,戎知诸侯兵至,焚掠东门而去。
huì gōng yǔ mù gōng xiāng jiàn, miàn yǒu cán sè. huì gōng yòu jiē dé mù jī mì shū, shū zhōng shù jìn hóu wú lǐ yú jiǎ jūn, yòu bù nà qún gōng zǐ, xǔ duō bú shì, jiào tā sù gǎi qián fēi, bù shī jiù hǎo. huì gōng suì yǒu yí qín zhī xīn, jí jí bān shī. pī bào guǒ mù gōng yè xí jìn shī.
惠公与穆公相见,面有惭色。惠公又接得穆姬密书,书中数晋侯无礼于贾君,又不纳群公子,许多不是,教他速改前非,不失旧好。惠公遂有疑秦之心,急急班师。丕豹果穆公夜袭晋师。
mù gōng yuē:" tóng wèi qín wáng ér lái cǐ, suī yǒu sī yuàn, wèi kě dòng yě."
穆公曰:“同为勤王而来此,虽有私怨,未可动也。”
nǎi gè guī qí guó.
乃各归其国。
shí qí huán gōng yì qiǎn guǎn zhòng jiāng bīng jiù zhōu. wén róng bīng yǐ jiě, nǎi qiǎn rén jié zé róng zhǔ, róng zhǔ jù qí bīng wēi, shǐ rén xiè yuē:" wǒ zhū róng hé gǎn fàn jīng shī? ěr gān shū zhāo wǒ lái ěr."
时齐桓公亦遣管仲将兵救周。闻戎兵已解,乃遣人诘责戎主,戎主惧齐兵威,使人谢曰:“我诸戎何敢犯京师?尔甘叔招我来耳。”
xiāng wáng yú shì zhú wáng zǐ dài, zi dài chū bēn qí guó. róng zhǔ shǐ rén yì jīng shī, qǐng zuì qiú hé, xiāng wáng xǔ zhī, xiāng wáng zhuī niàn guǎn zhòng dìng wèi zhī gōng, jīn yòu yǒu hé róng zhī láo, nǎi dà xiǎng guǎn zhòng, dài yǐ shàng qīng zhī lǐ. guǎn zhòng xùn yuē:" yǒu guó gāo èr zi zài, chén bù gǎn dāng." zài sān qiān ràng, shòu xià qīng zhī lǐ ér hái.
襄王于是逐王子带,子带出奔齐国。戎主使人诣京师,请罪求和,襄王许之,襄王追念管仲定位之功,今又有和戎之劳,乃大飨管仲,待以上卿之礼。管仲逊曰:“有国、高二子在,臣不敢当。”再三谦让,受下卿之礼而还。
shì dōng, guǎn zhòng jí, huán gōng qīn wǎng wèn zhī. jiàn qí jí shén, nǎi zhí qí shǒu yuē:" zhòng fù zhī jí shén yǐ, bù xìng ér bù qǐ, guǎ rén jiāng wěi zhèng yú hé rén?"
是冬,管仲疾,桓公亲往问之。见其瘠甚,乃执其手曰:“仲父之疾甚矣,不幸而不起,寡人将委政于何人?”
shí níng qī bīn xū wú xiān hòu jù zú, guǎn zhòng tàn yuē:" xī zāi hū, níng qī yě!"
时宁戚、宾须无先后俱卒,管仲叹曰:“惜哉乎,宁戚也!”
huán gōng yuē:" níng qī zhī wài, qǐ wú rén hū. wú yù rèn bào shū yá, hé rú?"
桓公曰:“宁戚之外,岂无人乎。吾欲任鲍叔牙,何如?”
zhòng duì yuē:" bào shū yá, jūn zǐ yě. suī rán, bù kě yǐ wéi zhèng. qí rén shàn è guò yú fēn míng. fū hǎo shàn kě yě, è è yǐ shèn, rén shuí kān zhī. bào shū yá jiàn rén zhī yī è, zhōng shēn bù wàng, shì qí duǎn yě."
仲对曰:“鲍叔牙,君子也。虽然,不可以为政。其人善恶过于分明。夫好善可也,恶恶已甚,人谁堪之。鲍叔牙见人之一恶,终身不忘,是其短也。”
huán gōng yuē:" xí péng hé rú?"
桓公曰:“隰朋何如?”
zhòng duì yuē:" shù hū kě yǐ. xí péng bù chǐ xià wèn, jū qí jiā bù wàng gōng mén." yán bì, kuì rán tàn yuē:" tiān shēng xí péng, yǐ wéi yí wú shé yě. shēn sǐ shé ān dé dú cún. kǒng jūn zhī yòng xí péng bù néng jiǔ ěr."
仲对曰:“庶乎可矣。隰朋不耻下问,居其家不忘公门。”言毕,喟然叹曰:“天生隰朋,以为夷吾舌也。身死舌安得独存。恐君之用隰朋不能久耳。”
huán gōng yuē:" rán zé yì yá hé rú?"
桓公曰:“然则易牙何如?”
zhòng duì yuē:" jūn jí bù wèn, chén yì jiāng yán zhī. bǐ yì yá shù diāo kāi fāng sān rén, bì bù kě jìn yě."
仲对曰:“君即不问,臣亦将言之。彼易牙、竖刁、开方三人,必不可近也。”
huán gōng yuē:" yì yá pēng qí zi, yǐ shì guǎ rén zhī kǒu, shì ài guǎ rén shèng yú ài zǐ, shàng kě yí yé?"
桓公曰:“易牙烹其子,以适寡人之口,是爱寡人胜于爱子,尚可疑耶?”
zhòng duì yuē:" rén qíng mò ài yú zi. qí zi qiě rěn zhī, hé yǒu yú jūn?"
仲对曰:“人情莫爱于子。其子且忍之,何有于君?”
huán gōng yuē:" shù diāo zì gōng yǐ shì guǎ rén, shì ài guǎ rén shèng yú ài shēn, shàng kě yí yé?"
桓公曰:“竖刁自宫以事寡人,是爱寡人胜于爱身,尚可疑耶?”
zhòng duì yuē:" rén qíng mò zhòng yú shēn, qí shēn qiě rěn zhī, hé yǒu yú jūn?"
仲对曰:“人情莫重于身,其身且忍之,何有于君?”
huán gōng yuē:" wèi gōng zǐ kāi fāng, qù qí qiān shèng zhī tài zǐ, ér chén yú guǎ rén, yǐ guǎ rén zhī ài xìng zhī yě. fù mǔ sǐ bù bēn sāng, shì ài guǎ rén shèng yú fù mǔ, wú kě yí yǐ!"
桓公曰:“卫公子开方,去其千乘之太子,而臣于寡人,以寡人之爱幸之也。父母死不奔丧,是爱寡人胜于父母,无可疑矣!”
zhòng duì yuē:" rén qíng mò qīn yú fù mǔ, qí fù mǔ qiě rěn zhī, yòu hé yǒu yú jūn. qiě qiān shèng zhī fēng, rén zhī dà yù yě. qì qiān shèng ér jiù jūn, qí suǒ wàng yǒu guò yú qiān shèng zhě yǐ. jūn bì qù zhī wù jìn, jìn bì luàn guó."
仲对曰:“人情莫亲于父母,其父母且忍之,又何有于君。且千乘之封,人之大欲也。弃千乘而就君,其所望有过于千乘者矣。君必去之勿近,近必乱国。”
huán gōng yuē:" cǐ sān rén zhě, shì guǎ rén jiǔ yǐ. zhòng fù píng rì hé bù wén yī yán hū?"
桓公曰:“此三人者,事寡人久矣。仲父平日何不闻一言乎?”
zhòng duì yuē:" chén zhī bù yán, jiāng yǐ shì jūn zhī yì yě. pì zhī yú shuǐ, chén wèi zhī dī fáng yān, wù lìng fàn yì. jīn dī fáng qù yǐ, jiāng yǒu héng liú zhī huàn, jūn bì yuǎn zhī."
仲对曰:“臣之不言,将以适君之意也。譬之于水,臣为之堤防焉,勿令泛溢。今堤防去矣,将有横流之患,君必远之。”
huán gōng mò rán ér tuì. bì jìng guǎn zhòng xìng mìng rú hé, qiě kàn xià huí fēn jiě.
桓公默然而退。毕竟管仲性命如何,且看下回分解。