strong jìn dào gōng jià chǔ huì xiāo yú sūn lín fù yīn gē zhú xiàn gōng strong
晋悼公驾楚会萧鱼 孙林父因歌逐献公
huà shuō jìn jí zhū hóu zhī bīng, wéi le bī yáng chéng èr shí sì rì, gōng dǎ bù xià, hū rán tiān jiàng dà yǔ, píng dì shuǐ shēn sān chǐ, xún yǎn shì gài èr jiāng lǜ jūn xīn yǒu biàn, tóng zhì zhōng jūn lái bǐng zhì mì yuē:" běn yì wèi chéng xiǎo yì kè, jīn wéi jiǔ bù xià, tiān jiàng dà yǔ, yòu shí dāng xià lìng, shuǐ lǎo jiāng fā, pào shuǐ zài xī, xuē shuǐ zài dōng, huǒ shuǐ zài dōng běi, sān shuǐ jiē yǔ sì shuǐ xiàng tōng, wàn yī lián yǔ bù zhǐ, sān shuǐ héng yì, kǒng bān shī bù biàn, bù rú zàn guī, yǐ qí zài jǔ." zhì dà nù, qǔ suǒ píng zhī jǐ, xiàng èr jiāng zhì zhī, mà yuē:" lǎo fū kě céng shuō lái,' chéng xiǎo ér gù, wèi yì xià yě!' shù zǐ zì rèn kě miè, zài jìn hóu miàn qián, yī lì chéng dāng, qiān shuài lǎo fū, zhì yú cǐ dì! gōng wéi xǔ jiǔ, bú jiàn chǐ cùn zhī xiào, ǒu rán tiān yù, biàn yù bān shī. lái yóu de nǐ, qù yóu bù dé nǐ. jīn xiàn rǔ qī rì zhī nèi, dìng yào gōng xià bī yáng. ruò hái wú dòng, zhào jūn lìng zhuàng zhǎn shǒu! sù qù! wù zài lái jiàn!"
话说晋及诸侯之兵,围了偪阳城二十四日,攻打不下,忽然天降大雨,平地水深三尺,荀偃、士匄二将虑军心有变,同至中军来禀智蔤曰:“本意谓城小易克,今围久不下,天降大雨,又时当夏令,水潦将发,泡水在西,薛水在东,漷水在东北,三水皆与泗水相通,万一连雨不止,三水横溢,恐班师不便,不如暂归,以俟再举。”智大怒,取所凭之几,向二将掷之,骂曰:“老夫可曾说来,‘城小而固,未易下也!'竖子自任可灭,在晋侯面前,一力承当,牵帅老夫,至于此地!攻围许久,不见尺寸之效,偶然天雨,便欲班师。来由得你,去由不得你。今限汝七日之内,定要攻下偪阳。若还无动,照军令状斩首!速去!勿再来见!”
èr jiāng xià dé miàn rú tǔ sè, nuò nuò lián shēng ér tuì. wèi běn bù jūn jiāng yuē:" yuán shuài lì xià yán xiàn, qī rì ruò bù néng pò zéi, bì qǔ wú děng zhī shǒu, jīn wǒ yì yǔ ěr děng lì xiàn, liù rì bù néng pò chéng, xiān zhǎn rǔ děng, rán hòu zì jǐng, yǐ shēn jūn fǎ!" zhòng jiāng jiē miàn miàn xiāng qù.
二将吓得面如土色,喏喏连声而退。谓本部军将曰:“元帅立下严限,七日若不能破贼,必取吾等之首,今我亦与尔等立限,六日不能破城,先斩汝等,然后自刭,以申军法!”众将皆面面相觑。
yǎn gài yuē:" jūn zhōng wú xì yán! wú èr rén dāng qīn mào shǐ shí, zhòu yè gōng zhī, yǒu jìn wú tuì." yuē huì lǔ cáo zhū sān guó, yī qí bìng lì. shí shuǐ shì shāo tuì, yǎn gài chéng chē cháo chē, shēn xiān shì zú, chéng shàng shǐ shí rú yǔ, quán rán bù bì, zì gēng yín rì gōng qǐ, zhì jiǎ wǔ rì, chéng zhōng shǐ shí jù jǐn, xún yǎn fù dié xiān dēng, shì gài jì zhī, gè guó jūn jiāng, yì chéng shì yǐ fù ér shàng, yún bān xiàng zhàn ér sǐ. zhì mì rù chéng, bī yáng jūn lǜ qún chén yíng jiàng yú mǎ shǒu, zhì jǐn shōu qí zú, liú yú zhōng jūn. jì gōng chéng zhì chéng pò zhī rì, cái wǔ rì ěr.
偃、匄曰:“军中无戏言!吾二人当亲冒矢石,昼夜攻之,有进无退。”约会鲁、曹、邾三国,一齐并力。时水势稍退,偃、匄乘车巢车,身先士卒,城上矢石如雨,全然不避,自庚寅日攻起,至甲午日,城中矢石俱尽,荀偃附堞先登,士匄继之,各国军将,亦乘势蚁附而上,妘斑巷战而死。智蔤入城,偪阳君率群臣迎降于马首,智尽收其族,留于中军。计攻城至城破之日,才五日耳。
ruò fēi zhì mì fā nù, cǐ jǔ wú gōng yǐ. rán wēng yǒu shī yún:
若非智蔤发怒,此举无功矣。髯翁有诗云:
zhàng yuè dēng tán wú dì tiān, piān bì hé shì gǎn qīn quán?
仗钺登坛无地天,偏裨何事敢侵权?
yī rén tóu wù sān jūn jù, bù pà lóng chéng tiě shí jiān.
一人投杌三军惧,不怕隆城铁石坚。
shí dào gōng kǒng bī yáng nán xià, fù tiāo xuǎn jīng bīng èr qiān rén, qián lái zhù zhàn, xíng zhì chǔ qiū, wén zhì mì yǐ chéng dà gōng, suì qiǎn shǐ zhì sòng, yǐ bī yáng zhī dì fēng sòng xiàng shù, xiàng shù tóng sòng píng gōng qīn zhì chǔ qiū lái jiàn jìn hóu. xiàng shù cí bù shòu fēng, dào gōng nǎi guī dì yú sòng gōng. sòng wèi èr jūn, gè shè xiǎng kuǎn dài jìn hóu, zhì mì shù lǔ sān jiāng zhī yǒng, dào gōng gè cì chē fú, nǎi guī.
时悼公恐偪阳难下,复挑选精兵二千人,前来助战,行至楚邱,闻智蔤已成大功,遂遣使至宋,以偪阳之地封宋向戍,向戍同宋平公亲至楚邱来见晋侯。向戍辞不受封,悼公乃归地于宋公。宋、卫二君,各设享款待晋侯,智蔤述鲁三将之勇,悼公各赐车服,乃归。
dào gōng yǐ bī yáng zǐ zhù chǔ, fèi wèi shù rén, xuǎn qí zú rén zhī xián zhě, yǐ zhǔ yún xìng zhī sì, jū yú huò chéng.
悼公以偪阳子助楚,废为庶人,选其族人之贤者,以主妘姓之祀,居于霍城。
qí qiū, xún huì zú, dào gōng yǐ wèi jiàng néng zhí fǎ, shǐ wèi xīn jūn fù jiāng, yǐ zhāng lǎo wèi sī mǎ.
其秋,荀会卒,悼公以魏绛能执法,使为新军副将,以张老为司马。
shì dōng, dì èr jūn fá zhèng, tún yú niú shǒu, fù tiān hǔ láo zhī shù. shì zhèng rén wèi zhǐ zuò luàn, shā gōng zǐ fēi gōng zǐ fā gōng sūn zhé yú xī gōng zhī cháo. fēi zhī zǐ gōng sūn xià, zì zi xī, fā zhī zǐ gōng sūn qiáo, zì zǐ chǎn, gè shuài jiā jiǎ gōng zéi, zéi bài zǒu běi gōng. gōng sūn chài yì lǜ zhòng lái zhù, suì jǐn zhū wèi zhǐ zhī dǎng, lì gōng zǐ jiā wèi shàng qīng. luán yǎn qǐng yuē:" zhèng fāng yǒu luàn, bì bù néng zhàn, jí gōng zhī kě bá yě."
是冬,第二军伐郑,屯于牛首,复添虎牢之戍。适郑人尉止作乱,杀公子騑、公子发、公孙辄于西宫之朝。騑之子公孙夏,字子西,发之子公孙侨,字子产,各帅家甲攻贼,贼败走北宫。公孙虿亦率众来助,遂尽诛尉止之党,立公子嘉为上卿。栾黡请曰:“郑方有乱,必不能战,急攻之可拔也。”
zhì mì yuē:" chéng luàn bú yì." mìng huǎn qí gōng. gōng zǐ jiā shǐ rén xíng chéng, zhì xǔ zhī. bǐ jí chǔ gōng zǐ zhēn lái jiù zhèng, zé jìn shī yǐ jǐn tuì yǐ. zhèng fù yǔ chǔ méng. chuán chēng:" jìn dào gōng sān jià fú chǔ." cǐ nǎi" sān jià" zhī yī, zhōu líng wáng jiǔ nián shì yě.
智蔤曰:“乘乱不义。”命缓其攻。公子嘉使人行成,智许之。比及楚公子贞来救郑,则晋师已尽退矣。郑复与楚盟。传称:“晋悼公三驾服楚。”此乃“三驾”之一,周灵王九年事也。
míng nián xià, jìn dào gōng yǐ zhèng rén wèi fú, fù yǐ dì sān jūn fá zhèng. sòng xiàng shù zhī bīng, xiān zhì dōng mén, wèi shàng qīng sūn lín fù shuài shī tóng ní rén tún yú běi bǐ, jìn xīn jūn yuán shuài zhào wǔ děng, yíng yú xī jiāo zhī wài, xún shuài dà jūn zì běi lín ér xī, yáng bīng yú zhèng zhī nán mén, yuē huì gè lù jūn mǎ, tóng rì wéi zhèng. zhèng jūn chén dà jù, yòu qiǎn shǐ xíng chéng, xún yòu xǔ zhī, nǎi tuì shī yú sòng dì. zhèng jiǎn gōng qīn zhì bó chéng zhī běi, dà kào zhū jūn, yǔ xún yīng děng shà xuè wéi méng, jìn sòng gè jūn fāng sàn. cǐ nǎi" sān jià" zhī èr.
明年夏,晋悼公以郑人未服,复以第三军伐郑。宋向戍之兵,先至东门,卫上卿孙林父帅师同郳人屯于北鄙,晋新军元帅赵武等,营于西郊之外,荀帅大军自北林而西,扬兵于郑之南门,约会各路军马,同日围郑。郑君臣大惧,又遣使行成,荀又许之,乃退师于宋地。郑简公亲至亳城之北,大犒诸军,与荀罃等歃血为盟,晋、宋各军方散。此乃“三驾”之二。
chǔ gòng wáng dà nù, shǐ gōng zǐ zhēn wǎng qín jiè bīng, yuē gòng fá zhèng. shí qín jǐng gōng zhī mèi, jià wèi chǔ wáng fū rén, liǎng guó yǒu yīn hǎo, nǎi shǐ dà jiàng yíng zhān shuài chē sān bǎi chéng zhù zhàn. gòng wáng qīn shuài dà jūn, wàng xíng yáng jìn fā, yuē:" cǐ fān bù miè zhèng, shì bù bān shī!"
楚共王大怒,使公子贞往秦借兵,约共伐郑。时秦景公之妹,嫁为楚王夫人,两国有姻好,乃使大将嬴詹帅车三百乘助战。共王亲帅大军,望荥阳进发,曰:“此番不灭郑,誓不班师!”
què shuō zhèng jiǎn gōng zì bó chéng běi méng jìn ér guī, nì zhī chǔ jūn dàn mù bì zhì, dà jí qún chén jì yì, zhū dài fū jiē yuē:" fāng jīn jìn shì qiáng shèng, chǔ bù rú yě. dàn jìn bīng lái shén huǎn, qù shén sù, liǎng guó wèi cháng jiàn gè cí xióng, suǒ yǐ jiāo zhēng bù xī, ruò jìn kěn zhì sǐ yú wǒ, chǔ lì bù dǎi, bì jiāng bì zhī, cóng cǐ kě zhuān shì yú jìn yǐ!" gōng sūn shě zhī xiàn cè yuē:" yù jìn zhì sǐ yú wǒ, mò rú nù zhī! yù jī jìn zhī nù, mò rú fá sòng, sòng yǔ jìn zuì mù, wǒ cháo fá sòng, jìn xī fá wǒ, jìn néng zhòu lái, chǔ bì bù néng, wǒ nǎi dé yǒu cí yú chǔ yě." zhū dài fū jiē yuē:" cǐ jì shén shàn!"
却说郑简公自亳城北盟晋而归,逆知楚军旦暮必至,大集群臣计议,诸大夫皆曰:“方今晋势强盛,楚不如也。但晋兵来甚缓,去甚速,两国未尝见个雌雄,所以交争不息,若晋肯致死于我,楚力不逮,必将避之,从此可专事于晋矣!”公孙舍之献策曰:“欲晋致死于我,莫如怒之!欲激晋之怒,莫如伐宋,宋与晋最睦,我朝伐宋,晋夕伐我,晋能骤来,楚必不能,我乃得有词于楚也。”诸大夫皆曰:“此计甚善!”
zhèng jì yì jiān, dié rù tàn dé chǔ guó jiè bīng yú qín de xiāo xī lái bào. gōng sūn shě zhī xǐ yuē:" cǐ tiān shǐ wǒ shì jìn yě!" zhòng rén bù jiě qí yì. shě zhī yuē:" qín chǔ jiāo fá, zhèng bì zhòng kùn. chéng qí wèi rù jìng, dāng wǎng yíng zhī, yīn dǎo zhī shǐ tóng fá sòng guó. yī zé miǎn chǔ zhī huàn, èr zé jī jìn zhī lái, qǐ fēi yī jǔ liǎng de!"
正计议间,谍入探得楚国借兵于秦的消息来报。公孙舍之喜曰:“此天使我事晋也!”众人不解其意。舍之曰:“秦、楚交伐,郑必重困。乘其未入境,当往迎之,因导之使同伐宋国。一则免楚之患,二则激晋之来,岂非一举两得!”
zhèng jiǎn gōng cóng qí móu, jí mìng gōng sūn shě zhī chéng dān chē xīng yè nán chí, dù le yǐng shuǐ, xíng bù yī shè, zhèng yù chǔ jūn, gōng sūn shě zhī xià chē bài fú yú mǎ shǒu zhī qián. chǔ gòng wáng lì sè wèn yuē:" zhèng fǎn fù wú xìn, guǎ rén zhèng lái wèn zuì, rǔ lái què shì hé yì?" shě zhī zòu yuē:" guǎ jūn huái dài wáng zhī dé, wèi dài wáng zhī wēi, suǒ yuàn zhōng shēn yǔ xià, qǐ gǎn lí è? wú nài jìn rén bào nüè, yǔ sòng hé bīng, qīn rǎo wú yǐ. guǎ jūn jù shè jì diān fù, bù néng shì jūn, gū yǔ zhī hé, yǐ tuì qí shī. jìn shī jì tuì, réng shì dài wáng gòng xiàn zhī yì yě. kǒng dài wáng wèi jiàn bì yì zhī chéng, tè qiǎn xià chén fèng yíng, bù qí xīn fù. dài wáng ruò néng wèn zuì yú sòng, guǎ jūn yuàn zhí biān wèi qián bù, shāo xiào quǎn mǎ, yǐ míng shì bù xiāng bèi zhī yì."
郑简公从其谋,即命公孙舍之乘单车星夜南驰,渡了颍水,行不一舍,正遇楚军,公孙舍之下车拜伏于马首之前。楚共王厉色问曰:“郑反覆无信,寡人正来问罪,汝来却是何意?”舍之奏曰:“寡君怀大王之德,畏大王之威,所愿终身宇下,岂敢离遏?无奈晋人暴虐,与宋合兵,侵扰无已。寡君惧社稷颠覆,不能事君,姑与之和,以退其师。晋师既退,仍是大王贡献之邑也。恐大王未鉴敝邑之诚,特遣下臣奉迎,布其心腹。大王若能问罪于宋,寡君愿执鞭为前部,稍效犬马,以明誓不相背之意。”
gòng wáng huí chēn zuò xǐ yuē:" rǔ jūn ruò cóng guǎ rén fá sòng, guǎ rén yòu hé shuō hū?" shě zhī yòu zòu yuē:" xià chén shù zhuāng zhī rì, guǎ jūn yǐ xī suǒ bì fù, qí dài wáng yú dōng bǐ, bù gǎn hòu yě." gòng wáng yuē:" suī rán rú cǐ, dàn qín shù zhǎng yuē zài xíng yáng chéng xià xiāng huì, xū yǔ tóng shì fāng kě." shě zhī fù zòu yuē:" yōng zhōu liáo yuǎn, bì yuè jìn guò zhōu, fāng néng zhì zhèng, dài wáng qiǎn yī jiè zhī shǐ, yóu kě jí zhǐ. yǐ dài wáng zhī wēi, chǔ bīng zhī jìn, hé bì jiè zhù yú xī róng zāi?"
共王回嗔作喜曰:“汝君若从寡人伐宋,寡人又何说乎?”舍之又奏曰:“下臣束装之日,寡君已悉索敝赋,俟大王于东鄙,不敢后也。”共王曰:“虽然如此,但秦庶长约在荥阳城下相会,须与同事方可。”舍之复奏曰:“雍州辽远,必越晋过周,方能至郑,大王遣一介之使,犹可及止。以大王之威,楚兵之劲,何必借助于西戎哉?”
gòng wáng yuè qí yán, guǒ shǐ rén cí xiè qín shī.
共王悦其言,果使人辞谢秦师。
suì tóng gōng sūn shě zhī dōng xíng, jí yǒu shēn zhī yě, zhèng jiǎn gōng shuài shī lái huì, suì tóng fá sòng guó, dà lüè ér hái. sòng píng gōng qiǎn xiàng shù rú jìn, sù gào chǔ zhèng lián bīng zhī shì. dào gōng guǒ rán dà nù, jí rì biàn yù xīng shī, cǐ fān yòu lún gāi dì yī jūn chū zhēng le. zhì mì jìn yuē:" chǔ zhī jiè shī yú qín zhě, zhèng yǐ lián nián bēn zǒu dào lù, bù shèng qí láo yě. wǒ yī suì ér zài fá, chǔ qí néng fù lái hū? cǐ fān dé zhèng bì yǐ! dāng shì yǐ qiáng shèng zhī xíng, jiān qí guī zhì."
遂同公孙舍之东行,及有莘之野,郑简公帅师来会,遂同伐宋国,大掠而还。宋平公遣向戍如晋,诉告楚、郑连兵之事。悼公果然大怒,即日便欲兴师,此番又轮该第一军出征了。智蔤进曰:“楚之借师于秦者,正以连年奔走道路,不胜其劳也。我一岁而再伐,楚其能复来乎?此番得郑必矣!当示以强盛之形,坚其归志。”
dào gōng yuē:" shàn." nǎi dà hé sòng lǔ wèi qí cáo jǔ zhū téng xuē qǐ xiǎo zhū gè guó, yī qí zhì zhèng, guān bīng yú zhèng zhī dōng mén, yí lù fú huò shén zhòng. cǐ shī nǎi" sān jià" zhī sān yě.
悼公曰:“善。”乃大合宋、鲁、卫、齐、曹、莒、邾、滕、薛、杞、小邾各国,一齐至郑,观兵于郑之东门,一路俘获甚众。此师乃“三驾”之三也。
zhèng jiǎn gōng wèi gōng sūn shě zhī yuē:" zi yù jī jìn zhī nù, shǐ zhī sù lái. jīn guǒ zhì yǐ, wèi zhī nài hé?" shě zhī duì yuē:" chén qǐng yī miàn qiú chéng yú jìn, yī miàn shǐ rén qǐng jiù yú chǔ, chǔ bīng ruò néng jí lái, bì dāng jiāo zhàn, wú zé qí shèng zhě ér cóng zhī. ruò chǔ bù néng zhì, wú shòu jìn méng, yīn yǐ zhòng lù jié jìn, jìn bì bì wǒ, yòu hé chǔ zhī zú huàn hū?" jiǎn gōng yǐ wéi rán.
郑简公谓公孙舍之曰:“子欲激晋之怒,使之速来。今果至矣,为之奈何?”舍之对曰:“臣请一面求成于晋,一面使人请救于楚,楚兵若能亟来,必当交战,吾择其胜者而从之。若楚不能至,吾受晋盟,因以重赂结晋,晋必庇我,又何楚之足患乎?”简公以为然。
nǎi shǐ dài fū bó pián xíng chéng yú jìn, shǐ gōng sūn liáng xiāo tài zǎi shí áo rú chǔ gào yuē:" jìn shī yòu zhì zhèng yǐ, cóng zhě shí yī guó, bīng shì shén shèng, zhèng wáng yǐ zài dàn xī. jūn wáng ruò néng yǐ bīng wēi shè jìn, gū zhī yuàn yě bù rán, gū jù shè jì bù bǎo, bù dé bù jí ān yú jìn, wéi jūn wáng lián zhī, shù zhī!" chǔ gòng wáng dà nù, zhào gōng zǐ zhēn wèn jì, gōng zǐ zhēn yuē:" wǒ bīng zhà guī, chuǎn xī wèi dìng, qǐ néng fù fā? gū ràng zhèng yú jìn, hòu qǔ zhī, hé huàn wú rì?" gòng wáng yú nù wèi píng, nǎi qiú liáng xiāo shí yú jūn fǔ, bù fàng guī guó. rán xiān yǒu shī yún:
乃使大夫伯骈行成于晋,使公孙良霄、太宰石獒如楚告曰:“晋师又至郑矣,从者十一国,兵势甚盛,郑亡已在旦夕。君王若能以兵威慑晋,孤之愿也;不然,孤惧社稷不保,不得不即安于晋,惟君王怜之,恕之!”楚共王大怒,召公子贞问计,公子贞曰:“我兵乍归,喘息未定,岂能复发?姑让郑于晋,后取之,何患无日?”共王余怒未平,乃囚良霄、石于军府,不放归国。髯仙有诗云:
chǔ jìn zhēng fēng jié shì chóu, jìn bīng dié zhì chǔ bīng xiū.
楚晋争锋结世仇,晋兵迭至楚兵休。
xíng rén hé zuì zāo jū zhí? shǐ xìn fēn jūn shì shàn móu.
行人何罪遭拘执?始信分军是善谋。
shí jìn jūn yíng yú xiāo yú, bó pián lái zhì jìn jūn, dào gōng zhào rù, lì shēng wèn yuē:" rǔ yǐ xíng chéng hōng wǒ, yǐ fēi yī cì yǐ. jīn fān mò fēi yòu shì huǎn bīng zhī jì?" bó pián kòu shǒu yuē:" guǎ jūn yǐ bié qiǎn xíng rén xiān gào jué yú chǔ, gǎn yǒu èr xīn hū?" dào gōng yuē:" guǎ rén yǐ chéng xìn dài rǔ, rǔ ruò zài huái fǎn fù, jiāng fàn zhū hóu zhī gōng è, qǐ dú guǎ rén? rǔ qiě huí qù, yǔ rǔ jūn shāng yì xiáng què, zài lái huí huà." bó pián yòu zòu yuē:" guǎ jūn xūn mù ér qiǎn xià chén, shí yù wěi guó yú jūn hóu, jūn hóu wù yí." dào gōng yuē:" rǔ yì jì jué, jiāo méng kě yě." nǎi mìng xīn jūn yuán shuài zhào wǔ, tóng bó pián rù chéng, yǔ zhèng jiǎn gōng shà xuè dìng méng. jiǎn gōng yì qiǎn gōng sūn shě zhī suí zhào wǔ chū chéng, yǔ dào gōng yào yuē.
时晋军营于萧鱼,伯骈来至晋军,悼公召入,厉声问曰:“汝以行成哄我,已非一次矣。今番莫非又是缓兵之计?”伯骈叩首曰:“寡君已别遣行人先告绝于楚,敢有二心乎?”悼公曰:“寡人以诚信待汝,汝若再怀反覆,将犯诸侯之公恶,岂独寡人?汝且回去,与汝君商议详确,再来回话。”伯骈又奏曰:“寡君薰沐而遣下臣,实欲委国于君侯,君侯勿疑。”悼公曰:“汝意既决,交盟可也。”乃命新军元帅赵武,同伯骈入城,与郑简公歃血订盟。简公亦遣公孙舍之随赵武出城,与悼公要约。
shì dōng shí èr yuè, zhèng jiǎn gōng qīn rù jìn jūn, yǔ zhū hóu tóng huì, yīn qǐng shòu shà. dào gōng yuē:" jiāo méng yǐ zài qián yǐ, jūn ruò yǒu xìn, guǐ shén jiàn zhī, hé bì zài shà?" nǎi chuán lìng:" jiāng yí lù fú huò zhèng rén, xī jiě qí fù, fàng guī běn guó. jìn zhū jūn bù dé fàn zhèng guó fēn háo, rú yǒu wéi zhě, zhì yǐ jūn fǎ! hǔ láo shù bīng, jǐn xíng chè qù, shǐ zhèng rén zì wèi shǒu wàng."
是冬十二月,郑简公亲入晋军,与诸侯同会,因请受歃。悼公曰:“交盟已在前矣,君若有信,鬼神鉴之,何必再歃?”乃传令:“将一路俘获郑人,悉解其缚,放归本国。禁诸军不得犯郑国分毫,如有违者,治以军法!虎牢戍兵,尽行撤去,使郑人自为守望。”
zhū hóu jiē jiàn yuē:" zhèng wèi kě shì yě. tǎng gèng yǒu fǎn fù, chóng fù shè shù nán yǐ." dào gōng yuē:" jiǔ láo kǔ zhū guó jiàng shì, hèn wú le qī. jīn dāng yǔ zhèng gēng shǐ, wěi yǐ fù xīn, guǎ rén bù fù zhèng, zhèng qí fù guǎ rén hū?" nǎi wèi zhèng jiǎn gōng yuē:" guǎ rén zhī ěr kǔ bīng, yù xiāng yǔ xiū xī. jīn hòu cóng jìn cóng chǔ, chū yú ěr xīn, guǎ rén bù qiáng." jiǎn gōng gǎn jī liú tì yuē:" bó jūn yǐ zhì chéng dài rén, suī qín shòu kě gé, kuàng mǒu yóu rén lèi, gǎn wàng fù bì? zài yǒu yì zhì, guǐ shén bì jí!"
诸侯皆谏曰:“郑未可恃也。倘更有反覆,重复设戍难矣。”悼公曰:“久劳苦诸国将士,恨无了期。今当与郑更始,委以腹心,寡人不负郑,郑其负寡人乎?”乃谓郑简公曰:“寡人知尔苦兵,欲相与休息。今后从晋从楚,出于尔心,寡人不强。”简公感激流涕曰:“伯君以至诚待人,虽禽兽可格,况某犹人类,敢忘覆庇?再有异志,鬼神必殛!”
jiǎn gōng cí qù.
简公辞去。
míng rì shǐ gōng sūn shě zhī xiàn lù wèi xiè: yuè shī sān rén, nǚ lè shí liù rén, gē zhōng sān shí èr méi, bó qìng xiāng fù, zhēn zhǐ nǚ gōng sān shí rén, chē tún chē guǎng chē gòng shí wǔ chéng, tā bīng chē fù bǎi chéng, jiǎ bīng jù bèi. dào gōng shòu zhī.
明日使公孙舍之献赂为谢:乐师三人,女乐十六人,歌钟三十二枚,鎛磬相副,针指女工三十人,车屯车、广车共十五乘,他兵车复百乘,甲兵具备。悼公受之。
yǐ nǚ lè bā rén gē zhōng shí èr cì wèi jiàng, yuē:" zi jiào guǎ rén hé zhū róng dí, yǐ zhèng zhū huá, zhū hóu qīn fù, rú lè zhī hé, yuàn yǔ zi tóng cǐ lè yě!"
以女乐八人、歌钟十二赐魏绛,曰:“子教寡人和诸戎狄,以正诸华,诸侯亲附,如乐之和,愿与子同此乐也!”
yòu yǐ bīng chē sān fēn zhī yī, cì zhì mì yuē:" zi jiào guǎ rén fēn jūn bì chǔ, jīn zhèng rén huò chéng, jiē zi zhī gōng!"
又以兵车三分之一,赐智蔤曰:“子教寡人分军敝楚,今郑人获成,皆子之功!”
jiàng mì èr jiāng, jiē dùn shǒu cí yuē:" cǐ jiē zhàng jūn zhī líng, yǔ zhū hóu zhī láo, chén děng hé lì zhī yǒu?" dào gōng yuē:" wēi èr qīng, guǎ rén bù néng zhì cǐ, qīng wù gù què!" nǎi jiē bài shòu.
绛、蔤二将,皆顿首辞曰:“此皆仗君之灵,与诸侯之劳,臣等何力之有?”悼公曰:“微二卿,寡人不能至此,卿勿固却!”乃皆拜受。
yú shì shí èr guó chē mǎ tóng rì bān shī. dào gōng fù qiǎn shǐ xíng pìn gè guó, xiè qí xiàng lái yòng shī zhī láo, zhū hóu jiē yuè, zì cǐ zhèng guó zhuān xīn guī jìn, bù gǎn méng èr sān zhī niàn yǐ. shǐ chén yǒu shī yún:
于是十二国车马同日班师。悼公复遣使行聘各国,谢其向来用师之劳,诸侯皆悦,自此郑国专心归晋,不敢萌二三之念矣。史臣有诗云:
zhèng rén fǎn fù shì náo jū, jìn bó piān jiàng zhà lì chú.
郑人反覆似猱狙,晋伯偏将诈力锄。
èr shí sì nián guī yǔ xià, fāng zhī zhōng xìn shèng bīng gē.
二十四年归宇下,方知忠信胜兵戈。
shí qín jǐng gōng fá jìn yǐ jiù zhèng, bài jìn shī yú lì, wén zhèng yǐ jiàng jìn, nǎi hái.
时秦景公伐晋以救郑,败晋师于栎,闻郑已降晋,乃还。
míng nián wèi zhōu líng wáng shí yī nián, wú zǐ shòu mèng bìng dǔ, zhào qí sì zǐ zhū fán yú jì yí mèi jì zhá zhì chuáng qián, wèi yuē:" rǔ xiōng dì sì rén, wéi zhá zuì xián, ruò lì zhī, bì néng chāng dà wú guó. wǒ yī xiàng yù lì wèi shì zǐ, nài zhá gù cí bù kěn. wǒ sǐ zhī hòu, zhū fán chuán yú jì, yú jì chuán yí mèi, yí mèi chuán jì zhá, chuán dì bù chuán sūn, wù shǐ jì zhá wèi jūn, shè jì yǒu xìng. wéi wú mìng zhě, jí wéi bù xiào, shàng tiān bù yòu." yán qì ér jué.
明年为周灵王十一年,吴子寿梦病笃,召其四子诸樊、馀祭、夷昧、季札至床前,谓曰:“汝兄弟四人,惟札最贤,若立之,必能昌大吴国。我一向欲立为世子,奈札固辞不肯。我死之后,诸樊传馀祭,馀祭传夷昧,夷昧传季札,传弟不传孙,务使季札为君,社稷有幸。违吾命者,即为不孝,上天不祐。”言讫而绝。
zhū fán ràng guó yú jì zhá yuē:" cǐ fù zhì yě!" jì zhá yuē:" dì cí shì zǐ zhī wèi yú fù shēng zhī rì, kěn shòu jūn wèi yú fù sǐ zhī hòu hū? xiōng ruò zài xùn, dì dāng táo zhī tā guó yǐ!" zhū fán bù dé yǐ, nǎi xuān míng cì chuán zhī yuē, yǐ fù mìng jí wèi. jìn dào gōng qiǎn shǐ diào hè, bù zài huà xià.
诸樊让国于季札曰:“此父志也!”季札曰:“弟辞世子之位于父生之日,肯受君位于父死之后乎?兄若再逊,弟当逃之他国矣!”诸樊不得已,乃宣明次传之约,以父命即位。晋悼公遣使吊贺,不在话下。
yòu míng nián wèi zhōu líng wáng shí èr nián, jìn jiāng zhì mì shì fáng wèi xiāng xiāng jì ér zú. dào gōng fù zhì bīng yú mián shān, yù shǐ shì gài jiāng zhōng jūn, gài cí yuē:" bó yóu zhǎng!" nǎi shǐ zhōng xíng yǎn dài zhì mì zhī rèn, shì gài wèi fù. yòu yù shǐ hán qǐ jiāng shàng jūn, qǐ yuē:" chén bù rú zhào wǔ zhī xián!" nǎi shǐ zhào wǔ dài xún yǎn zhī rèn, hán qǐ wèi fù. luán yǎn jiāng xià jūn rú gù, wèi jiàng wèi fù. qí xīn jūn shàng wú shuài, dào gōng yuē:" nìng kě xū wèi yǐ dài rén, bù kě yǐ rén ér làn wèi!" nǎi shǐ qí jūn lì, lǜ guān shǔ zú chéng, yǐ fù yú xià jūn.
又明年为周灵王十二年,晋将智蔤、士鲂、魏相相继而卒。悼公复治兵于绵山,欲使士匄将中军,匄辞曰:“伯游长!”乃使中行偃代智蔤之任,士匄为副。又欲使韩起将上军,起曰:“臣不如赵武之贤!”乃使赵武代荀偃之任,韩起为副。栾黡将下军如故,魏绛为副。其新军尚无帅,悼公曰:“宁可虚位以待人,不可以人而滥位!”乃使其军吏,率官属卒乘,以附于下军。
zhū dài fū jiē yuē:" jūn zhī shèn yú míng qì rú cǐ!" nǎi gè xiū qí zhí, fú gǎn xiè dài. jìn guó dà zhì, fù xīng wén xiāng zhī yè. wèi jǐ, fèi xīn jūn bìng rù sān jūn, yǐ shǒu hóu guó zhī lǐ.
诸大夫皆曰:“君之慎于名器如此!”乃各修其职,弗敢懈怠。晋国大治,复兴文襄之业。未几,废新军并入三军,以守侯国之礼。
shì nián qiū jiǔ yuè, chǔ gòng wáng shěn hōng, shì zǐ zhāo lì, shì wèi kāng wáng. wú wáng zhū fán mìng dà jiàng gōng zǐ dǎng shuài shī fá chǔ, chǔ jiāng yǎng yáo jī yíng dí, shè shā gōng zǐ dǎng, wú shī bài hái. zhū fán qiǎn shǐ gào bài yú jìn, dào gōng hé zhū hóu yú xiàng yǐ móu zhī. jìn dài fū yáng shé xī jìn yuē:" wú fá chǔ zhī sàng, zì qǔ qí bài, bù zú xù yě. qín jìn lín guó, shì yǒu yīn hǎo, jīn fù chǔ jiù zhèng, bài wǒ shī yú lì, cǐ yí xiān bào. ruò fá qín yǒu gōng, zé chǔ shì yì gū yǐ!" dào gōng yǐ wéi rán.
是年秋九月,楚共王审薨,世子昭立,是为康王。吴王诸樊命大将公子党帅师伐楚,楚将养繇基迎敌,射杀公子党,吴师败还。诸樊遣使告败于晋,悼公合诸侯于向以谋之。晋大夫羊舌肹进曰:“吴伐楚之丧,自取其败,不足恤也。秦、晋邻国,世有姻好,今附楚救郑,败我师于栎,此宜先报。若伐秦有功,则楚势益孤矣!”悼公以为然。
shǐ xún yǎn lǜ sān jūn zhī zhòng, tóng lǔ sòng qí wèi zhèng cáo jǔ zhū téng xuē qǐ xiǎo zhū shí èr guó dài fū fá qín, jìn dào gōng dài yú jìng shàng.
使荀偃率三军之众,同鲁、宋、齐、卫、郑、曹、莒、邾、滕、薛、杞、小邾十二国大夫伐秦,晋悼公待于境上。
qín jǐng gōng wén jìn shī jiāng zhì, shǐ rén yǐ dú yào shù náng, chén yú jīng shuǐ zhī shàng liú, lǔ dài fū shū sūn bào tóng jǔ shī xiān jì, jūn shì yǐn shuǐ zhòng dú, duō yǒu sǐ zhě, gè jūn suì bù kěn jì.
秦景公闻晋师将至,使人以毒药数囊,沉于泾水之上流,鲁大夫叔孙豹同莒师先济,军士饮水中毒,多有死者,各军遂不肯济。
zhèng dài fū gōng zǐ jiǎo wèi wèi dài fū běi gōng kuò yuē:" jì yǐ cóng rén, gǎn guān wàng hū?" gōng zǐ jiǎo shuài zhèng shī dù jīng, běi gōng kuò jì zhī, yú shì zhū hóu zhī shī jiē jìn, yíng yú yù lín.
郑大夫公子蟜谓卫大夫北宫括曰:“既已从人,敢观望乎?”公子蟜帅郑师渡泾,北宫括继之,于是诸侯之师皆进,营于棫林。
dié bào:" qín jūn xiāng qù bù yuǎn!"
谍报:“秦军相去不远!”
xún yǎn lìng gè jūn:" jī míng jià chē, shì wǒ mǎ shǒu suǒ xiàng ér xíng!"
荀偃令各军:“鸡鸣驾车,视我马首所向而行!”
xià jūn yuán shuài luán yǎn, sù bù fú zhōng xíng yǎn, jí wén lìng, nù yuē:" jūn lǚ zhī shì, dāng jí zhòng móu, jí shǐ yǎn néng dú duàn, yì yí míng shì jìn tuì, wū yǒu shǐ sān jūn zhī zhòng, shì qí mǎ shǒu zhě. wǒ yì xià jūn zhī shuài yě, wǒ mǎ shǒu yù dōng!" suì shuài běn bù dōng guī, fù jiāng wèi jiàng yuē:" wú zhí zài cóng shuài, bù gǎn qí zhōng xíng bó yǐ!" yì suí luán yǎn bān shī.
下军元帅栾黡,素不服中行偃,及闻令,怒曰:“军旅之事,当集众谋,即使偃能独断,亦宜明示进退,乌有使三军之众,视其马首者。我亦下军之帅也,我马首欲东!”遂帅本部东归,副将魏绛曰:“吾职在从帅,不敢俟中行伯矣!”亦随栾黡班师。
zǎo yǒu rén bào zhī zhōng xíng yǎn, yǎn yuē:" chū lìng bù míng, wú shí yǒu guò, lìng jì bù xíng, hé wàng chéng gōng?" nǎi mìng zhū hóu zhī shī, gè guī běn guó, jìn shī yì hái. shí luán zhēn wéi xià jūn róng yòu, dú bù kěn guī, wèi fàn gài zhī zǐ fàn yāng yuē:" jīn rì zhī yì, běn wèi bào qín, ruò wú gōng ér fǎn, shì yì chǐ yě, wú xiōng dì èr rén, bìng zài jūn zhōng, qǐ kě yī shí jiē fǎn? zi néng yǔ wǒ tóng fù qín shī hū?" fàn yāng yuē:" zi yǐ guó chǐ wèi niàn, yāng gǎn bù cóng!" nǎi gè yǐn běn bù chí rù qín jūn.
早有人报知中行偃,偃曰:“出令不明,吾实有过,令既不行,何望成功?”乃命诸侯之师,各归本国,晋师亦还。时栾鍼为下军戎右,独不肯归,谓范匄之子范鞅曰:“今日之役,本为报秦,若无功而返,是益耻也,吾兄弟二人,并在军中,岂可一时皆返?子能与我同赴秦师乎?”范鞅曰:“子以国耻为念,鞅敢不从!”乃各引本部驰入秦军。
què shuō qín jǐng gōng yǐn dà jiàng yíng zhān jí gōng zǐ wú dì, shuài chē sì bǎi chéng, lí yù lín wǔ shí lǐ ān yíng, zhèng qiǎn rén tàn tīng jìn bīng jìn zhǐ, hū jiàn dōng jiǎo chén tóu qǐ chù, yī biāo chē mǎ fēi lái, jí shǐ gōng zǐ wú dì lǜ jūn yíng dí. luán zhēn fèn yǒng shàng qián, fàn yāng zhù zhī, lián cì shā jiǎ jiāng shí yú rén, qín jūn pī mǐ yù zǒu, wàng qí hòu jūn wú jì, fù míng gǔ hé bīng wéi zhī. fàn yāng yuē:" qín bīng shì dà, bù kě dāng yě!" luán zhēn bù tīng, yíng zhān dà jūn yòu dào, luán zhēn fù shǒu shā shù rén, shēn zhōng qī jiàn, lì jìn ér sǐ fàn yāng tuō jiǎ, chéng dān chē jí chí dé miǎn.
却说秦景公引大将嬴詹及公子无地,帅车四百乘,离棫林五十里安营,正遣人探听晋兵进止,忽见东角尘头起处,一彪车马飞来,急使公子无地率军迎敌。栾鍼奋勇上前,范鞅助之,连刺杀甲将十余人,秦军披靡欲走,望其后军无继,复鸣鼓合兵围之。范鞅曰:“秦兵势大,不可当也!”栾鍼不听,嬴詹大军又到,栾鍼复手杀数人,身中七箭,力尽而死;范鞅脱甲,乘单车疾驰得免。
luán yǎn jiàn fàn yāng dú guī, wèn yuē:" wú dì hé zài?" yāng yuē:" yǐ méi yú qín jūn yǐ!" yǎn dà nù, bá gē zhí cì fàn yāng, yāng bù gǎn xiāng kàng, zǒu rù zhōng jūn, yǎn suí hòu gǎn dào, yāng bì qù, qí fù fàn gài yíng wèi yuē:" xián xù hé nù zhī shén yě?" yǎn qī luán qí, nǎi fàn gài zhī nǚ, gù yǐ xù hū zhī. yǎn nù qì bó bó, bù néng zhì, dà shēng dá yuē:" rǔ zi yòu wú dì tóng rù qín shī, wú dì zhàn sǐ, ér rǔ zi shēng huán, shì rǔ zi shā wú dì yě, rǔ bì zhú yāng, yóu kě shù, bù rán, wǒ bì shā yāng, yǐ cháng wú dì zhī mìng!" fàn gài yuē:" cǐ shì lǎo fū bù zhī yě, jīn dāng zhú zhī!" fàn yāng wén qí yǔ, suì cóng mù hòu chū bēn qín guó.
栾黡见范鞅独归,问曰:“吾弟何在?”鞅曰:“已没于秦军矣!”黡大怒,拔戈直刺范鞅,鞅不敢相抗,走入中军,黡随后赶到,鞅避去,其父范匄迎谓曰:“贤婿何怒之甚也?”黡妻栾祁,乃范匄之女,故以婿呼之。黡怒气勃勃,不能制,大声答曰:“汝子诱吾弟同入秦师,吾弟战死,而汝子生还,是汝子杀吾弟也,汝必逐鞅,犹可恕,不然,我必杀鞅,以偿吾弟之命!”范匄曰:“此事老夫不知也,今当逐之!”范鞅闻其语,遂从幕后出奔秦国。
qín jǐng gōng wèn qí lái yì, fàn yāng xù shù shǐ mò, jǐng gōng dà xǐ, dài yǐ kè qīng zhī lǐ.
秦景公问其来意,范鞅叙述始末,景公大喜,待以客卿之礼。
yī rì wèn yuē:" jìn jūn hé rú rén?" duì yuē:" xián jūn yě, zhī rén ér shàn rèn!" yòu wèn:" jìn dài fū shuí zuì xián?" duì yuē:" zhào wǔ yǒu wén dé, wèi jiàng yǒng ér bù luàn, yáng shé xī xí yú chūn qiū, zhāng lǎo dǔ xìn yǒu zhì, qí wǔ lín shì zhèn dìng, chén fù gài néng shí dà tǐ, jiē yī shí zhī xuǎn. qí tā gōng qīng, yì jiē xí yú lìng diǎn, kè shǒu qí guān, yāng wèi gǎn qīng yì yě!"
一日问曰:“晋君何如人?”对曰:“贤君也,知人而善任!”又问:“晋大夫谁最贤?”对曰:“赵武有文德,魏绛勇而不乱,羊舌肹习于《春秋》,张老笃信有智,祁午临事镇定,臣父匄能识大体,皆一时之选。其他公卿,亦皆习于令典,克守其官,鞅未敢轻议也!”
jǐng gōng yòu yuē:" rán zé jìn dài fū zhōng, hé rén xiān wáng?" yāng duì yuē:" luán shì jiāng xiān wáng!" jǐng gōng yuē:" qǐ fēi yǐ tài chǐ gù hū?" fàn yāng yuē:" luán yǎn suī tài chǐ, yóu kě jí shēn, qí zi yíng bì bù miǎn!" jǐng gōng yuē:" hé gù?" yāng duì yuē:" luán wǔ zi xù mín ài shì, rén xīn suǒ guī, gù suī yǒu shì jūn zhī è, ér guó zhōng bù yǐ wéi fēi, dài qí dé yě, sī zhào gōng zhě, ài jí gān táng, kuàng qí zi hū? yǎn ruò sǐ, yíng zhī shàn wèi néng jí rén, ér wǔ zhī dé yǐ yuǎn, xiū yǎn zhī yuàn zhě, bì cǐ shí yǐ!"
景公又曰:“然则晋大夫中,何人先亡?”鞅对曰:“栾氏将先亡!”景公曰:“岂非以汰侈故乎?”范鞅曰:“栾黡虽汰侈,犹可及身,其子盈必不免!”景公曰:“何故?”鞅对曰:“栾武子恤民爱士,人心所归,故虽有弑君之恶,而国中不以为非,戴其德也,思召公者,爱及甘棠,况其子乎?黡若死,盈之善未能及人,而武之德已远,修黡之怨者,必此时矣!”
jǐng gōng tàn yuē:" qīng kě wèi zhī cún wáng zhī gù zhě yě!" nǎi yīn fàn yāng ér tōng yú fàn gài, shǐ shù cháng wǔ pìn jìn, yǐ xiū jiù hǎo, bìng qǐng fù fàn yāng zhī wèi. dào gōng cóng zhī, fàn yāng guī jìn, dào gōng yǐ yāng jí luán yíng bìng wèi gōng zú dài fū, qiě yù luán yǎn wù dé xiū yuàn. zì cǐ qín jìn tōng hé, zhōng chūn qiū zhī shì, bù xiāng jiā bīng. yǒu shī wèi zhèng:
景公叹曰:“卿可谓知存亡之故者也!”乃因范鞅而通于范匄,使庶长武聘晋,以修旧好,并请复范鞅之位。悼公从之,范鞅归晋,悼公以鞅及栾盈并为公族大夫,且谕栾黡勿得修怨。自此秦、晋通和,终春秋之世,不相加兵。有诗为证:
xī lín dōng dào shì hūn yīn, yī dàn xún chóu dòu rì xīn.
西邻东道世婚姻,一旦寻仇斗日新。
yù bó jì tōng bīng gé yǎn, cóng lái hǎo shì shì hé qīn.
玉帛既通兵革偃,从来好事是和亲。
shì nián luán yǎn zú, zi luán yíng dài wéi xià jūn fù jiāng.
是年栾黡卒,子栾盈代为下军副将。
huà fēn liǎng tóu.
话分两头。
què shuō wèi xiàn gōng míng kàn, zì zhōu jiǎn wáng shí nián, dài fù dìng gōng jí wèi. yīn jū sāng bù qī, qí dí mǔ dìng jiāng, nì zhī qí bù néng shǒu wèi, lǚ lǚ guī jiàn, xiàn gōng bù tīng. jí zài wèi, rì yì fàng zòng, suǒ qīn zhě wú fēi chán chǎn miàn yú zhī rén, suǒ xǐ zhě bù guò gǔ yuè tián liè zhī shì.
却说卫献公名衎,自周简王十年,代父定公即位。因居丧不戚,其嫡母定姜,逆知其不能守位,屡屡规谏,献公不听。及在位,日益放纵,所亲者无非谗谄面谀之人,所喜者不过鼓乐田猎之事。
zì dìng gōng zhī shì, yǒu tóng mǔ dì gōng zǐ hēi jiān, hù chǒng zhuān zhèng, hēi jiān zhī zǐ gōng sūn piāo, sì fù jué wèi dài fū, pō yǒu quán lüè, shàng qīng sūn lín fù yà qīng níng zhí, jiàn xiàn gōng wú dào, jiē yǔ piāo jié jiāo, lín fù yòu àn jié jìn guó wèi wài yuán, jiāng guó zhōng qì bì bǎo huò, jǐn qiān yú qī, shǐ qī zǐ jū zhī. xiàn gōng yí qí yǒu pàn xīn, yī lái xíng jī wèi zhe, èr lái wèi qí qiáng jiā, suǒ yǐ hán rěn bù fā.
自定公之世,有同母弟公子黑肩,怙宠专政,黑肩之子公孙剽,嗣父爵为大夫,颇有权略,上卿孙林父、亚卿宁殖,见献公无道,皆与剽结交,林父又暗结晋国为外援,将国中器币宝货,尽迁于戚,使妻子居之。献公疑其有叛心,一来形迹未著,二来畏其强家,所以含忍不发。
hū yī rì, xiàn gōng yuē sūn níng èr qīng gòng wǔ shí, èr qīng jiē cháo fú dài mìng yú mén, zì cháo zhì wǔ, bú jiàn shǐ mìng lái zhào, gōng zhōng yì wú yī rén chū lái. èr qīng xīn yí, kàn kàn rì xié, èr qīng jī kùn yǐ shèn, nǎi kòu gōng mén qǐng jiàn, shǒu hūn nèi shì dá yuē:" zhǔ gōng zài hòu pǔ yǎn shè, èr wèi dài fū ruò yào xiāng jiàn, kě zì wǎng zhī." sūn níng èr rén xīn zhōng dà nù, nǎi rěn jī jìng zào hòu pǔ, wàng jiàn xiàn gōng fāng dài pí guān, yǔ shè shī gōng sūn dīng jiào shè, xiàn gōng jiàn sūn níng èr rén jìn qián, bù tuō pí guān, guà gōng yú bì ér jiàn zhī, wèn:" èr qīng jīn rì lái cǐ hé shì!" sūn níng èr rén qí shēng dá yuē:" méng zhǔ gōng yuē gòng wǔ shí, chén děng cì hou zhì jīn, fù qiě něi yǐ, kǒng wéi jūn mìng, shì yǐ lái cǐ." xiàn gōng yuē:" guǎ rén tān shè, ǒu ěr wàng zhī, èr qīng qiě tuì, qí gǎi rì zài yuē kě yě!"
忽一日,献公约孙、宁二卿共午食,二卿皆朝服待命于门,自朝至午,不见使命来召,宫中亦无一人出来。二卿心疑,看看日斜,二卿饥困已甚,乃叩宫门请见,守阍内侍答曰:“主公在后圃演射,二位大夫若要相见,可自往之。”孙、宁二人心中大怒,乃忍饥径造后圃,望见献公方戴皮冠,与射师公孙丁较射,献公见孙、宁二人近前,不脱皮冠,挂弓于臂而见之,问:“二卿今日来此何事!”孙、宁二人齐声答曰:“蒙主公约共午食,臣等伺候至今,腹且馁矣,恐违君命,是以来此。”献公曰:“寡人贪射,偶尔忘之,二卿且退,俟改日再约可也!”
yán bà shì yǒu hóng yàn fēi míng ér guò, xiàn gōng wèi gōng sūn dīng yuē:" yǔ ěr dǔ shè cǐ hóng." sūn níng èr rén hán xiū ér tuì, lín fù yuē:" zhǔ gōng dān yú yóu xì, xiá jìn qún xiǎo, quán wú jìng lǐ dà chén zhī yì, wǒ děng jiāng lái bì bù miǎn yú huò, rú hé?" níng zhí yuē:" jūn wú dào, zhǐ zì huò ěr, ān néng huò rén?" lín fù yuē:" wǒ yì yù fèng gōng zǐ piāo wèi jūn, zi yǐ wéi hé rú?" níng zhí yuē:" cǐ jǔ shén dāng, nǐ wǒ xiàng jī ér dòng biàn liǎo." yán bà gè bié.
言罢适有鸿雁飞鸣而过,献公谓公孙丁曰:“与尔赌射此鸿。”孙、宁二人含羞而退,林父曰:“主公耽于游戏,狎近群小,全无敬礼大臣之意,我等将来必不免于祸,如何?”宁殖曰:“君无道,止自祸耳,安能祸人?”林父曰:“我意欲奉公子剽为君,子以为何如?”宁殖曰:“此举甚当,你我相机而动便了。”言罢各别。
lín fù huí jiā, fàn bì, lián yè jìng wǎng qī yì, mì huàn jiā chén yǔ gōng chāi yǐn gōng tuó děng, zhěng dùn jiā jiǎ, wèi móu pàn zhī jì. qiǎn qí zhǎng zǐ sūn kuǎi, wǎng jiàn xiàn gōng, tàn qí kǒu qì, sūn kuǎi zhì wèi, jiàn xiàn gōng yú nèi cháo, jiǎ shuō:" chén fù lín fù, ǒu rǎn fēng jí, quán qiě zài hé shàng tiáo lǐ, wàng zhǔ gōng kuān yòu."
林父回家,饭毕,连夜径往戚邑,密唤家臣庾公差、尹公佗等,整顿家甲,为谋叛之计。遣其长子孙蒯,往见献公,探其口气,孙蒯至卫,见献公于内朝,假说:“臣父林父,偶染风疾,权且在河上调理,望主公宽宥。”
xiàn gōng xiào yuē:" ěr fù zhī jí, xiǎng yīn guò è suǒ zhì, guǎ rén jīn bù gǎn fù è zi." mìng nèi shì qǔ jiǔ xiāng dài, huàn yuè gōng gē shī yòu jiǔ. tài shī qǐng wèn:" gē hé shī?" xiàn gōng yuē:" qiǎo yán zhī zú zhāng, pō qiè shí shì, hé bù gē zhī?" tài shī zòu yuē:" cǐ shī yǔ yì bù jiā, kǒng fēi huān yàn suǒ yí." shī cáo hē yuē:" zhǔ gōng yào gē biàn gē, hé bì duō yán!"
献公笑曰:“尔父之疾,想因过饿所致,寡人今不敢复饿子。”命内侍取酒相待,唤乐工歌诗侑酒。太师请问:“歌何诗?”献公曰:“《巧言》之卒章,颇切时事,何不歌之?”太师奏曰:“此诗语意不佳,恐非欢宴所宜。”师曹喝曰:“主公要歌便歌,何必多言!”
yuán lái shī cáo shàn yú gǔ qín, xiàn gōng shǐ jiào qí bì qiè, bì qiè bù lǜ jiào, shī cáo biān zhī shí xià, qiè qì sù yú xiàn gōng,
原来师曹善于鼓琴,献公使教其嬖妾,嬖妾不率教,师曹鞭之十下,妾泣诉于献公,
xiàn gōng dāng bì qiè zhī qián, biān shī cáo sān bǎi, shī cáo huái hèn zài xīn, jīn rì míng zhī cǐ shī bù jiā, gù yì yù gē zhī, yǐ jī sūn kuǎi zhī nù. suì zhǎng shēng ér gē yuē:
献公当嬖妾之前,鞭师曹三百,师曹怀恨在心,今日明知此诗不佳,故意欲歌之,以激孙蒯之怒。遂长声而歌曰:
" bǐ hé rén sī, jū hé zhī mí?
“彼何人斯,居河之糜?
wú quán wú yǒng, zhí wèi luàn jiē."
无拳无勇,职为乱阶。”
xiàn gōng de zhǔ yì, yīn sūn lín fù jū yú hé shàng, yǒu pàn luàn zhī xíng, gù jiè gē yǐ jù zhī. sūn kuǎi wén gē, zuò bù ān xí, xū yú cí qù. xiàn gōng yuē:" shì shī cáo suǒ gē, zi yǔ ěr fù shù zhī. ěr fù suī zài hé shàng, dòng xī guǎ rén bì zhī, hǎo shēng jǐn shèn, jiāng xī bìng tǐ." sūn kuǎi kòu tóu, lián shēng" bù gǎn" ér tuì.
献公的主意,因孙林父居于河上,有叛乱之形,故借歌以惧之。孙蒯闻歌,坐不安席,须臾辞去。献公曰:“适师曹所歌,子与尔父述之。尔父虽在河上,动息寡人必知,好生谨慎,将息病体。”孙蒯叩头,连声“不敢”而退。
huí qī, shù yú lín fù. lín fù yuē:" zhǔ gōng jì wǒ shén yǐ, wǒ bù kě zuò ér dài sǐ. dài fū qú bó yù, wèi zhī xián zhě, ruò dé bǐ tóng shì, wú bù jì yǐ!" nǎi sī zhì wèi, wǎng jiàn qú yuàn yuē:" zhǔ gōng bào nüè, zi suǒ zhī yě, kǒng yǒu wáng guó zhī shì, jiāng ruò zhī hé?" yuàn duì yuē:" rén chén shì jūn, kě jiàn zé jiàn, bù kě jiàn zé qù zhī, tā fēi yuàn suǒ zhī yǐ!"
回戚,述于林父。林父曰:“主公忌我甚矣,我不可坐而待死。大夫蘧伯玉,卫之贤者,若得彼同事,无不济矣!”乃私至卫,往见蘧瑗曰:“主公暴虐,子所知也,恐有亡国之事,将若之何?”瑗对曰:“人臣事君,可谏则谏,不可谏则去之,他非瑗所知矣!”
lín fù dù yuàn bù kě dòng, suì bié qù, yuàn jí rì táo bèn lǔ guó.
林父度瑗不可动,遂别去,瑗即日逃奔鲁国。
lín fù jù tú zhòng yú qiū gōng, jiāng gōng xiàn gōng. xiàn gōng jù, qiǎn shǐ zhì qiū gōng, yǔ lín fù jiǎng hé. lín fù shā zhī. xiàn gōng shǐ shì níng zhí, yǐ jiè chē jiāng yīng lín fù yǐ, nǎi zhào běi gōng kuò. kuò tuī bìng bù chū, gōng sūn dīng yuē:" shì jí yǐ! sù chū bēn, shàng kě qiú fù." xiàn gōng nǎi jí gōng jiǎ yuē èr bǎi yú rén wéi yī duì, gōng sūn dīng xié gōng shǐ xiāng cóng, qǐ dōng mén ér chū, yù bēn qí guó.
林父聚徒众于邱宫,将攻献公。献公惧,遣使至邱宫,与林父讲和。林父杀之。献公使视宁殖,已戒车将应林父矣,乃召北宫括。括推病不出,公孙丁曰:“事急矣!速出奔,尚可求复。”献公乃集宫甲约二百余人为一队,公孙丁挟弓矢相从,启东门而出,欲奔齐国。
sūn kuǎi sūn jiā xiōng dì èr rén, yǐn bīng zhuī jí yú hé zé, dà shā yī zhèn, èr bǎi yú míng gōng jiǎ, jìn jiē táo sàn, cún zhě jǐn shí shù rén ér yǐ, lài dé gōng sūn dīng shàn shè, shǐ wú xū fā, jìn zhě zhé zhōng jiàn ér sǐ, bǎo zhe xiàn gōng, qiě zhàn qiě zǒu, èr sūn bù gǎn qióng zhuī ér fǎn.
孙蒯、孙嘉兄弟二人,引兵追及于河泽,大杀一阵,二百余名宫甲,尽皆逃散,存者仅十数人而已,赖得公孙丁善射,矢无虚发,近者辄中箭而死,保著献公,且战且走,二孙不敢穷追而返。
cái huí bù shàng sān lǐ, zhī jiàn yǔ gōng chāi yǐn gōng tuó èr jiāng yǐn bīng ér zhì, yán:" fèng xiàng guó zhī mìng, wù qǔ wèi hóu huí bào." sūn kuǎi sūn jiā yuē:" yǒu yī shàn jiàn zhě xiāng suí, jiāng jūn kě jǐn fáng zhī!" yǔ gōng chāi yuē:" dé fēi wú shī gōng sūn dīng hū?" yuán lái yǐn gōng tuó xué shè yú yǔ gōng chāi, gōng chāi yòu xué shè yú gōng sūn dīng, sān rén shì yī xiàn chuán shòu, bǐ cǐ jiē zhī qí néng.
才回不上三里,只见庾公差、尹公佗二将引兵而至,言:“奉相国之命,务取卫侯回报。”孙蒯、孙嘉曰:“有一善箭者相随,将军可谨防之!”庾公差曰:“得非吾师公孙丁乎?”原来尹公佗学射于庾公差,公差又学射于公孙丁,三人是一线传授,彼此皆知其能。
yǐn gōng tuó yuē:" wèi hóu qián qù bù yuǎn, gū qiě zhuī zhī."
尹公佗曰:“卫侯前去不远,姑且追之。”
yuē chí shí wǔ lǐ, gǎn zhe le xiàn gōng, yīn yù rén bèi shāng, gōng sūn dīng zài chē zhí pèi, huí shǒu yī wàng, yuǎn yuǎn de biàn rèn de shì yǔ gōng chāi le, wèi xiàn gōng yuē:" lái zhě shì chén zhī dì zǐ, dì zǐ wú hài shī zhī shì, zhǔ gōng wù yōu." nǎi tíng chē dài zhī.
约驰十五里,赶著了献公,因御人被伤,公孙丁在车执辔,回首一望,远远的便认得是庾公差了,谓献公曰:“来者是臣之弟子,弟子无害师之事,主公勿忧。”乃停车待之。
gōng chāi jì dào, wèi yǐn gōng tuó yuē:" cǐ zhēn wú shī yě." nǎi xià chē bài jiàn, gōng sūn dīng jǔ shǒu dá zhī, huī zhī shǐ qù. yǔ gōng chāi dēng chē yuē:" jīn rì zhī shì, gè wèi qí zhǔ. wǒ ruò shè, zé wèi bèi shī ruò bù shè, zé yòu wèi bèi zhǔ. wǒ rú jīn yǒu liǎng jǐn zhī dào." nǎi chōu shǐ kòu lún, qù qí zú, yáng shēng yuē:" wú shī wù jīng!" lián fā sì shǐ, qián zhōng shì, hòu zhōng zhěn, zuǒ yòu zhōng liǎng páng, dān dān kōng zhe jūn chén èr rén, fēn míng xiǎn gè běn shì, mài gè rén qíng de yì sī.
公差既到,谓尹公佗曰:“此真吾师也。”乃下车拜见,公孙丁举手答之,麾之使去。庾公差登车曰:“今日之事,各为其主。我若射,则为背师;若不射,则又为背主。我如今有两尽之道。”乃抽矢叩轮,去其镞,扬声曰:“吾师勿惊!”连发四矢,前中轼,后中轸,左右中两旁,单单空著君臣二人,分明显个本事,卖个人情的意思。
yǔ gōng chāi shè bì, jiào shēng:" shī fū bǎo zhòng!" hē jiào huí chē, gōng sūn dīng yì yǐn pèi ér qù. yǐn gōng tuó xiān yù xiàn gōng, běn yù chěng yì, yīn yǔ gōng chāi shì tā yè shī, bù gǎn zì zhuān, huí zhì zhōng tú, jiàn jiàn ào huǐ qǐ lái, wèi yǔ gōng chāi yuē:" zi yǒu shī dì zhī fēn, suǒ yǐ yòng qíng, dì zǐ yǐ gé yī céng, shī ēn wèi qīng, zhǔ mìng wéi zhòng, ruò wú gōng ér fǎn, hé yǐ fù wú ēn zhǔ?" yǔ gōng chāi yuē:" wú shī shén jiàn, bù xià yǎng yáo jī, ěr fēi qí dí, wǎng sòng xìng mìng!" yǐn gōng tuó bù xìn yǔ gōng zhī yán, dāng xià fù shēn lái zhuī wèi hóu. bù zhī jié mò rú hé? zài kàn xià huí fēn jiě.
庾公差射毕,叫声:“师傅保重!”喝教回车,公孙丁亦引辔而去。尹公佗先遇献公,本欲逞艺,因庾公差是他业师,不敢自专,回至中途,渐渐懊悔起来,谓庾公差曰:“子有师弟之分,所以用情,弟子已隔一层,师恩为轻,主命为重,若无功而返,何以复吾恩主?”庾公差曰:“吾师神箭,不下养繇基,尔非其敌,枉送性命!”尹公佗不信庾公之言,当下复身来追卫侯。不知结末如何?再看下回分解。