strong shì kǎn qiú bào shū jiàn zhòng zhàn cháng sháo cáo guì bài qí strong
释槛囚鲍叔荐仲 战长勺曹刿败齐
què shuō lǔ zhuāng gōng dé bào shū yá zhī shū, jí zhào shī bó jì yì yuē:" xiàng bù tīng zǐ yán, yǐ zhì bīng bài. jīn shā jiū yǔ cún jiū shú lì?" shī bó yuē:" xiǎo bái chū lì, jí néng yòng rén, bài wǒ bīng yú gān shí, cǐ fēi zi jiū zhī bǐ yě. kuàng qí bīng yā jìng, bù rú shā jiū, yǔ zhī jiǎng hé!" shí gōng zǐ jiū yǔ guǎn yí wú zhào hū jù zài shēng dòu, lǔ zhuāng gōng shǐ gōng zǐ yǎn jiāng bīng xí zhī, shā gōng zǐ jiū, zhí zhào hū guǎn zhòng zhì lǔ, jiāng nà jiàn chē. zhào hū yǎng tiān dà tòng yuē:" wèi zi sǐ xiào, wèi chén sǐ zhōng, fēn yě. hū jiāng cóng zǐ jiū yú dì xià, ān néng shòu zhì gù zhī rǔ?" suì yǐ tóu chù diàn zhù ér sǐ. guǎn yí wú yuē:" zì gǔ rén jūn, yǒu sǐ chén bì yǒu shēng chén, wú qiě shēng rù qí guó, wèi zi jiū bái yuān!" biàn shù shēn rù jiàn chē zhī zhōng. shī bó sī wèi lǔ zhuāng gōng yuē:" chén guān guǎn zǐ zhī róng, shì yǒu nèi yuán, bì jiāng bù sǐ. cǐ rén tiān xià qí cái, ruò bù sǐ, bì dà yòng yú qí, bì bà tiān xià, lǔ zì cǐ fèng bēn zǒu yǐ. jūn bù rú qǐng yú qí ér shēng zhī. guǎn zǐ shēng, zé bì dé wǒ dé wǒ ér wèi wǒ yòng, qí bù zú lǜ yě!" zhuāng gōng yuē:" qí jūn zhī chóu, ér wǒ liú zhī, suī shā jiū, nù wèi jiě yě!" shī bó yuē:" jūn yǐ wéi bù kě yòng, bù rú shā zhī, yǐ qí shī shòu qí!" zhuāng gōng yuē:" shàn." gōng sūn xí péng wén lǔ jiāng shā guǎn yí wú, jí qū lǔ tíng, lái jiàn zhuāng gōng yuē:" yí wú shè guǎ jūn zhōng gōu, guǎ jūn hèn zhī qiè gǔ, yù qīn jiā rèn, yǐ kuài qí zhì. ruò yǐ shī hái, yóu bù shā yě." zhuāng gōng xìn qí yán, suì qiú yí wú, bìng hán fēng zǐ jiū zhào hū zhī shǒu, jiāo fù xí péng. xí péng chēng xiè ér xíng. què shuō guǎn yí wú zài jiàn chē zhōng, yǐ zhī bào shū yá zhī móu, chéng kǒng" shī bó zhì shì, suī rán shì fàng, tǎng huò fān huǐ, chóng fù zhuī huán, wú mìng xiū yǐ!" xīn shēng yī jì, zhì chéng huáng gǔ zhī cí, jiào yì rén gē zhī. cí yuē:
却说鲁庄公得鲍叔牙之书,即召施伯计议曰:“向不听子言,以致兵败。今杀纠与存纠孰利?”施伯曰:“小白初立,即能用人,败我兵于乾时,此非子纠之比也。况齐兵压境,不如杀纠,与之讲和!”时公子纠与管夷吾、召忽俱在生窦,鲁庄公使公子偃将兵袭之,杀公子纠,执召忽、管仲至鲁,将纳槛车。召忽仰天大恸曰:“为子死孝,为臣死忠,分也。忽将从子纠于地下,安能受桎梏之辱?”遂以头触殿柱而死。管夷吾曰:“自古人君,有死臣必有生臣,吾且生入齐国,为子纠白冤!”便束身入槛车之中。施伯私谓鲁庄公曰:“臣观管子之容,似有内援,必将不死。此人天下奇才,若不死,必大用于齐,必霸天下,鲁自此奉奔走矣。君不如请于齐而生之。管子生,则必德我;德我而为我用,齐不足虑也!”庄公曰:“齐君之仇,而我留之,虽杀纠,怒未解也!”施伯曰:“君以为不可用,不如杀之,以其尸授齐!”庄公曰:“善。”公孙隰朋闻鲁将杀管夷吾,疾趋鲁庭,来见庄公曰:“夷吾射寡君中钩,寡君恨之切骨,欲亲加刃,以快其志。若以尸还,犹不杀也。”庄公信其言,遂囚夷吾,并函封子纠召忽之首,交付隰朋。隰朋称谢而行。却说管夷吾在槛车中,已知鲍叔牙之谋,诚恐“施伯智士,虽然释放,倘或翻悔,重复追还,吾命休矣!”心生一计,制成《黄鹄》之词,教役人歌之。词曰:
huáng gǔ huáng gǔ, jí qí yì, zhí qí zú, bù fēi bù míng xī lóng zhōng fú. gāo tiān hé jú xī, hòu dì hé jí? dīng yáng jiǔ xī féng bǎi liù, yǐn jǐng zhǎng hū xī, jì zhī yǐ kū! huáng gǔ huáng gǔ, tiān shēng rǔ yì xī néng fēi, tiān shēng rǔ zú xī néng zhú, zāo cǐ wǎng luó xī shuí yǔ shú? yī zhāo pò fán ér chū xī, wú bù zhī qí shēng qú ér jiàn lù. jiē bǐ yì rén xī, tú páng guān ér zhí zhú.
黄鹄黄鹄,戢其翼,絷其足,不飞不鸣兮笼中伏。高天何跼兮,厚地何蹐?丁阳九兮逢百六,引颈长呼兮,继之以哭!黄鹄黄鹄,天生汝翼兮能飞,天生汝足兮能逐,遭此网罗兮谁与赎?一朝破樊而出兮,吾不知其升衢而渐陆。嗟彼弋人兮,徒旁观而踯躅。
yì rén jì dé cǐ cí, qiě gē qiě zǒu, lè ér wàng juàn, chē chí mǎ bēn, jì yī rì dé liǎng rì zhī chéng, suì chū lǔ jìng. lǔ zhuāng gōng guǒ rán zhuī huǐ, shǐ gōng zǐ yǎn zhuī zhī, bù jí ér fǎn. yí wú yǎng tiān tàn yuē:" wú jīn rì nǎi gēng shēng yě!" xíng zhì táng fù, bào shū yá xiān zài, jiàn yí wú rú huò zhì bǎo, yíng zhī rù guǎn, yuē:" zhòng xìng wú yàng!" jí mìng pò kǎn chū zhī, yí wú yuē:" fēi fèng jūn mìng, wèi kě shàn tuō." bào shū yá yuē:" wú shāng yě, wú xíng qiě jiàn zi." yí wú yuē:" wú yǔ zhào hū tóng shì zi jiū, jì bù néng fèng yǐ jūn wèi, yòu bù néng sǐ yú qí nán, chén jié yǐ kuī yǐ. kuàng fù fǎn miàn ér shì chóu rén? zhào hū yǒu zhī, jiāng xiào wǒ yú dì xià!" bào shū yá yuē:"' chéng dà shì zhě, bù xù xiǎo chǐ lì dà gōng zhě, bù jū xiǎo liàng.' zi yǒu zhì tiān xià zhī cái, wèi yù qí shí, zhǔ gōng zhì dà shí gāo, ruò dé zi wèi fǔ, yǐ jīng yíng qí guó, bà yè bù zú dào yě, gōng gài tiān xià, míng xiǎn zhū hóu, shú yǔ shǒu pǐ fū zhī jié, xíng wú yì zhī shì zāi?" yí wú hēi rán bù yǔ, nǎi jiě qí shù fù, liú zhī yú táng fù. bào shū suì huí lín zī jiàn huán gōng, xiān diào hòu hè. huán gōng yuē:" hé diào yě?" bào shū yá yuē:" zi jiū, jūn zhī xiōng yě, jūn wèi guó miè qīn, chéng fēi děi yǐ, chén gǎn bù diào?" huán gōng yuē:" suī rán, hé yǐ hè guǎ rén?" bào shū yá yuē:" guǎn zǐ tiān xià qí cái, fēi zhào hū bǐ yě, chén yǐ shēng zhì zhī. jūn dé yī xián xiàng, chén gǎn bù hè?" huán gōng yuē:" yí wú shè guǎ rén zhōng gōu, qí shǐ shàng zài. guǎ rén měi qī qī yú xīn, dé shí qí ròu bù yàn, kuàng kě yòng hū?" bào shū yá yuē:" rén chén zhě gè wèi qí zhǔ, shè gōu zhī shí, zhī yǒu jiū bù zhī yǒu jūn, jūn ruò yòng zhī, dāng wèi jūn shè tiān xià, qǐ tè yī rén zhī gōu zāi?" huán gōng yuē:" guǎ rén gū tīng zhī, shè wù zhū." bào shū yá nǎi yíng guǎn yí wú zhì yú qí jiā, zhāo xī tán lùn. què shuō qí huán gōng xiū yuán lì zhī gōng, gāo guó shì qīng, jiē jiā cài yì. yù bài bào shū yá wèi shàng qīng, rèn yǐ guó zhèng, bào shū yá yuē:" jūn jiā huì yú chén, shǐ bù dòng něi, zé jūn zhī cì yě. zhì yú zhì guó jiā, zé fēi chén zhī suǒ néng yě." huán gōng yuē:" guǎ rén zhī qīng, qīng bù kě cí." bào shū yá yuē:" suǒ wèi zhī chén zhě, xiǎo xīn jìng shèn, xún lǐ shǒu fǎ ér yǐ, cǐ jù chén zhī shì, fēi zhì guó jiā zhī cái yě fū zhì guó jiā zhě, nèi ān bǎi xìng, wài fǔ sì yí, xūn jiā yú wáng shì, zé bù yú zhū hóu, guó yǒu tài shān zhī ān, jūn xiǎng wú jiāng zhī fú, gōng chuí jīn shí, míng bō qiān qiū, cǐ dì chén wáng zuǒ zhī rèn, chén hé yǐ kān zhī?" huán gōng bù jué xīn rán dòng sè, cù xī ér qián yuē:" rú qīng suǒ yán, dāng jīn yì yǒu qí rén fǒu?" bào shū yá yuē:" jūn bù qiú qí rén zé yǐ bì qiú qí rén, qí guǎn yí wú hū? chén suǒ bù ruò yí wú zhě yǒu wǔ: kuān róu huì mín, fú ruò yě zhì guó jiā, bù shī qí bǐng, fú ruò yě zhōng xìn kě jié yú bǎi xìng, fú ruò yě zhì lǐ yì kě shī yú sì fāng, fú ruò yě zhí bāo gǔ lì yú jūn mén, shǐ bǎi xìng gǎn zhàn wú tuì, fú ruò yě." huán gōng yuē:" qīng shì yǔ lái, guǎ rén jiāng kòu qí suǒ xué?" bào shū yá yuē:" chén wén' jiàn bù néng lín guì, pín bù néng yì fù, shū bù néng zhì qīn.' jūn yù yòng yí wú, fēi zhì zhī xiàng wèi, hòu qí lù rù, lóng yǐ fù xiōng zhī lǐ bù kě! fū xiāng zhě, jūn zhī yà yě. xiāng ér zhào zhī, shì qīng zhī yě xiāng qīng zé jūn yì qīng. fū fēi cháng zhī rén, bì dài yǐ fēi cháng zhī lǐ, jūn qí bo rì ér jiāo yíng zhī, sì fāng wén jūn zhī zūn xián lǐ shì ér bù jì sī chóu, shuí bù sī xiào yòng yú qí zhě?" huán gōng yuē:" guǎ rén tīng zǐ." nǎi mìng tài bo zé jí rì, jiāo yíng guǎn zǐ, bào shū yá réng sòng guǎn yí wú yú jiāo wài gōng guǎn zhī zhōng. zhì qī, sān yù ér sān xìn yī, yì guān páo hù, bǐ yú shàng dài fū, huán gōng qīn zì chū jiāo yíng zhī, yǔ zhī tóng zǎi rù cháo. bǎi xìng guān zhě rú dǔ, wú bù hài rán. shǐ guān yǒu shī yún:
役人既得此词,且歌且走,乐而忘倦,车驰马奔,计一日得两日之程,遂出鲁境。鲁庄公果然追悔,使公子偃追之,不及而返。夷吾仰天叹曰:“吾今日乃更生也!”行至堂阜,鲍叔牙先在,见夷吾如获至宝,迎之入馆,曰:“仲幸无恙!”即命破槛出之,夷吾曰:“非奉君命,未可擅脱。”鲍叔牙曰:“无伤也,吾行且荐子。”夷吾曰:“吾与召忽同事子纠,既不能奉以君位,又不能死于其难,臣节已亏矣。况复反面而事仇人?召忽有知,将笑我于地下!”鲍叔牙曰:“‘成大事者,不恤小耻;立大功者,不拘小谅。'子有治天下之才,未遇其时,主公志大识高,若得子为辅,以经营齐国,霸业不足道也,功盖天下,名显诸侯,孰与守匹夫之节,行无益之事哉?”夷吾嘿然不语,乃解其束缚,留之于堂阜。鲍叔遂回临淄见桓公,先吊后贺。桓公曰:“何吊也?”鲍叔牙曰:“子纠,君之兄也,君为国灭亲,诚非得已,臣敢不吊?”桓公曰:“虽然,何以贺寡人?”鲍叔牙曰:“管子天下奇才,非召忽比也,臣已生致之。君得一贤相,臣敢不贺?”桓公曰:“夷吾射寡人中钩,其矢尚在。寡人每戚戚于心,得食其肉不厌,况可用乎?”鲍叔牙曰:“人臣者各为其主,射钩之时,知有纠不知有君,君若用之,当为君射天下,岂特一人之钩哉?”桓公曰:“寡人姑听之,赦勿诛。”鲍叔牙乃迎管夷吾至于其家,朝夕谈论。却说齐桓公修援立之功,高国世卿,皆加采邑。欲拜鲍叔牙为上卿,任以国政,鲍叔牙曰:“君加惠于臣,使不冻馁,则君之赐也。至于治国家,则非臣之所能也。”桓公曰:“寡人知卿,卿不可辞。”鲍叔牙曰:“所谓知臣者,小心敬慎,循礼守法而已,此具臣之事,非治国家之才也;夫治国家者,内安百姓,外抚四夷,勋加于王室,泽布于诸侯,国有泰山之安,君享无疆之福,功垂金石,名播千秋,此帝臣王佐之任,臣何以堪之?”桓公不觉欣然动色,促膝而前曰:“如卿所言,当今亦有其人否?”鲍叔牙曰:“君不求其人则已;必求其人,其管夷吾乎?臣所不若夷吾者有五:宽柔惠民,弗若也;治国家,不失其柄,弗若也;忠信可结于百姓,弗若也;制礼义可施于四方,弗若也;执枹鼓立于军门,使百姓敢战无退,弗若也。”桓公曰:“卿试与来,寡人将叩其所学?”鲍叔牙曰:“臣闻‘贱不能临贵,贫不能役富,疏不能制亲。'君欲用夷吾,非置之相位,厚其禄入,隆以父兄之礼不可!夫相者,君之亚也。相而召之,是轻之也;相轻则君亦轻。夫非常之人,必待以非常之礼,君其卜日而郊迎之,四方闻君之尊贤礼士而不计私仇,谁不思效用于齐者?”桓公曰:“寡人听子。”乃命太卜择吉日,郊迎管子,鲍叔牙仍送管夷吾于郊外公馆之中。至期,三浴而三衅衣,衣冠袍笏,比于上大夫,桓公亲自出郊迎之,与之同载入朝。百姓观者如堵,无不骇然。史官有诗云:
zhēng hè jūn hóu dé xiāng chén, shéi zhī jí shì jiàn chē rén?
争贺君侯得相臣,谁知即是槛车人?
zhǐ yīn cǐ rì juān sī fèn, sì hǎi xīn rán hào bà jūn.
只因此日捐私忿,四海欣然号霸君。
guǎn yí wú yǐ rù cháo, qǐ shǒu xiè zuì, huán gōng qīn shǒu fú qǐ, cì zhī yǐ zuò. yí wú yuē:" chén nǎi fú lù zhī yú, dé méng yòu sǐ, shí wèi wàn xìng, gǎn rǔ guò lǐ!" huán gōng yuē:" guǎ rén yǒu wèn yú zi, zi bì zuò, rán hòu gǎn qǐng." yí wú zài bài jiù zuò. huán gōng yuē:" qí, qiān shèng zhī guó, xiān xī gōng wēi fú zhū hóu, hào wèi xiǎo bà. zì xiān xiāng gōng zhèng lìng wú cháng, suì gòu dà biàn. guǎ rén huò zhǔ shè jì, rén xīn wèi dìng, guó shì bù zhāng. jīn yù xiū lǐ guó zhèng, lì gāng chén jì, qí dào hé xiān?" yí wú duì yuē:" lǐ yì lián chǐ, guó zhī sì wéi sì wéi bù zhāng, guó nǎi miè wáng. jīn rì jūn yù lì guó zhī gāng jì, bì zhāng sì wéi, yǐ shǐ qí mín, zé jì gāng lì ér guó shì zhèn yǐ." huán gōng yuē:" rú hé ér néng shǐ mín?" yí wú duì yuē:" yù shǐ mín zhě, bì xiān ài mín, ér hòu yǒu yǐ chù zhī." huán gōng yuē:" ài mín zhī dào ruò hé?" duì yuē:" gōng xiū gōng zú, jiā xiū jiā zú, xiāng lián yǐ shì, xiāng jí yǐ lù, zé mín xiāng qīn yǐ. shè jiù zuì, xiū jiù zōng, lì wú hòu, zé mín zhí yǐ shěng xíng fá, báo shuì liǎn, zé mín fù yǐ qīng jiàn xián shì, shǐ jiào yú guó, zé mín yǒu lǐ yǐ chū lìng bù gǎi, zé mín zhèng yǐ. cǐ ài mín zhī dào yě." huán gōng yuē:" ài mín zhī dào jì xíng, chù mín zhī dào ruò hé?" duì yuē:" shì nóng gōng shāng, wèi zhī sì mín. shì zhī zǐ cháng wèi shì, nóng zhī zǐ cháng wèi nóng, gōng shāng zhī zǐ cháng wèi gōng shāng, xí yān ān yān, bù qiān qí yè, zé mín zì ān yǐ." huán gōng yuē:" mín jì ān yǐ, jiǎ bīng bù zú, nài hé?" duì yuē:" yù zú jiǎ bīng, dāng zhì shú xíng, zhòng zuì shú yǐ xī jiǎ yī jǐ, qīng zuì shú yǐ gé guì dùn yī jǐ, xiǎo zuì fēn bié rù jīn, yí zuì zé yòu zhī. sòng lǐ xiāng děng zhě, lìng nà shù shǐ, xǔ qí píng. jīn jì jù yǐ, měi zhě yǐ zhù jiàn jǐ, shì zhū quǎn mǎ è zhě yǐ zhù chú yí jīn zhú, shì zhū rǎng tǔ." huán gōng yuē:" jiǎ bīng jì dìng, cái yòng bù zú rú hé?" duì yuē:" xiāo shān wèi qián, zhǔ hǎi wèi yán, qí lì tōng yú tiān xià yīn shōu tiān xià bǎi wù zhī jiàn zhě ér jū zhī, yǐ shí mào yì wèi nǚ lǘ sān bǎi, yǐ ān háng shāng shāng lǚ rú guī, bǎi huò pián jí, yīn ér shuì zhī, yǐ zuǒ jūn xìng rú shì ér cái yòng kě zú yǐ." huán gōng yuē:" cái yòng jì zú, rán jūn lǚ bù duō, bīng shì bù zhèn, rú hé ér kě?" duì yuē:" bīng guì yú jīng, bù guì yú duō qiáng yú xīn, bù qiáng yú lì. jūn ruò zhèng zú wǔ, xiū jiǎ bīng, tiān xià zhū hóu jiē jiāng zhèng zú wǔ, xiū jiǎ bīng. chén wèi jiàn qí shèng yě! jūn ruò qiáng bīng, mò ruò yǐn qí míng ér xiū qí shí, chén qǐng zuò nèi zhèng ér jì zhī yǐ jūn lìng yān." huán gōng yuē:" nèi zhèng ruò hé?" duì yuē:" nèi zhèng zhī fǎ, zhì guó yǐ wéi èr shí yī xiāng, gōng shāng zhī xiāng liù, shì zhī xiāng shí wǔ. gōng shāng zú cái, shì zú bīng." huán gōng yuē:" hé yǐ zú bīng?" duì yuē:" wǔ jiā wèi guǐ, guǐ wèi zhī zhǎng shí guǐ wèi lǐ, lǐ shè yǒu sī sì lǐ wèi lián, lián wèi zhī zhǎng shí lián wèi xiāng, xiāng yǒu liáng rén yān. jí yǐ cǐ wéi jūn lìng. wǔ jiā wèi guǐ, gù wǔ rén wéi wǔ, guǐ zhǎng lǜ zhī shí guǐ wèi lǐ, gù wǔ shí rén wéi xiǎo róng, lǐ yǒu sī lǜ zhī sì lǐ wèi lián, gù èr bǎi rén wéi zú, lián cháng lǜ zhī shí lián wèi xiāng, gù èr qiān rén wéi lǚ, xiāng liáng rén lǜ zhī wǔ xiāng lì yī shī, gù wàn rén wéi yī jūn, wǔ xiāng zhī shī lǜ zhī. shí wǔ xiāng chū sān wàn rén, yǐ wéi sān jūn. jūn zhǔ zhōng jūn, gāo guó èr zi gè zhǔ yī jūn. sì shí zhī xì, cóng shì tián liè. chūn yuē sōu, yǐ suǒ bù yùn zhī shòu xià yuē miáo, yǐ chú wǔ gǔ zhī zāi qiū yuē xiǎn, xíng shā yǐ shùn qiū qì dōng yuē shòu, wéi shǒu yǐ gào chéng gōng. shǐ mín xí yú wǔ shì. shì gù jūn wǔ zhěng yú lǐ, jūn lǚ zhěng yú jiāo. nèi jiào jì chéng, wù lìng qiān xǐ. wǔ zhī rén jì sì tóng fú, sǐ sàng tóng xù, rén yú rén xiāng chóu, jiā yǔ jiā xiāng chóu, shì tóng jū, shǎo tóng yóu. gù yè zhàn shēng xiāng wén, zú yǐ bù guāi zhòu zhàn mù xiāng shí, zú yǐ bù sàn. qí huān xīn zú yǐ xiāng sǐ. jū zé tóng lè, sǐ zé tóng āi, shǒu zé tóng gù, zhàn zé tóng qiáng. yǒu cǐ sān wàn rén, zú yǐ héng xíng yú tiān xià." huán gōng yuē:" bīng shì jì qiáng, kě yǐ zhēng tiān xià zhū hóu hū?" duì yuē:" wèi kě yě. zhōu shì wèi píng, lín guó wèi fù, jūn yù cóng shì yú tiān xià zhū hóu, mò ruò zūn zhōu ér qīn lín guó." huán gōng yuē:" qí dào ruò hé?" duì yuē:" shěn wú jiāng chǎng, ér fǎn qí qīn dì, zhòng wèi pí bì yǐ pìn wèn, ér wù shòu qí zī, zé sì lín zhī guó qīn wǒ yǐ. qǐng yǐ yóu shì bā shí rén, fèng zhī yǐ chē mǎ yī qiú, duō qí zī bó, shǐ zhōu yóu yú sì fāng, yǐ hào zhào tiān xià zhī xián shì yòu shǐ rén yǐ pí bì wán hǎo, yù xíng sì fāng, yǐ chá qí shàng xià zhī suǒ hǎo. zé qí xiá zhě ér gōng zhī, kě yǐ yì dì zé qí yín luàn cuàn shì zhě ér zhū zhī, kě yǐ lì wēi. rú cǐ, zé tiān xià zhū hóu, jiē xiāng shuài ér cháo yú qí yǐ. rán hòu lǜ zhū hóu yǐ shì zhōu, shǐ xiū zhí gòng, zé wáng shì zūn yǐ. fāng bó zhī míng, jūn suī yù cí zhī, bù kě de yě!" huán gōng yǔ guǎn yí wú lián yǔ sān rì sān yè, zì zì tóu jī, quán bù zhī juàn. huán gōng dà yuè, nǎi fù zhāi jiè sān rì, gào yú tài miào, yù bài guǎn yí wú wèi xiāng. yí wú cí ér bù shòu. huán gōng yuē:" wú nà zi zhī bó cè, yù chéng wú zhì, gù bài zi wèi xiāng, hé wéi bù shòu?" duì yuē:" chén wén dà shà zhī chéng, fēi yī mù zhī cái yě dà hǎi zhī rùn, fēi yī liú zhī guī yě. jūn bì yù chéng qí dà zhì, zé yòng wǔ jié." huán gōng yuē:" wǔ jié wèi shuí?" duì yuē:" shēng jiàng yī xùn, jìn tuì xián xí, biàn cí zhī gāng róu, chén bù rú xí péng, qǐng lì wèi dà sī xíng kěn cǎo lái, pì tǔ dì, jù sù zhòng duō, jǐn dì zhī lì, chén bù rú níng yuè, qǐng lì wèi dà sī tián píng yuán guǎng mù, chē bù jié zhé, shì bù xuán zhǒng, gǔ zhī ér sān jūn zhī shì shì sǐ rú guī, chén bù rú wáng zǐ chéng fù, qǐng lì wèi dà sī mǎ jué yù zhí zhōng, bù shā wú gū, bù wū wú zuì, chén bù rú bīn xū wú, qǐng lì wèi dà sī lǐ fàn jūn yán sè, jìn jiàn bì zhōng, bù bì sǐ wáng, bù náo fù guì, chén bù rú dōng guō yá, qǐng lì wèi dà jiàn zhī guān. jūn ruò yù zhì guó qiáng bīng, zé wǔ zǐ zhě cún yǐ. ruò yù bà wáng, chén suī bù cái, qiáng chéng jūn mìng, yǐ xiào qū qū." huán gōng suì bài guǎn yí wú wèi xiàng guó, cì yǐ guó zhōng shì zū yī nián. qí xí péng yǐ xià wǔ rén, jiē yī yí wú suǒ jiàn, yī yī bài guān, gè zhì qí shì. suì xuán bǎng guó mén, fán suǒ zòu fù qiáng zhī cè, cì dì jǐn jǔ ér xíng zhī.
管夷吾已入朝,稽首谢罪,桓公亲手扶起,赐之以坐。夷吾曰:“臣乃俘戮之余,得蒙宥死,实为万幸,敢辱过礼!”桓公曰:“寡人有问于子,子必坐,然后敢请。”夷吾再拜就坐。桓公曰:“齐,千乘之国,先僖公威服诸侯,号为小霸。自先襄公政令无常,遂构大变。寡人获主社稷,人心未定,国势不张。今欲修理国政,立纲陈纪,其道何先?”夷吾对曰:“礼义廉耻,国之四维;四维不张,国乃灭亡。今日君欲立国之纲纪,必张四维,以使其民,则纪纲立而国势振矣。”桓公曰:“如何而能使民?”夷吾对曰:“欲使民者,必先爱民,而后有以处之。”桓公曰:“爱民之道若何?”对曰:“公修公族,家修家族,相连以事,相及以禄,则民相亲矣。赦旧罪,修旧宗,立无后,则民殖矣;省刑罚,薄税敛,则民富矣;卿建贤士,使教于国,则民有礼矣;出令不改,则民正矣。此爱民之道也。”桓公曰:“爱民之道既行,处民之道若何?”对曰:“士农工商,谓之四民。士之子常为士,农之子常为农,工商之子常为工商,习焉安焉,不迁其业,则民自安矣。”桓公曰:“民既安矣,甲兵不足,奈何?”对曰:“欲足甲兵,当制赎刑,重罪赎以犀甲一戟,轻罪赎以革贵盾一戟,小罪分别入金,疑罪则宥之。讼理相等者,令纳束矢,许其平。金既聚矣,美者以铸剑戟,试诸犬马;恶者以铸鉏夷斤欘,试诸壤土。”桓公曰:“甲兵既定,财用不足如何?”对曰:“销山为钱,煮海为盐,其利通于天下;因收天下百物之贱者而居之,以时贸易;为女闾三百,以安行商;商旅如归,百货骈集,因而税之,以佐军兴;如是而财用可足矣。”桓公曰:“财用既足,然军旅不多,兵势不振,如何而可?”对曰:“兵贵于精,不贵于多;强于心,不强于力。君若正卒伍,修甲兵,天下诸侯皆将正卒伍,修甲兵。臣未见其胜也!君若强兵,莫若隐其名而修其实,臣请作内政而寄之以军令焉。”桓公曰:“内政若何?”对曰:“内政之法,制国以为二十一乡,工商之乡六,士之乡十五。工商足财,士足兵。”桓公曰:“何以足兵?”对曰:“五家为轨,轨为之长;十轨为里,里设有司;四里为连,连为之长;十连为乡,乡有良人焉。即以此为军令。五家为轨,故五人为伍,轨长率之;十轨为里,故五十人为小戎,里有司率之;四里为连,故二百人为卒,连长率之;十连为乡,故二千人为旅,乡良人率之;五乡立一师,故万人为一军,五乡之师率之。十五乡出三万人,以为三军。君主中军,高、国二子各主一军。四时之隙,从事田猎。春曰搜,以索不孕之兽;夏曰苗,以除五谷之灾;秋曰獮,行杀以顺秋气;冬曰狩,围守以告成功。使民习于武事。是故军伍整于里,军旅整于郊。内教既成,勿令迁徙。伍之人祭祀同福,死丧同恤,人与人相俦,家与家相俦,世同居,少同游。故夜战声相闻,足以不乖;昼战目相识,足以不散。其欢欣足以相死。居则同乐,死则同哀,守则同固,战则同强。有此三万人,足以横行于天下。”桓公曰:“兵势既强,可以征天下诸侯乎?”对曰:“未可也。周室未屏,邻国未附,君欲从事于天下诸侯,莫若尊周而亲邻国。”桓公曰:“其道若何?”对曰:“审吾疆场,而反其侵地,重为皮币以聘问,而勿受其赀,则四邻之国亲我矣。请以游士八十人,奉之以车马衣裘,多其赀帛,使周游于四方,以号召天下之贤士;又使人以皮币玩好,鬻行四方,以察其上下之所好。择其瑕者而攻之,可以益地;择其淫乱篡弑者而诛之,可以立威。如此,则天下诸侯,皆相率而朝于齐矣。然后率诸侯以事周,使修职贡,则王室尊矣。方伯之名,君虽欲辞之,不可得也!”桓公与管夷吾连语三日三夜,字字投机,全不知倦。桓公大悦,乃复斋戒三日,告于太庙,欲拜管夷吾为相。夷吾辞而不受。桓公曰:“吾纳子之伯策,欲成吾志,故拜子为相,何为不受?”对曰:“臣闻大厦之成,非一木之材也;大海之润,非一流之归也。君必欲成其大志,则用五杰。”桓公曰:“五杰为谁?”对曰:“升降揖逊,进退闲习,辨辞之刚柔,臣不如隰朋,请立为大司行;垦草莱,辟土地,聚粟众多,尽地之利,臣不如宁越,请立为大司田;平原广牧,车不结辙,士不旋踵,鼓之而三军之士视死如归,臣不如王子成父,请立为大司马;决狱执中,不杀无辜,不诬无罪,臣不如宾须无,请立为大司理;犯君颜色,进谏必忠,不避死亡,不挠富贵,臣不如东郭牙,请立为大谏之官。君若欲治国强兵,则五子者存矣。若欲霸王,臣虽不才,强成君命,以效区区。”桓公遂拜管夷吾为相国,赐以国中市租一年。其隰朋以下五人,皆依夷吾所荐,一一拜官,各治其事。遂悬榜国门,凡所奏富强之策,次第尽举而行之。
tā rì, huán gōng yòu wèn yú guǎn yí wú yuē:" guǎ rén bù xìng ér hǎo tián, yòu hào sè, dé wú hài yú bà hū?" yí wú duì yuē:" wú hài yě!" huán gōng yuē:" rán zé hé wéi ér hài bà?" yí wú duì yuē:" bù zhī xián, hài bà zhī xián ér bù yòng, hài bà yòng ér bù rèn, hài bà rèn ér fù yǐ xiǎo rén shēn zhī, hài bà." huán gōng yuē:" shàn." yú shì zhuān rèn yí wú, zūn qí hào yuē zhòng fù, ēn lǐ zài gāo guó zhī shàng:" guó yǒu dà zhèng, xiān gào zhòng fù, cì jí guǎ rén. yǒu suǒ shī xíng, yī píng zhòng fù cái jué." yòu jìn guó rén yǔ yán bù xǔ fàn yí wú zhī míng, bù wèn guì jiàn, jiē chēng zhòng, gài gǔ rén yǐ chēng zì wèi jìng yě.
他日,桓公又问于管夷吾曰:“寡人不幸而好田,又好色,得毋害于霸乎?”夷吾对曰:“无害也!”桓公曰:“然则何为而害霸?”夷吾对曰:“不知贤,害霸;知贤而不用,害霸;用而不任,害霸;任而复以小人参之,害霸。”桓公曰:“善。”于是专任夷吾,尊其号曰仲父,恩礼在高国之上:“国有大政,先告仲父,次及寡人。有所施行,一凭仲父裁决。”又禁国人语言不许犯夷吾之名,不问贵贱,皆称仲,盖古人以称字为敬也。
què shuō lǔ zhuāng gōng wén qí guó bài guǎn zhòng wèi xiāng, dà nù yuē:" huǐ bù cóng shī bó zhī yán, fǎn wèi rú zǐ suǒ qī." nǎi jiǎn chē sōu chéng, móu fá qí yǐ bào gān shí zhī chóu. qí huán gōng wén zhī, wèi guǎn zhòng yuē:" gū xīn sì wèi, bù yù pín shòu gān gē, qǐng xiān fá lǔ hé rú?" guǎn zhòng duì yuē:" jūn zhèng wèi dìng, wèi kě yòng yě." huán gōng bù tīng, suì bài bào shū yá wèi jiāng, lǜ shī zhí fàn cháng sháo. lǔ zhuāng gōng wèn yú shī bó yuē:" qí qī wú tài shèn, hé yǐ yù zhī?" shī bó yuē:" chén jiàn yī rén, kě yǐ dí qí." zhuāng gōng yuē:" qīng suǒ jiàn hé rén?" shī bó duì yuē:" chén shí yī rén, xìng cáo míng guì, yǐn yú dōng píng zhī xiāng, cóng wèi chū shì, qí rén zhēn jiàng xiàng zhī cái yě!" zhuāng gōng mìng shī bó wǎng zhāo zhī. guì xiào yuē:" ròu shí zhě wú móu, nǎi móu jí huò shí yé?" shī bó yuē:" huò shí néng móu, xíng qiě ròu shí yǐ." suì tóng jiàn zhuāng gōng. zhuāng gōng wèn yuē:" hé yǐ zhàn qí?" cáo guì yuē:" bīng shì lín jī zhì shèng, fēi kě yù yán, yuàn jiǎ chén yī chéng, shǐ de yù móu yú háng jiān." zhuāng gōng xǐ qí yán, yǔ zhī gòng zài, zhí qū cháng sháo. bào shū yá wén lǔ hóu yǐn bīng ér lái, nǎi yán zhèn yǐ dài, zhuāng gōng yì liè zhèn xiāng chí. bào shū yá yīn gān shí dé shèng, yǒu qīng lǔ zhī xīn, xià lìng jī gǔ jìn bīng, xiān xiàn zhě zhòng shǎng. zhuāng gōng wén gǔ shēng zhèn dì, yì jiào míng gǔ duì dí, cáo guì zhǐ zhī yuē:" qí shī fāng ruì, yí jìng yǐ dài zhī." chuán lìng jūn zhōng:" yǒu gǎn xuān huá zhě zhǎn." qí bīng lái chōng lǔ zhèn, zhèn rú tiě tǒng bù néng chōng dòng, zhǐ de tuì hòu. shǎo qǐng, duì zhèn gǔ shēng yòu zhèn. lǔ jūn jì rú bù wén, qí shī yòu tuì. bào shū yá yuē:" lǔ qiè zhàn ěr, zài gǔ zhī, bì zǒu." cáo guì yòu wén gǔ xiǎng, wèi zhuāng gōng yuē:" bài qí cǐ qí shí yǐ, kě sù gǔ zhī!" lùn lǔ shì chū cì míng gǔ, lùn qí yǐ shì dì sān tòng gǔ le. qí bīng jiàn lǔ bīng liǎng cì bù dòng, yǐ wéi bù zhàn, dōu bù zài yì le, shéi zhī gǔ shēng yì qǐ tū rán ér lái, dāo kǎn jiàn shè shì rú jí léi bù jí yǎn ěr, shā dé qí bīng qī líng bā luò dà bài ér bēn, zhuāng gōng yù xíng zhuī zhú. cáo guì yuē:" wèi kě yě, chén dāng chá zhī." nǎi xià chē, jiāng qí bīng liè zhèn zhī chù zhōu wéi kàn le yī biàn, fù dēng chē shì yuǎn wàng. liáng jiǔ yuē:" kě zhuī yǐ." zhuāng gōng nǎi qū chē ér jìn, zhuī sān shí yú lǐ fāng hái, suǒ huò zī zhòng jiǎ bīng wú suàn. bù zhī hòu shì rú hé? zài kàn xià huí fēn jiě.
却说鲁庄公闻齐国拜管仲为相,大怒曰:“悔不从施伯之言,反为孺子所欺。”乃简车搜乘,谋伐齐以报乾时之仇。齐桓公闻之,谓管仲曰:“孤新嗣位,不欲频受干戈,请先伐鲁何如?”管仲对曰:“军政未定,未可用也。”桓公不听,遂拜鲍叔牙为将,率师直犯长勺。鲁庄公问于施伯曰:“齐欺吾太甚,何以御之?”施伯曰:“臣荐一人,可以敌齐。”庄公曰:“卿所荐何人?”施伯对曰:“臣识一人,姓曹名刿,隐于东平之乡,从未出仕,其人真将相之才也!”庄公命施伯往招之。刿笑曰:“肉食者无谋,乃谋及藿食耶?”施伯曰:“藿食能谋,行且肉食矣。”遂同见庄公。庄公问曰:“何以战齐?”曹刿曰:“兵事临机制胜,非可预言,愿假臣一乘,使得预谋于行间。”庄公喜其言,与之共载,直趋长勺。鲍叔牙闻鲁侯引兵而来,乃严阵以待,庄公亦列阵相持。鲍叔牙因乾时得胜,有轻鲁之心,下令击鼓进兵,先陷者重赏。庄公闻鼓声震地,亦教鸣鼓对敌,曹刿止之曰:“齐师方锐,宜静以待之。”传令军中:“有敢喧哗者斩。”齐兵来冲鲁阵,阵如铁桶不能冲动,只得退后。少顷,对阵鼓声又震。鲁军寂如不闻,齐师又退。鲍叔牙曰:“鲁怯战耳,再鼓之,必走。”曹刿又闻鼓响,谓庄公曰:“败齐此其时矣,可速鼓之!”论鲁是初次鸣鼓,论齐已是第三通鼓了。齐兵见鲁兵两次不动,以为不战,都不在意了,谁知鼓声一起突然而来,刀砍箭射势如疾雷不及掩耳,杀得齐兵七零八落大败而奔,庄公欲行追逐。曹刿曰:“未可也,臣当察之。”乃下车,将齐兵列阵之处周围看了一遍,复登车轼远望。良久曰:“可追矣。”庄公乃驱车而进,追三十余里方还,所获辎重甲兵无算。不知后事如何?再看下回分解。