strong dōng mén suì yuán lì zi wō zhào xuān zi táo yuán qiáng jiàn strong
东门遂援立子倭 赵宣子桃园强谏
huà shuō zhòng sūn suì tóng shū sūn dé chén èr rén rú qí bài hè xīn jūn, qiě xiè huì zàng zhī qíng. xíng lǐ yǐ bì, qí huì gōng cì yàn, yīn wèn jí lǔ guó xīn jūn:" hé yǐ míng è? shì jiān jiā míng pō duō, hé piān yòng cǐ bù měi zhī zì." zhòng suì duì yuē:" xiān guǎ jūn chū shēng cǐ zi, shǐ tài shǐ zhàn zhī, yán:' dāng è sǐ, bù dé xiǎng guó.' gù xiān guǎ jūn míng zhī yuē è, yù yǐ yàn zhī, rán cǐ zi fēi xiān guǎ jūn suǒ ài yě, suǒ ài zhě zhǎng zǐ míng wō, wéi rén xián xiào, néng jìng lǐ dà chén, guó rén jiē sī fèng zhī wèi jūn, dàn yā yú dí ěr." huì gōng yuē:" gǔ lái yì yǒu' lì zi yǐ zhǎng' zhī yì, kuàng suǒ ài hū?" shū sūn dé chén yuē:" lǔ guó gù shì, lì zi yǐ dí, wú dí fāng lì zhǎng. xiān guǎ jūn niǔ yú cháng lǐ, zhì wō ér lì è, guó rén jiē bù shùn yān. shàng guó ruò yǒu yì wèi lǔ gǎi lì xián jūn, yuàn jié hūn yīn zhī hǎo, zhuān shì shàng guó, suì shí cháo pìn, bù gǎn yǒu quē." huì gōng dà yuè yuē:" dài fū néng zhǔ chí yú nèi, guǎ rén wéi mìng shì cóng, qǐ gǎn yǒu wéi?" zhòng suì shū sūn dé chén qǐng shà xuè lì shì, yīn shè hūn yuē, huì gōng xǔ zhī.
话说仲孙遂同叔孙得臣二人如齐拜贺新君,且谢会葬之情。行礼已毕,齐惠公赐宴,因问及鲁国新君:“何以名恶?世间嘉名颇多,何偏用此不美之字。”仲遂对曰:“先寡君初生此子,使太史占之,言:‘当恶死,不得享国。'故先寡君名之曰恶,欲以厌之,然此子非先寡君所爱也,所爱者长子名倭,为人贤孝,能敬礼大臣,国人皆思奉之为君,但压于嫡耳。”惠公曰:“古来亦有‘立子以长'之义,况所爱乎?”叔孙得臣曰:“鲁国故事,立子以嫡,无嫡方立长。先寡君狃于常礼,置倭而立恶,国人皆不顺焉。上国若有意为鲁改立贤君,愿结婚姻之好,专事上国,岁时朝聘,不敢有阙。”惠公大悦曰:“大夫能主持于内,寡人惟命是从,岂敢有违?”仲遂、叔孙得臣请歃血立誓,因设婚约,惠公许之。
suì děng jì fǎn, wèi jì sūn xíng fù yuē:" fāng jīn jìn yè yǐ tì, qí jiāng fù qiáng, bǐ yù yǐ dí nǚ shì gōng zǐ wō, cǐ hòu yuán bù kě shī yě." xíng fù yuē:" sì jūn, qí hóu zhī shēng yě. qí hóu yǒu nǚ, hé bù shì sì jūn, ér nǎi guī zhī gōng zǐ hū?" zhòng suì yuē:" qí hóu wén gōng zǐ wō zhī xián, lì xīn yǔ wō jiāo huān, yuàn wèi shēng jiù. ruò fú rén jiāng shì, nǎi zhāo gōng zhī nǚ, huán gōng zhū zǐ, xiāng gōng rú chóu dí, gù sì shì jiē yǐ dì dài xiōng, bǐ bù yǒu qí xiōng, hé yǒu yú shēng?" xíng fù hēi rán, guī ér tàn yuē:" dōng mén shì jiāng yǒu tā zhì yǐ."
遂等既返,谓季孙行父曰:“方今晋业已替,齐将复强,彼欲以嫡女室公子倭,此厚援不可失也。”行父曰:“嗣君,齐侯之甥也。齐侯有女,何不室嗣君,而乃归之公子乎?”仲遂曰:“齐侯闻公子倭之贤,立心与倭交欢,愿为甥舅。若夫人姜氏,乃昭公之女,桓公诸子,相攻如仇敌,故四世皆以弟代兄,彼不有其兄,何有于甥?”行父嘿然,归而叹曰:“东门氏将有他志矣。”
zhòng suì jiā zhù dōng mén, gù hū wèi dōng mén shì. xíng fù mì gào yú shū zhòng péng shēng, péng shēng yuē:" dà wèi yǐ dìng, shuí gǎn èr xīn yé?" shū bù yǐ wéi yì.
仲遂家住东门,故呼为东门氏。行父密告于叔仲彭生,彭生曰:“大位已定,谁敢贰心耶?”殊不以为意。
zhòng suì yǔ jìng yíng sī zì dìng jì, fú yǒng shì yú jiù zhōng, shǐ yǔ rén wěi bào:" mǎ shēng jū shén liáng." jìng yíng shǐ gōng zǐ wō tóng è yǔ shì, wǎng jiù kàn jū máo sè, yǒng shì tū qǐ, yǐ mù gùn jī è shā zhī, bìng shā shì. zhòng suì yuē:" tài fù péng shēng shàng zài, cǐ rén bù chú, shì yóu wèi liǎo." nǎi shǐ nèi shì jiǎ chuán sì jūn yǒu mìng, zhào shū zhòng péng shēng rù gōng.
仲遂与敬嬴私自定计,伏勇士于厩中,使圉人伪报:“马生驹甚良。”敬嬴使公子倭同恶与视,往厩看驹毛色,勇士突起,以木棍击恶杀之,并杀视。仲遂曰:“太傅彭生尚在,此人不除,事犹未了。”乃使内侍假传嗣君有命,召叔仲彭生入宫。
péng shēng jiāng xíng, qí jiā chén gōng rǎn wù rén, sù zhī zhòng suì jié jiāo gōng jìn zhī shì, yí qí yǒu zhà, zhǐ zhī yuē:" tài fù wù rù, rù bì sǐ." péng shēng yuē:" yǒu jūn mìng, suī sǐ qí kě táo hū?" gōng rǎn wù rén yuē:" guǒ jūn mìng, zé tài fù bù sǐ yǐ. ruò fēi jūn mìng ér sǐ, sǐ zhī hé míng?" péng shēng bù tīng. wù rén qiān qí mèi ér qì.
彭生将行,其家臣公冉务人,素知仲遂结交宫禁之事,疑其有诈,止之曰:“太傅勿入,入必死。”彭生曰:“有君命,虽死其可逃乎?”公冉务人曰:“果君命,则太傅不死矣。若非君命而死,死之何名?”彭生不听。务人牵其袂而泣。
péng shēng jué mèi dēng chē, jìng zào gōng zhōng, wèn," sì jūn hé zài?" nèi shì guǐ duì yuē," nèi jiù mǎ shēng jū, zài bǐ yuè zhī." jí yǐn péng shēng wǎng jiù suǒ, yǒng shì fù zǎn jī shā zhī, mái qí shī yú mǎ fèn zhī zhōng. jìng yíng shǐ rén gào jiāng shì yuē:" jūn yǔ gōng zǐ shì, bèi liè mǎ dì niè, jù sǐ yǐ!" jiāng shì dà kū, wǎng jiù shì zhī, zé èr shī jù yǐ yí chū yú gōng mén zhī wài.
彭生绝袂登车,径造宫中,问,”嗣君何在?”内侍诡对曰,“内厩马生驹,在彼阅之。”即引彭生往厩所,勇士复攒击杀之,埋其尸于马粪之中。敬嬴使人告姜氏曰:“君与公子视,被劣马踶啮,俱死矣!”姜氏大哭,往厩视之,则二尸俱已移出于宫门之外。
jì sūn xíng fù wén è shì zhī sǐ, xīn zhī zhòng suì suǒ wéi, bù gǎn míng yán, sī wèi zhòng suì yuē:" zi zuò shì tài dú, wú bù rěn wén yě!" zhòng suì yuē, " cǐ yíng shì fū rén suǒ wéi, yǔ mǒu wú yǔ!" xíng fù yuē:" jìn ruò lái tǎo, hé yǐ dài zhī?" zhòng suì yuē:" qí sòng wǎng shì, yǐ kě zhī yǐ? bǐ shì qí zhǎng jūn, shàng bù chéng tǎo, jīn èr rú zǐ sǐ, yòu hé tǎo yān?"
季孙行父闻恶、视之死,心知仲遂所为,不敢明言,私谓仲遂曰:“子作事太毒,吾不忍闻也!”仲遂曰, ”此嬴氏夫人所为,与某无与!”行父曰:“晋若来讨,何以待之?”仲遂曰:“齐、宋往事,已可知矣?彼弑其长君,尚不成讨,今二孺子死,又何讨焉?”
xíng fù fǔ sì jūn zhī shī, kū zhī bù jué shī shēng. zhòng suì yuē:" dà chén dāng yì dà shì, nǎi xiào ér nǚ zǐ bēi tí hé yì!" xíng fù nǎi shōu lèi, shū sūn dé chén yì zhì, wèn qí xiōng péng shēng hé zài? zhòng suì cí yǐ bù zhī. dé chén xiào yuē:" wú xiōng sǐ wèi zhōng chén, shì qí zhì yě, hé bì huì zāi?" zhòng suì nǎi sī gào yǐ shī chù, qiě yuē:" jīn rì zhī shì, lì jūn wèi jí. gōng zǐ wō xián ér qiě zhǎng, yí sì dà wèi!" bǎi guān mò bù wěi wěi, nǎi fèng gōng zǐ wō wèi jūn, shì wèi xuān gōng, bǎi guān cháo hè. hú céng xiān shēng yǒng shǐ shī yún:
行父抚嗣君之尸,哭之不觉失声。仲遂曰:“大臣当议大事,乃效儿女子悲啼何益!”行父乃收泪,叔孙得臣亦至,问其兄彭生何在?仲遂辞以不知。得臣笑曰:“吾兄死为忠臣,是其志也,何必讳哉?”仲遂乃私告以尸处,且曰:“今日之事,立君为急。公子倭贤而且长,宜嗣大位!”百官莫不唯唯,乃奉公子倭为君,是为宣公,百官朝贺。胡曾先生咏史诗云:
wài quán nèi chǒng sī móu hé, wú zuì sì jūn yī dàn xiū.
外权内宠私谋合,无罪嗣君一旦休。
kě xiào mó léng jì wén zi, sān sī bù fù yǒu liáng móu.
可笑模棱季文子,三思不复有良谋。
dé chén jué mǎ fèn, chū péng shēng zhī shī ér bìn zhī, bù zài huà xià.
得臣掘马粪,出彭生之尸而殡之,不在话下。
zài shuō dí fū rén jiāng shì, wén èr zi jù bèi shā, zhòng suì fú gōng zǐ wō wèi jūn, chuí xiōng dà kū, jué ér fù sū zhě jǐ cì. zhòng suì yòu xiàn mèi yú xuān gōng, yǐn" mǔ yǐ zǐ guì" zhī wén, zūn jìng yíng wèi fū rén, bǎi guān zhì hè. jiāng fū rén bù ān yú gōng, rì yè tí kū, mìng zuǒ yòu shōu shí chē zhàng, wèi guī qí zhī jì. zhòng suì wěi shǐ rén liú zhī yuē:" xīn jūn suī fēi fū rén suǒ chū, rán fū rén dí mǔ yě, xiào yǎng zì dāng bù quē, nài hé xiàng wài jiā jì huó hū?" jiāng shì mà yuē:" zéi suì, wǒ mǔ zǐ hé fù yú rǔ, ér xíng cǐ cǎn dú zhī shì? jīn nǎi yǐ xū yán liú wǒ! guǐ shén yǒu zhī, jué bù rǔ yòu yě!"
再说嫡夫人姜氏,闻二子俱被杀,仲遂扶公子倭为君,捶胸大哭,绝而复苏者几次。仲遂又献媚于宣公,引“母以子贵”之文,尊敬嬴为夫人,百官致贺。姜夫人不安于宫,日夜啼哭,命左右收拾车仗,为归齐之计。仲遂伪使人留之曰:“新君虽非夫人所出,然夫人嫡母也,孝养自当不缺,奈何向外家寄活乎?”姜氏骂曰:“贼遂,我母子何负于汝,而行此惨毒之事?今乃以虚言留我!鬼神有知,决不汝宥也!”
jiāng shì bù yǔ jìng yíng xiāng jiàn, yī jìng chū le gōng mén, dēng chē ér qù. jīng guò dà shì tōng qú, fàng shēng dà kū, jiào yuē:" tiān hū, tiān hū! èr rú zǐ hé zuì? bì zǐ yòu hé zuì? zéi suì miè lǐ sàng xīn, shā dí lì shù! bì zǐ jīn yǔ guó rén yǒng cí, bù fù zài zhì lǔ guó yǐ!"
姜氏不与敬嬴相见,一径出了宫门,登车而去。经过大市通衢,放声大哭,叫曰:“天乎,天乎!二孺子何罪?婢子又何罪?贼遂蔑理丧心,杀嫡立庶!婢子今与国人永辞,不复再至鲁国矣!”
lù rén wén zhě, mò bù āi zhī, duō yǒu qì xià zhě. shì rì, lǔ guó wèi zhī bà shì. yīn chēng jiāng shì wèi āi jiāng, yòu yǐ chū guī yú qí, wèi zhī chū jiāng. chū jiāng zhì qí, yǔ zhāo gōng fū rén mǔ zǐ xiāng jiàn, gè sù qí zi zhī yuān, bào tóu ér kū. qí huì gōng è wén kū shēng, lìng zhù shì yǐ qiān qí mǔ zǐ. chū jiāng jìng zhōng yú qí.
路人闻者,莫不哀之,多有泣下者。是日,鲁国为之罢市。因称姜氏为哀姜,又以出归于齐,谓之出姜。出姜至齐,与昭公夫人母子相见,各诉其子之冤,抱头而哭。齐惠公恶闻哭声,另筑室以迁其母子。出姜竟终于齐。
què shuō lǔ xuān gōng tóng mǔ zhī dì shū xī, wéi rén zhōng zhí, jiàn qí xiōng jí zhòng suì zhī lì, shā dì zì lì, yì shén fēi zhī, bù wǎng cháo hè. xuān gōng shǐ rén zhào zhī, yù jiā zhòng yòng. xī jiān cí bù wǎng, yǒu yǒu rén wèn qí gù, xī yuē:" wú fēi è fù guì, dàn jiàn wú xiōng, jí sī wú dì, shì yǐ bù rěn ěr!" yǒu rén yuē:" zi jì bú yì qí xiōng, hé shì tā guó hū?" xī yuē:" xiōng wèi cháng jué wǒ, wǒ hé gǎn yú jué xiōng hū?"
却说鲁宣公同母之弟叔肹,为人忠直,见其兄藉仲遂之力,杀弟自立,意甚非之,不往朝贺。宣公使人召之,欲加重用。肹坚辞不往,有友人问其故,肹曰:“吾非恶富贵,但见吾兄,即思吾弟,是以不忍耳!”友人曰:“子既不义其兄,盍适他国乎?”肹曰:“兄未尝绝我,我何敢于绝兄乎?”
shì xuān gōng shǐ yǒu sī hòu wèn, qiě yǐ sù bó zèng zhī, xī duì shǐ zhě bài cí yuē:" xī xìng bù zhì dòng è, bù gǎn fèi gōng tǎng!" shǐ zhě zài sān zhì mìng, xī yuē:" qí yǒu quē fá, dāng lái qǐ qǔ, jīn jué bù gǎn shòu yě!" yǒu rén yuē:" zi bù shòu jué lù, yì zú yǐ míng zhì yǐ. jiā wú yú cái, shāo lǐng kuì yí, yǐ gěi zhāo xī yōng sūn zhī zī, wèi wèi shāng lián. bìng què zhī, bù yǐ shèn hū!" xī xiào ér bù dá, yǒu rén tàn xī ér qù. shǐ zhě bù gǎn liú, huí fù xuān gōng.
适宣公使有司候问,且以粟帛赠之,肹对使者拜辞曰:“肹幸不至冻饿,不敢费公帑!”使者再三致命,肹曰:“俟有缺乏,当来乞取,今决不敢受也!”友人曰:“子不受爵禄,亦足以明志矣。家无余财,稍领馈遗,以给朝夕饔飧之资,未为伤廉。并却之,不已甚乎!”肹笑而不答,友人叹息而去。使者不敢留,回复宣公。
xuān gōng yuē:" wú dì sù pín, bù zhī hé yǐ wéi shēng?" shǐ rén yè cì qí suǒ wéi, fāng tiǎo dēng zhī jù, qí míng zǎo mài zhī, yǐ zhì cháo cān. xuān gōng tàn yuē:" cǐ zi yù xué bó yí shū qí, cǎi shǒu yáng zhī wēi yé? wú dàng chéng qí zhì kě yě!" xī zhì xuān gōng mò nián fāng zú. zhōng qí shēn wèi cháng shòu qí xiōng yī cùn zhī sī, yī lì zhī sù, yì zhōng qí shēn wèi cháng yán xiōng zhī guò. shǐ chén yǒu zàn yún:
宣公曰:“吾弟素贫,不知何以为生?”使人夜伺其所为,方挑灯织屦,俟明早卖之,以治朝餐。宣公叹曰:“此子欲学伯夷、叔齐,采首阳之薇耶?吾当成其志可也!”肹至宣公末年方卒。终其身未尝受其兄一寸之丝,一粒之粟,亦终其身未尝言兄之过。史臣有赞云:
xián zhě shū xī, gǎn shí qì xuè.
贤者叔肹,感时泣血。
zhī jù zì shàn, yú gōng bù xiè.
织屦自赡,于公不屑。
wán mín chǐ zhōu, cǎi wēi gān jué.
顽民耻周,采薇甘绝。
wéi shū sì yīn, rù ér bù niè.
惟叔嗣音,入而不涅。
yī rǔ tóng zhī, xiōng wán dì jié.
一乳同枝,兄顽弟洁。
xíng bǐ dōng mén, yán zhī wū shé.
形彼东门,言之污舌。
lǔ rén gāo shū xī zhī yì, chēng sòng bù zhì. chéng gōng chū nián, yòng qí zi gōng sūn yīng qí wèi dài fū, yú shì shū sūn shì zhī wài, lìng yǒu shū shì. shū lǎo shū gōng shū zhé shū yāng shū yì, jiē qí hòu yě. cǐ shì hòu huà, gē guò yī biān.
鲁人高叔肹之义,称颂不置。成公初年,用其子公孙婴齐为大夫,于是叔孙氏之外,另有叔氏。叔老、叔弓、叔辄、叔鞅、叔诣,皆其后也。此是后话,搁过一边。
zài shuō zhōu kuāng wáng wǔ nián, wèi xuān gōng yuán nián. zhēng dàn, cháo hè fāng bì, zhòng suì qǐ zòu:" jūn nèi zhǔ shàng xū, chén qián yǔ qí hóu, yuán yǒu hūn gòu zhī yuē, shì bù róng huǎn." xuān gōng yuē:" shuí wèi guǎ rén shǐ qí zhě?" zhòng suì duì yuē:" yuē chū zì chén, chén yuàn dú wǎng." nǎi shǐ zhòng suì rú qí, qǐng hūn nà bì.
再说周匡王五年,为宣公元年。正旦,朝贺方毕,仲遂启奏:“君内主尚虚,臣前与齐侯,原有婚媾之约,事不容缓。”宣公曰:“谁为寡人使齐者?”仲遂对曰:“约出自臣,臣愿独往。”乃使仲遂如齐,请婚纳币。
suì yú zhēng yuè zhì qí, èr yuè yíng fū rén jiāng shì yǐ guī, yīn mì zòu xuān gōng yuē:" qí suī wèi shēng jiù, jiāng lái hào wù, wèi kě cè yě. kuàng guó yǒu dà gù zhě, bì liè huì méng, fāng chéng zhū hóu. chén céng yǔ qí hóu shà xuè wéi méng, yuē yǐ suì shí cháo pìn, bù gǎn yǒu quē, gài yù yǐ dìng wèi zhǔ zhī. jūn bì wú xù zhòng lù, qǐng qí wèi huì. ruò bǐ shòu lù ér xǔ huì, yīn gōng jǐn yǐ shì zhī, zé liǎng guó xiāng qīn, yǒu chún chǐ zhī gù, jūn wèi ān yú tài shān yǐ." xuān gōng rán qí yán, suí qiǎn jì sūn xíng fù wǎng qí xiè hūn, zhì cí yuē:" guǎ jūn lài jūn zhī líng chǒng, bèi shǒu zōng miào, kǒng kǒng yān, jù bù dé liè yú zhū hóu, yǐ wéi jūn xiū. jūn ruò huì gù guǎ jūn, cì yǐ huì hǎo, suǒ yǒu bù tiǎn jì xī zhī tián, jìn wén gōng suǒ yǐ kuàng xiān jūn zhě, yuàn xiào zhì yú shàng guó, wéi jūn rǔ shōu zhī.
遂于正月至齐,二月迎夫人姜氏以归,因密奏宣公曰:“齐虽为甥舅,将来好恶,未可测也。况国有大故者,必列会盟,方成诸侯。臣曾与齐侯歃血为盟,约以岁时朝聘,不敢有阙,盖预以定位嘱之。君必无恤重赂,请齐为会。若彼受赂而许会,因恭谨以事之,则两国相亲,有唇齿之固,君位安于泰山矣。”宣公然其言,随遣季孙行父往齐谢婚,致词曰:“寡君赖君之灵宠,备守宗庙,恐恐焉,惧不得列于诸侯,以为君羞。君若惠顾寡君,赐以会好,所有不腆济西之田,晋文公所以贶先君者,愿效贽于上国,惟君辱收之。
qí huì gōng dà yuè, nǎi yuē lǔ jūn yǐ xià wǔ yuè, huì yú píng zhōu zhī dì. zhì qī, lǔ xuān gōng xiān wǎng, qí hóu jì zhì, xiān xù shēng jiù zhī qíng, zài xíng liǎng jūn xiāng jiàn zhī lǐ. zhòng suì pěng jì xī tǔ tián zhī jí yǐ jìn, qí hóu bìng bù tuī cí. shì bì, xuān gōng cí qí hóu huí lǔ, zhòng suì yuē:" wú jīn rì shǐ ān zhěn ér wò yǐ."
齐惠公大悦,乃约鲁君以夏五月,会于平州之地。至期,鲁宣公先往,齐侯继至,先叙甥舅之情,再行两君相见之礼。仲遂捧济西土田之籍以进,齐侯并不推辞。事毕,宣公辞齐侯回鲁,仲遂曰:“吾今日始安枕而卧矣。”
zì cǐ, lǔ huò cháo huò pìn, jūn chén rú qí, dài wú xū rì, wú lìng bù cóng, wú yì bù gòng. zhì qí huì gōng wǎn nián, gǎn lǔ hóu chéng shùn zhī yì, réng yǐ jì xī tián hái zhī, cǐ shì hòu huà.
自此,鲁或朝或聘,君臣如齐,殆无虚日,无令不从,无役不共。至齐惠公晚年,感鲁侯承顺之意,仍以济西田还之,此是后话。
huà fēn liǎng tóu.
话分两头。
què shuō chǔ zhuāng wáng lǚ jí wèi sān nián, bù chū hào lìng, rì shì tián liè. jí zài gōng zhōng, wéi rì yè yǔ fù rén yǐn jiǔ wéi lè, xuán lìng yú cháo mén yuē:" yǒu gǎn jiàn zhě, sǐ wú shè!"
却说楚庄王旅即位三年,不出号令,日事田猎。及在宫中,惟日夜与妇人饮酒为乐,悬令于朝门曰:“有敢谏者,死无赦!”
dài fū shēn wú wèi rù, zhuāng wáng yòu bào zhèng jī, zuǒ bào cài nǚ, jù zuò yú zhōng gǔ zhī jiān, wèn yuē:" dài fū zhī lái, yù yǐn jiǔ hū? wén lè hū? yì yǒu suǒ yù yán yě?" shēn wú wèi yuē:" chén fēi yǐn jiǔ tīng lè yě. shì chén xíng yú jiāo, yǒu yǐ yǐn yǔ jìn chén zhě, chén bù néng jiě, yuàn wén zhī yú dài wáng!" zhuāng wáng yuē:" yī! shì hé yǐn yǔ, ér dài fū bù néng jiě, hé wèi guǎ rén yán zhī?" shēn wú wèi yuē:" yǒu dà niǎo, shēn bèi wǔ sè, zhǐ yú chǔ zhī gāo fù sān nián yǐ, bú jiàn qí fēi, bù wén qí míng, bù zhī cǐ hé niǎo yě!" zhuāng wáng zhī qí fěng jǐ, xiào yuē:" guǎ rén zhī zhī yǐ, shì fēi fán niǎo yě. sān nián bù fēi, fēi bì chōng tiān sān nián bù míng, míng bì jīng rén. zi qí qí zhī!"
大夫申无畏入,庄王右抱郑姬,左抱蔡女,踞坐于钟鼓之间,问曰:“大夫之来,欲饮酒乎?闻乐乎?抑有所欲言也?”申无畏曰:“臣非饮酒听乐也。适臣行于郊,有以隐语进臣者,臣不能解,愿闻之于大王!”庄王曰:“噫!是何隐语,而大夫不能解,盍为寡人言之?”申无畏曰:“有大鸟,身被五色,止于楚之高阜三年矣,不见其飞,不闻其鸣,不知此何鸟也!”庄王知其讽己,笑曰:“寡人知之矣,是非凡鸟也。三年不飞,飞必冲天;三年不鸣,鸣必惊人。子其俟之!”
shēn wú wèi zài bài ér tuì.
申无畏再拜而退。
jū shù rì, zhuāng wáng yín lè rú gù.
居数日,庄王淫乐如故。
dài fū sū cóng qǐng jiān jiàn zhuāng wáng, zhì ér dà kū. zhuāng wáng yuē:" sū zǐ hé āi zhī shén yě!" sū cóng duì yuē:" chén kū fū shēn sǐ ér chǔ guó zhī jiāng wáng yě!" zhuāng wáng yuē:" zi hé wéi ér sǐ? chǔ guó yòu hé wéi ér wáng hū?" sū cóng yuē:" chén yù jìn jiàn yú wáng, wáng bù tīng, bì shā chén, chén sǐ ér chǔ guó gèng wú jiàn zhě. zì wáng zhī yì, yǐ duò chǔ zhèng, chǔ zhī wáng kě lì ér dài yǐ!" zhuāng wáng bó rán biàn sè yuē:" guǎ rén yǒu lìng:' gǎn jiàn zhě sǐ!' míng zhī jiàn zhī bì sǐ, ér yòu yù rù fàn guǎ rén, bù yì yú hū?" sū cóng yuē:" chén zhī yú, bù jí wáng zhī yú zhī shén yě!" zhuāng wáng yì nù yuē:" guǎ rén hú yǐ yú shén?" sū cóng yuē:" dài wáng jū wàn shèng zhī zūn, xiǎng qiān lǐ zhī shuì, shì mǎ jīng qiáng, zhū hóu wèi fú, sì shí gòng xiàn, bù jué yú tíng, cǐ wàn shì zhī lì yě. jīn huāng yú jiǔ sè, nì yú yīn yuè, bù lǐ cháo zhèng, bù qīn xián cái, dà guó gōng yú wài, xiǎo guó pàn yú nèi, lè zài mù qián, huàn zài rì hòu. fū yǐ yī shí zhī lè, ér qì wàn shì zhī lì, fēi shén yú ér hé? chén zhī yú, bù guò shā shēn, rán dài wáng shā chén, hòu shì jiāng hū chén wèi zhōng chén, yǔ lóng féng bǐ gàn bìng jiān, chén bù yú yě? jūn zhī yú, nǎi zhì qiú wèi pǐ fū ér bù kě dé. chén yán bì yú cǐ yǐ, qǐng jiè dài wáng zhī pèi jiàn, chén dāng wěn jǐng wáng qián, yǐ xìn dài wáng zhī lìng!" zhuāng wáng fān rán qǐ lì yuē:" dài fū xiū yǐ! dài fū zhī yán, zhōng yán yě, guǎ rén tīng zǐ!"
大夫苏从请间见庄王,至而大哭。庄王曰:“苏子何哀之甚也!”苏从对曰:“臣哭夫身死而楚国之将亡也!”庄王曰:“子何为而死?楚国又何为而亡乎?”苏从曰:“臣欲进谏于王,王不听,必杀臣,臣死而楚国更无谏者。恣王之意,以堕楚政,楚之亡可立而待矣!”庄王勃然变色曰:“寡人有令:‘敢谏者死!'明知谏之必死,而又欲入犯寡人,不亦愚乎?”苏从曰:“臣之愚,不及王之愚之甚也!”庄王益怒曰:“寡人胡以愚甚?”苏从曰:“大王居万乘之尊,享千里之税,士马精强,诸侯畏服,四时贡献,不绝于庭,此万世之利也。今荒于酒色,溺于音乐,不理朝政,不亲贤才,大国攻于外,小国叛于内,乐在目前,患在日后。夫以一时之乐,而弃万世之利,非甚愚而何?臣之愚,不过杀身,然大王杀臣,后世将呼臣为忠臣,与龙逢、比干并肩,臣不愚也?君之愚,乃至求为匹夫而不可得。臣言毕于此矣,请借大王之佩剑,臣当刎颈王前,以信大王之令!”庄王幡然起立曰:“大夫休矣!大夫之言,忠言也,寡人听子!”
nǎi jué zhōng gǔ zhī xuán, píng zhèng jī, shū cài nǚ, lì fán jī wèi fū rén, shǐ zhǔ gōng zhèng. yuē:" guǎ rén hǎo liè, fán jī jiàn wǒ bù cóng, suì bù shí niǎo shòu zhī ròu, cǐ wú xián nèi zhù yě!" rèn wěi jiǎ pān wāng qū dàng, yǐ fēn lìng yǐn dòu yuè jiāo zhī quán.
乃绝钟鼓之悬,屏郑姬,疏蔡女,立樊姬为夫人,使主宫政。曰:“寡人好猎,樊姬谏我不从,遂不食鸟兽之肉,此吾贤内助也!”任蔿贾、潘尪、屈荡,以分令尹斗越椒之权。
zǎo cháo yàn bà, fā hào shī lìng. lìng zhèng gōng zǐ guī shēng fá sòng, zhàn yú dà jí, huò sòng yòu shī huá yuán mìng wěi jiǎ jiù zhèng, yǔ jìn shī zhàn yú běi lín, huò jìn jiāng jiě yáng yǐ guī, yú nián fàng hái. zì shì chǔ shì rì qiáng, zhuāng wáng suì chǐ rán yǒu zhēng bó zhōng yuán zhī zhì.
早朝宴罢,发号施令。令郑公子归生伐宋,战于大棘,获宋右师华元;命蔿贾救郑,与晋师战于北林,获晋将解扬以归,逾年放还。自是楚势日强,庄王遂侈然有争伯中原之志。
què shuō jìn shàng qīng zhào dùn, yīn chǔ rì qiáng hèng, yù jié hǎo yú qín yǐ jù chǔ. zhào chuān xiàn móu yuē:" qín yǒu shǔ guó yuē chóng, fù qín zuì jiǔ, chéng dé piān shī yǐ qīn chóng guó, qín bì lái jiù, yīn yǔ jiǎng hé, rú cǐ, zé wǒ zhàn shàng fēng yǐ!" zhào dùn cóng zhī. nǎi yán yú líng gōng, chū chē sān bǎi chéng, qiǎn zhào chuān wèi jiāng, qīn chóng. zhào shuò yuē:" qín jìn zhī chóu shēn yǐ, yòu qīn qí shǔ guó, qín bì yì nù, yān kěn yǔ wǒ yì hé." zhào dùn yuē:" wú yǐ xǔ zhī yǐ!" shuò fù yán yú hán jué, jué wēi wēi lěng xiào, fù shuò ěr yán yuē:" zūn gōng cǐ jǔ, yù shù chuān yǐ gù zhào zōng, fēi wéi hé qín yě!" zhào shuò hēi rán ér tuì.
却说晋上卿赵盾,因楚日强横,欲结好于秦以拒楚。赵穿献谋曰:“秦有属国曰崇,附秦最久,诚得偏师以侵崇国,秦必来救,因与讲和,如此,则我占上风矣!”赵盾从之。乃言于灵公,出车三百乘,遣赵穿为将,侵崇。赵朔曰:“秦、晋之仇深矣,又侵其属国,秦必益怒,焉肯与我议和。”赵盾曰:“吾已许之矣!”朔复言于韩厥,厥微微冷笑,附朔耳言曰:“尊公此举,欲树穿以固赵宗,非为和秦也!”赵朔嘿然而退。
qín wén jìn qīn chóng, jìng bù lái jiù, xīng bīng fá jìn, wéi jiāo.
秦闻晋侵崇,竟不来救,兴兵伐晋,围焦。
zhào chuān hái bīng jiù jiāo, qín shī shǐ tuì. chuān zì cǐ shǐ yǔ bīng zhèng. yú pián bìng zú, chuān suì dài zhī.
赵穿还兵救焦,秦师始退。穿自此始与兵政。臾骈病卒,穿遂代之。
shì shí jìn líng gōng nián zhǎng, huāng yín bào nüè, hòu liǎn yú mín, guǎng xìng tǔ mù, hǎo wèi yóu xì.
是时晋灵公年长,荒淫暴虐,厚敛于民,广兴土木,好为游戏。
chǒng rèn yī wèi dài fū, míng tú àn jiǎ, nǎi tú jī zhī zǐ, tú àn yí zhī sūn. àn jiǎ ē yú qǔ yuè, yán wú bù nà, mìng àn jiǎ yú jiàng zhōu chéng nèi qǐ yī zuò huā yuán, biàn qiú qí huā yì cǎo, zhòng zhí qí zhōng, wéi táo huā zuì shèng. chūn jiān kāi fàng, làn rú jǐn xiù, míng yuē táo yuán. yuán zhōng zhù qǐ sān céng gāo tái, zhōng jiān jiàn qǐ yī zuò jiàng xiāo lóu, huà dòng diāo liáng, dān yíng kè jué, sì wéi zhū lán qū kǎn, píng lán sì wàng, shì jǐng jù zài mù qián, líng gōng lǎn ér lè zhī, bù shí dēng lín, huò zhāng gōng dàn niǎo, yǔ àn jiǎ dǔ sài yǐn jiǔ qǔ lè.
宠任一位大夫,名屠岸贾,乃屠击之子,屠岸夷之孙。岸贾阿谀取悦,言无不纳,命岸贾于绛州城内起一座花园,遍求奇花异草,种植其中,惟桃花最盛。春间开放,烂如锦绣,名曰桃园。园中筑起三层高台,中间建起一座绛霄楼,画栋雕梁,丹楹刻桷,四围朱栏曲槛,凭栏四望,市井俱在目前,灵公览而乐之,不时登临,或张弓弹鸟,与岸贾赌赛饮酒取乐。
yī rì, zhào yōu rén chéng bǎi xì yú tái shàng, yuán wài bǎi xìng jù guān, líng gōng wèi àn jiǎ yuē:" dàn niǎo hé rú dàn rén? guǎ rén yǔ qīng shì zhī, zhōng mù zhě wèi shèng, zhōng jiān bì zhě miǎn, bù zhōng zhě yǐ dà dǒu fá zhī." líng gōng dàn yòu, àn jiǎ dàn zuǒ, tái shàng gāo jiào yī shēng:" kàn dàn!" gōng rú yuè mǎn, dàn shì liú xīng, rén cóng zhōng yī rén dàn qù le bàn zhǐ ěr duǒ, yí gè dàn zhōng le zuǒ jiǎ, xià dé zhòng bǎi xìng měi luàn jīng luàn táo, luàn rǎng luàn jǐ, qí jiào dào:" dàn yòu lái le!" líng gōng dà nù, suǒ xìng jiào zuǒ yòu huì fàng dàn de, yī qí dōu fàng, nà dàn wán rú yǔ diǎn yì bān fēi qù, bǎi xìng duǒ bì bù dié, yě yǒu pò tóu de, shāng é de, tán chū yǎn wū zhū de, dǎ luò mén yá de, tí kū hào hū zhī shēng, ěr bù rěn wén, yòu yǒu huàn diē de, jiào niáng de, bào tóu shǔ cuàn de, tuī jǐ diē dǎo de, cāng máng bēn bì zhī zhuàng, mù bù rěn jiàn. líng gōng zài tái wàng jiàn, tóu gōng yú dì, hē hē dà xiào, wèi àn jiǎ yuē:" guǎ rén dēng tái, yóu wán shù biàn, wú rú jīn rì zhī lè yě!"
一日,召优人呈百戏于台上,园外百姓聚观,灵公谓岸贾曰:“弹鸟何如弹人?寡人与卿试之,中目者为胜,中肩臂者免,不中者以大斗罚之。”灵公弹右,岸贾弹左,台上高叫一声:“看弹!”弓如月满,弹似流星,人丛中一人弹去了半只耳朵,一个弹中了左胛,吓得众百姓每乱惊乱逃,乱嚷乱挤,齐叫道:“弹又来了!”灵公大怒,索性教左右会放弹的,一齐都放,那弹丸如雨点一般飞去,百姓躲避不迭,也有破头的,伤额的,弹出眼乌珠的,打落门牙的,啼哭号呼之声,耳不忍闻,又有唤爹的,叫娘的,抱头鼠窜的,推挤跌倒的,仓忙奔避之状,目不忍见。灵公在台望见,投弓于地,呵呵大笑,谓岸贾曰:“寡人登台,游玩数遍,无如今日之乐也!”
zì cǐ bǎi xìng měi wàng jiàn tái shàng yǒu rén, biàn bù gǎn zài táo yuán qián xíng zǒu, shì zhōng wèi zhī yàn yún:" mò kàn tái, fēi wán lái, chū mén xiào qiě xīn, guī jiā kū qiě āi."
自此百姓每望见台上有人,便不敢在桃园前行走,市中为之谚云:“莫看台,飞丸来,出门笑且忻,归家哭且哀。”
yòu yǒu zhōu rén suǒ jìn měng quǎn, míng yuē líng áo, shēn gāo sān chǐ, sè rú hóng tàn, néng jiě rén yì, zuǒ yòu yǒu guò, líng gōng jí hū áo shǐ shì zhī, áo qǐ lì niè qí sǎng, bù sǐ bù yǐ. yǒu yī nú zhuān sì cǐ quǎn, měi rì dàn yǐ yáng ròu shù jīn, quǎn yì tīng qí zhǐ shǐ. qí rén míng áo nú, shǐ shí zhōng dài fū zhī fèng.
又有周人所进猛犬,名曰灵獒,身高三尺,色如红炭,能解人意,左右有过,灵公即呼獒使噬之,獒起立啮其颡,不死不已。有一奴专饲此犬,每日啖以羊肉数斤,犬亦听其指使。其人名獒奴,使食中大夫之俸。
líng gōng fèi le wài cháo, mìng zhū dài fū jiē cháo yú nèi qǐn, měi shì cháo huò chū yóu, zé áo nú yǐ xì liàn qiān quǎn, shì yú zuǒ yòu, jiàn zhě wú bù sǒng rán.
灵公废了外朝,命诸大夫皆朝于内寝,每视朝或出游,则獒奴以细链牵犬,侍于左右,见者无不悚然。
qí shí liè guó lí xīn, wàn mín jiē yuàn.
其时列国离心,万民嗟怨。
zhào dùn děng lǚ lǚ jìn jiàn, quàn líng gōng lǐ xián yuǎn nìng, qín zhèng qīn mín, líng gōng rú zhèn chōng ěr, quán rán bù tīng, fǎn yǒu yí jì zhī yì.
赵盾等屡屡进谏,劝灵公礼贤远佞,勤政亲民,灵公如瑱充耳,全然不听,反有疑忌之意。
hū yī rì, líng gōng cháo bà, zhū dài fū jiē sàn, wéi zhào dùn yǔ shì huì shàng zài qǐn mén, shāng yì guó jiā zhī shì, hù xiāng yuàn tàn. zhī jiàn yǒu èr nèi shì tái yī zhú lóng, zì guī ér chū, zhào dùn yuē:" gōng zhōng ān yǒu zhú lóng chū wài? cǐ bì yǒu gù." yáo hū:" lái, lái!" nèi shì zhǐ dī tóu bù yīng, dùn wèn yuē:" zhú lóng zhōng suǒ zhì hé wù?" nèi shì yuē:" ěr xiàng guó yě, yù kàn shí kě zì lái kàn, wǒ bù gǎn yán," dùn xīn zhōng yù yí, yāo shì huì tóng wǎng chá zhī, dàn jiàn rén shǒu yì zhī, wēi lù lóng wài, èr wèi dài fū lā zhù zhú lóng xì kàn, nǎi zhī jiě guò de yí gè sǐ rén. zhào dùn dà jīng, wèn qí lái lì, nèi shì hái bù kěn shuō, dùn yuē:" rǔ zài bù yán, wú xiān zhǎn rǔ yǐ!" nèi shì fāng cái gào sù dào:" cǐ rén nǎi zǎi fū yě, zhǔ gōng mìng zhǔ xióng fán, jí yù xià jiǔ, cuī cù shù cì, zǎi fū zhǐ de xiàn shàng, zhǔ gōng cháng zhī, xián qí wèi shú, yǐ tóng dòu jī shā zhī, yòu kǎn wéi shù duàn, mìng wǒ děng qì yú yě wài, lì xiàn shí kè huí bào, chí zé huò zuì yǐ!"
忽一日,灵公朝罢,诸大夫皆散,惟赵盾与士会尚在寝门,商议国家之事,互相怨叹。只见有二内侍抬一竹笼,自闺而出,赵盾曰:“宫中安有竹笼出外?此必有故。”遥呼:“来,来!”内侍只低头不应,盾问曰:“竹笼中所置何物?”内侍曰:“尔相国也,欲看时可自来看,我不敢言,”盾心中愈疑,邀士会同往察之,但见人手一只,微露笼外,二位大夫拉住竹笼细看,乃支解过的一个死人。赵盾大惊,问其来历,内侍还不肯说,盾曰:“汝再不言,吾先斩汝矣!”内侍方才告诉道:“此人乃宰夫也,主公命煮熊蹯,急欲下酒,催促数次,宰夫只得献上,主公尝之,嫌其未熟,以铜斗击杀之,又砍为数段,命我等弃于野外,立限时刻回报,迟则获罪矣!”
zhào dùn nǎi fàng nèi shì yī jiù káng tái ér qù, dùn wèi shì huì yuē:" zhǔ shàng wú dào, shì rén mìng rú cǎo jiān. guó jiā wēi wáng, zhī zài dàn xī. wǒ yǔ zi tóng wǎng kǔ jiàn yī fān, hé rú?" shì huì yuē:" wǒ èr rén jiàn ér bù cóng, gèng wú jì zhě. huì qǐng xiān rù jiàn, ruò bù tīng, zi dāng jì zhī."
赵盾乃放内侍依旧扛抬而去,盾谓士会曰:“主上无道,视人命如草菅。国家危亡,只在旦夕。我与子同往苦谏一番,何如?”士会曰:“我二人谏而不从,更无继者。会请先入谏,若不听,子当继之。”
shí líng gōng shàng zài zhōng táng, shì huì zhí rù, líng gōng wàng jiàn, zhī qí bì yǒu jiàn zhēng zhī yán, nǎi yíng ér wèi yuē:" dài fū wù yán, guǎ rén yǐ zhī guò yǐ, jīn dāng gǎi zhī." shì kuài jī shǒu duì yuē:" rén shéi wú guò, guò ér néng gǎi, shè jì zhī fú yě, chén děng bù shèng xīn xìng!" yán bì ér tuì, shù yú zhào dùn, dùn yuē:" zhǔ gōng ruò guǒ huǐ guò, dàn wǎn bì yǒu shī xíng."
时灵公尚在中堂,士会直入,灵公望见,知其必有谏诤之言,乃迎而谓曰:“大夫勿言,寡人已知过矣,今当改之。”士会稽首对曰:“人谁无过,过而能改,社稷之福也,臣等不胜欣幸!”言毕而退,述于赵盾,盾曰:“主公若果悔过,旦晚必有施行。”
zhì cì rì, líng gōng miǎn cháo, mìng jià chē wǎng táo yuán yóu wán. zhào dùn yuē:" zhǔ gōng rú cǐ jǔ dòng, qǐ xiàng gǎi guò zhī rén? wú jīn rì bù dé bù yán yǐ!" nǎi xiān wǎng táo yuán mén wài, hòu líng gōng zhì, shàng qián cān yè, líng gōng yà yuē:" guǎ rén wèi cháng zhào qīng, qīng hé yǐ zhì cǐ?" zhào dùn qǐ shǒu zài bài, kǒu chēng:" sǐ zuì! wēi chén yǒu yán qǐ zòu, wàng zhǔ gōng kuān róng cǎi nà. chén wén:' yǒu dào zhī jūn, yǐ lè lè rén wú dào zhī jūn, yǐ lè lè shēn.' fū gōng shì bì xìng, tián liè yóu lè, yī shēn zhī lè zhǐ cǐ yǐ, wèi yǒu yǐ shā rén wéi lè zhě, jīn zhǔ gōng zòng quǎn shì rén, fàng dàn dǎ rén, yòu yǐ xiǎo guò zhī jiě shàn fū, cǐ yǒu dào zhī jūn suǒ bù wéi yě, ér zhǔ gōng wèi zhī. rén mìng zhì zhòng, làn shā rú cǐ, bǎi xìng nèi pàn, zhū hóu wài lí, jié zhòu miè wáng zhī huò, jiāng jí jūn shēn. chén jīn rì bù yán, gèng wú rén yán yǐ, chén bù rěn zuò shì jūn guó zhī wēi wáng, gù gǎn zhí yán wú yǐn, qǐ zhǔ gōng huí niǎn rù cháo, gǎi gé qián fēi, wú huāng yóu, wú shì shā, shǐ jìn guó wēi ér fù ān, chén suī sǐ bù hèn."
至次日,灵公免朝,命驾车往桃园游玩。赵盾曰:“主公如此举动,岂象改过之人?吾今日不得不言矣!”乃先往桃园门外,候灵公至,上前参谒,灵公讶曰:“寡人未尝召卿,卿何以至此?”赵盾稽首再拜,口称:“死罪!微臣有言启奏,望主公宽容采纳。臣闻:‘有道之君,以乐乐人;无道之君,以乐乐身。'夫宫室嬖幸,田猎游乐,一身之乐止此矣,未有以杀人为乐者,今主公纵犬噬人,放弹打人,又以小过支解膳夫,此有道之君所不为也,而主公为之。人命至重,滥杀如此,百姓内叛,诸侯外离,桀、纣灭亡之祸,将及君身。臣今日不言,更无人言矣,臣不忍坐视君国之危亡,故敢直言无隐,乞主公回辇入朝,改革前非,毋荒游,毋嗜杀,使晋国危而复安,臣虽死不恨。”
líng gōng dà cán, yǐ xiù yǎn miàn yuē:" qīng qiě tuì, róng guǎ rén zhǐ jīn rì yóu wán, xià cì dāng yī qīng yán!"
灵公大惭,以袖掩面曰:“卿且退,容寡人只今日游玩,下次当依卿言!”
zhào dùn shēn bì yuán mén, bù fàng líng gōng jìn qù. tú àn jiǎ zài páng yán yuē:" xiàng guó jìn jiàn, suī shì hǎo yì, rán chē jià jì yǐ zhì cǐ, qǐ kě kōng huí, bèi rén chǐ xiào? xiàng guó zàn qǐng fāng biàn, rú yǒu zhèng shì, qí zhǔ gōng míng rì zǎo cháo, yú cháo táng yì zhī, hé rú?" líng gōng jiē kǒu yuē:" míng rì zǎo cháo, dāng zhào qīng yě!" zhào dùn bù dé yǐ, jiāng shēn shǎn kāi, fàng líng gōng jìn yuán, chēn mù shì àn jiǎ yuē:" wáng guó bài jiā, jiē yóu cǐ bèi." hèn hèn bù yǐ.
赵盾身蔽园门,不放灵公进去。屠岸贾在旁言曰:“相国进谏,虽是好意,然车驾既已至此,岂可空回,被人耻笑?相国暂请方便,如有政事,俟主公明日早朝,于朝堂议之,何如?”灵公接口曰:“明日早朝,当召卿也!”赵盾不得已,将身闪开,放灵公进园,瞋目视岸贾曰:“亡国败家,皆由此辈。”恨恨不已。
àn jiǎ shì líng gōng yóu xì, zhèng zài huān xiào zhī jì, àn jiǎ hū rán tàn yuē:" cǐ lè bù kě zài yǐ!" líng gōng wèn yuē:" dài fū hé fā cǐ tàn?" àn jiǎ yuē:" zhào xiàng guó míng zǎo bì rán yòu lái guā xù, qǐ róng zhǔ gōng fù chū yé?" líng gōng fèn rán zuò sè yuē:" zì gǔ chén zhì yú jūn, bù wén jūn zhì yú chén. cǐ lǎo zài, shén bù biàn yú guǎ rén, hé jì kě yǐ chú zhī?"
岸贾侍灵公游戏,正在欢笑之际,岸贾忽然叹曰:“此乐不可再矣!”灵公问曰:“大夫何发此叹?”岸贾曰:“赵相国明早必然又来聒絮,岂容主公复出耶?”灵公忿然作色曰:“自古臣制于君,不闻君制于臣。此老在,甚不便于寡人,何计可以除之?”
àn jiǎ yuē:" chén yǒu kè chú ní zhě, jiā pín, chén cháng zhōu gěi zhī, gǎn chén zhī huì, yuàn xiào sǐ lì, ruò shǐ xíng cì yú xiàng guó, zhǔ gōng rèn yì xíng lè, yòu hé huàn zāi?" líng gōng yuē:" cǐ shì ruò chéng, qīng gōng fēi xiǎo."
岸贾曰:“臣有客鉏麑者,家贫,臣常周给之,感臣之惠,愿效死力,若使行刺于相国,主公任意行乐,又何患哉?”灵公曰:“此事若成,卿功非小。”
shì yè, àn jiǎ mì zhào chú ní, cì yǐ jiǔ shí, gào yǐ:" zhào dùn zhuān quán qī zhǔ, jīn fèng jìn hóu zhī mìng, shǐ rǔ wǎng cì. rǔ kě fú yú zhào xiàng guó zhī mén, qí qí wǔ gǔ fù cháo cì shā, bù kě wù shì."
是夜,岸贾密召鉏麑,赐以酒食,告以:“赵盾专权欺主,今奉晋侯之命,使汝往刺。汝可伏于赵相国之门,俟其五鼓赴朝刺杀,不可误事。”
chú ní lǐng mìng ér xíng, zhā fù tíng dāng, dài le xuě huā bān bǐ shǒu, qián fú zhào fǔ zuǒ yòu, wén qiáo gǔ yǐ jiāo wǔ gēng, biàn xué dào zhào fǔ mén shǒu, jiàn zhòng mén dòng kāi, chéng chē yǐ jià yú mén wài, wàng jiàn táng shàng dēng guāng yǐng yǐng, chú ní chéng jiàn xué jìn zhōng mén, duǒ zài àn chù, zǐ xì guān kàn, táng shàng yǒu yī wèi guān yuán, cháo yī cháo guān, chuí shēn zhèng hù, duān rán ér zuò, cǐ wèi guān yuán zhèng shì xiàng guó zhào dùn, yīn yù qū cháo, tiān sè shàng zǎo, zuò yǐ dài dàn.
鉏麑领命而行,扎缚停当,带了雪花般匕首,潜伏赵府左右,闻谯鼓已交五更,便踅到赵府门首,见重门洞开,乘车已驾于门外,望见堂上灯光影影,鉏麑乘间踅进中门,躲在暗处,仔细观看,堂上有一位官员,朝衣朝冠,垂绅正笏,端然而坐,此位官员正是相国赵盾,因欲趋朝,天色尚早,坐以待旦。
chú ní dà jīng, tuì chū mén wài, tàn yuē:" bù wàng gōng jìng, mín zhī zhǔ yě. zéi shā mín zhǔ, zé wèi bù zhōng shòu jūn mìng ér qì zhī, zé wèi bù xìn. bù zhōng bù xìn, hé yǐ lì yú tiān dì zhī jiān zāi?" nǎi hū yú mén yuē:" wǒ chú ní yě, níng wéi jūn mìng, bù rěn shā zhōng chén, wǒ jīn zì shā. kǒng yǒu hòu lái zhě, xiàng guó jǐn fáng zhī!" yán bà, wàng zhe mén qián yī zhū dà huái, yī tóu chù qù, nǎo jiāng bèng liè ér sǐ. shǐ chén yǒu zàn yún:
鉏麑大惊,退出门外,叹曰:“不忘恭敬,民之主也。贼杀民主,则为不忠;受君命而弃之,则为不信。不忠不信,何以立于天地之间哉?”乃呼于门曰:“我鉏麑也,宁违君命,不忍杀忠臣,我今自杀。恐有后来者,相国谨防之!”言罢,望著门前一株大槐,一头触去,脑浆迸裂而死。史臣有赞云:
zhuàng zāi chú ní, cì kè zhī kuí.
壮哉鉏麑,刺客之魁。
wén yì néng xǐ, shì sǐ rú guī.
闻义能徙,视死如归。
bào tú cún zhào, shēn miè míng chuí.
报屠存赵,身灭名垂。
huái yīn suǒ zài, shēng qì yī yī.
槐阴所在,生气依依。
cǐ shí jīng dòng le shǒu mén rén yì, jiāng chú ní rú cǐ nèn bān, bào zhī zhào dùn, dùn zhī chē yòu tí mí míng yuē:" xiàng guó jīn rì bù kě rù cháo, kǒng yǒu tā biàn." zhào dùn yuē:" zhǔ gōng xǔ wǒ zǎo cháo, wǒ ruò bù wǎng, shì wú lǐ yě, sǐ shēng yǒu mìng, wú hé lǜ zāi?" fēn fù jiā rén, zàn jiāng chú ní qiǎn mái yú huái shù zhī cè.
此时惊动了守门人役,将鉏麑如此恁般,报知赵盾,盾之车右提弥明曰:“相国今日不可入朝,恐有他变。”赵盾曰:“主公许我早朝,我若不往,是无礼也,死生有命,吾何虑哉?”吩咐家人,暂将鉏麑浅埋于槐树之侧。
zhào dùn dēng chē rù cháo, suí bān xíng lǐ, líng gōng jiàn zhào dùn bù sǐ, wèn tú àn jiǎ yǐ chú ní zhī shì. àn jiǎ dá yuē:" chú
赵盾登车入朝,随班行礼,灵公见赵盾不死,问屠岸贾以鉏麑之事。岸贾答曰:“鉏
ní qù ér bù fǎn, yǒu rén shuō dào chù huái ér sǐ, bù zhī hé gù." líng gōng yuē:" cǐ jì bù chéng, nài hé?" àn jiǎ zòu yuē:" chén shàng yǒu yī jì, kě shā zhào dùn, wàn wú yī shī." líng gōng yuē:" qīng yǒu hé jì?" àn jiǎ yuē:" zhǔ gōng lái rì, zhào zhào dùn yǐn yú gōng zhōng, xiān fú jiǎ shì yú hòu bì, qí sān jué zhī hòu, zhǔ gōng kě xiàng zhào dùn suǒ pèi jiàn guān kàn, dùn bì pěng jiàn chéng shàng, chén cóng páng hē pò:" zhào dùn bá jiàn yú jūn qián, yù xíng bù guǐ, zuǒ yòu kě jiù jià!" jiǎ shì qí chū, fù ér zhǎn zhī, wài rén jiē wèi zhào dùn zì qǔ zhū lù, zhǔ gōng kě miǎn shā dà chén zhī míng, cǐ jì rú hé?" líng gōng yuē:" miào zāi, miào zāi! kě yī jì ér xíng."
麑去而不返,有人说道触槐而死,不知何故。”灵公曰:“此计不成,奈何?”岸贾奏曰:“臣尚有一计,可杀赵盾,万无一失。”灵公曰:“卿有何计?”岸贾曰:“主公来日,召赵盾饮于宫中,先伏甲士于后壁,俟三爵之后,主公可向赵盾索佩剑观看,盾必捧剑呈上,臣从旁喝破:“赵盾拔剑于君前,欲行不轨,左右可救驾!”甲士齐出,缚而斩之,外人皆谓赵盾自取诛戮,主公可免杀大臣之名,此计如何?”灵公曰:“妙哉,妙哉!可依计而行。”
míng rì, fù shì cháo, líng gōng wèi zhào dùn yuē:" guǎ rén lài wú zi zhí yán, yǐ dé qīn yú qún chén, jìng zhì báo xiǎng, yǐ láo wú zi." suì mìng tú àn jiǎ yǐn rù gōng zhōng, chē yòu tí mí míng cóng zhī. jiāng shēng jiē, àn jiǎ yuē:" jūn yàn xiàng guó, yú rén bù dé dēng táng." mí míng nǎi lì yú táng xià, zhào dùn zài bài, jiù zuò yú líng gōng zhī yòu, tú àn jiǎ shì yú jūn zuǒ, páo rén xiàn zhuàn, jiǔ sān xún, líng gōng wèi zhào dùn yuē:" guǎ rén wén wú zi suǒ pèi zhī jiàn, gài lì jiàn yě, xìng jiě xià yǔ guǎ rén guān zhī!" zhào dùn bù zhī shì jì, fāng yù jiě jiàn, tí mí míng zài táng xià wàng jiàn, dà hū yuē:" chén shì jūn yàn, lǐ bù guò sān jué, hé wéi jiǔ hòu bá jiàn yú jūn qián yé?" zhào dùn wù, suì qǐ lì, mí míng nù qì bó bó, zhí qū shàng táng, fú dùn ér xià, àn jiǎ hū áo nú zòng líng áo, lìng zhú zǐ páo zhě, áo jí zǒu rú fēi, zhuī jí dùn yú gōng mén zhī nèi, mí míng lì jǔ qiān jūn, shuāng shǒu bó áo, zhé qí jǐng, áo sǐ, líng gōng nù shén, chū bì zhōng fú jiǎ yǐ gōng dùn, mí míng yǐ shēn bì dùn, jiào dùn jí zǒu, mí míng liú shēn dú zhàn, guǎ bù dí zhòng, biàn tǐ bèi shāng, lì jìn ér sǐ. shǐ chén zàn yún:
明日,复视朝,灵公谓赵盾曰:“寡人赖吾子直言,以得亲于群臣,敬治薄享,以劳吾子。”遂命屠岸贾引入宫中,车右提弥明从之。将升阶,岸贾曰:“君宴相国,余人不得登堂。”弥明乃立于堂下,赵盾再拜,就坐于灵公之右,屠岸贾侍于君左,庖人献馔,酒三巡,灵公谓赵盾曰:“寡人闻吾子所佩之剑,盖利剑也,幸解下与寡人观之!”赵盾不知是计,方欲解剑,提弥明在堂下望见,大呼曰:“臣侍君宴,礼不过三爵,何为酒后拔剑于君前耶?”赵盾悟,遂起立,弥明怒气勃勃,直趋上堂,扶盾而下,岸贾呼獒奴纵灵獒,令逐紫袍者,獒疾走如飞,追及盾于宫门之内,弥明力举千钧,双手搏獒,折其颈,獒死,灵公怒甚,出壁中伏甲以攻盾,弥明以身蔽盾,教盾急走,弥明留身独战,寡不敌众,遍体被伤,力尽而死。史臣赞云:
jūn yǒu áo, chén yì yǒu áo.
君有獒,臣亦有獒。
jūn zhī áo, bù rú chén zhī áo.
君之獒,不如臣之獒。
jūn zhī áo, néng hài rén
君之獒,能害人;
chén zhī áo, kè bǎo shēn.
臣之獒,克保身。
wū hū èr áo! wú shuí yǔ qīn?
呜呼二獒!吾谁与亲?
huà shuō zhào dùn kuī mí míng yǔ jiǎ shì gé dòu, tuō shēn xiān zǒu, hū yǒu yī rén kuáng zhuī jí dùn, dùn jù shén, qí rén yuē:" xiàng guó wú wèi, wǒ lái xiāng jiù, fēi xiāng hài yě!" dùn wèn yuē:" rǔ hé rén?" duì yuē:" xiàng guó bù jì yì sāng zhī è rén hū? zé wǒ líng zhé biàn shì."
话说赵盾亏弥明与甲士格斗,脱身先走,忽有一人狂追及盾,盾惧甚,其人曰:“相国无畏,我来相救,非相害也!”盾问曰:“汝何人?”对曰:“相国不记翳桑之饿人乎?则我灵辄便是。”
yuán lái wǔ nián zhī qián, zhào dùn céng wǎng jiǔ yuán shān dǎ liè ér huí, xiū yú yì sāng zhī xià, jiàn yǒu yī nán zǐ wò dì, dùn yí wèi cì kè, shǐ rén zhí zhī, qí rén è bù néng qǐ, wèn qí xìng míng, yuē:" líng zhé yě, yóu xué yú wèi sān nián, jīn rì shǐ guī, náng kōng wú suǒ de shí, yǐ è sān rì yǐ." dùn lián zhī, yǔ zhī fàn jí pú, zhé chū yī xiǎo kuāng, xiān cáng qí bàn ér hòu shí, dùn wèn yuē:" rǔ cáng qí bàn hé yì?" zhé duì yuē:" jiā yǒu lǎo mǔ, zhù yú xī mén, xiǎo rén chū wài rì jiǔ, wèi zhī mǔ cún wáng hé rú? jīn jìn bù shù lǐ, tǎng xìng ér mǔ cún, yuàn yǐ dà rén zhī zhuàn, chōng lǎo mǔ zhī fù." dùn tàn yuē:" cǐ xiào zǐ yě!" shǐ jìn shí qí yú, bié qǔ dān shí yǔ ròu, zhì náng zhōng shòu zhī, líng zhé bài xiè ér qù. jīn jiàng zhōu yǒu bǔ jī bǎn, yīn cǐ dé míng.
原来五年之前,赵盾曾往九原山打猎而回,休于翳桑之下,见有一男子卧地,盾疑为刺客,使人执之,其人饿不能起,问其姓名,曰:“灵辄也,游学于卫三年,今日始归,囊空无所得食,已饿三日矣。”盾怜之,与之饭及脯,辄出一小筐,先藏其半而后食,盾问曰:“汝藏其半何意?”辄对曰:“家有老母,住于西门,小人出外日久,未知母存亡何如?今近不数里,倘幸而母存,愿以大人之馔,充老母之腹。”盾叹曰:“此孝子也!”使尽食其余,别取箪食与肉,置囊中授之,灵辄拜谢而去。今绛州有哺饥坂,因此得名。
hòu líng zhé yìng mù wèi gōng tú, shì zài jiǎ shì zhī shù, niàn zhào dùn xī rì zhī ēn, tè dì shàng qián xiāng jiù, shí cóng rén wén biàn, jù yǐ táo sàn, líng zhé bēi fù zhào dùn, qū chū cháo mén, zhòng jiǎ shì shā le tí mí míng, hé lì lái zhuī, qià hǎo zhào shuò xī qǐ jiā dīng, jià chē lái yíng, fú dùn dēng chē, dùn jí zhào líng zhé yù gòng zài, zhé yǐ táo qù yǐ. jiǎ shì jiàn zhào fǔ rén zhòng, bù gǎn zhuī zhú, zhào dùn wèi shuò yuē:" wú bù dé fù gù jiā yǐ. cǐ qù huò dí huò qín, xún yī tuō shēn zhī chù kě yě!" yú shì fù zǐ tóng chū xī mén. wàng xī lù ér jìn, bù zhī zhào xuān zi chū bēn hé chǔ? zài kàn xià huí fēn jiě.
后灵辄应募为公徒,适在甲士之数,念赵盾昔日之恩,特地上前相救,时从人闻变,俱已逃散,灵辄背负赵盾,趋出朝门,众甲士杀了提弥明,合力来追,恰好赵朔悉起家丁,驾车来迎,扶盾登车,盾急召灵辄欲共载,辄已逃去矣。甲士见赵府人众,不敢追逐,赵盾谓朔曰:“吾不得复顾家矣。此去或翟或秦,寻一托身之处可也!”于是父子同出西门。望西路而进,不知赵宣子出奔何处?再看下回分解。