wǎ zhě, yě hé yì sàn zhī yì yě, bù zhī qǐ yú hé shí dàn zài jīng shī shí, shén wèi shì shù fàng dàng bù jī zhī suǒ, yì wèi zǐ dì liú lián pò huài zhī dì.
瓦者,野合易散之意也,不知起於何時;但在京師時,甚為士庶放蕩不羈之所,亦為子弟流連破壞之地。
sàn lè, chuán xué jiào fāng shí sān bù, wéi yǐ zá jù wèi zhèng sè. jiù jiào fāng yǒu bì lì bù dà gǔ bù zhàng gǔ bù pāi bǎn sè dí sè pí pá sè zhēng sè fāng xiǎng sè shēng sè wǔ xuán sè gē bǎn sè zá jù sè cān jūn sè sè yǒu sè zhǎng, bù yǒu bù tóu, shàng yǒu jiào fāng shǐ fù qián xiá dōu guǎn zhǎng yí fàn zhě, jiē shì zá liú mìng guān. qí zhū bù fèn zǐ fēi lǜ sān děng kuān shān, liǎng xià gè chuí huáng yì.
散樂,傳學教坊十三部,惟以雜劇為正色。舊教坊有篳篥部、大鼓部、杖鼓部、拍板色、笛色、琵琶色、箏色、方響色、笙色、舞旋色、歌板色、雜劇色、參軍色、色有色長,部有部頭,上有教坊使、副鈐轄、都管、掌儀範者,皆是雜流命官。其諸部分紫、緋、綠三等寬衫,兩下各垂黃義。
zá jù bù yòu dài hùn guǒ, qí yú zhǐ shì mào zi fú tóu. yǐ cì yòu yǒu xiǎo ér duì, bìng nǚ tóng cǎi lián duì. yòu bié yǒu diào kè bān, jīn sì mèng suí zài jià hòu, chéng mǎ dòng lè zhě, shì qí gù shì yě. shào xìng sān shí yī nián, shěng fèi jiào fāng zhī hòu, měi yù dà yàn, zé bō chà lín ān fǔ yá qián lè děng rén chōng yīng, shǔ xiū nèi sī jiào lè suǒ zhǎng guǎn. jiào fāng dà shǐ, zài jīng shī shí, yǒu mèng jiǎo qiú, céng zhuàn zá jù běn zi yòu yǒu gé shǒu chéng, zhuàn sì shí dà qū cí yòu yǒu dīng xiān xiàn cái zhī yīn. shào xìng jiān, yì yǒu dīng hàn bì yáng guó xiáng.
雜劇部又戴諢裹,其餘只是帽子、幞頭。以次又有小兒隊,並女童採蓮隊。又別有釣客班,今四孟隨在駕後,乘馬動樂者,是其故事也。紹興三十一年,省廢教坊之後,每遇大宴,則撥差臨安府衙前樂等人充應,屬修內司教樂所掌管。教坊大使,在京師時,有孟角球,曾撰雜劇本子;又有葛守成,撰四十大曲詞;又有丁仙現才知音。紹興間,亦有丁漢弼、楊國祥。
zá jù zhōng, mò ní wèi zhǎng, měi sì rén huò wǔ rén wèi yī chǎng, xiān zuò xún cháng shú shì yī duàn, míng yuē yàn duàn cì zuò zhèng zá jù, tōng míng wèi liǎng duàn. mò ní sè zhǔ zhāng, yǐn xì sè fēn fù, fù jìng sè fā qiáo, fù mò sè dǎ hùn, yòu huò tiān yī rén zhuāng gū. qí chuī qū pò duàn sòng zhě, wèi zhī bǎ sè. dà dǐ quán yǐ gù shì shì wù wèi huá jī, běn shì jiàn jiè, huò yǐn wèi jiàn zhèng yě, gù cóng biàn xiǎn lù, wèi zhī wú guò chóng.
雜劇中,末泥為長,每四人或五人為一場,先做尋常熟事一段,名曰艷段;次做正雜劇,通名為兩段。末泥色主張,引戲色分付,副淨色發喬,副末色打諢,又或添一人裝孤。其吹曲破斷送者,謂之把色。大抵全以故事世務為滑稽,本是鑑戒,或隱為諫諍也,故從便跣露,謂之無過蟲。
zhū gōng diào, běn jīng shī kǒng sān chuán biān zhuàn, chuán qí líng guài bā qū shuō chàng.
諸宮調,本京師孔三傳編撰,傳奇、靈怪、八曲、說唱。
xì lè bǐ zhī jiào fāng dà lè, zé bù yòng dà gǔ zhàng gǔ jié gǔ tóu guǎn pí pá zhēng yě, měi yǐ xiāo guǎn shēng jī qín fāng xiǎng zhī lèi hé dòng.
細樂比之教坊大樂,則不用大鼓、杖鼓、羯鼓、頭管、琵琶、箏也,每以簫管、笙、、稽琴、方響之類合動。
xiǎo lè qì zhǐ yī èr rén hé dòng yě, rú shuāng yùn hé ruǎn xián, jī qín hé xiāo guǎn, qín hé hú lú. qín dān bō shí sì xián, chuī zhuàn dòng gǔ bǎn, bó hǎi lè yī pāi zi, zhì yú pāi fān gǔ zi qiāo shuǐ zhǎn luó bǎn hé gǔ ér, jiē shì yě. jīn jiē shì yǒu lè rén sān wǔ wèi duì, zhuān gǎn chūn chǎng, kàn cháo, shǎng fú róng, jí jiǔ zuò zhī yīng, yǔ qián yì bù duō, wèi zhī huāng gǔ bǎn.
小樂器只一二人合動也,如雙韻合阮咸,稽琴合簫管,琴合葫蘆。琴單撥十四弦,吹賺動鼓板,渤海樂一拍子,至於拍番鼓子、敲水盞鑼板和鼓兒,皆是也。今街市有樂人三五為隊,專趕春場,看潮,賞芙蓉,及酒坐祗應,與錢亦不多,謂之荒鼓板。
qīng lè bǐ mǎ hòu lè, jiā fāng xiǎng shēng dí, yòng xiǎo tí gǔ, qí shēng yì qīng xì yě. chún xī jiān, dé shòu gōng lóng dí sè, shǐ chén sì shí míng, měi zhōng qiū huò yuè yè, lìng dú zòu lóng dí, shēng wén yú rén jiān, zhēn qīng lè yě.
清樂比馬後樂,加方響、笙、笛,用小提鼓,其聲亦輕細也。淳熙間,德壽宮龍笛色,使臣四十名,每中秋或月夜,令獨奏龍笛,聲聞於人間,真清樂也。
chàng jiào xiǎo chàng, wèi zhí bǎn chàng màn qū qū pò, dà shuài zhòng qǐ qīng shā, gù yuē qiǎn zhēn dī chàng, yǔ sì shí dà qū wǔ xuán wèi yī tǐ, jīn wǎ shì zhōng jué wú.
唱叫小唱,謂執板唱慢曲、曲破,大率重起輕殺,故曰淺斟低唱,與四十大曲舞旋為一體,今瓦市中絕無。
piào chàng, wèi shàng gǔ miàn chàng lìng qū xiǎo cí, qū jià xū shēng, zòng nòng gōng diào, yǔ jiào guǒ zǐ chàng shuǎ qū ér wèi yī tǐ, běn zhǐ jiē shì, jīn zhái yuàn wǎng wǎng yǒu zhī.
嘌唱,謂上鼓面唱令曲小詞,驅駕虛聲,縱弄宮調,與叫果子、唱耍曲兒為一體,本只街市,今宅院往往有之。
jiào shēng, zì jīng shī qǐ zhuàn, yīn shì jǐng zhū sè gē yín mài wù zhī shēng, cǎi hé gōng diào ér chéng yě. ruò jiā yǐ piào chàng wèi yǐn zǐ, cì yòng sì jù jiù rù zhě, wèi zhī xià yǐng dài. wú yǐng dài zhě, míng sàn jiào. ruò bù shàng gǔ miàn, zhǐ qiāo zhǎn zhě, wèi zhī dǎ pāi. chàng zhuàn zài jīng shī rì, yǒu chán lìng chán dá: yǒu yǐn zǐ wěi shēng wèi chán lìng yǐn zǐ hòu zhǐ yǐ liǎng qiāng dì qiě, xún huán jiān yòng zhě, wèi chán dá.
叫聲,自京師起撰,因市井諸色歌吟賣物之聲,采合宮調而成也。若加以嘌唱為引子,次用四句就入者,謂之下影帶。無影帶者,名散叫。若不上鼓面,只敲盞者,謂之打拍。唱賺在京師日,有纏令、纏達:有引子、尾聲為「纏令」;引子後只以兩腔遞且,循環間用者,為「纏達」。
zhōng xìng hòu, zhāng wǔ niú dài fū yīn tīng dòng gǔ bǎn zhōng, yòu yǒu sì piàn tài píng lìng, huò zhuàn gǔ bǎn jí jīn pāi bǎn dà shāi yáng chù shì yě, suì zhuàn wèi zhuàn. zhuàn zhě, wù zhuàn zhī yì yě, lìng rén zhèng kān měi tīng, bù jué yǐ zhì wěi shēng, shì bù yí wèi piàn xù yě. jīn yòu yǒu fù zhuàn, yòu qiě biàn huā qián yuè xià zhī qíng jí tiě qí zhī lèi. fán zhuàn zuì nán, yǐ qí jiān màn qū qū pò dà qū piào chàng shuǎ lìng fān qū jiào shēng zhū jiā qiāng pǔ yě.
中興後,張五牛大夫因聽動鼓板中,又有四片太平令,或賺鼓板(即今拍板大篩揚處是也),遂撰為「賺」。賺者,誤賺之義也,令人正堪美聽,不覺已至尾聲,是不宜為片序也。今又有「覆賺」,又且變花前月下之情及鐵騎之類。凡賺最難,以其兼慢曲、曲破、大曲、嘌唱、耍令、番曲、叫聲諸家腔譜也。
zá bàn huò míng zá wàng, yòu míng niǔ yuán zǐ, yòu míng jì hé, nǎi zá jù zhī sàn duàn. zài jīng shī shí, cūn rén hǎn dé rù chéng, suì zhuàn cǐ duān, duō shì jiè zhuāng wèi shān dōng hé běi cūn rén, yǐ zī xiào. jīn zhī dǎ hé gǔ niǎn shāo zǐ sàn shuǎ jiē shì yě.
雜扮或名雜旺,又名紐元子,又名技和,乃雜劇之散段。在京師時,村人罕得入城,遂撰此端,多是借裝為山東河北村人,以資笑。今之打和鼓、捻梢子、散耍皆是也。
bǎi xì, zài jīng shī shí, gè míng zuǒ yòu jūn, bìng shì kāi fēng fǔ yá qián lè yíng.
百戲,在京師時,各名左右軍,並是開封府衙前樂營。
xiāng pū zhēng jiāo, wèi zhī jiǎo dǐ zhī xì, bié yǒu shǐ quán, zì wèi yī jiā, yǔ xiāng pū qū zhé xiāng fǎn, ér yǔ jūn tóu sī dà shì xiāng jìn yě.
相撲爭交,謂之角牴之戲,別有使拳,自為一家,與相仆曲折相反,而與軍頭司大士相近也。
tī nòng, měi dà lǐ hòu xuān shè shí, qiǎng jīn jī zhě yòng cǐ děng rén, shàng gān dǎ jīn tóu tà qiāo dǎ jiāo gǔn tuō suǒ zhuāng shén guǐ bào luó wǔ pàn wǔ zhuó dāo wǔ mán pái wǔ jiàn yǔ mǎ dǎ qiú bìng jiào chuán shàng qiū qiān dōng xī bān yě zhàn zhū jūn mǎ shàng chéng xiāo qí běi rén zhà liǔ jiē shì zhuǎn jiāo wèi yī tǐ.
踢弄,每大禮後宣赦時,搶金雞者用此等人,上竿、打筋頭、踏蹺、打交輥、脫索、裝神鬼、抱鑼、舞判、舞斫刀、舞蠻牌、舞劍、與馬打球、並教船上鞦韆、東西班野戰、諸軍馬上呈驍騎(北人乍柳)、街市轉焦為一體。
zá shǒu yì jiē yǒu qiǎo míng: tī píng nòng wǎn tī qìng nòng huā gǔ chuí tī mò bǐ nòng qiú zǐ zhú qiú nòng dòu dǎ yìng jiào chóng yǐ, jí yú nòng xióng shāo yān huǒ fàng bào zhàng huǒ xì ér shuǐ xì ér shèng huā cuō yào cáng yā yào fǎ kuǐ lěi bì shàng shuì, xiǎo zé jù shù shè chuān nǔ zi dǎ dàn zǎn hú píng jí gǔ zhī tóu hú shǒu yǐng xì nòng tóu qián biàn xiàn ér xiě shā shū gǎi zì.
雜手藝皆有巧名:踢瓶、弄碗、踢磬、弄花鼓捶、踢墨筆、弄球子、築球、弄斗、打硬、教蟲蟻,及魚弄熊、燒煙火、放爆仗、火戲兒、水戲兒、聖花、撮藥、藏壓藥、法傀儡、壁上睡,小則劇術射穿、弩子打彈、攢壺瓶(即古之投壺)、手影戲、弄頭錢、變線兒、寫沙書、改字。
nòng xuán sī kuǐ lěi qǐ yú chén píng liù qí jiě wéi zhàng tóu kuǐ lěi shuǐ kuǐ lěi ròu kuǐ lěi yǐ xiǎo ér hòu shēng bèi wèi zhī. fán kuǐ lěi fū yǎn yān fěn líng guài gù shì tiě qí gōng àn zhī lèi, qí huà běn huò rú zá jù, huò rú yá cí, dà dǐ duō xū shǎo shí, rú jù líng shén zhū jī dà xiān zhī lèi shì yě.
弄懸絲傀儡(起於陳平六奇解圍)、杖頭傀儡、水傀儡、肉傀儡(以小兒後生輩為之)。凡傀儡敷演煙粉靈怪故事、鐵騎公案之類,其話本或如雜劇,或如崖詞,大抵多虛少實,如巨靈神朱姬大仙之類是也。
yǐng xì, fán yǐng xì nǎi jīng shī rén chū yǐ sù zhǐ diāo zú, hòu yòng cǎi sè zhuāng pí wèi zhī, qí huà běn yǔ jiǎng shǐ shū zhě pō tóng, dà dǐ zhēn jiǎ xiāng bàn, gōng zhōng zhě diāo yǐ zhèng mào, jiān xié zhě yǔ zhī chǒu mào, gài yì yù bāo biǎn yú shì sú zhī yǎn xì yě.
影戲,凡影戲乃京師人初以素紙雕鏃,後用彩色裝皮為之,其話本與講史書者頗同,大抵真假相半,公忠者雕以正貌,奸邪者與之丑貌,蓋亦寓褒貶於市俗之眼戲也。
shuō huà yǒu sì jiā: yī zhě xiǎo shuō, wèi zhī yín zì ér, rú yān fěn líng guài chuán qí. shuō gōng àn, jiē shì bó dāo gǎn pěng, nǎi fā jī biàn tài zhī shì. shuō tiě qí ér, wèi shì mǎ jīn gǔ zhī shì. shuō jīng, wèi yǎn shuō fú shū. shuō cān qǐng, wèi bīn zhǔ cān chán wù dào děng shì. jiǎng shǐ shū, jiǎng shuō qián dài shū shǐ wén chuán xìng fèi zhēng zhàn zhī shì. zuì wèi xiǎo shuō rén, gài xiǎo shuō zhě néng yǐ yī zhāo yī dài gù shì, qǐng kè jiān tí pò. hé shēng yǔ qǐ lìng suí lìng xiāng sì, gè zhàn yī shì.
說話有四家:一者小說,謂之銀字兒,如煙粉、靈怪、傳奇。說公案,皆是搏刀趕捧,乃發跡變泰之事。說鐵騎兒,謂士馬金鼓之事。說經,謂演說佛書。說參請,謂賓主參禪悟道等事。講史書,講說前代書史文傳、興廢爭戰之事。最畏小說人,蓋小說者能以一朝一代故事,頃刻間提破。合生與起令、隨令相似,各占一事。
shāng mí, jiù yòng gǔ bǎn chuī hè shèng cháo, jù rén cāi shī mí zì mí lì mí shè mí, běn shì yǐn yǔ. yǒu dào mí lái kè niàn yǐn yǔ shuō mí, yòu míng dǎ mí zhèng cāi lái kè suǒ cāi xià tào shāng zhě yǐ wù lèi xiāng sì zhě jī zhī, rén míng duì zhì tiē tào tiē zhì sī suǒ zǒu zhì gǎi wù lèi yǐ kùn cāi zhě héng xià xǔ páng rén cāi wèn yīn shāng zhě hē wèn jù tóu diào shuǎng jiǎ zuò nán cāi, yǐ dìng qí zhì.
商謎,舊用鼓板吹《賀聖朝》,聚人猜詩謎、字謎、戾謎、社謎,本是隱語。有道謎(來客念隱語說謎,又名打謎)、正猜(來客索猜)、下套(商者以物類相似者譏之,人名對智)、貼套(貼智思索)、走智(改物類以困猜者)、橫下(許旁人猜)、問因(商者喝問句頭)、調爽(假作難猜,以定其智)。