yī
一

xī tiān xià zhī bù zhì zhě, yuē yǒu jūn wú chén. chéng yǒu bù shì chū zhī jūn yǐ, qǐ huàn wú chén zāi! suǒ wèi yǒu jūn zhě, jūn zài zhōng cái yǐ shàng, kě yǔ wèi shàn, ér yōng jiǎn zhī chén, wú néng chéng qí měi ér è qí è yě, zé shùn dì shì yǐ. dì zhī fèi jū xī zhōng xià yě, shùn yǐ quán shēng qún jiān bù jì, fēi bù zhì yě. ān dì bēng bù dé shàng diàn qīn lín, bēi hào bù shí, fēi bù rén yě. sūn chéng děng zhěng zhī wēi wáng zhī zhōng ér dēng tiān wèi, yī shàng diàn zhēng gōng, ér miǎn guān jiù fēng, bù shǐ zhōng chí guó zhèng, fēi bù duàn yě. liàng yú xǔ zhī jiàn zhú zhāng fáng, tīng lǐ gù zhī yán chū ā mǔ, rèn zuǒ xióng zhī cè qīng lì zhì, fēi bù míng yě. fán yīng huáng qióng láng kǎi gōng chē jiē zhěn, nà dí pú zhī shuō, guǎng tà xué gōng, fēi bù zhī wù yě. shǐ de bǐng jí zhī liàng, sòng jǐng zhāng jiǔ líng zhī jié, hán qí zhī zhōng, yáo chóng dù huáng shang zhī cái, qīng běn yuán, zhèn gāng jì, yǐ nà zhī yú gāo míng hóng yuǎn zhī tú, hàn qí fù zhèn yǐ hū! ér huán yān zhū chǒng zhū chāng zhī liú, jiē shuāi bìng wǎ quán, wú shēng rén zhī qì, tú shì xiǎo kāng, zì guǎ qí guò, bù néng qǔ bǎi nián zhì luàn zhī dà duān jǐn chí qí jǐ. ér zuǒ xióng yú xǔ yīn shì nà zhōng zhī xiǎo qì, suì wèi dāng shí zhī jié. qū qū yī páng cān. wèi shí wàng suǒ guī, nǎi hàn qī shā zi yú shì ér bù néng jìn, běn yǐ xiān quē, ér qiú wù zhī zhèng, bì bù néng zhě yíng tíng wù wàng, jù ěr guī zhī, zé qí shí zài wèi zhī rén cái, gài kě zhī yǐ. dì dé bù zhōng, ér hàn shuāi bù fù, liáng yǒu yǐ yě.
惜天下之不治者，曰有君無臣。誠有不世出之君矣，豈患無臣哉！所謂有君者，君在中材以上，可與為善，而庸譾之臣，無能成其美而遏其惡也，則順帝是已。帝之廢居西鐘下也，順以全生；群奸不忌，非不智也。安帝崩；不得上殿親臨，悲號不食，非不仁也。孫程等拯之危亡之中而登天位，一上殿爭功，而免官就封，不使終持國政，非不斷也。諒虞詡之諫逐張防，聽李固之言出阿母，任左雄之策清吏治，非不明也。樊英、黃瓊、郎凱公車接軫，納翟酺之說，廣拓學宮，非不知務也。使得丙吉之量，宋璟、張九齡之節，韓琦之忠，姚崇、杜黃裳之才，清本源，振綱紀，以納之於高明弘遠之途，漢其復振矣乎！而桓焉、朱寵、朱倀之流，皆衰病瓦全，無生人之氣，塗飾小康，自寡其過，不能取百年治亂之大端謹持其幾。而左雄、虞詡因事納忠之小器，遂為當時之傑。區區一龐參。為時望所歸，乃悍妻殺子於室而不能禁，本已先缺，而求物之正，必不能者；盈庭物望，遽爾歸之，則其時在位之人才，概可知已。帝德不終，而漢衰不復，良有以也。

fū qǐ tiān yú jì hàn zhī shì lìn yú shēng cái zāi! cái yān ér bù shì yú yòng, yòng yān ér bù jǐn qí cái zhě duō yǐ. ér qí gù yǒu èr: cuī zhī, jī zhī, chéng yú nǚ yè huàn shù qiān rén zhī chí quán zhě zé yī yě. nǚ yè huàn shù qiān rén hù xiāng qǐ fú, cǐ bài bǐ xìng, ér yào bù chū yú qí jú. qí cuī yān ér bù kè zhèn zhě, yǎng suī yōu guó, fǔ yì xù jǐ, qīng jǐn zì chí, gǒu qí miǎn yú qīng yì, tiān xià fāng yǐ zhī wèi zhòng, ér bù zhī qí bù zú yǒu wèi yě, zé huán yān zhū chāng zhī liú shì jǐ. jìn shì yè fú qīng hè jiāng xià yǐ zhī. qí jī yān ér wèi yǐ shèn zhě, yòu yǒu èr yān: yī zé fèn jí jī yú zhōng, ér yì cǎi cǎo yě yuàn dú zhī shēng yǐ qiú kuài yú yú jiàn, shì běn yì ér nán zhī, huò wèi zhì dà ér zhāng zhī, yǒu wén zé qǐ, yǒu yán bì zhèng, shòu zhōng zhǔ yǐ zhān zhí zhī jī, ér xiǎo rén fǎn xié dà tǐ yǐ xiāng nán, zé lǐ gù chén qiú zhī tú shì yě. jìn shì jiàn chén dà dǐ rú shì. yī zé shāng sù dù zhī wèi xiāo, chǐ xīn yóu zhī wèi zhǎn, wèi zhōng zhǔ bì bù kě yǔ yǒu wèi, jì shì bì bù kě yǐ fù wǎn, ào àn wù biǎo, qīng gū zì jiǎng, ér zuò shī kě wèi zhī jī, zé huáng xiàn xú zhì chén shí yuán hóng zhī tú shì yě. táng sòng yǐ xià wú qí rén yǐ. jī ér zhēng zhě, xiáng yú xiǎo ér lüè yú dà, nù tuān zhī shuǐ, bù kě yǐ xíng jù zhōu. jī ér qù zhě, jué yú qì shì ér rěn yú yōu tiān, huán dǔ zhī guāng, bù kě yǐ zhào guǎng yě. wū hū! ruò shì zhě, jiē fēi bù kě kāng jì zhī cái, ér bù zhōng qí yòng. yáo lái jiǔ yǐ, qǐ yī dàn yī xī zhī gù zāi! gù suī yǒu kě yǔ wèi shàn zhī jūn, ér zhōng wú yǔ hóng jiǎng ér lì chéng zhī yě.
夫豈天於季漢之世吝於生才哉！才焉而不適於用，用焉而不盡其才者多矣。而其故有二：摧之，激之，成於女謁、宦豎、僉人之持權者則一也。女謁、宦豎、僉人互相起伏，此敗彼興，而要不出於其局。其摧焉而不克振者，仰雖憂國，俯抑恤己，清謹自持，苟祈免於清議，天下方倚之為重，而不知其不足有為也，則桓焉、朱倀之流是己。近世葉福清賀江夏以之。其激焉而為已甚者，又有二焉：一則憤嫉積於中，而抑采艸野怨讀之聲以求快於愚賤，事本易而難之，禍未至大而張之，有聞則起，有言必諍，授中主以沾直之譏，而小人反挾大體以相難，則李固、陳球之徒是也。近世諫臣大抵如是。一則傷宿蠹之未消，恥新猷之未展，謂中主必不可與有為，季世必不可以復挽，傲岸物表，清孤自獎，而坐失可為之機，則黃憲、徐穉、陳寔、袁閎之徒是也。唐宋以下無其人矣。激而爭者，詳於小而略於大，怒湍之水，不可以行巨舟。激而去者，決於棄世而忍於憂天，環堵之光，不可以照廣野。嗚呼！若是者，皆非不可康濟之才，而不終其用。繇來久矣，豈一旦一夕之故哉！故雖有可與為善之君，而終無與弘獎而利成之也。

bēi fū! dà quán yí yú nǚ yè huàn jiān qiān rén, zé zhǔ suī míng chén suī zhí, xiāng cuī xiāng jī yǐ yí zōng shè shēng mín zhī huò, bù kě wèi wú jūn, yì bù kě wèi wú chén, ér zhōng bù kě wèi yǒu chén yě. cǐ jīn gǔ bài wáng zhī suǒ yǐ bù jiù yě.
悲夫！大權移於女謁、宦堅、僉人，則主雖明、臣雖直，相摧相激以貽宗社生民之禍，不可謂無君，抑不可謂無臣，而終不可謂有臣也。此今古敗亡之所以不救也。

èr
二

zuǒ xióng xiàn nián sì shí nǎi jǔ xiào lián, lùn zhě jiē jī qí yǐ ài, jiù xiào lián ér yán zhī, fēi ài yě. xiào lián zhě, cháng wèi jùn guó zhī lì, yǐ zī mǎn wú guò ér jǔ, yì zhōng cái zhī biǎo jiàn zhě ěr zhì yú sì shí yǐ, suǒ shì fēi yī, shǒu hé jì wú piān hǎo zhī sī, ér liàn xí mín sú, yān tōng jīng lǜ, jīng jīng yān guǎ guò yǐ wú yǔn qí míng, chāo jùn zhí ér dēng wáng tíng, qǐ huàn qí wǎn zāi! fēi rán zhě, shǐ shì yú yuàn cáo, xuán dēng yú wáng guó, xìng tú bǎi qǐ, liè jìn wú yàn, guān cháng huǐ ér kuáng jiǎo zhě náo fēng huà zhī yuán, shì è kě bù wèi zhī zhì hū! tiān zǐ néng jǔ rén ér hòu kě bá fēi cháng zhī shì, tiān zǐ néng yǎng shì ér hòu kě dēng yīng shǎo zhī rén. xiào lián zhī jǔ, zhì yú shùn dì zhī shì ér yǐ jí hū lòu yǐ, shì zhī yù zhì guì xiǎn zhě zhī yǒu jùn xiàn ér bù zhī yǒu zhāo tíng yě, zhī yǒu qǐng tuō bān fù ér bù zhī yǒu xué shù shì gōng yě, gù huáng xiàn zhī liú, chǐ zhī rú měi yān. sāi qí xìng liè zhī jié jìng, shàng duō de zhī zì hào zhī zhōng rén, zhū gé kǒng míng zhōu gōng jǐn yīng nián zǎo jiàn, ér zhī jǐ zhě dé zhī xiàng wài, qǐ xiào lián zhī wèi zāi?
左雄限年四十乃舉孝廉，論者皆譏其已隘，就孝廉而言之，非隘也。孝廉者，嘗為郡國之吏，以資滿無過而舉，亦中材之表見者爾；至於四十矣，所事非一，守和既無偏好之私，而練習民俗，淹通經律，兢兢焉寡過以無隕其名，超郡職而登王廷，豈患其晚哉！非然者，始試於掾曹，旋登於王國，倖途百啟，獵進無厭，官常毀而狂狡者撓風化之原，是惡可不為之制乎！天子能舉人而後可拔非常之士，天子能養士而後可登英少之人。孝廉之舉，至於順帝之世而已極乎陋矣，士之欲致貴顯者知有郡縣而不知有朝廷也，知有請託扳附而不知有學術事功也，故黃憲之流，恥之如浼焉。塞其倖獵之捷徑，尚多得之自好之中人，諸葛孔明、周公瑾英年早見，而知己者得之象外，豈孝廉之謂哉？

sān
三

yán yǒu shì shì ér shí fēi zhě, mǎ róng zhī duì cè shì yǐ. xíng qí shuō, bù zú yǐ jiù bì ér dǎo qí shuō, zé zú yǐ gǔ rén xīn huǐ rén yì ér huài fēng sú, róng yōu mín zhī bù zú, ér yán yuē: yī jià qǔ zhī lǐ jiǎn, zé hūn zhě yǐ shí yǐ. sàng jì zhī lǐ yuē, zé zhōng zhě yǎn cáng yǐ. hàn zhī jì shì, yàn hòu shī zhèng, sì rén ā mǔ, qióng shē jí chǐ yǐ dù guó sī rén mò lì, héng xíng jùn guó yǐ shǔn mín mín zhī pín yě, qǐ hūn zàng zhī mí zhī zāi, róng bì bù yán, ér jià qí zuì yú xiǎo mín qū qū wèi tiǎn miè zhī xiào cí, xié shuō wū mín, chōng sè rén yì, qí tā rì fù quán mén ér xiàn sòng, yōng jiàng zhàng ér zòng yù, jiē cǐ niàn wèi zhī yě.
言有似是而實非者，馬融之對策是已。行其說，不足以救弊；而導其說，則足以蠱人心、毀仁義而壞風俗，融憂民之不足，而言曰：一嫁娶之禮儉，則婚者以時矣。喪祭之禮約，則終者掩藏矣。」漢之季世，艷后屍政，寺人阿母，窮奢極侈以蠹國；私人墨吏，橫行郡國以吮民；民之貧也，豈婚葬之糜之哉，融避不言，而嫁其罪於小民區區未殄滅之孝慈，邪說誣民，充塞仁義，其他日附權門而獻頌，擁絳帳而縱慾，皆此念為之也。

hūn zàng zhě, rén shì shǐ zhōng zhī dà gù, jì yán yuē: xiān wáng zhòng yòng mín cái, ér zhòng yòng zhī yú lǐ. qí yǐ jiǎng rén hòu chóng lián chǐ zhī jīng jìng, qǐ biǎn fū lòu rén zhī suǒ zhī zāi? xī zhě yīn zhī qiě wáng yě, hūn yīn zhī lǐ fèi, fú pì zhī xíng chěng, máo shù sǐ jūn kě yǐ yòu nǚ, ér wén wáng yōu zhī guān jū zhī shī yuē: qín sè yǒu zhī, zhōng gǔ lè zhī. shèng lǐ lè yǐ yí shū nǚ yě. sù yōng zhī chē, nóng rú táo lǐ, qǐ bù jié ér lè yǐ yín hū. chóng guī mén zhī lián yú, fáng yě hé zhī làn shāng, gù suī méi biāo yíng kuāng, ér bù yōu qí shī shí. yǐ shī shí zhě wú sǔn yú guī mèi zhī qiān qī, ér chéng kuī yáng wú xuè chéng kuāng wú shí zhī wú yōu lì yě. ruò fú sàng jì, zé qǐ jūn zhī rěn jìn qí mín mín zhī rěn bèi sǐ yǐ qiú cái zhī zú zhě hū? jiā pín ér hòu zàng, fēi lǐ yě. yù xián zhě yǐ fǔ jiù, shǐ wú yǐ bù bèi wù wèi āi ér shāng qí shēng yě. shì zhī lù rù yì báo yǐ, ér shì sàng lǐ zhī suǒ jì, yī qīn jīn jiǎo yīng yīn kàng xí yīn diàn sān yú zhī shèng, bù yǐ pín ér shā yān. wéi fū yíng zhèng zhī hòu, qióng tiān xià yǐ yì lí shān, gù hàn wén cái zhī yǐ jiǎn, yǐ shū shēng rén zhī jí. rán tiān zǐ zhī jiǎn yě, zì bù zhì yú tǔ qīn fū ér shāng rén zǐ zhī xīn, ruò shì mín zé gù fú jìn yě. mò shì wú fù, ér tóng guān zhī zhì, qiāng rén guǎ ēn yǐ you mín yú lì, mèng zǐ chì zhī wèi qín shòu yǐ. wǎng jí zhī ēn, zhōng tiān zhī yī rì, cǐ ér bù yòng wú qíng, hé suǒ yòng wú qíng zhě? róng bù shēng yú kōng sāng, ér yù bì gù rén zǐ zhī cè yǐn, gè yú cái yǐ chù qī zǐ róng yě, qí néng miǎn yú xiāo jìng zhī zhū hū? wū hū! cǐ shuō xíng, ér qín shòu shí rén, rén jiāng xiāng shí, qí yī yú hú dǐ yě!
婚葬者，人事始終之大故，記言曰：「先王重用民財，而重用之於禮。」其以獎仁厚、崇廉恥之精竟，豈褊夫陋人之所知哉？昔者殷之且亡也，昏姻之禮廢，浮僻之行逞，茅束死麇可以誘女，而文王憂之；關雎之詩曰：「琴瑟友之，鐘鼓樂之。」盛禮樂以宜淑女也。肅雍之車，穠如桃李，豈不節而樂以淫乎。崇閨門之廉隅，防野合之濫觴，故雖梅摽盈筐，而不憂其失時。以失時者無損于歸妹之愆期，而懲刲羊無血、承筐無實之無攸利也。若夫喪祭，則豈君之忍禁其民、民之忍背死以求財之足者乎？家貧而厚葬，非禮也。喻賢者以俯就，使無以不備物為哀而傷其生也。士之祿入亦薄矣，而士喪禮之所記，衣衾紟絞罌茵抗席殷奠三虞之盛，不以貧而殺焉。唯夫嬴政之後，窮天下以役驪山，故漢文裁之以儉，以紓生人之急。然天子之儉也，自不至於土親膚而傷人子之心，若士民則固弗禁也。墨氏無父，而桐棺之制，戕仁寡恩以牗民於利，孟子斥之為禽獸矣。罔極之恩，終天之一日，此而不用吾情，何所用吾情者？融不生於空桑，而欲蔽錮人子之惻隱，各余財以畜妻子；融也，其能免於梟獍之誅乎？嗚呼！此說行，而禽獸食人，人將相食，其伊於胡底也！

hūn jí shí ér qì lǐ, zé zhuì xù bù zhī chǐ, ér nián wèi jí qī zhě, qiě pèi fēi qí lèi, yǐ qǐ yín luàn. zàng yù sù ér qū jiǎn, zé rì zài táng ér xī zài yě, wěi gé huāng yá, ér yě huǒ hú lí zhuó niè qí wèi lěng zhī gǔ. qí jí yě, jìng hé suǒ ér yù sè yǐ zì féi huò shù shì zhī yán, ér fén gē kū hái yǐ yāo fù guì, lì xīn yī chěng, hé yǒu zhōng jí! bù zhī xiān wáng zhēn zhuó zhì wén ér qīng cái huì, yǐ quán tiān xìng zhī zhì jiào, wèi bù kě jí yě. róng yě, gù míng jiào zhī zuì kuí, wú zú shù yú rén lèi zhě yě, qí hé zhū yān!
昏及時而棄禮，則贅壻不知恥，而年未及期者，且配非其類，以啟淫亂。葬欲速而趨簡，則日在堂而夕在野，委骼荒崖，而野火狐狸灼齧其未冷之骨。其極也，競和索而鬻色以自肥；惑術士之言，而焚割枯骸以邀富貴，利心一逞，何有終極！不知先王斟酌質文而輕財賄，以全天性之至教，為不可及也。融也，固名教之罪魁，無足數於人類者也，其何誅焉！

sì
四

shàn yòng tiān xià zhě, héng chù yǒu yú yǐ dài tiān xià, ér guó yǒu yú wēi, mín yǒu yú qíng, fǔ yǒu yú cái, bīng yǒu yú lì, pàn zhě yǒu yú wèi, shùn zhě yǒu yú ān. bù shàn yòng zhī, xiǎo jǐng ér dà zhèn zhī, yǐ tiān xià zhī lì, zhēng yī yú zhī shèng fù, suī qí shèng yě, yǐ tiān xià ér jǐn shèng yī yú, fēi wǔ yě pí tiān xià ér yáo zhī, mín yuàn qí shàng, fēi qíng yě mín xiá yú bīng ér wán bīng, fēi suǒ yǐ ān zhī yě. qū lián zhī luàn, jiǔ zhēn jiāo chǐ zhī xiǎo xìn, ér zài tíng zhě yù fā jīng yáng yǎn yù sì wàn rén fù tǎo, tíng wú rén yǐ. wēi lǐ gù zhī shēn shí, rèn zhù liáng zhāng qiáo yǐ dān chē ér shōu wàn lǐ zhī gōng, hàn qí wēi zāi!
善用天下者，恆畜有餘以待天下，而國有餘威，民有餘情，府有餘財，兵有餘力，叛者有餘畏，順者有餘安。不善用之，小警而大震之，以天下之力，爭一隅之勝負，雖其勝也，以天下而僅勝一隅，非武也；疲天下而搖之，民怨其上，非情也；民狎於兵而玩兵，非所以安之也。區憐之亂，九真、交恥之小釁，而在廷者欲發荊、揚、兗、豫四萬人赴討，廷無人矣。微李固之深識，任祝良、張喬以單車而收萬里之功，漢其危哉！

wéi qiǎn lì xún fǔ ér bù jiā zhī bīng, jiāng shǐ jiǔ zhēn jiāo chǐ zhī rén yuē: wú zhī yú zhōng guó, yóu wén ruì zhī chuài yě, zhì wǒ yú bù zú jiào, ér gū shǐ xián èr qiān dàn yǐ suī wǒ yě, bù guǐ bù shùn, ér jǐn yǔ èr dān chē zhī shǐ kàng, wú qí rú zhōng guó hé zāi! jiāng shǐ zhōng guó zhī rén, tǎn rán wáng yí ér sī xiāng yǔ yuē: jiǔ zhēn jiāo chǐ yóu wén méng zhī chuài yě, yī shǐ zhě dān chē zhé zhī ér yǐ kuǎn fú yǐ. tiān xià gù zì dìng yě, wú yǒu néng yáo zhī zhě yě. shǐ jié ào sī chěng zhī rén, wú suǒ shī qí jì jī zhī yǒng, wú suǒ shī qí jī biàn zhī qiǎo, zhī nòng bīng ér jīn zhì yǒng, céng bù rú dān chē yī shǐ zhī cóng róng ér zhé wàn lǐ zhī chōng yě. jiāng shǐ dān chē yī shǐ zhī wēi shēn yú wàn lǐ, zé jìn jiǎ dà chén dān móu yú tíng, dà jiāng fèn yáng yú wài, yì bù zhī qí dàng dí zhī gōng hé ruò ér tiān zǐ zhī dé wēi hè hè rú shì, zé jí yǒu quán jiān, yì wú gǎn shēng qí xīn yǐ cháng shì. gù jiǔ zhēn jiāo chǐ jí ěr yǐ tīng mìng, ér dà xià yàn rán.
唯遣吏循撫而不加之兵，將使九真、交恥之人曰：吾之於中國，猶蟁蚋之嘬也，置我於不足較，而姑使賢二千石以綏我也，不軌不順，而僅與二單車之使抗，吾其如中國何哉！將使中國之人，坦然亡疑而私相語曰：九真、交恥猶蟁蝱之嘬也，一使者單車折之而已款服矣。天下固自定也，無有能搖之者也。使桀驁思逞之人，無所施其技擊之勇，無所施其機變之巧，知弄兵而矜智勇，曾不如單車一使之從容而折萬里之沖也。將使單車一使之威伸於萬里，則浸假大臣殫謀於廷，大將奮揚於外，抑不知其蕩滌之功何若；而天子之德威赫赫如是，則即有權奸，亦無敢生其心以嘗試。故九真、交恥戢耳以聽命，而大下晏然。

wū hū! xiāo xióng zhī chū qǐ, wèi bì jí gǎn xiǎo shì tiān xià ér pì nì zhī yě dān tiān xià zhī lì yǔ zhēng shèng bài yú yī dàn, ér xiāo xióng zhī dǎn nǎi zhāng, zhōng guó zhī qíng rì chá. tiān bǎo zhī luàn, shǐ yú yún nán zhī sàng shī sòng jǐn xīn lì yú xī xià, ér nǚ zhēn cè qí rěn ruò. yī liáng lì zhì zhī yǒu yú zhě, hé tiān xià zhèn jīng yǐ bù zú yǐ wǎ zhù zhě yǐ jīn zhù, wèi yǒu bù zì luàn zhě yě. bō zhōu zhī cháo xué chū kōng, shē lìn zhī lián bīng jù qǐ, cháo xiān zhī jiù bīng fǔ xuán, liáo shěn zhī yán guān zǎo shī tíng wú rén ér tān gōng zhě náo zhī, wú yú wēi wú yú zuò yǐ. rě zāi!
嗚呼！梟雄之初起，未必即敢小視天下而睥睨之也；殫天下之力與爭勝敗於一旦，而梟雄之膽乃張，中國之情日茶。天寶之亂，始於雲南之喪師；宋盡心力於西夏，而女真測其荏弱。一良吏制之有餘者，合天下震驚以不足；以瓦注者以金注，未有不自亂者也。播州之巢穴初空，奢藺之連兵遽起，朝鮮之救兵甫旋，遼瀋之嚴關早失；廷無人而貪功者撓之，無餘威無餘祚矣。惹哉！

wǔ
五

liáng shāng zhī cè xiōng nú yuē: liáng qí yè hé, jiāo fēng jué shèng, yí dí suǒ zhǎng, zhōng guó suǒ duǎn. chéng chéng gù shǒu, yǐ dài qí shuāi, zhōng guó zhī zhǎng, yí dí zhī duǎn. mǎ xù cóng qí jiào lìng, ér yòu xián wáng lì qū ér jiàng, cǐ wàn shì zhī xū mó yě. fú lí zhī jiāng, ér bù néng bá xū yí wán yán liàng zhī zhòng, ér bù néng dù cǎi shí qí shuāi kě dài, zào zhě bù néng dài ér zì bài ěr. gù yáng hào wáng huà zhēn zhī zuì, sǐ bù cháng zé yě.
梁商之策匈奴曰：「良騎夜合，交鋒決勝，夷狄所長，中國所短。乘城固守，以待其衰，中國之長，夷狄之短。」馬續從其教令，而右賢王力屈而降，此萬世之訏謨也。佛貍之疆，而不能拔盱眙；完顏亮之眾，而不能渡採石；其衰可待，躁者不能待而自敗耳。故楊鎬王化貞之罪，死不償責也。

ruò fú qū chú zhī yú shèng jí jiāng shuāi zhī jì, zé yòu yǒu yì yān. shǒu wèi zhě rén yě, jù rén zhě cái yě, jīn sù zú yǐ xiāng shàn, ér hòu shǒu wèi zhě yǐ jì. bǐ suī shuāi ér yóu chéng jí shèng zhī yú, zé bǐ qiě yǐ jīn sù zhī yú yǐ kùn wǒ, yǔ zhī xiāng shǒu ér gù bù dí, zé kuì bài yě bì yǐ zhǔ zhě lì yú shǒu, kè zhě lì yú gōng, zhǔ kè wú dìng, zài yīn qí shí ér qiān. fù dàng píng tiān xià zhī dà lüè zhě, shàng qí shěn cǐ zāi!
若夫驅除之於盛極將衰之際，則又有異焉。守位者人也，聚人者財也，金粟足以相贍，而後守位者以繼。彼雖衰而猶承極盛之餘，則彼且倚金粟之餘以困我，與之相守而固不敵，則潰敗也必矣主者利於守，客者利於攻，主客無定，在因其時而遷。負蕩平天下之大略者，尚其審此哉！

liù
六

zhāng gāng dān qí yì zéi lěi, yù zhāng yīng ér jiàng zhī, yán mǐ dào zhě chǐ wèi měi tán. yáng hè chén qí yú xióng wén càn yáo mù qí fēng, ér huò jí zōng shè. wū hū! shú zhī gāng zhī wèi cǐ, wèi liáng jì qū zhī sǐ dì, pò yú fú huò yǐ, ér gū yǐ xiè yī shí zhī zé zhě hū! gāng zú wèi jǐ, ér yīng fù jù jùn yǐ fǎn, téng fǔ zhǎn zhī ér hòu jué, gāng hé cháng néng mǐ dōng nán zhī dào zāi! qiě yīng jiàng ér mǎ miǎn huá mèng xiāng jì yǐ fēng qǐ, téng fǔ zhuī chāo jìng jǐn, ér jiāng hú shǐ níng, zé fǔ dào zhī wèi dào é shěn yǐ.
張綱單騎詣賊壘，諭張嬰而降之，言弭盜者侈為美談。楊鶴、陳奇瑜、熊文燦遙慕其風，而禍及宗社。嗚呼！孰知綱之為此，為梁冀驅之死地，迫於弗獲已，而姑以謝一時之責者乎！綱卒未幾，而嬰復據郡以反，滕撫斬之而後絕，綱何嘗能弭東南之盜哉！且嬰降而馬勉、華孟相繼以蠭起，滕撫追勦浄盡，而江湖始寧，則撫盜之為盜囮審矣。

xū wú mín yě, xiǎo bù rěn yú shǒu lìng zhī bù ruò, chēng bīng yǐ kàng jūn fù, yòu cóng ér fǔ zhī, shèng zé zì dì zì wáng ér wéi qí yì, bài zé bēi cí jiàn huì ér qiě mào jué shǎng zhī jiā, yī shèng yī bài, jiē yǒu yú dì yǐ zì jū, ér bù shī qí zūn fù, jié huá zhě hé suǒ jì ér bù dào yě? nán sòng zhī yàn yuē: yù de guān, shā rén fàng huǒ shòu zhāo ān. qiě nì jì tā rì zhī guān jué ér mào yǐ chěng, quàn zhī dào ér shú néng fú dào xié?
胥吾民也，小不忍於守令之不若，稱兵以抗君父，又從而撫之，勝則自帝自王而唯其意，敗則卑詞薦賄而且冒爵賞之加，一勝一敗，皆有餘地以自居，而不失其尊富，桀猾者何所忌而不盜也？南宋之諺曰：「欲得官，殺人放火受招安。」且逆計他日之官爵而冒以逞，勸之盜而孰能弗盜邪？

fū shī yè zhī mín, suí jié huá suǒ yòu xié, jǐn fú shā zhī yě, chéng yǒu suǒ bù rěn jiān qí qú kuí, ér jí qí dǎng yǔ, yǐ wèi biān guān zhī shù zú zé jīn quán qí sǐ mìng, yǐ bù shāng wú rén yǐ. ér shǐ réng jū qí gù dì, zé qǐ tú qú shuài zāi? shī yè zhī mín, yī rǎn zhǐ yú huáng chí, ér xiāng dǎng bù chǐ, tián lú bù bǎo, yù shǐ zhī fù lěi ér wèi jí shùn zhī mín, yì zhōng bù kě dé, shì níng yǐ fǔ qiú qí yǒng suī zāi? gǎi jì bào zhèng, shèn zé liáng lì, ér chì zhī yǐ kuān xù, yǐ ān wèi luàn zhī mín, ér yǐ luàn zhě fēi kě dàn xī shǐ shùn yě, mǐ dào zhě shèn wù qīng yán fǔ zāi!
夫失業之民，隨桀猾所誘脅，盡俘殺之也，誠有所不忍；殲其渠魁，而籍其黨與，以為邊關之戍卒則矜全其死命，已不傷吾仁矣。而使仍居其故地，則豈徒渠帥哉？失業之民，一染指於潢池，而鄉黨不齒，田廬不保，欲使之負耒而為戢順之民，亦終不可得，是寧以撫求其永綏哉？改紀暴政，慎擇良吏，而飭之以寬恤，以安未亂之民，而已亂者非可旦夕使順也，弭盜者慎勿輕言撫哉！

jūn zhī fǔ yě, zhù liáng zhāng qiáo yòng zhī jiāo chǐ ér dìng, zhāng gāng yòng zhī guǎng líng ér zī yì chāng, qí shù tóng ér xiào yì zhě, zé yòu yǒu shuō. mán yí zhī kòu biān bǐ jìn wèi kòu ér tuì zì yǒu qí tián lú zhī kě jū, yīn yà xiāng lǘ zhī kě yǔ chù, zé liǎn jí yǐ tuì, ér gù bù shī qí suǒ, fǔ zhī sī shùn yǐ. shēng zhōng shàng wèi biān máng, yī xíng wèi dào, fǎn ér wú yǐ zì róng, shǐ yóu yǒng yú fēi nì fēi shùn zhī jiāo, áo xiáng ér zhōng sī jiǎo hé yì qiě mǐ zhī quán zhī, chǒng ér róng zhī, wàng qí huǐ guò zì chéng ér bù méng yì zhì, qǐ néng dé zāi? zhāng gāng zhě, yǐ huǎn liáng jì yī shí zhī huò, ér bù xiá wèi guó móu yě, hé zú xiào zāi!
均之撫也，祝良、張喬用之交恥而定，張綱用之廣陵而咨益猖，其術同而效異者，則又有說。蠻夷之寇邊鄙進為寇而退自有其田廬之可居，姻亞鄉閭之可與處，則斂戢以退，而固不失其所，撫之斯順矣。生中上為編氓，一行為盜，反而無以自容，使游泳於非逆非順之交，翱翔而終思矯翮；抑且弭之拳之，寵而榮之，望其悔過自懲而不萌異志，豈能得哉？張綱者，以緩梁冀一時之禍，而不暇為國謀也，何足效哉！