yī
一

wū hū! shì shēng wú dào zhī shì, ér yù zì bá yú liú sú, gài yì nán yǐ. wén zōng píng jǐ zhī jì, lǐ jué děng bān jìng zōng zi chéng měi ér lì zhī, chóu shì liáng fèi chéng měi, lì wǔ zōng. wǔ zōng lì, jué yǔ yáng sì fù yǐ shì cuàn zhú, yú shì ér lǐ zōng mǐn zhī dǎng bù róng yú cháo, zhèng bǐng zhī guī bì yú lǐ dé yù, cǐ qū shēn zhī shì suǒ bì rán zhě yě. dé yù jí wú nèi yuán, ér shě wǒ qí shuí? gù fēi yī shū mì yáng qīn yì zhī néng yǐn jǐ yě. rán dé yù zhōng yǐ huái nán lù yí téng jiāo tōng zhī míng yú tiān xià hòu shì, ér dǎng rén qiě jù yǐ wèi kǒu shí, suī yù cí tuō shēn huàn shù zhī chǒu ér bù kě dé. qián cǐ zhě, cuī tán jùn wáng jiàn yán jiē néng bái dé yù zhī zhí, rán zé dé yù zhī yú zhōng rén, bù néng zì lì fāng biǎo yǐ bù shòu lín zī, yì yǐ jiǔ yǐ.
嗚呼！士生無道之世，而欲自拔於流俗，蓋亦難矣。文宗憑几之際，李玨等扳敬宗子成美而立之，仇士良廢成美，立武宗。武宗立，玨與楊嗣復以是竄逐，於是而李宗閔之黨不容於朝，政柄之歸必於李德裕，此屈伸之勢所必然者也。德裕即無內援，而捨我其誰？固非一樞密楊欽義之能引己也。然德裕終以淮南賂遺騰交通之名於天下後世，而黨人且據以為口實，雖欲辭託身宦豎之丑而不可得。前此者，崔潭峻、王踐言皆能白德裕之直，然則德裕之於中人，不能自立坊表以不受磷緇，亦已久矣。

yí kǎo dé yù zhī xiāng yě, shǒu qǐng zhèng shì jiē chū zhōng shū, chóu shì liáng xié dìng cè zhī gōng, ér bù néng bù yǐn shēn xiè bìng yǐ qù. táng zì sù zōng yǐ lái, nèi shù zhī bù dé zhuān zhèng zhě, jǐn jiàn yú huì chāng. dé yù zhī yì zàn mì wù qū shī xián lēi zhě, bù wèi wú lì, fū qǐ lè yǐ qí shēn shòu zhōng rén zhī yuán yǐn zhě hū? rán ér táng zhī jī bì, yǐ chéng hū jí zhòng nán fǎn zhī shì zài nèi zé zhōng shū yǔ shū mì xiāng biǎo lǐ yě zài wài zé jié shǐ yǔ jiān jūn xiāng hū xī yě, jù zhī ér cháng zài qí zuǒ cè, xiǎo bù rěn ér xuán shòu qí dà qū. jiàn yán yǔ yú wéi zhōu zhī móu, tán jùn jí xuān zhèng tán zhī mìng, dé yù gù yuē wú bù wèi huàn zhě yòng ér wǒ yòng huàn zhě yě. yáng qīn yì zhī nèi zhào, wú suǒ qū jié, ér yǐ bǎo wán yàn qí yù, dé yù gù yuē cǐ yǐ dài xiǎo rén ér shǐ wàng jī, fēi rǔ yě. wú xíng wú zhì, hé xù yú qiāo qiāo jiǎo jiǎo zhī xián yí hū? rán ér yǐ shì jūn zǐ lì shēn zhī dà fáng, zé zhōng diàn yǐ.
夷考德裕之相也，首請政事皆出中書，仇士良挾定策之功，而不能不引身謝病以去。唐自肅宗以來，內豎之不得專政者，僅見於會昌。德裕之翼贊密勿、曲施銜勒者，不為無力，夫豈樂以其身受中人之援引者乎？然而唐之積敝，已成乎極重難反之勢在內則中書與樞密相表里也；在外則節使與監軍相呼吸也，拒之而常在其左側，小不忍而旋受其大屈。踐言與於維州之謀，潭峻藉宣鄭覃之命，德裕固曰吾不為宦者用而我用宦者也。楊欽義之內召，無所屈節，而以寶玩厭其欲，德裕固曰此以待小人而使忘機，非辱也。吾行吾志，何恤於磽磽皎皎之嫌疑乎？然而以視君子立身之大防，則終玷矣。

shēng sī shì yě, shì jūn zǐ zhī fáng, jūn qiě huǐ zhī, bù kě jí wǎn yě, zé bào yǒu wèi zhī zhì yù shū yú guó zhě chéng nán yǐ. rán zé rú zhī hé ér kě zāi? jié jǐ wú kě xiàn zhī zī, móu guó wú piān sī zhī dǎng, yǐ jūn mìng ér jiē zhī yǐ lǐ, bǐng sù zhì ér chí zhī yǐ zhèng, jìn bù chù qí shēn jì, tuì bù qǔ qí huān xīn, qí shí yǐ dé jūn, ér wú qiú chéng qiú kě zhī zào yuàn, shù qí miǎn hū! nǎi dé yù gōng míng zhī shì yě, gù bù zú yǐ jí cǐ yě. yǐ dé yù zhī cái, dāng dé yù zhī shì, wù róng shēn zé yān, kě yǐ.
生斯世也，士君子之防，君且毀之，不可急挽也，則抱有為之志欲抒於國者誠難矣。然則如之何而可哉？潔己無可羨之貲，謀國無偏私之黨，以君命而接之以禮，秉素志而持之以正，進不觸其深忌，退不取其歡心，俟時以得君，而無求成求可之躁願，庶其免乎！乃德裕功名之士也，固不足以及此也。以德裕之材，當德裕之世，勿容深責焉，可矣。

èr
二

lǎo shì yuē: tiān xià zhī zhì róu, chí chěng tiān xià zhī zhì gāng. cǐ nǚ zǐ xiǎo rén tāo tiān zhī è, suǒ xié yǐ wèi cáng shēn zhī gù zhě yě.
老氏曰：「天下之至柔，馳騁天下之至剛。」此女子小人滔天之惡，所挾以為藏身之固者也。

táng zhī huàn guān, qí shì shí bèi yú hàn sòng. lǐ fǔ guó qū sì shí nián yù shì zhī tiān zǐ rú yì tún ér lì zhī. qí hòu xiàn zōng sǐ yān, jìng zōng sǐ yān, tài zǐ yǒng sǐ yān, jiàng wáng wù ān wáng róng chén wáng chéng měi sǐ yān, sān zǎi xiàng yī jié dù hé jiǔ zú ér sǐ yān. páo rén zhī yú jī wù, wéi qí cāo wān dāo ér gē zhī yě. wén zōng chuí tì ér tàn, zì bǐ yú zhōu nǎn hàn xiàn ér yǐ wèi bù rú, yù yù yǐn chún jiǔ yǐ chéng chèn ér bēng, qí xiōng hàn zhī fēng, bù kě xiàng ěr yě rú cǐ. yǐ wèi shén cè liù jūn zài qí zhǐ zhǎng, gù mò zhī néng zhì, shì yǐ ér wèi jǐn rán yě. dāng qí shí, jié zhèn lín lì, dà chén fēn kǔn, hé tiān xià zhī quán lì, yǐ shì liù jūn huàn yǎng zhī bà mín, qǐ bù xiāng dí, ér xī zhuì zhuì yān? jí guān chóu shì liáng zhī jiào qí dǎng yuē: tiān zǐ bù kě lìng xián, rì yǐ shē mí yú qí ěr mù, wú xiá gèng jí tā shì. rán hòu zhī qí suǒ yǐ ōu zhōng cái zhī zhǔ rù yú qí jǐng ér bù dé chū zhě, wéi yǐ zhì róu zhī dào mí xì zhī, yīn ér chí chěng zhī, miè bù shèng yǐ.
唐之宦官，其勢十倍於漢、宋。李輔國驅四十年御世之天子如逸豚而蒞之。其後憲宗死焉，敬宗死焉，太子永死焉，絳王悟、安王溶、陳王成美死焉，三宰相、一節度、合九族而死焉。庖人之於雞鶩，唯其操彎刀而割之也。文宗垂涕而嘆，自比於周赧、漢獻而以為不如，鬱郁飲醇酒以成疢而崩，其兇悍之鋒，不可嚮邇也如此。以為神策六軍在其指掌，故莫之能制，是已；而未盡然也。當其時，節鎮林立，大臣分閫，合天下之全力，以視六軍豢養之罷民，豈不相敵，而奚惴惴焉？及觀仇士良之教其黨曰：「天子不可令閒，日以奢靡娛其耳目，無暇更及他事。」然後知其所以毆中材之主入於其阱而不得出者，唯以至柔之道縻系之，因而馳騁之，蔑不勝矣。

fū ěr mù zhī yù, jīn hái zhī yì, xiá ér ān zhī, shùn ér shòu zhī, yì yuē cǐ rén zhǔ zhī suǒ yīng dé, jìn shì zhī suǒ yí gōng zhě ěr. yú guó wú sǔn, yú shì fēi zhuān, jí bù yǐ wèi bǐ gōng, ér yì fēi kě wèi bǐ zuì yě. nǎi dāng qí jiāo héng zhe jiàn, rén zhǔ yì hán fèn bù kān ér sī jiǎn dí. é ér tuì xī yú shēn gōng, zé yú lè dié jìn, ér qì bù jué qí jiàn píng yǐ shāo dìng yān, ér xū xū nì nì bǎi chū yǐ xiāng mí, jìng bù zhī sù fèn zhī hé yǐ jù juān yě. qì yī wǎng ér shuāi, ān wàng qí fù zhèn zāi?
夫耳目之欲，筋骸之逸，狎而安之，順而受之，亦曰此人主之所應得，近侍之所宜供者耳。於國無損，於事非專，即不以為彼功，而抑非可為彼罪也。乃當其驕橫著見，人主亦含忿不堪而思翦滌。俄而退息於深宮，則娛樂迭進，而氣不覺其漸平矣；稍定焉，而姁姁嫟嫟、百出以相靡，竟不知夙忿之何以遽蠲也。氣一往而衰，安望其復振哉？

fán biàn tóng zhì nǚ qīng gē miào wǔ juān fán jiě fèn zhě, jiē qí gē máo zhèn dú zhī jī yě. zhèng rén duān shì jǔ sàng ér bù dé yǐ shí jìn xiàn qí chén, zé jiē fèi rán fǎn yuē: chū ér yǔ wú móu bǐng chú zhě, rù ér qiě yǔ zhī huān xiào, wú è néng shèng bǐ zāi? tú zì zhū yí biǎn cuàn ér fú néng yáo dòng zhī yě. wèi yǒu bù jiān kǒu xī jī, tīng qí gū wēi ér mò xù zhě yě. zé chén fēi qí chén, bīng fēi qí bīng, xiá mèi dàn jìn, ér bái rèn xī zhāng, mò néng cè yān. zhì róu zhī chí chěng zhì gāng, chuò hū qí yǒu yú yǐ.
凡變童稚女、清歌妙舞、捐煩解憤者，皆其戈矛鴆毒之機也。正人端士沮喪而不得以時進獻其忱，則皆廢然返曰：出而與吾謀屏除者，入而且與之歡笑，吾惡能勝彼哉？徒自誅夷貶竄而弗能搖動之也。未有不緘口息機，聽其孤危而莫恤者也。則臣非其臣，兵非其兵，狎媚旦進，而白刃夕張，莫能測焉。至柔之馳騁至剛，綽乎其有餘矣。

rán zé qún yǎn zhī shì zhòng qiū shān ér shì nì xiāng xún yě, qǐ shì shén cè zhī gū jūn zāi? shì cǐ ér yǐ yǐ. hàn sòng zhī àn zhǔ shòu zhì yú jiā nú zhě jiē cǐ ér táng zhī lì guó, jiā fǎ bù xiū, yín shēng màn sè, zì tài zōng yǐ lái, màn yān jìn yù ér wú fáng xián zhī jiào, gù qí huò wèi yóu kù yān. kǒu bí fēi jí zhī bù ān chòu wèi zhī tǐ fēi jí zhī bù yí qīng rú fán láo wǎn jié fēi jí zhī bù néng mù ěr ér yú xīn. lín chí yú niǎo shū huà qín yì zhāng hú nù mǎ, gè yǒu suǒ shì, ér jiē néng wèi duó qíng xī nù zhī méi. jī xiè zhī zhāng, liè yú jiāng qín, mì yú cáo cāo, bǐ yǐ gāng zhēng, cǐ yǐ róu zhì, suī yù rú zhōu nǎn hàn xiàn ér bù néng, guǒ bù rú yǐ. rén zhǔ ér néng zhī cǐ, zé wù yuē huàn guān zhī è bù kě pū yě. yǐ yī niàn zhī wú yù, sāi tāo tiān zhī héng liú, yǒu yú yù yǐ. rán ér zhī zhī zhě xiān, néng zhī zhě yóu bǎi bù dé yī yě, shì yǐ nán yě.
然則群奄之勢重邱山而弒逆相尋也，豈恃神策之孤軍哉？恃此而已矣。漢、宋之闇主受制於家奴者皆此；而唐之立國，家法不修，淫聲曼色，自太宗以來，漫焉進御而無防閒之教，故其禍為尤酷焉。口鼻非藉之不安臭味；肢體非藉之不宜清蝡；煩勞菀結非藉之不能穆耳而愉心。林池魚鳥、書畫琴弈、張弧怒馬，各有所嗜，而皆能為奪情息怒之媒。機械之張，烈於疆秦，密於曹操，彼以剛爭，此以柔制，雖欲如周赧、漢獻而不能，果不如矣。人主而能知此，則勿曰宦官之惡不可撲也。以一念之無欲，塞滔天之橫流，有餘裕矣。然而知之者鮮，能之者尤百不得一也，是以難也。

sān
三

hé běi sān zhèn zhī bù jí yě, qǐ qí fù jiāng zú yǐ kàng tiān xià bù kě zhì zāi? táng wú yǐ zhì zhī ěr. lú lóng zhī luàn, chén xíng tài zhāng jiàng xiāng jì yōng bīng yǐ xié jié yuè, zhāng zhòng wǔ qǐ ér tǎo zhī, wèn qí suǒ yǒu shì zú jǐ hé, hé jūn shì tǔ tuán qiān yú rén ér yǐ wèn qí bīng shí suǒ chū, zé yǎng gěi yú guī zhōu yǐ běi ér yǐ. zú rú zhòng wǔ zhī liào, yōu zhōu xià, pàn rén dé. rán zé táng guǒ zhì shèng de lǐ, yǐ tiān xià zhī lì, jǔ sān zhèn rú shí jiè ěr. ér zhōng kùn yú bù néng zhě, miào mó bù dìng, zhū shuài lí xīn, qiě nì dǎng sī rén bēn zǒu jīng guó, huì lù xíng yú tíng chén, jiē wèi zhāng huáng zéi shì yǐ quàn gū xī, xiāo zhāng bù jí, luàn qí chéng móu yě. jūn àn chén tōu, shì zuì ěr zhī pàn chén, mò zhī néng shèng, ér yuē hé shuò xí luàn yǐ jiǔ, rén xīn nán huà. è! shì hé yán yě!
河北三鎮之不戢也，豈其富疆足以抗天下不可制哉？唐無以制之耳。盧龍之亂，陳行泰、張絳相繼擁兵以脅節鉞，張仲武起而討之，問其所有士卒幾何，合軍士土團千餘人而已；問其兵食所出，則仰給於媯州以北而已。卒如仲武之料，幽州下，叛人得。然則唐果制勝得理，以天下之力，舉三鎮如拾芥耳。而終困於不能者，廟謨不定，諸帥離心，且逆黨私人奔走京國，賄賂行於廷臣，皆為張皇賊勢以勸姑息，囂張不輯，亂其成謀也。君暗臣偷，視蕞爾之叛臣，莫之能勝，而曰河朔習亂已久，人心難化。惡！是何言也！

liú zhěn zǔ bīng shàn lì, lǐ dé yù jué cè tǎo zhī, shì yǐ ér fù yuē: dàn dé zhèn wèi bù yǔ zhī tóng, zé zhěn wú néng wèi, hé qí shì zhèn wèi zhī tài zhòng yě! zhāng zhòng wǔ jì yǐ lú lóng guī mìng, fǔ zhèn wèi zhī bèi yǐ hé hóng jìng wáng yuán kuí fēi yǒu tián chéng sì wáng wǔ jùn zhī xiāo jié, jí lìng nà zhěn lù yǐ yīn xiāng chún chǐ, ér cháo tíng xuān zhāo yì wèn yǐ lín zhī, yòu qǐ gǎn běi bù wèi lú lóng zhī chéng qí hòu, nán bù wèi xuān wǔ zhī bī qí qián, xī bù wèi hé zhōng zhī zhì qí yè, xiǎn xiāng kàng jù, yǐ dǎng nì ér jué xìng zāi? zhàn jí bù lì, yì chí liǎng duān yǐ shì shì suǒ qū ěr. rán zé liú zhěn jì miè, yí hóng jìng yuán kuí yú tā zhèn, bù gǎn wéi yě zhào hóng jìng yuán kuí yǐ fù què, bù gǎn jù yě. bǐ suī jiāo jiǎn ér hūn mào, yì qiě niàn xī zhī fù gù yǐ zhǎng zi sūn zhě, bù sǐ yú tiān zhū, zé sǐ yú zhàng xià hé rú shù shēn guī què, xí fù guì ér bǎo hòu kūn. bù qǔ suī huò xiāo zhāng, shuài xīn chí ér qì yì tuí yǐ. wēi kě fú yě, ēn kě huái yě, zhāng zhòng wǔ zhī lìng tú kě xiàn, liú zhěn zhī kuáng móu kě jiàn yě. qū qū shù zhōu zhī tǔ, liǎng shù zi shī jū qí shàng, ér yuē zhōng nán huà yě, dé yù zhī yú cǐ měng yǐ. nǎi qiǎn zhòng chén shū kǔn yú èr zhèn yuē: hé shuò zì jiān nán yǐ lái, liè shèng xǔ qí chuán xí, yǐ chéng gù shì. zé jì míng shū zuǒ quàn, shòu yǐ bù bá zhī shì, yǎn ruò dí guó, cǐ yán chū, hòu qí kě zhuī zāi?
劉稹阻兵擅立，李德裕決策討之，是已；而復曰：「但得鎮魏不與之同，則稹無能為，」何其視鎮魏之太重也！張仲武既以盧龍歸命，拊鎮魏之背矣；何弘敬、王元逵非有田承嗣、王武俊之梟桀，即令納稹賂以陰相唇齒，而朝廷宣昭義問以臨之，又豈敢北不畏盧龍之乘其後，南不畏宣武之逼其前，西不畏河中之制其腋，顯相抗拒，以黨逆而蹶興哉？戰即不力，亦持兩端以視勢所趨耳。然則劉稹既滅，移弘敬、元逵於他鎮，不敢違也；召弘敬、元逵以赴闕，不敢拒也。彼雖驕蹇而惛瞀，抑且念昔之負固以長子孫者，不死於天誅，則死於帳下；何如束身歸闕，席富貴而保後昆。部曲雖或囂張，帥心弛而氣亦頹矣。威可服也，恩可懷也，張仲武之令圖可羨，劉稹之狂謀可鑑也。區區數州之土，兩豎子屍居其上，而曰終難化也，德裕之於此懵矣。乃遣重臣輸悃於二鎮曰：「河朔自艱難以來，列聖許其傳襲，已成故事。」則既明輸左券，授以不拔之勢，儼若敵國，此言出，後其可追哉？

zé lù, wáng tǔ yě qí rén, wáng rén yě zhèn wèi yì fēi běi hú nán mán zì wèi jūn zhǎng zhī guó yě. zhèn wèi kě, zé lù xī qí bù kě? yòu hé yǐ zhé liú zhěn ér fú zé lù zhī rén xīn hū? fū zhèn wèi xī è hú guān dōng lián cáo yùn, nán yī shè hé ér jí biàn sòng, zhōng yuán zhī táng ào yě. héng gǔ yí zhōng, ér yù shí zhī xià yàn yě, bì bù kě dé. táng zhī suǒ yǐ yī luàn ér bù kě zài xìng, jiē cǐ děng chéng zhī yě. dé yù gǒu qiě yǐ chéng yī shí zhī gōng, céng bù xù huò jié bīng lián zhī wú rì, xí zhī nán huà, qǐ zài hé shuò zāi? zài cháo tíng ěr. wǔ zōng tīng zhī, zhào èr zhèn yuē: zé lù yī zhèn, yǔ qīng shì tǐ bù tóng. yán bù shùn, shì bù chéng, wū hū! táng zhōng bù kě wèi yǐ.
澤潞，王土也；其人，王人也；鎮魏亦非北胡南蠻自為君長之國也。鎮魏可，澤潞奚其不可？又何以折劉稹而服澤潞之人心乎？夫鎮魏西扼壺關、東連曹、鄆，南一涉河而即汴宋，中原之堂奧也。橫骨頤中，而欲食之下咽也，必不可得。唐之所以一亂而不可再興，皆此等成之也。德裕苟且以成一時之功，曾不恤禍結兵連之無日，習之難化，豈在河朔哉？在朝廷耳。武宗聽之，詔二鎮曰：「澤潞一鎮，與卿事體不同。」言不順，事不成，嗚呼！唐終不可為矣。

sì
四

yáng biàn chēng luàn hé dōng, zhú lǐ shí, jié liú zhěn, ér qí suǒ shì zhě, nà huì yú zhōng shǐ mǎ yuán shí. shí guī, dà yán yú tíng yuē: biàn yǒu shí wǔ lǐ guāng míng jiǎ. yǐ kǒng hē cháo tíng, jiǎo qiú jié yuè, lǐ dé yù zhé zhī ér hòu jǔ. yǐ cǐ tuī zhī, fán táng zhī fān zhèn, lèi yǐ shù zhōu zhī tǔ, yī lǚ zhī zhòng kàng tiān xià zhī wēi, ér cháo tíng mǐn fǔ yǐ cóng qí yù, fēi bīng lì zhī guǒ jiāng yě, jiē huì yě. fēi lǐ dé yù zhé yuán shí zhī jiān, zé biàn zhī nà huì yì yǎn ér bù zhe, shǐ shì yì wú cóng jì zhī yǐ.
楊弁稱亂河東，逐李石，結劉稹，而其所恃者，納賄於中使馬元實。實歸，大言於廷曰：「弁有十五里光明甲。」以恐喝朝廷，徼求節鉞，李德裕折之而後沮。以此推之，凡唐之藩鎮，類以數州之土，一旅之眾抗天下之威，而朝廷僶俛以從其欲，非兵力之果疆也，皆賄也。非李德裕折元實之奸，則弁之納賄亦揜而不著，史氏亦無從記之矣。

huì xíng yú zhōng juān, ér tiān zǐ shè huì xíng yú zǎi xiàng, ér bǎi guān bù néng zhēng huì xíng yú shěng sì tái jiàn, ér tiān zǐ zǎi xiàng yì bù néng shèng. qián cǐ zhī tǎo huái cài tǎo píng lú, tíng yì fēn rán, wéi kǒng bīng zhī bù bà zhě, cǐ yě dé zōng kuī jiàn qí qíng, hòu yí qún chén, gū fèn xìng bīng, ér zhōng wài zuò shì qí bài zhě, yì cǐ yě. táng zhī luàn, huì lù chōng sè yú tiān xià wèi zhī ěr. fán sān bǎi yú nián, zì lú huái shèn zhāng jiǔ líng péi xiū ér wài, táng zhī néng shì fǔ guǐ yǐ zì lì yú jīn bó zhī wài zhě wú yǒu. suī xián zhě gù bù néng bǎo qí jié qīng, tè yǐ wèi bài lù ér bù zhāng, shí gù bù kě wèn yě. fān zhèn zhī pàn, zhì ruò dí guó, xiāng jì ruò chóu chóu, qiě wéi yǐ jīn qián mào zhōng wài zhī xīn, ér tiān zǐ bù néng zì gù, kuàng zhōu jùn qún yǒu sī zhī fèi zhì zāi?
賄行於中涓，而天子懾；賄行於宰相，而百官不能爭；賄行於省寺台諫，而天子宰相亦不能勝。前此之討淮蔡、討平盧，廷議紛然，唯恐兵之不罷者，此也；德宗窺見其情，厚疑群臣，孤憤興兵，而中外坐視其敗者，亦此也。唐之亂，賄賂充塞於天下為之耳。凡三百餘年，自盧懷慎、張九齡、裴休而外，唐之能飾簠簋以自立於金帛之外者無有。雖賢者固不能保其潔清，特以未敗露而不章，實固不可問也。藩鎮之叛，峙若敵國，相惎若仇讎，且唯以金錢貿中外之心，而天子不能自固，況州郡群有司之廢置哉？

gài táng zì lì guó yǐ lái, jìng wèi shē chǐ, yǐ yī qiú pū mǎ tíng xiè gē wǔ xiāng shàng, ér xíng zhī gē shī lùn jì zhě, kuā dà yán zhī, ér bù yǐ wèi zuò. hán yù shì zì xǔ yǐ zhī yáo shùn kǒng mèng zhī chuán zhě, ér qī qī sòng qióng, yín cí bù jì, zé rén xīn shì qì gài kě zhī yǐ. dài jí bái mǎ zhī huò, fán jǐn yī kē mǎ chuán shāng xié jì zhī xí, jiān yān xiāo jǐn. jì yǐ wǔ dài zhī diāo cán, yán jí yǒu sòng, shān fēng yǐ xī. gù suī yǒu bìng guó zhī chén, bù dàn wáng jiè fǔ zhī qīng jiè zì jīn, wù yuǎn jīn yín zhī qì jí rú wáng qīn ruò dīng wèi lǚ yí fǔ zhāng dūn xíng shù zhī jiān, yì zhōng bù ruò lǐ lín fǔ yuán zài wáng yá zhī láng jí, qiě bù ruò yáo chóng zhāng shuō wéi gāo lǐ dé yù zhī háo huá qí huò dú mín ér bìng guó zhě, yòu dàn yǐ míng wèi zhēng héng, ér fēi chǒng lù guān xié zhī hài. cǐ fēng qì zhī yī biàn yě.
蓋唐自立國以來，競為奢侈，以衣裘仆馬亭榭歌舞相尚，而形之歌詩論記者，誇大言之，而不以為怍。韓愈氏自詡以知堯、舜、孔、孟之傳者，而戚戚送窮，淫詞不忌，則人心士氣概可知矣。迨及白馬之禍，凡錦衣珂馬、傳觴挾妓之習，熸焉銷盡。繼以五代之凋殘，延及有宋，羶風已息。故雖有病國之臣，不但王介甫之清介自矜，務遠金銀之氣；即如王欽若、丁謂、呂夷甫、章惇、邢恕之奸，亦終不若李林甫、元載、王涯之狼藉，且不若姚崇、張說、韋皋、李德裕之豪華；其或毒民而病國者，又但以名位爭衡，而非寵賂官邪之害。此風氣之一變也。

nǎi táng zhī lǜ tiān xià yǐ bēn yù chóng huò ér chí jiǔ bù wáng zhě, hé yě? cháo shì yǐ huì ér róng jiān, nì chén yì yǐ huì ér zì gù, zhì qì jù tōu, qí yù yì yàn, gù chēng bīng fàn shùn zhě, jiē hù qí jīn xué yǐ zì fēng, ér wú wèn dǐng dēng tiān zhī zhì. qí yóu xìng zhě, huí hé tǔ bō wéi yǐ qīn lüè wèi zhì, jìn yín jiǔ ér zì bì, yì wú liú yuān shí lè zhī xióng xīn. sī yǐ xìng cún ér yǐ yǐ. shǐ rú sòng yě, sān lǔ dié chéng yǐ yā jìng, qǐ néng dài yī qiān zài qiān sān qiān ér hòu wáng zāi? huì lù zhī bài rén guó jiā, rú zhèn zhī bì sǐ, wèi yǒu néng shēng zhī zhě yě.
乃唐之率天下以奔欲崇貨而遲久不亡者，何也？朝士以賄而容奸，逆臣亦以賄而自固，志氣俱偷，其欲易厭，故稱兵犯順者，皆護其金穴以自封，而無問鼎登天之志。其尤幸者，回紇、吐蕃唯以侵掠為志，浸淫久而自敝，亦無劉淵、石勒之雄心。斯以倖存而已矣。使如宋也，三虜迭乘以壓境，豈能待一遷再遷三遷而後亡哉？賄賂之敗人國家，如鴆之必死，未有能生之者也。

wǔ
五

shā jiàng zhě bù rén, shòu qí jiàng ér shā zhī bù xìn gǔ yǒu qí yán, chéng rén rén jūn zǐ zhī yán yě. suī rán, yán gè yǒu suǒ zhǐ, dào gè yǒu suǒ yí, bù kuí qí shí, bù chá qí gù, bù shěn zhū shùn nì zhī dà yì, bù dù zhū hǎo è zhī gōng xīn, ér wéi gé yán zhī shì jù, zé rén rén jūn zǐ zhī yán, jiē chéng hū bì. rén bì ér yú, xìn bì ér zéi, bù kě bù biàn yě.
殺降者不仁，受其降而殺之不信；古有其言，誠仁人君子之言也。雖然，言各有所指，道各有所宜，不揆其時，不察其故，不審諸順逆之大義，不度諸好惡之公心，而唯格言之是據，則仁人君子之言，皆成乎蔽。仁蔽而愚，信蔽而賊，不可不辨也。

suǒ wèi shā jiàng bù rén ér wú xìn zhě, wèi liǎng guó jiāo zhēng, zhàn bài ér dǎo gē, yǔ fū yí dí dào zéi zhī xié cóng ér zì bá zhě yán yě. huò dǎng è zhī zhì gù bù jiān, huò qiú shēng zhī wài wú yú zhì, zé yì shēng quán zhī, huò qiě lù yòng zhī, ér juān fèn nù yǐ yǔ wéi xīn, sī yǔn wèi dūn rén ér chóng xìn yǐ. liú zhěn zhī pàn, guō yì wèi zhī móu zhǔ, jí fū sì miàn hé wéi, sān zhōu yǐ xià, zhěn shǒu gū chéng ér rì cù, yì yǔ wáng xié shuō zhěn shù shēn guī cháo, zhěn jì cóng zhī yù jiàng yǐ, yì chéng qí xiè shā zhī yǐ zì wèi gōng, wǔ zōng yǔ lǐ dé yù jué jì zhū zhī, fū qǐ fēi yǔn qiè rén xīn zhī gōng è zhě yǐ xíng dà fǎ? ér sī mǎ wēn gōng jī qí shī xìn. qí xìn yě, fēi qí suǒ yǐ bì ér yú qiě zéi zhě hū?
所謂殺降不仁而無信者，為兩國交爭，戰敗而倒戈，與夫夷狄盜賊之脅從而自拔者言也。或黨惡之志固不堅，或求生之外無餘志，則亦生全之，或且錄用之，而蠲忿怒以予維新，斯允為敦仁而崇信矣。劉稹之叛，郭誼為之謀主，及夫四面合圍，三州已下，稹守孤城而日蹙，誼與王協說稹束身歸朝，稹既從之欲降矣，誼乘其懈殺之以自為功，武宗與李德裕決計誅之，夫豈非允愜人心之公惡者以行大法？而司馬溫公譏其失信。其信也，非其所以蔽而愚且賊者乎？

luàn rén zhě bù tiǎn jué zhī, zé luàn zhōng bù yǐ zhě yě. huái yǐ rén, ér jí chéng wú rén yǐ xiāng fàn jié yǐ xìn, ér jí hù wú xìn yǐ xiāng qī zhě yě. ér táng fān zhèn zhī luàn, lǜ yīn cǐ ér zī. zì lù shān wèi nì yǐ lái, yōng dài zhī zhě, qǐ guǒ jiǎo xìng qí zhǔ zhī chéng dà yè, ér jǐ wèi dèng yǔ zhī xiào chǐ cùn zāi? rén xié hǎo luàn zhī xīn, ér sǒu qí zhǔ shuài yǐ wèi nì kuí, yǐ yì lì yú jǐ. gù lǐ bǎo chén xuē sōng tián chéng sì shǒu zì fǎn shì, ér guǒ huò fēn tǔ yōng zūn zhī hòu lì. gài dāng quàn luàn zhī rì, yǐ xié zì sī zhī jì. shàng xié cháo tíng. xià nì qí zhǔ, liú xiě qiān lǐ, zhǔ zú yì chì, wú fēi kě wǎng lì zhī zuǒ quàn. ér cháo tíng guǒ yǐ gū xī ér hòu chóu zhī, wèi jiān jiāng xiāng, zé jí zi sūn, rén yì hé dàn ér bù rì dǎo rén yǐ pàn nì zāi? mài zhǔ zhī yāo lǐng yǐ qiú róng, zhǔ zú yí ér yǐ chà yuán gōng. jì dāng rì zhī wèi fān zhèn zhě, cè mù ér hán xīn, zì fēi kuáng ái rú liú zhěn zhě, wèi yǒu bù yǐ shā wáng xié guō yì wèi dà kuài zhě. pín nián shēn gāo yuán yě zhī guǐ, yǔ tòng kū jiāo yuán zhī guǎ qī gū zǐ, gù qiě bù yuàn zhěn ér yuàn xié yì. gù èr zéi fú zhū, ér hòu wǔ xuān zhī shì, fān zhèn wú pàn zhě. jì yǒu yǐ dà fú qí xīn, ér bì jiāng mù liáo, zhī wú tā rì xìng miǎn jiǎo gōng zhī zhuǎn jì, zé yì yì jí, ér bù gǎn dǎo qí zhǔ yǐ kuáng yín. shā yī èr rén ér quán tiān xià, rén yě shā wú héng zhī rén yǐ xíng fǎ, xìn yě. gāo dì zhǎn dīng gōng, ér jīn gǔ chēng qí yì, kuàng gōng wèi nì shǒu zhě hū?
亂人者不殄絕之，則亂終不已者也。懷以仁，而即乘吾仁以相犯；結以信，而即怙吾信以相欺者也。而唐藩鎮之亂，率因此而滋。自祿山為逆以來，擁戴之者，豈果僥倖其主之成大業，而己為鄧禹之效尺寸哉？人挾好亂之心，而嗾其主帥以為逆魁，以弋利於己。故李寶臣、薛嵩、田承嗣首自反噬，而果獲分土擁尊之厚利。蓋當勸亂之日，已挾自私之計。上脅朝廷。下睨其主，流血千里，主族亦赤，無非可罔利之左券。而朝廷果以姑息而厚酬之，位兼將相，澤及子孫，人亦何憚而不日導人以叛逆哉？賣主之腰領以求榮，主族夷而已詫元功。計當日之為藩鎮者，側目而寒心，自非狂騃如劉稹者，未有不以殺王協、郭誼為大快者。頻年身膏原野之鬼，與痛哭郊原之寡妻孤子，固且不怨稹而怨協、誼。故二賊伏誅，而後武、宣之世，藩鎮無叛者。既有以大服其心，而裨將幕僚，知無他日倖免僥功之轉計，則意亦戢，而不敢導其主以狂狺。殺一二人而全天下，仁也；殺無恆之人以行法，信也。高帝斬丁公，而今古稱其義，況躬為逆首者乎？

qiě liú zhěn jì cóng yì xié zhī móu yǐ yù jiàng yǐ, yì kě róng, zhěn dú bù kě jiàng hū? shā jiàng zhě, yì yě shā yì zhě, suǒ yǐ shā shā jiàng zhě yě, ér hé yóu yān? wéi xiàng yǔ shī zhī yú dí guó zhī chì zǐ, lǐ guǎng shī zhī yú jiě biàn zhī yí dí, zé chéng è yǐ. wèi kě yǐ wèi fǎn fù qīng wēi zhī luàn rén yǐn yǐ qiú qū yòu yě. shī dà rén, dūn dà xìn, gè yǒu qí shí, gè yǒu qí qíng, gè yǒu qí lǐ. yǐ yī yán bì qiān gǔ bù qí zhī shì biàn, shì yǐ zì bì ér yǐ, jūn zǐ suǒ fú shàng yě.
且劉稹既從誼、協之謀以欲降矣，誼可容，稹獨不可降乎？殺降者，誼也；殺誼者，所以殺殺降者也，而何尤焉？唯項羽施之於敵國之赤子，李廣施之於解辮之夷狄，則誠惡矣。未可以為反覆傾危之亂人引以求曲宥也。施大仁，惇大信，各有其時，各有其情，各有其理。以一言蔽千古不齊之事變，適以自蔽而已，君子所弗尚也。

liù
六

huàn zhě jiān jūn zhèng yú wài ér fēng jiāng wēi, huàn zhě tǒng jìn bīng yú nèi ér tiān zǐ wēi. jiān jūn zhī wēi fēng jiāng, lǐ dé yù yán zhī zhì xī yǐ. nǎi tiān zǐ zhī wēi, fēi huàn zhě zhī tǒng jìn bīng jù néng xié zhī ér sǐ shēng fèi lì zhī yě. tiān zǐ zhī bīng, sàn bù yú tiān xià, jiāng jiē qí chén, zú jiē qí mín yě. qí zài nèi ér wèi jìn bīng, rú táng shén cè jūn zhě, dàn bǎi zhī yī ěr, yòu fēi bǎi zhàn lì gōng néng wèi tiān xià xióng zhě yě. huàn zhě suī wò gù zhī yǐ wèi jǐ yǒu, ér shì bù néng yǔ tiān xià zhēng héng. xié jūn zì zì, nǎi zhì shì rèn héng jiā, qǐ néng wú wèi yú sì fāng zhī wèn zuì hū? qí wú suǒ dàn ér xuè jiàn gōng tíng jū gōng dìng cè zhě, shí shì yǒu zài wài jiān jūn zhī shǐ, shēn jié jiāng shuài ér zhì qí róng rǔ shēng sǐ zhī mìng, zhǐ huī lì shì ér shì yǐ xǔ ǒu yàn kào zhī ēn yě. gù wáng shǒu chéng chén hóng zhì yáng chéng hé gōng xíng dà nì, bù wèi tiān xià yǒu wèn zuì zhī shī nǎi zhì sì cháo yuán lǎo fēn fú chí jié zhī péi zhōng lì, yì shì jūn fù zhī sǐ jìn kǒu ér bù gǎn shuí hé dú yī liú cóng jiàn zhí yán xiāng jiā, ér huái lái yòu bù kě wèn. wú tā, zhū shuài zhī bīng, jiē huàn zhě zhī zhǎo yá, jǔ tiān xià ér zài qí chè zhǒu, suī zhàng yì yù míng, ér lì qióng yú guǎ zhù yě. yú shì ér zhī dé yù zhī wèi shè jì móu, zhì shēn yuǎn yǐ. qí yǐ chū zhēng lǚ bài wèi yán zhě, zhǐ qí zhe jiàn zhī hài yǐ zhé zhī, shǐ bù gǎn zhēng ěr. xiǎn jiū qí jǔ náo jūn shì zhī shī, ér bù jiē qí lǎn quán dé zhòng zhī huò, shǐ wú suǒ jī yǐ xiāng dǐ wǔ, zé qián fú zhī dà tè, àn xiāo yú wàng yán yǐ, cǐ dé yù zhī suǒ yǐ shàn yú ān zhǔ ér fáng jiān yě.
宦者監軍政於外而封疆危，宦者統禁兵於內而天子危。監軍之危封疆，李德裕言之至悉矣。乃天子之危，非宦者之統禁兵遽能脅之而死生廢立之也。天子之兵，散布於天下，將皆其臣，卒皆其民也。其在內而為禁兵，如唐神策軍者，但百之一耳，又非百戰立功能為天下雄者也。宦者雖握固之以為己有，而勢不能與天下爭衡。脅君自恣，乃至弒刃橫加，豈能無畏於四方之問罪乎？其無所憚而血濺宮庭、居功定策者，實恃有在外監軍之使，深結將帥而制其榮辱生死之命，指麾吏士而市以呴嘔宴犒之恩也。故王守澄、陳弘志、楊承和躬行大逆，不畏天下有問罪之師；乃至四朝元老分符持節之裴中立，亦視君父之死、噤口而不敢誰何；獨一劉從諫執言相加，而懷來又不可問。無他，諸帥之兵，皆宦者之爪牙，舉天下而在其掣肘，雖仗義欲鳴，而力窮於寡助也。於是而知德裕之為社稷謀，至深遠矣。其以出征屢敗為言者，指其著見之害以折之，使不敢爭耳。顯糾其沮撓軍事之失，而不揭其攬權得眾之禍，使無所激以相牴牾，則潛伏之大慝，暗消於忘言矣，此德裕之所以善於安主而防奸也。

rán yì qǐ tú qí lì yán zhī shàn zāi? chóu shì liáng jì zhī ér bù néng shāng, nǎi qǐ shēn yǐ qù chì jiān jūn bù dé yù jūn wù xuǎn yá duì, ér yáng qīn yì liú xíng shēn xīn rán wéi mìng ér bù gǎn zhēng. jí zhòng zhī bì, fǎn zhī yī zhāo, rú cǐ qí yì zhě, gài shí yǒu yǐ zhì zhī yě. táng zhī xiāng chén néng dà yǒu wèi zhě, dí rén jié ér wài, dé yù ér yǐ. wǔ zōng bù yāo, dé yù bù cuàn, táng qí kě yǐ fù xìng hū!
然抑豈徒其立言之善哉？仇士良忌之而不能傷，乃乞身以去；敕監軍不得預軍務、選牙隊，而楊欽義、劉行深欣然唯命而不敢爭。極重之弊，反之一朝，如此其易者，蓋實有以制之也。唐之相臣能大有為者，狄仁傑而外，德裕而已。武宗不夭，德裕不竄，唐其可以復興乎！

qī
七

hòu shì yǒu tiān xià zhě, yù jìn fú tú zhī jiào yǐ chú shì dù yě liáng nán. huì chāng wǔ nián, zhào huǐ sì jí zhāo tí lán ruò sì wàn yú qū, guī sú sēng ní èr shí liù wàn wǔ bǎi rén, kě wèi lìng zhī bì xíng yǐ. rán bù shù nián ér fú tú zhuǎn shèng, yú shì suǒ wèi huáng bò zhě chū, ér jiào wài bié chuán zhī xié shuō chōng sè yú tiān xià, jìn zhī nǎi yǐ jī zhī ér shǐ xìng, gù yuē nán yě.
後世有天下者，欲禁浮屠之教以除世蠹也良難。會昌五年，詔毀寺及招提蘭若四萬餘區，歸俗僧尼二十六萬五百人，可謂令之必行矣。然不數年而浮屠轉盛，於是所謂黃檗者出，而教外別傳之邪說充塞於天下，禁之乃以激之而使興，故曰難也。

wǔ zōng tīng dào shì zhào guī zhēn zhī shuō ér pì fú, yǐ xié zhǐ xié, fēi zhēn shèng zhī dào, gù yě wèi jǐ ér wǔ zōng bēng, lǐ dé yù zhú, xuān zōng jì wǔ zōng jūn xiāng ér xī fǎn qí zhèng, fú tú yīn yuán yǐ fù jìn, qí shì wèi zhī yě. suī rán, jiǎ lìng wǔ zōng yǒng shì, dé yù ān wèi ér xíng zhì, yòu qǐ kě yǐ jǔ qiān nián zhī jī hài yī dàn qù zhī ér xiāo miè wú yú zāi? hé yě? yǐ yī rì jiǎo qiān nián zhī bì, yǐ yī jūn yī xiāng dí qún tiān xià kuáng huò fàn làn zhī qíng, ér yù chǎn chú zhī wú yí, shì gǔn zhī yīn hóng shuǐ yǐ zhǐ qí héng liú, zú bù néng shèng zhě yě.
武宗聽道士趙歸真之說而闢佛，以邪止邪，非貞勝之道，固也；未幾而武宗崩，李德裕逐，宣宗忌武宗君相而悉反其政，浮屠因緣以復進，其勢為之也。雖然，假令武宗永世，德裕安位而行志，又豈可以舉千年之積害、一旦去之而消滅無餘哉？何也？以一日矯千年之弊，以一君一相敵群天下狂惑氾濫之情，而欲剷除之無遺，是鯀之陻洪水以止其橫流，卒不能勝者也。

fū qún tiān xià jī qiān nián ér bēn qū rú wù, zì yǒu yuán wěi, yì zì yǒu xiāo guī. gù tiān xià zhī sēng sì lán ruò, yù huǐ zhī zé yī dàn huǐ zhī, cǐ qí wú nán zhě yě lēi èr shí yú wàn sēng ní shǐ zhī guī sú, jiāng xī guī zāi? rén zhī wèi sēng ní zhě, lèi jiē gū lù duò yóu wú lài zhī bà mín yě, rú shǐ yǒu sú zhī kě guī, ér yàn rán wèi pǐ fū pǐ fù, yǐ tián ěr tián lú ěr lú, shàng níng gàn zhǐ yě, zé gù shí jiǔ ér bù wèi sēng ní yǐ. yī dàn yā zhī shǐ wú suǒ wǎng ér dé cuò qí shēn, zé hé shù shí wàn fú mǎng zhī róng, xiá zhě hěn zhě yīn jù yú xiāo dàn, fèn mèn tú wéi, móu qí tú yǐ páng chū, ruò hé zhī jué yě, dé yǐ xué yǐ tōng, ér bēn liú qiān lǐ, ān kě fù è zāi? gù fú tú zhī jiào, zhì dà zhōng yǐ hòu, nǎi yì wèi yōu miǎo shǎn shuò zhī lùn diào guǐ xiǎn jī zhī xíng, yǐ sǒng dòng shēng rén, ér mò cè qí shǒu wěi, yǐ xiāng chà ér xī cóng zhī, jiē qí bìn zhú wú liáo zhī rì, qián shēn yōu gǔ, sī yǐ zhēng shèng ér qiú shēn zhě yě.
夫群天下積千年而奔趨如騖，自有原委，亦自有消歸。故天下之僧寺蘭若，欲毀之則一旦毀之，此其無難者也；勒二十餘萬僧尼使之歸俗，將奚歸哉？人之為僧尼者，類皆孤露惰游無賴之罷民也，如使有俗之可歸，而晏然為匹夫匹婦，以田爾田、廬爾廬，尚寧干止也，則固十九而不為僧尼矣。一旦壓之使無所往而得措其身，則合數十萬伏莽之戎，黠者很者陰聚於宵旦，憤懣圖惟，謀歧塗以旁出，若河之決也，得螘穴以通，而奔流千里，安可復遏哉？故浮屠之教，至大中以後，乃益為幽眇閃爍之論、弔詭險畸之行，以聳動生人，而莫測其首尾，以相詫而翕從之，皆其擯逐無聊之日，潛身幽谷，思以爭勝而求伸者也。

fū yù jìn fú tú shì zhě, yì hé yòng shēn zhì zhī zāi? zì yǒu shēng mín yǐ lái, yǒu sì mín zé yǒu wū, wū zhī wèi shù bù yī, yào jiē wū yě, xiān wáng bù néng shǐ wú yě. fú tú zhī yǐ shàn dòng tiān xià zhě, shēng sǐ huò fú zhī bào yīng ér yǐ, zé yì wū zhī huàn chū zhě ér yǐ. ruò qí xiá zhě zá zhuāng liè zhī shuō, qiè xīn xìng zhī zhǐ, yǐ yǔ jūn zǐ zhī dào xiāng jìng, ér jiàn dào wèi shěn zhě huò zhī, rán yì qiān bù dé yī yě. gù qǔ fú tú zhī shuō yǔ jūn zǐ zhī dào jiào hēi bái, ér shuāi wáng gù bù néng bǎo yú mò sú qǔ fú tú yǔ wū zhě děng ér yǐ wū dào chù zhī, zé tiān xià gù duō xìn wū ér bù xìn fú tú zhě, qí shèng fù xiāng dí yě. fú tú ér jì wū yǐ, rén zhī xìn zhī yě yóu wū, zé wàn shì zhī yì, qí wèi wū zhě fán jǐ? ér rén wú ài dài wū rú fù mǔ zhě, qiě yóu rán biān hù zhēng yáo zhī mín yě. rú cǐ, zé fú tú jiān yǐ.
夫欲禁浮屠氏者，亦何用深治之哉？自有生民以來，有四民則有巫，巫之為術不一，要皆巫也，先王不能使無也。浮屠之以扇動天下者，生死禍福之報應而已，則亦巫之幻出者而已。若其黠者雜莊、列之說，竊心性之旨，以與君子之道相競，而見道未審者惑之，然亦千不得一也。故取浮屠之說與君子之道較黑白，而衰王固不能保於末俗；取浮屠與巫者等而以巫道處之，則天下固多信巫而不信浮屠者，其勝負相敵也。浮屠而既巫矣，人之信之也猶巫，則萬室之邑，其為巫者凡幾？而人無愛戴巫如父母者，且猶然編戶征徭之民也。如此，則浮屠熸矣。

gù sì yuàn bù róng bù jí huǐ yě fàn jīn yě tóng zhī xiàng, bù róng bù jí xiāo yě tián yuán zhī shuì, dīng kǒu zhī yáo, bù róng bù shì qí mín yě. wú guǎng shà zhǎng liáo yǐ róng zhī, wú bù shuì zhī tián yǐ huàn zhī, wú bù yáo zhī zhèng yǐ yì zhī, wú jīn bì dān qī yǐ yàn qí mù, wú zhōng qìng líng duó yǐ yín qí ěr, àn dàn xiāo tiáo, ér yòu yàn qí lǎo yòu, shǐ gōng yì yú jùn yì, zé bù dài lēi yǐ guī sú, ér sēng yóu wū yě, wū yóu rén yě. jìn wú suǒ ān, tuì sī zì biàn, bì jiāng zì qiú tián lú, zì chù qī zǐ, yǐ xié yú liáng mín. shù shí nián zhī zhōng, bù jiàn qí xiāo ér zì wú jǐ yǐ jí yǒu cún zhě, yì yóu wū zhī zá chù, fú néng wèi mín dà bìng zhě yě. jìn qí wèi sēng ní, zé ào àn ér bù tīng, hán yuàn yǐ tú xìng. fú jìn qí sēng, ér sēng shì gēng fū zhī fù yì fú jìn qí ní, ér ní shì zhī nǚ zhī lǚ zhēng. wú suǒ lì ér tú kǔ qí shēn, yǐ rú cǎo ér dú sù, wèi yǒu bù fān rán sī huǐ zhě. tú zhòng bù yī, ér wèi yōu miǎo zhī shuō diào guǐ zhī xíng zhě, yì zì gù ér shǎo wèi. xiān wáng zhī bù jīn tiān xià zhī wū, ér bù shū yú sì mín zhī wài, yǐ cǐ ér yǐ. rán zé yǒu tiān xià ér yù jìn fú tú yǐ yī dào dé tóng fēng sú zhě, yì hé nán zhī yǒu zāi? tè wèi zhī sī ěr.
故寺院不容不亟毀也；笵金冶銅之像，不容不亟銷也；田園之稅，丁口之徭，不容不視齊民也。無廣廈長寮以容之，無不稅之田以豢之，無不徭之政以逸之，無金碧丹漆以艷其目，無鐘磬鈴鐸以淫其耳，黯淡蕭條，而又驗其老幼，使供役於郡邑，則不待勒以歸俗，而僧猶巫也，巫猶人也。進無所安，退思自便，必將自求田廬，自畜妻子，以偕於良民。數十年之中，不見其消而自無幾矣；即有存者，亦猶巫之雜處，弗能為民大病者也。禁其為僧尼，則傲岸而不聽，含怨以圖興。弗禁其僧，而僧視耕夫之賦役；弗禁其尼，而尼視織女之縷征。無所利而徒苦其身，以茹草而獨宿，未有不翻然思悔者。徒眾不依，而為幽眇之說、弔詭之行者，亦自顧而少味。先王之不禁天下之巫，而不殊於四民之外，以此而已。然則有天下而欲禁浮屠以一道德、同風俗者，亦何難之有哉？特未之思耳。