chén wén: bù zhī ér yán, bù zhì zhī ér bù yán, bù zhōng. wèi rén chén bù zhōng, dāng sǐ yán ér bù dāng, yì dāng sǐ. suī rán, chén yuàn xī yán suǒ wén, wéi dài wáng cái qí zuì.
臣聞:「不知而言,不智;知而不言,不忠。」為人臣不忠,當死;言而不當,亦當死。雖然,臣願悉言所聞,唯大王裁其罪。
chén wén: tiān xià yīn yàn yáng wèi, lián jīng gù qí, shōu hán ér chéng cóng, jiāng xī miàn yǐ yǔ qín qiáng wèi nán. chén qiè xiào zhī. shì yǒu sān wáng, ér tiān xià de zhī, qí cǐ zhī wèi hū! chén wén zhī yuē: yǐ luàn gōng zhì zhě wáng, yǐ xié gōng zhèng zhě wáng, yǐ nì gōng shùn zhě wáng. jīn tiān xià zhī fǔ kù bù yíng, qūn cāng kōng xū, xī qí shì mín, zhāng jūn shù shí bǎi wàn, qí dùn shǒu dài yǔ wèi jiāng jūn duàn sǐ yú qián bù zhì qiān rén, jiē yǐ yán sǐ. bái rèn zài qián, fǔ zhì zài hòu, ér què zǒu bù néng sǐ yě, fēi qí shì mín bù néng sǐ yě, shàng bù néng gù yě. yán shǎng zé bù yǔ, yán fá zé bù xíng, shǎng fá bù xìn, gù shì mín bù sǐ yě. jīn qín chū hào lìng ér xíng shǎng fá, yǒu gōng wú gōng xiāng shì yě. chū qí fù mǔ huái rèn zhī zhōng, shēng wèi cháng jiàn kòu ěr. wén zhàn, dùn zú tú xī, fàn bái rèn, dǎo lú tàn, duàn sǐ yú qián zhě jiē shì yě. fū duàn sǐ yǔ duàn shēng zhě bù tóng, ér mín wèi zhī zhě, shì guì fèn sǐ yě. fū yī rén fèn sǐ kě yǐ duì shí, shí kě yǐ duì bǎi, bǎi kě yǐ qiān, qiān kě yǐ duì wàn, wàn kě yǐ kè tiān xià yǐ. jīn qín dì zhé zhǎng bǔ duǎn, fāng shù qiān lǐ, míng shī shù shí bǎi wàn. qín zhī hào lìng shǎng fá, dì xíng lì hài, tiān xià mò ruò yě. yǐ cǐ yǔ tiān xià, tiān xià bù zú jiān ér yǒu yě. shì gù qín zhàn wèi cháng bù kè, gōng wèi cháng bù qǔ, suǒ dāng wèi cháng bù pò, kāi dì shù qiān lǐ, cǐ qí dà gōng yě. rán ér bīng jiǎ dùn, shì mín bìng, xù jī suǒ, tián chóu huāng, qūn cāng xū, sì lín zhū hóu bù fú, bà wáng zhī míng bù chéng. cǐ wú yì gù, qí móu chén jiē bù jǐn qí zhōng yě.
臣聞:天下陰燕陽魏,連荊固齊,收韓而成從,將西面以與秦強為難。臣竊笑之。世有三亡,而天下得之,其此之謂乎!臣聞之曰:「以亂攻治者亡,以邪攻正者亡,以逆攻順者亡」。今天下之府庫不盈,囷倉空虛,悉其士民,張軍數十百萬,其頓首戴羽為將軍斷死於前不至千人,皆以言死。白刃在前,斧鑕在後,而卻走不能死也,非其士民不能死也,上不能故也。言賞則不與,言罰則不行,賞罰不信,故士民不死也。今秦出號令而行賞罰,有功無功相事也。出其父母懷衽之中,生未嘗見寇耳。聞戰,頓足徒裼,犯白刃,蹈爐炭,斷死於前者皆是也。夫斷死與斷生者不同,而民為之者,是貴奮死也。夫一人奮死可以對十,十可以對百,百可以千,千可以對萬,萬可以克天下矣。今秦地折長補短,方數千里,名師數十百萬。秦之號令賞罰,地形利害,天下莫若也。以此與天下,天下不足兼而有也。是故秦戰未嘗不克,攻未嘗不取,所當未嘗不破,開地數千里,此其大功也。然而兵甲頓,士民病,蓄積索,田疇荒,囷倉虛,四鄰諸侯不服,霸王之名不成。此無異故,其謀臣皆不盡其忠也。
chén gǎn yán zhī: wǎng zhě qí nán pò jīng, dōng pò sòng, xī fú qín, běi pò yàn, zhōng shǐ hán wèi, tǔ dì guǎng ér bīng qiáng, zhàn kè gōng qǔ, zhào lìng tiān xià. qí zhī qīng jì zhuó hé, zú yǐ wèi xiàn zhǎng chéng jù fáng, zú yǐ wèi sāi. qí, wǔ zhàn zhī guó yě, yī zhàn bù kè ér wú qí. yóu cǐ guān zhī, fū zhàn zhě, wàn chéng zhī cún wáng yě. qiě wén zhī yuē: xuē jī wú yí gēn, wú yǔ huò lín, huò nǎi bù cún. qín yǔ jīng rén zhàn, dà pò jīng, xí yǐng, qǔ dòng tíng wǔ hú jiāng nán, jīng wáng jūn chén wáng zǒu, dōng fú yú chén. dāng cǐ shí yě, suí jīng yǐ bīng, zé jīng kě jǔ jīng kě jǔ, zé mín zú tān yě, dì zú lì yě, dōng yǐ ruò qí yàn, zhōng yǐ líng sān jìn. rán zé shì yī jǔ ér bà wáng zhī míng kě chéng yě, sì lín zhū hóu kě cháo yě, ér móu chén bù wèi, yǐn jūn ér tuì, fù yǔ jīng rén wèi hé. lìng jīng rén dé shōu wáng guó, jù sàn mín, lì shè jì zhǔ, zhì zōng miào, lìng lǜ tiān xià xī miàn yǐ yǔ qín wèi nán. cǐ gù yǐ shī bà wáng zhī dào yī yǐ. tiān xià yòu bǐ zhōu ér jūn huá xià, dài wáng yǐ zhào pò zhī, bīng zhì liáng guō xià. wéi liáng shù xún, zé liáng kě bá bá liáng, zé wèi kě jǔ jǔ wèi, zé jīng zhào zhī yì jué jīng zhào zhī yì jué, zé zhào wēi zhào wēi ér jīng hú yí cǐ gù yǐ shī bà wáng zhī dào èr yǐ. qián zhě ráng hóu zhī zhì qín yě, yòng yī guó zhī bīng ér yù yǐ chéng liǎng guó zhī gōng, shì gù bīng zhōng shēn bào lù yú wài, shì mín pí bìng yú nèi, bà wáng zhī míng bù chéng. cǐ gù yǐ shī bà wáng zhī dào sān yǐ.
臣敢言之:往者齊南破荊,東破宋,西服秦,北破燕,中使韓、魏,土地廣而兵強,戰克攻取,詔令天下。齊之清濟濁河,足以為限;長城巨防,足以為塞。齊,五戰之國也,一戰不克而無齊。由此觀之,夫戰者,萬乘之存亡也。且聞之曰:「削跡無遺根,無與禍鄰,禍乃不存。」秦與荊人戰,大破荊,襲郢,取洞庭、五湖、江南,荊王君臣亡走,東服於陳。當此時也,隨荊以兵,則荊可舉;荊可舉,則民足貪也,地足利也,東以弱齊、燕,中以凌三晉。然則是一舉而霸王之名可成也,四鄰諸侯可朝也,而謀臣不為,引軍而退,復與荊人為和。令荊人得收亡國,聚散民,立社稷主,置宗廟,令率天下西面以與秦為難。此固以失霸王之道一矣。天下又比周而軍華下,大王以詔破之,兵至梁郭下。圍梁數旬,則梁可拔;拔梁,則魏可舉;舉魏,則荊、趙之意絕;荊、趙之意絕,則趙危;趙危而荊狐疑;此固以失霸王之道二矣。前者穰侯之治秦也,用一國之兵而欲以成兩國之功,是故兵終身暴露於外,士民疲病於內,霸王之名不成。此固以失霸王之道三矣。
zhào shì, zhōng yāng zhī guó yě, zá mín suǒ jū yě, qí mín qīng ér nán yòng yě. hào lìng bù zhì, shǎng fá bù xìn, dì xíng bù biàn, xià bù néng jǐn qí mín lì. bǐ gù wáng guó zhī xíng yě, ér bù yōu mín méng, xī qí shì mín jūn yú zhǎng píng zhī xià, yǐ zhēng hán shàng dǎng. dài wáng yǐ zhào pò zhī, bá wǔ ān. dāng shì shí yě, zhào shì shàng xià bù xiāng qīn yě, guì jiàn bù xiāng xìn yě. rán zé hán dān bù shǒu. bá hán dān, guǎn shān dōng hé jiān, yǐn jūn ér qù, xī gōng xiū wǔ, yú huá, jiàng dài shàng dǎng. dài sì shí liù xiàn, shàng dǎng qī shí xiàn, bù yòng yī lǐng jiǎ, bù kǔ yī shì mín, cǐ jiē qín yǒu yě. yǐ dài shàng dǎng bù zhàn ér bì wèi qín yǐ, dōng yáng hé wài bù zhàn ér bì fǎn wèi qí yǐ, zhōng shān hū tuó yǐ běi bù zhàn ér bì wèi yàn yǐ. rán zé shì zhào jǔ, zhào jǔ zé hán wáng, hán wáng zé jīng wèi bù néng dú lì, jīng wèi bù néng dú lì, zé shì yī jǔ ér huài hán dù wèi bá jīng, dōng yǐ ruò qí yàn, jué bái mǎ zhī kǒu yǐ wò wèi shì, shì yī jǔ ér sān jìn wáng, cóng zhě bài yě. dài wáng chuí gǒng yǐ xū zhī, tiān xià biān suí ér fú yǐ, bà wáng zhī míng kě chéng. ér móu chén bù wèi, yǐn jūn ér tuì, fù yǔ zhào shì wèi hé. fū yǐ dài wáng zhī míng, qín bīng zhī qiáng, qì bà wáng zhī yè, dì céng bù kě dé, nǎi qǔ qī yú wáng guó. shì móu chén zhī zhuō yě. qiě fú zhào dāng wáng ér bù wáng, qín dāng bà ér bù bà, tiān xià gù yǐ liàng qín zhī móu chén yī yǐ. nǎi fù xī shì zú yǐ gōng hán dān, bù néng bá yě, qì jiǎ bīng nǔ, zhàn sǒng ér què, tiān xià gù yǐ liàng qín lì yǐ. jūn nǎi yǐn ér fù, bìng yú fú xià, dài wáng yòu bìng jūn ér zhì, yǔ zhàn bù néng kè zhī yě, yòu bù néng fǎn, jūn bà ér qù, tiān xià gù liàng qín lì sān yǐ. nèi zhě liàng wú móu chén, wài zhě jí wú bīng lì. yóu shì guān zhī, chén yǐ wèi tiān xià zhī cóng, jǐ bù néng yǐ. nèi zhě, wú jiǎ bīng dùn, shì mín bìng, xù jī suǒ, tián chóu huāng, qūn cāng xū wài zhě, tiān xià jiē bǐ yì shén gù. yuàn dài wáng yǒu yǐ lǜ zhī yě.
趙氏,中央之國也,雜民所居也,其民輕而難用也。號令不治,賞罰不信,地形不便,下不能盡其民力。彼固亡國之形也,而不憂民萌,悉其士民軍於長平之下,以爭韓上黨。大王以詔破之,拔武安。當是時也,趙氏上下不相親也,貴賤不相信也。然則邯鄲不守。拔邯鄲,管山東河間,引軍而去,西攻修武,逾華,絳代、上黨。代四十六縣,上黨七十縣,不用一領甲,不苦一士民,此皆秦有也。以代、上黨不戰而畢為秦矣,東陽、河外不戰而畢反為齊矣,中山、呼沲以北不戰而畢為燕矣。然則是趙舉,趙舉則韓亡,韓亡則荊、魏不能獨立,荊、魏不能獨立,則是一舉而壞韓、蠹魏、拔荊,東以弱齊、燕,決白馬之口以沃魏氏,是一舉而三晉亡,從者敗也。大王垂拱以須之,天下編隨而服矣,霸王之名可成。而謀臣不為,引軍而退,復與趙氏為和。夫以大王之明,秦兵之強,棄霸王之業,地曾不可得,乃取欺於亡國。是謀臣之拙也。且夫趙當亡而不亡,秦當霸而不霸,天下固以量秦之謀臣一矣。乃復悉士卒以攻邯鄲,不能拔也,棄甲兵弩,戰竦而卻,天下固已量秦力矣。軍乃引而復,並於孚下,大王又並軍而至,與戰不能克之也,又不能反,軍罷而去,天下固量秦力三矣。內者量吾謀臣,外者極吾兵力。由是觀之,臣以為天下之從,幾不能矣。內者,吾甲兵頓,士民病,蓄積索,田疇荒,囷倉虛;外者,天下皆比意甚固。願大王有以慮之也。
qiě chén wén zhī yuē: zhàn zhàn lì lì, rì shèn yī rì, gǒu shèn qí dào, tiān xià kě yǒu. hé yǐ zhī qí rán yě? xī zhě zhòu wèi tiān zǐ, jiāng lǜ tiān xià jiǎ bīng bǎi wàn, zuǒ yǐn yú qí xī, yòu yǐn yú huán xī, qí shuǐ jié ér huán shuǐ bù liú, yǐ yǔ zhōu wǔ wáng wèi nán. wǔ wáng jiāng sù jiǎ sān qiān, zhàn yī rì, ér pò zhòu zhī guó, qín qí shēn, jù qí dì ér yǒu qí mín, tiān xià mò shāng. zhī bó lǜ sān guó zhī zhòng yǐ gōng zhào xiāng zhǔ yú jìn yáng, jué shuǐ ér guàn zhī sān yuè, chéng qiě bá yǐ, xiāng zhǔ zuān guī shì zhàn zhào, yǐ shì lì hài, hé guó kě jiàng. nǎi shǐ qí chén zhāng mèng tán. yú shì nǎi qián xíng ér chū, fǎn zhī bó zhī yuē, dé liǎng guó zhī zhòng, yǐ gōng zhī bó, qín qí shēn, yǐ fù xiāng zhǔ zhī chū. jīn qín dì zhé zhǎng bǔ duǎn, fāng shù qiān lǐ, míng shī shù shí bǎi wàn. qín guó zhī hào lìng shǎng fá, dì xíng lì hài, tiān xià mò rú yě. cǐ yǔ tiān xià, kě jiān ér yǒu yě. chén mèi sǐ yuàn wàng jiàn dài wáng, yán suǒ yǐ pò tiān xià zhī cóng, jǔ zhào, wáng hán, chén jīng wèi, qīn qí yàn, yǐ chéng bà wáng zhī míng, cháo sì lín zhū hóu zhī dào. dài wáng chéng tīng qí shuō, yī jǔ ér tiān xià zhī cóng bù pò, zhào bù jǔ, hán bù wáng, jīng wèi bù chén, qí yàn bù běi, bà wáng zhī míng bù chéng, sì lín zhū hóu bù cháo, dài wáng zhǎn chén yǐ xùn guó, yǐ wèi wáng móu bù zhōng zhě yě.
且臣聞之曰:「戰戰慄栗,日慎一日,苟慎其道,天下可有。」何以知其然也?昔者紂為天子,將率天下甲兵百萬,左飲於淇溪,右飲於洹溪,淇水竭而洹水不流,以與周武王為難。武王將素甲三千,戰一日,而破紂之國,禽其身,據其地而有其民,天下莫傷。知伯率三國之眾以攻趙襄主於晉陽,決水而灌之三月,城且拔矣,襄主鑽龜筮占兆,以視利害,何國可降。乃使其臣張孟談。於是乃潛行而出,反知伯之約,得兩國之眾,以攻知伯,禽其身,以復襄主之初。今秦地折長補短,方數千里,名師數十百萬。秦國之號令賞罰,地形利害,天下莫如也。此與天下,可兼而有也。臣昧死願望見大王,言所以破天下之從,舉趙,亡韓,臣荊、魏,親齊、燕,以成霸王之名,朝四鄰諸侯之道。大王誠聽其說,一舉而天下之從不破,趙不舉,韓不亡,荊、魏不臣,齊、燕不北,霸王之名不成,四鄰諸侯不朝,大王斬臣以徇國,以為王謀不忠者也。