zhì shù zhī shì, bì yuǎn jiàn ér míng chá, bù míng chá, bù néng zhú sī néng fǎ zhī shì, bì qiáng yì ér jìn zhí, bù jìn zhí, bù néng jiǎo jiān. rén chén xún lìng ér cóng shì, àn fǎ ér zhì guān, fēi wèi zhòng rén yě. zhòng rén yě zhě, wú lìng ér shàn wèi, kuī fǎ yǐ lì sī, hào guó yǐ biàn jiā, lì néng dé qí jūn, cǐ suǒ wèi zhòng rén yě. zhì shù zhī shì míng chá, tīng yòng, qiě zhú zhòng rén zhī yīn qíng néng fǎ zhī shì jìn zhí, tīng yòng, jiǎo zhòng rén zhī jiān xíng. gù zhì shù néng fǎ zhī shì yòng, zé guì zhòng zhī chén bì zài shéng zhī wài yǐ. shì zhì fǎ zhī shì yǔ dāng tú zhī rén, bù kě liǎng cún zhī chóu yě.
智術之士,必遠見而明察,不明察,不能燭私;能法之士,必強毅而勁直,不勁直,不能矯奸。人臣循令而從事,案法而治官,非謂重人也。重人也者,無令而擅為,虧法以利私,耗國以便家,力能得其君,此所為重人也。智術之士明察,聽用,且燭重人之陰情;能法之士勁直,聽用,矯重人之奸行。故智術能法之士用,則貴重之臣必在繩之外矣。是智法之士與當塗之人,不可兩存之仇也。
dāng tú zhī rén shàn shì yào, zé wài nèi wèi zhī yòng yǐ. shì yǐ zhū hòu bù yīn, zé shì bù yīng, gù dí guó wèi zhī sòng bǎi guān bù yīn, zé yè bù jìn, gù qún chén wèi zhī yòng láng zhōng bù yīn, zé bù dé jìn zhǔ, gù zuǒ yòu wèi zhī nì xué shì bù yīn, zé yǎng lù báo lǐ bēi, gù xué shì wèi zhī tán yě. cǐ sì zhù zhě, xié chén zhī suǒ yǐ zì shì yě. zhòng rén bù néng zhōng zhǔ ér jìn qí chóu, rén zhǔ bù néng yuè sì zhù ér zhú chá qí chén, gù rén zhǔ yù bì ér dà chén yù zhòng.
當塗之人擅事要,則外內為之用矣。是以諸候不因,則事不應,故敵國為之訟;百官不因,則業不進,故群臣為之用;郎中不因,則不得近主,故左右為之匿;學士不因,則養祿薄禮卑,故學士為之談也。此四助者,邪臣之所以自飾也。重人不能忠主而進其仇,人主不能越四助而燭察其臣,故人主愈弊而大臣愈重。
fán dāng tú zhě zhī yú rén zhǔ yě, xī bù xìn ài yě, yòu qiě xí gù. ruò fú jí zhǔ xīn, tóng hū hǎo è, yīn qí suǒ zì jìn yě. guān jué guì zhòng, péng dǎng yòu zhòng, ér yī guó wèi zhī sòng. zé fǎ shù zhī shì yù gàn shàng zhě, fēi yǒu suǒ xìn ài zhī qīn, xí gù zhī zé yě, yòu jiāng yǐ fǎ shù zhī yán jiǎo rén zhǔ ā pì zhī xīn, shì yǔ rén zhǔ xiāng fǎn yě. chù shì bēi jiàn, wú dǎng gū tè. fū yǐ shū yuǎn yǔ jìn ài xìn zhēng, qí shù bù shèng yě yǐ xīn lǚ yǔ xí gù zhēng, qí shù bù shèng yě yǐ fǎn zhǔ yì yǔ tóng hào è zhēng, qí shù bù shèng yě yǐ qīng jiàn yǔ guì zhòng zhēng, qí shù bù shèng yě yǐ yī kǒu yǔ yī guó zhēng, qí shù bù shèng yě. fǎ shù zhī shì cāo wǔ bù shèng zhī shì, yǐ suì shù ér yòu bù dé jiàn dāng tú zhī rén chéng wǔ shèng zhī zī, ér dàn mù dú shuō yú qián. gù fǎ shù zhī shì xī dào dé jìn, ér rén zhǔ xī shí dé wù hū? gù zī bì bù shèng ér shì bù liǎng cún, fǎ shù zhī shì yān dé bù wēi? qí kě yǐ zuì guò wū zhě, yǐ gōng fǎ ér zhū zhī qí bù kě bèi yǐ zuì guò zhě, yǐ sī jiàn ér qióng zhī. shì míng fǎ shù ér nì zhǔ shàng zhě, bù lù yú lì zhū, bì sǐ yú sī jiàn yǐ. péng dǎng bǐ zhōu yǐ bì zhǔ, yán qū yǐ shǐ sī zhě, bì xìn yú zhòng rén yǐ. gù qí kě yǐ gōng fá jiè zhě, yǐ guān jué guì zhī qí bù kě jiè yǐ měi míng zhě, yǐ wài quán zhòng zhī zhī. shì yǐ bì zhǔ shàng ér qū yú sī mén zhě, bù xiǎn yú guān jué, bì zhòng yú wài quán yǐ. jīn rén zhǔ bù hé cān yàn ér xíng zhū, bù dài jiàn gōng ér jué lù, gù fǎ shù zhī shì ān néng méng sǐ wáng ér jìn qí shuō? jiān xié zhī chén ān kěn chéng lì ér tuì qí shēn? gù zhǔ shàng yù bēi, sī mén yì zūn.
凡當塗者之於人主也,希不信愛也,又且習故。若夫即主心,同乎好惡,因其所自進也。官爵貴重,朋黨又眾,而一國為之訟。則法術之士欲幹上者,非有所信愛之親,習故之澤也,又將以法術之言矯人主阿辟之心,是與人主相反也。處勢卑賤,無黨孤特。夫以疏遠與近愛信爭,其數不勝也;以新旅與習故爭,其數不勝也;以反主意與同好惡爭,其數不勝也;以輕賤與貴重爭,其數不勝也;以一口與一國爭,其數不勝也。法術之士操五不勝之勢,以歲數而又不得見;當塗之人乘五勝之資,而旦暮獨說於前。故法術之士奚道得進,而人主奚時得悟乎?故資必不勝而勢不兩存,法術之士焉得不危?其可以罪過誣者,以公法而誅之;其不可被以罪過者,以私劍而窮之。是明法術而逆主上者,不戮於吏誅,必死於私劍矣。朋黨比周以弊主,言曲以使私者,必信於重人矣。故其可以攻伐借者,以官爵貴之;其不可藉以美名者,以外權重之之。是以弊主上而趨於私門者,不顯於官爵,必重於外權矣。今人主不合參驗而行誅,不待見功而爵祿,故法術之士安能蒙死亡而進其說?奸邪之臣安肯乘利而退其身?故主上愈卑,私門益尊。
fū yuè suī guó fù bīng qiáng, zhōng guó zhī zhǔ jiē zhī wú yì yú jǐ yě, yuē:" fēi wú suǒ de zhì yě." jīn yǒu guó zhě suī dì guǎng rén zhòng, rán ér rén zhǔ yōng bì, dà chén zhuān quán, shì guó wèi yuè yě. zhì bù lèi yuè, ér bù zhì bù lèi qí guó, bù chá qí lèi zhě yě. rén zhī suǒ yǐ wèi qí wáng zhě, fēi dì yǔ chéng wáng yě, lǚ shì fú zhì ér tián shì yòng zhī suǒ yǐ wèi jìn wáng zhě, yì fēi dì yǔ chéng wáng yě, jī shì bù zhì ér liù qīng zhuān zhī yě. jīn dà chén zhí bǐng dú duàn, ér shàng fú zhī shōu, shì rén zhǔ bù míng yě. yǔ sǐ rén tóng bìng zhě, bù kě shēng yě yǔ wáng guó tóng shì zhě, bù kě cún yě. jīn xí jī yú qí jìn, yù guó ān cún, bù kě de yě.
夫越雖國富兵強,中國之主皆知無益於己也,曰:"非吾所得制也。"今有國者雖地廣人眾,然而人主壅蔽,大臣專權,是國為越也。智不類越,而不智不類其國,不察其類者也。人之所以謂齊亡者,非地與城亡也,呂氏弗制而田氏用之;所以謂晉亡者,亦非地與城亡也,姬氏不制而六卿專之也。今大臣執柄獨斷,而上弗知收,是人主不明也。與死人同病者,不可生也;與亡國同事者,不可存也。今襲跡於齊、晉,欲國安存,不可得也。
fán fǎ shù zhī nán xíng yě, bù dú wàn chéng, qiān shèng yì rán. rén zhǔ zhī zuǒ yòu bù bì zhì yě, rén zhǔ yú rén yǒu suǒ zhì ér tīng zhī, yīn yǔ zuǒ yòu lùn qí yán, shì yǔ yú rén lùn zhì yě rén zhǔ zhī zuǒ yòu bù bì xián yě, rén zhǔ yú rén yǒu suǒ xián ér lǐ zhī, yīn yǔ zuǒ yòu lùn qí xíng, shì yǔ bù xiào lùn xián yě. zhì zhě jué cè yú yú rén, xián shì chéng xíng yú bù xiào, zé xián zhì zhī shì xiū ér rén zhǔ zhī lùn bèi yǐ. rén chén zhī yù de guān zhě, qí xiū shì qiě yǐ jīng jié gù shēn, qí zhì shì qiě yǐ zhì biàn jìn yè. qí xiū shì bù néng yǐ huò lù shì rén, shì qí jīng jié ér gèng bù néng yǐ wǎng fǎ wèi zhì, zé xiū zhì zhī shì bù shì zuǒ yòu bù tīng qǐng yè yǐ. rén zhǔ zhī zuǒ yòu, xíng fēi bó yí yě, qiú suǒ bù dé, huò lù bù zhì, zé jīng biàn zhī gōng xī, ér huǐ wū zhī yán qǐ yǐ. zhì biàn zhī gōng zhì yú jìn xí, jīng jié zhī xíng jué yú huǐ yù, zé xiū zhì zhī lì fèi, zé rén zhǔ zhī míng sāi yǐ. bù yǐ gōng fá jué zhì xíng, bù yǐ cān wǔ shěn zuì guò, ér tīng zuǒ yòu jìn xí zhī yán, zé wú néng zhī shì zài tíng, ér yú wū zhī lì chù guān yǐ.
凡法術之難行也,不獨萬乘,千乘亦然。人主之左右不必智也,人主於人有所智而聽之,因與左右論其言,是與愚人論智也;人主之左右不必賢也,人主於人有所賢而禮之,因與左右論其行,是與不肖論賢也。智者決策於愚人,賢士程行於不肖,則賢智之士羞而人主之論悖矣。人臣之欲得官者,其修士且以精潔固身,其智士且以治辯進業。其修士不能以貨賂事人,恃其精潔而更不能以枉法為治,則修智之士不事左右、不聽請謁矣。人主之左右,行非伯夷也,求索不得,貨賂不至,則精辯之功息,而毀誣之言起矣。治辯之功制於近習,精潔之行決於毀譽,則修智之吏廢,則人主之明塞矣。不以功伐決智行,不以叄伍審罪過,而聽左右近習之言,則無能之士在廷,而愚污之吏處官矣。
wàn chéng zhī huàn, dà chén tài zhòng qiān shèng zhī huàn, zuǒ yòu tài xìn cǐ rén zhǔ zhī suǒ gōng huàn yě. qiě rén chén yǒu dà zuì, rén zhǔ yǒu dà shī, chén zhǔ zhī lì yǔ xiāng yì zhě yě. hé yǐ míng zhī zāi? yuē: zhǔ lì zài yǒu néng ér rèn guān, chén lì zài wú néng ér dé shì zhǔ lì zài yǒu láo ér jué lù, chén lì zài wú gōng ér fù guì zhǔ lì zài háo jié shǐ néng, chén lì zài péng dǎng yòng sī. shì yǐ guó dì xuē ér sī jiā fù, zhǔ shàng bēi ér dà chén zhòng. gù zhǔ shī shì ér chén dé guó, zhǔ gèng chēng fān chén, ér xiāng shì pōu fú. cǐ rén chén zhī suǒ yǐ jué zhǔ biàn sī yě. gù dāng yě zhī zhòng chén, zhǔ biàn shì ér dé gù chǒng zhě, shí wú èr sān. shì qí gù hé yě? rén chén zhī zuì dà yě. chén yǒu dà zuì zhě, qí xíng qī zhǔ yě, qí zuì dāng sǐ wáng yě. zhì shì zhě yuǎn jiàn ér wèi yú sǐ wáng, bì bù cóng zhòng rén yǐ xián shì zhě xiū lián ér xiū yǔ jiān chén qī qí zhǔ, bì bù cóng zhòng chén yǐ, shì dāng tú zhě tú shǔ, fēi yú ér bù zhī huàn zhě, bì wū ér bù bì jiān zhě yě. dà chén xié yú wū zhī rén, shàng yǔ zhī qī zhǔ, xià yǔ zhī shōu lì qīn yú, péng dǎng bǐ zhōu, xiāng yǔ yī kǒu, huò zhǔ bài fǎ, yǐ luàn shì mín, shǐ guó jiā wēi xuē, zhǔ shàng láo rǔ, cǐ dà zuì yě. chén yǒu dà zuì ér zhǔ fú jìn, cǐ dà shī yě. shǐ qí zhǔ yǒu dà shī yú shàng, chén yǒu dà zuì yú xià, suǒ guó zhī bù wáng zhě, bù kě de yě.
萬乘之患,大臣太重;千乘之患,左右太信;此人主之所公患也。且人臣有大罪,人主有大失,臣主之利與相異者也。何以明之哉?曰:主利在有能而任官,臣利在無能而得事;主利在有勞而爵祿,臣利在無功而富貴;主利在豪傑使能,臣利在朋黨用私。是以國地削而私家富,主上卑而大臣重。故主失勢而臣得國,主更稱蕃臣,而相室剖符。此人臣之所以譎主便私也。故當也之重臣,主變勢而得固寵者,十無二三。是其故何也?人臣之罪大也。臣有大罪者,其行欺主也,其罪當死亡也。智士者遠見而畏於死亡,必不從重人矣;賢士者修廉而羞與奸臣欺其主,必不從重臣矣,是當塗者徒屬,非愚而不知患者,必污而不避奸者也。大臣挾愚污之人,上與之欺主,下與之收利侵漁,朋黨比周,相與一口,惑主敗法,以亂士民,使國家危削,主上勞辱,此大罪也。臣有大罪而主弗禁,此大失也。使其主有大失於上,臣有大罪於下,索國之不亡者,不可得也。