yú shū yuē nǎi tóng lǜ dù liàng héng, suǒ yǐ qí yuǎn jìn, lì mín xìn yě. zì fú xī huà bā guà, yóu shù qǐ, zhì huáng dì yáo shùn ér dà bèi. sān dài jī gǔ, fǎ dù zhāng yān. zhōu shuāi guān shī, kǒng zǐ chén hòu wáng zhī fǎ, yuē: jǐn quán liàng, shěn fǎ dù, xiū fèi guān, jǔ yì mín, sì fāng zhī zhèng xíng yǐ. hàn xìng, běi píng hóu zhāng cāng shǒu lǜ lì shì, xiào wǔ dì shí lè guān kǎo zhèng. zhì yuán shǐ zhōng, wáng mǎng bǐng zhèng, yù yào míng yù, zhēng tiān xià tōng zhī zhōng lǜ zhě bǎi yú rén, shǐ xī hé liú xīn děng diǎn lǐng tiáo zòu, yán zhī zuì xiáng. gù shān qí wěi cí, qǔ zhèng yì zhe yú piān.
《虞書》曰「乃同律度量衡」,所以齊遠近,立民信也。自伏羲畫八卦,由數起,至黃帝、堯、舜而大備。三代稽古,法度章焉。周衰官失,孔子陳後王之法,曰:「謹權量,審法度,修廢官,舉逸民,四方之政行矣。」漢興,北平侯張蒼首律歷事,孝武帝時樂官考正。至元始中,王莽秉政,欲耀名譽,征天下通知鐘律者百餘人,使羲和劉歆等典領條奏,言之最詳。故刪其偽辭,取正義著於篇。
yī yuē bèi shù, èr yuē hé shēng, sān yuē shěn dù, sì yuē jiā liàng, wǔ yuē quán héng. cān wǔ yǐ biàn, cuò zōng qí shù, jī zhī yú gǔ jīn, xiào zhī yú qì wù, hé zhī yú xīn ěr, kǎo zhī yú jīng chuán, xián dé qí shí, mí bù xié tóng.
一曰備數,二曰和聲,三曰審度,四曰嘉量,五曰權衡。參五以變,錯綜其數,稽之於古今,效之於氣物,和之於心耳,考之於經傳,鹹得其實,靡不協同。
shù zhě, yī shí bǎi qiān wàn yě, suǒ yǐ suàn shù shì wù, shùn xìng mìng zhī lǐ yě. shū yuē: xiān qí suàn mìng. běn qǐ yú huáng zhōng zhī shù, shǐ yú yī ér sān zhī, sān sān jī zhī, lì shí èr chén zhī shù, shí yǒu qī wàn qī qiān yī bǎi sì shí qī, ér wǔ shù bèi yǐ. qí suàn fǎ yòng zhú, jìng yī fēn, zhǎng liù cùn, èr bǎi qī shí yī méi ér chéng liù gū, wèi yī wò. jìng xiàng gān lǜ huáng zhōng zhī yī, ér zhǎng xiàng kūn lǚ lín zhōng zhī zhǎng. qí shù yǐ yì dà yǎn zhī shù wǔ shí, qí yòng sì shí jiǔ, chéng yáng liù yáo, dé zhōu liú liù xū zhī xiàng yě. fū tuī lì shēng lǜ zhì qì, guī huán jǔ fāng, quán zhòng héng píng, zhǔn shéng jiā liàng, tàn zé suǒ yǐn, gōu shēn zhì yuǎn, mò bù yòng yān. dù zhǎng duǎn zhě bù shī háo lí, liàng duō shǎo zhě bù shī guī cuō, quán qīng zhòng zhě bù shī shǔ lèi. jì yú yī, xié yú shí, zhǎng yú bǎi, dà yú qiān, yǎn qiān wàn, qí fǎ zài suàn shù. xuān yú tiān xià, xiǎo xué shì zé. zhí zài tài shǐ, xī hé zhǎng zhī.
數者,一、十、百、千、萬也,所以算數事物,順性命之理也。《書》曰:「先其算命。」本起於黃鐘之數,始於一而三之,三三積之,歷十二辰之數,十有七萬七千一百四十七,而五數備矣。其算法用竹,徑一分,長六寸,二百七十一枚而成六觚,為一握。徑象乾律黃鐘之一,而長象坤呂林鐘之長。其數以《易》大衍之數五十,其用四十九,成陽六爻,得周流六虛之象也。夫推歷生律制器,規圜矩方,權重衡平,準繩嘉量,探賾索隱,鈎深至遠,莫不用焉。度長短者不失毫釐,量多少者不失圭撮,權輕重者不失黍累。紀於一,協於十,長於百,大於千,衍千萬,其法在算術。宣於天下,小學是則。職在太史,羲和掌之。
shēng zhě, gōng shāng jiǎo zhēng yǔ yě. suǒ yǐ zuò lè zhě, xié bā yīn, dàng dí rén zhī xié yì, quán qí zhèng xìng, yí fēng yì sú yě. bā yīn: tǔ yuē xūn, páo yuē shēng, pí yuē gǔ, zhú yuē guǎn, sī yuē xián, shí yuē qìng, jīn yuē zhōng, mù yuē zhù. wǔ shēng hé, bā yīn xié, ér lè chéng. shāng zhī wèi yán zhāng yě, wù chéng shú kě zhāng dù yě. jiǎo, chù yě, wù chù dì ér chū, dài máng jiǎo yě. gōng, zhōng yě, jū zhōng yāng, chàng sì fāng, chàng shǐ shī shēng, wèi sì shēng gāng yě. zhēng, zhǐ yě, wù shèng dà ér fán zhǐ yě. yǔ, yǔ yě, wù jù zāng, yǔ fù zhī dì. fū shēng zhě, zhōng yú gōng, chù yú jiǎo, zhǐ yú zhēng, zhāng yú shāng, yǔ yú yǔ, gù sì shēng wèi gōng jì yě. xié zhī wǔ xíng, zé jiǎo wèi mù, wǔ cháng wèi rén, wǔ shì wèi mào. shāng wèi jīn, wèi yì, wèi yán zhēng wèi huǒ, wèi lǐ, wèi shì yǔ wèi shuǐ, wèi zhì, wèi tīng gōng wèi tǔ, wèi xìn, wèi sī. yǐ jūn chén mín shì wù yán zhī, zé gōng wèi jūn, shāng wèi chén, jiǎo wèi mín, zhēng wèi shì, yǔ wèi wù. chàng hè yǒu xiàng, gù yán jūn chén wèi shì zhī tǐ yě.
聲者,宮、商、角、徵、羽也。所以作樂者,諧八音,蕩滌人之邪意,全其正性,移風易俗也。八音:土曰塤,匏曰笙,皮曰鼓,竹曰管,絲曰弦,石曰磬,金曰鍾,木曰祝。五聲和,八音諧,而樂成。商之為言章也,物成孰可章度也。角,觸也,物觸地而出,戴芒角也。宮,中也,居中央,暢四方,唱始施生,為四聲綱也。徵,祉也,物盛大而繁祉也。羽,宇也,物聚臧,宇覆之地。夫聲者,中於宮,觸於角,祉於徵,章於商,宇於羽,故四聲為宮紀也。協之五行,則角為木,五常為仁,五事為貌。商為金,為義,為言;徵為火,為禮,為視;羽為水,為智,為聽;宮為土,為信,為思。以君、臣、民、事、物言之,則宮為君,商為臣,角為民,徵為事,羽為物。唱和有象,故言君臣位事之體也。
wǔ shēng wèi běn, shēng yú huáng zhǒng zhī lǜ. jiǔ cùn wèi gōng, huò sǔn huò yì, yǐ dìng shāng jiǎo zhēng yǔ. jiǔ liù xiāng shēng, yīn yáng zhī yīng yě. lǜ shí yǒu èr, yáng liù wèi lǜ, yīn liù wèi lǚ. lǜ yǐ tǒng qì lèi wù, yī yuē huáng zhōng, èr yuē tài zú, sān yuē gū xǐ, sì yuē ruí bīn, wǔ yuē yí zé, liù yuē wáng shè. lǚ yǐ lǚ yáng xuān qì, yī yuē lín zhōng, èr yuē nán lǚ, sān yuē yīng zhōng, sì yuē dà lǚ, wǔ yuē jiā zhōng, liù yuē zhōng lǚ. yǒu sān tǒng zhī yì yān. qí chuán yuē, huáng dì zhī suǒ zuò yě. huáng dì shǐ líng lún zì dà xià zhī xī, kūn lún zhī yīn, qǔ zhú zhī jiě gǔ, shēng qí qiào hòu jūn zhě, duàn liǎng jié jiān ér chuī zhī, yǐ wèi huáng zhōng zhī gōng. zhì shí èr tǒng yǐ tīng fèng zhī míng, qí xióng míng wèi liù, cí míng yì liù, bǐ huáng zhōng zhī gōng, ér jiē kě yǐ shēng zhī, shì wèi lǜ běn. zhì zhì zhī shì, tiān dì zhī qì hé yǐ shēng fēng tiān dì zhī fēng qì zhèng, shí èr lǜ dìng.
五聲為本,生於黃種之律。九寸為宮,或損或益,以定商、角、徵、羽。九六相生,陰陽之應也。律十有二,陽六為律,陰六為呂。律以統氣類物,一曰黃鐘,二曰太族,三曰姑洗,四曰蕤賓,五曰夷則,六曰亡射。呂以旅陽宣氣,一曰林鐘,二曰南呂,三曰應鐘,四曰大呂,五曰夾鍾,六曰中呂。有三統之義焉。其傳曰,黃帝之所作也。黃帝使泠綸自大夏之西,崑崙之陰,取竹之解谷,生其竅厚均者,斷兩節間而吹之,以為黃鐘之宮。制十二筒以聽鳳之鳴,其雄鳴為六,雌鳴亦六,比黃鐘之宮,而皆可以生之,是為律本。至治之世,天地之氣合以生風;天地之風氣正,十二律定。
huáng zhōng: huáng zhě, zhōng zhī sè, jūn zhī fú yě zhōng zhě, zhǒng yě. tiān zhī zhōng shù wǔ, wǔ wèi shēng, shēng shàng gōng, wǔ shēng mò dà yān. dì zhī zhōng shù liù, liù wèi lǜ, lǜ yǒu xíng yǒu sè, sè shàng huáng, wǔ sè mò shèng yān. gù yáng qì shī zhǒng yú huáng quán, zī méng wàn wù, wèi liù qì yuán yě. yǐ huáng sè míng yuán qì lǜ zhě, zhe gōng shēng yě. gōng yǐ jiǔ chàng liù, biàn dòng bù jū, zhōu liú liù xū. shǐ yú zi, zài shí yī yuè. dà lǚ: lǚ, lǚ yě, yán yīn dà, lǚ zhù huáng zhōng xuān qì ér yá wù yě. wèi yú chǒu, zài shí èr yuè. tài zú: zú, zòu yě, yán yáng qì dà, zòu dì ér dá wù yě. wèi yú yín, zài zhēng yuè, jiā zhōng: yán yīn jiā zhù tài zú xuān sì fāng zhī qì ér chū zhǒng wù yě. wèi yú mǎo, zài èr yuè. gū xǐ: xǐ, jié yě, yán yáng qì xǐ wù gū hào zhī yě. wèi yú chén, zài sān yuè. zhōng lǚ: yán wēi yīn shǐ qǐ wèi chéng, zhe yú qí zhōng lǚ zhù gū xǐ xuān qì qí wù yě. wèi yú sì, zài sì yuè. ruí bīn: ruí, jì yě bīn, dǎo yě, yán yáng shǐ dǎo yīn qì shǐ jì yǎng wù yě. wèi yú wǔ, zài wǔ yuè. lín zhōng: lín, jūn yě, yán yīn qì shòu rèn, zhù ruí bīn jūn zhǔ zhǒng wù shǐ zhǎng dà mào shèng yě. wèi yú wèi, zài liù yuè. yí zé: zé, fǎ yě, yán yáng qì zhèng fǎ dù, ér shǐ yīn qì yí dāng shāng zhī wù yě. wèi yú shēn, zài qī yuè. nán lǚ: nán, rèn yě, yán yīn qì lǚ zhù yí zé rèn chéng wàn wù yě. wèi yú yǒu, zài bā yuè. wáng shè: shè, yàn yě, yán yáng qì jiū wù, ér shǐ yīn qì bì bō luò zhī, zhōng ér fù shǐ, wáng yàn yǐ yě. wèi yú xū, zài jiǔ yuè. yīng zhōng: yán yīn qì yīng wáng xiè, gāi zāng wàn wù ér zá yáng ài zhǒng yě. wèi yú hài, zài shí yuè.
黃鐘:黃者,中之色,君之服也;鍾者,種也。天之中數五,五為聲,聲上宮,五聲莫大焉。地之中數六,六為律,律有形有色,色上黃,五色莫盛焉。故陽氣施種於黃泉,孳萌萬物,為六氣元也。以黃色名元氣律者,著宮聲也。宮以九唱六,變動不居,周流六虛。始於子,在十一月。大呂:呂,旅也,言陰大,旅助黃鐘宣氣而牙物也。位於丑,在十二月。太族:族,奏也,言陽氣大,奏地而達物也。位於寅,在正月,夾鍾:言陰夾助太族宣四方之氣而出種物也。位於卯,在二月。姑洗:洗,潔也,言陽氣洗物辜浩之也。位於辰,在三月。中呂:言微陰始起未成,著於其中旅助姑洗宣氣齊物也。位於巳,在四月。蕤賓:蕤,繼也;賓,導也,言陽始導陰氣使繼養物也。位於午,在五月。林鐘:林,君也,言陰氣受任,助蕤賓君主種物使長大茂盛也。位於未,在六月。夷則:則,法也,言陽氣正法度,而使陰氣夷當傷之物也。位於申,在七月。南呂:南,任也,言陰氣旅助夷則任成萬物也。位於酉,在八月。亡射:射,厭也,言陽氣究物,而使陰氣畢剝落之,終而復始,亡厭已也。位於戌,在九月。應鐘:言陰氣應亡謝,該臧萬物而雜陽閡種也。位於亥,在十月。
sān tǒng zhě, tiān shī, dì huà, rén shì zhī jì yě. shí yī yuè, gān zhī chū jiǔ, yáng qì fú yú dì xià, shǐ zhe wèi yī, wàn wù méng dòng, zhōng yú tài yīn, gù huáng zhōng wèi tiān tǒng, lǜ zhǎng jiǔ cùn. jiǔ zhě, suǒ yǐ jiū jí zhōng hé, wèi wàn wù yuán yě. yì yuē: lì tiān zhī dào, yuē yīn yǔ yáng. liù yuè, kūn zhī chū liù, yīn qì shòu rèn yú tài yáng, jì yǎng huà róu, wàn wù shēng zhǎng, mào zhī yú wèi, lìng zhǒng gāng qiáng dà, gù lín zhōng wèi dì tǒng, lǜ zhǎng liù cùn. liù zhě, suǒ yǐ hán yáng zhī shī, mào zhī yú liù hé zhī nèi, lìng gāng róu yǒu tǐ yě lì dì zhī dào, yuē róu yǔ gāng. gān zhī tài shǐ, kūn zuò chéng wù. zhēng yuè, gān zhī jiǔ sān, wàn wù dì tōng, zú chū yú yín, rén fèng ér chéng zhī, rén yǐ yǎng zhī, yì yǐ xíng zhī, lìng shì wù gè dé qí lǐ. yín, mù yě, wèi rén qí shēng, shāng yě, wèi yì. gù tài zú wèi rén tǒng, lǜ zhǎng bā cùn, xiàng bā guà, mì xì shì zhī suǒ yǐ shùn tiān dì, tōng shén míng, lèi wàn wù zhī qíng yě. lì rén zhī dào, rì rén yǔ yì. zài tiān chéng xiàng, zài dì chéng xíng. hòu yǐ cái chéng tiān dì zhī dào, fǔ xiāng tiān dì zhī yí, yǐ zuǒ yòu mín. cǐ sān lǜ zhī wèi yǐ, shì wèi sān tǒng.
三統者,天施,地化,人事之紀也。十一月,「乾」之初九,陽氣伏於地下,始著為一,萬物萌動,鍾於太陰,故黃鐘為天統,律長九寸。九者,所以究極中和,為萬物元也。《易》曰:「立天之道,曰陰與陽。」六月,「坤」之初六,陰氣受任於太陽,繼養化柔,萬物生長,茂之於未,令種剛強大,故林鐘為地統,律長六寸。六者,所以含陽之施,茂之於六合之內,令剛柔有體也「立地之道,曰柔與剛。」「『乾』知太始,『坤』作成物。」正月,「乾」之九三,萬物棣通,族出於寅,人奉而成之,仁以養之,義以行之,令事物各得其理。寅,木也,為仁;其聲,商也,為義。故太族為人統,律長八寸,象八卦,宓戲氏之所以順天地,通神明,類萬物之情也。「立人之道,日仁與義。」「在天成象,在地成形。」「後以裁成天地之道,輔相天地之宜,以左右民。」此三律之謂矣,是為三統。
qí yú sān zhèng yě, huáng zhōng, zi, wèi tiān zhèng lín zhōng, wèi zhī chōng chǒu, wèi dì zhèng tài zú, yín, wèi rén zhèng. sān zhèng zhèng shǐ, shì yǐ dì zhèng shì qí shǐ niǔ yú yáng dōng běi chǒu wèi. yì yuē dōng běi sàng péng, nǎi zhōng yǒu qìng, dá yīng zhī dào yě. jí huáng zhōng wèi gōng, zé tài zú gū xǐ lín zhōng nán lǚ jiē yǐ zhèng shēng yīng, wú yǒu hū wēi, bù fù yǔ tā lǜ wèi yì zhě, tóng xīn yī tǒng zhī yì yě. fēi huáng zhōng ér tā lǜ, suī dāng qí yuè zì gōng zhě, zé qí hé yīng zhī lǜ yǒu kòng jī hū wēi, bù dé qí zhèng. cǐ huáng zhōng zhì zūn, wáng yǔ bìng yě.
其於三正也,黃鐘,子,為天正;林鐘,未之沖丑,為地正;太族,寅,為人正。三正正始,是以地正適其始紐於陽東北丑位。《易》曰「東北喪朋,乃終有慶」,答應之道也。及黃鐘為宮,則太族、姑洗、林鐘、南呂皆以正聲應,無有忽微,不復與它律為役者,同心一統之義也。非黃鐘而它律,雖當其月自宮者,則其和應之律有空積忽微,不得其正。此黃鐘至尊,亡與並也。
yì yuē: cān tiān liǎng dì ér yǐ shù. tiān zhī shù shǐ yú yī, zhōng yú èr shí yǒu wǔ. qí yì jì zhī yǐ sān, gù zhì yī de sān yòu èr shí wǔ fēn zhī liù, fán èr shí wǔ zhì, zhōng tiān zhī shù, dé bā shí yī, yǐ tiān dì wǔ wèi zhī hé zhōng yú shí zhě chéng zhī, wèi bā bǎi yī shí fēn, yīng lì yī tǒng qiān wǔ bǎi sān shí jiǔ suì zhī zhāng shù, huáng zhōng zhī shí yě. yáo cǐ zhī yì, qǐ shí èr lǜ zhī zhōu jìng. dì zhī shù shǐ yú èr, zhōng yú sān shí. qí yì jì zhī yǐ liǎng, gù zhì yī de èr, fán sān shí zhì, zhōng dì zhī shù, dé liù shí, yǐ dì zhōng shù liù chéng zhī, wèi sān bǎi liù shí fēn, dāng qī zhī rì, lín zhōng zhī shí. rén zhě, jì tiān shùn dì, xù qì chéng wù, tǒng bā guà, diào bā fēng, lǐ bā zhèng, zhèng bā jié, xié bā yīn, wǔ bā yì, jiān bā fāng, bèi bā huāng, yǐ zhōng tiān dì zhī gōng, gù bā bā liù shí sì. qí yì jí tiān dì zhī biàn, yǐ tiān dì wǔ wèi zhī hé zhōng yú shí zhě chéng zhī, wèi liù bǎi sì shí fēn, yǐ yīng liù shí sì guà, dà zú zhī shí yě. shū yuē: tiān gōng rén qí dài zhī. tiān jiān dì, rén zé tiān, gù yǐ wǔ wèi zhī hé chéng yān, wéi tiān wèi dà, wéi yáo zé zhī zhī xiàng yě. dì yǐ zhōng shù chéng zhě, yīn dào lǐ nèi, zài zhōng kuì zhī xiàng yě. sān tǒng xiāng tōng, gù huáng zhōng lín zhōng tài zú lǜ zhǎng jiē quán cùn ér wáng yú fēn yě.
《易》曰:「參天兩地而倚數。」天之數始於一,終於二十有五。其義紀之以三,故置一得三又二十五分之六,凡二十五置,終天之數,得八十一,以天地五位之合終於十者乘之,為八百一十分,應歷一統千五百三十九歲之章數,黃鐘之實也。繇此之義,起十二律之周徑。地之數始於二,終於三十。其義紀之以兩,故置一得二,凡三十置,終地之數,得六十,以地中數六乘之,為三百六十分,當期之日,林鐘之實。人者,繼天順地,序氣成物,統八卦,調八風,理八政,正八節,諧八音,舞八佾,監八方,被八荒,以終天地之功,故八八六十四。其義極天地之變,以天地五位之合終於十者乘之,為六百四十分,以應六十四卦,大族之實也。《書》曰:「天功人其代之。」天兼地,人則天,故以五位之合乘焉,「唯天為大,唯堯則之」之象也。地以中數乘者,陰道理內,在中饋之象也。三統相通,故黃鐘、林鐘、太族律長皆全寸而亡余分也。
tiān zhī zhōng shù wǔ, dì zhī zhōng shù liù, ér èr zhě wèi hé. liù wèi xū, wǔ wèi shēng, zhōu liú yú liù xū. xū zhě, yáo lǜ fū yīn yáng, dēng jiàng yùn xíng, liè wèi shí èr, ér lǜ lǚ hé yǐ. tài jí yuán qì, hán sān wèi yī. jí, zhōng yě. yuán, shǐ yě. xíng yú shí èr chén, shǐ dòng yú zi. cān zhī yú chǒu, dé sān. yòu cān zhī yú yín, dé jiǔ. yòu cān zhī yú mǎo, dé èr shí qī. yòu cān zhī yú chén, dé bā shí yī. yòu cān zhī yú sì, dé èr bǎi sì shí sān. yòu cān zhī yú wǔ, dé qī bǎi èr shí jiǔ. yòu cān zhī yú wèi, dé èr qiān yī bǎi bā shí qī. yòu cān zhī yú shēn, dé liù qiān wǔ bǎi liù shí yī. yòu cān zhī yú yǒu, dé wàn jiǔ qiān liù bǎi bā shí sān. yòu cān zhī yú xū, dé wǔ wàn jiǔ qiān sì shí jiǔ. yòu cān zhī yú hài, dé shí qī wàn qī qiān yī bǎi sì shí qī. cǐ yīn yáng hé dé, qì zhōng yú zi, huà shēng wàn wù zhě yě. gù zī méng yú zi, niǔ yá yú chǒu, yǐn dá yú yín, mào máo yú mǎo, zhèn měi yú chén, yǐ shèng yú sì, è bù yú wǔ, mèi ài yú wèi, shēn jiān yú shēn, liú shú yú yǒu, bì rù yú xū, gāi ài yú hài. chū jiǎ yú jiǎ, fèn yà yú yǐ, míng bǐng yú bǐng, dà shèng yú dīng, fēng mào yú wù, lǐ jì yú jǐ, liǎn gèng yú gēng, xī xīn yú xīn, huái rèn yú rén, chén kuí yú guǐ. gù yīn yáng zhī shī huà, wàn wù zhī zhōng shǐ, jì lèi lǚ yú lǜ lǚ, yòu jīng lì yú rì chén, ér biàn huà zhī qíng kě jiàn yǐ.
天之中數五,地之中數六,而二者為合。六為虛,五為聲,周流於六虛。虛者,爻律夫陰陽,登降運行,列為十二,而律呂和矣。太極元氣,函三為一。極,中也。元,始也。行於十二辰,始動於子。參之於丑,得三。又參之於寅,得九。又參之於卯,得二十七。又參之於辰,得八十一。又參之於巳,得二百四十三。又參之於午,得七百二十九。又參之於未,得二千一百八十七。又參之於申,得六千五百六十一。又參之於酉,得萬九千六百八十三。又參之於戌,得五萬九千四十九。又參之於亥,得十七萬七千一百四十七。此陰陽合德,氣鍾於子,化生萬物者也。故孳萌於子,紐牙於丑,引達於寅,冒茆於卯,振美於辰,已盛於巳,咢布於午,昧曖於未,申堅於申,留孰於酉,畢入於戌,該閡於亥。出甲於甲,奮軋於乙,明炳於丙,大盛於丁,豐茂於戊,理紀於己,斂更於庚,悉新於辛,懷任於壬,陳揆於癸。故陰陽之施化,萬物之終始,既類旅於律呂,又經歷於日辰,而變化之情可見矣。
yù héng biāo jiàn, tiān zhī gāng yě rì yuè chū chán, xīng zhī jì yě. gāng jì zhī jiāo, yǐ yuán shǐ zào shè, hé lè yòng yān. lǜ lǚ chàng hè, yǐ yù shēng chéng huà, gē zòu yòng yān. zhǐ gù qǔ xiàng, rán hòu yīn yáng wàn wù mí bù tiáo chàng gāi chéng. gù yǐ chéng zhī shù cǔn gāi zhī jī rú fǎ wèi yī cùn, zé huáng zhōng zhī zhǎng yě. cān fēn sǔn yī, xià shēng lín zhōng. cān fēn lín zhōng yì yī, shàng shēng tài zú. cān fēn tài zú sǔn yī, xià shēng nán lǚ. cān fēn nán lǚ yì yī, shàng shēng gū xǐ. cān fēn gū xǐ sǔn yī, xià shēng yīng zhōng. cān fēn yīng zhōng yì yī, shàng shēng ruí bīn. cān fēn ruí bīn sǔn yī, xià shēng dà lǚ. cān fēn dà lǚ yì yī, shàng shēng yí zé. cān fēn yí zé sǔn yī, xià shēng jiā zhōng. cān fēn jiā zhōng yì yī, shàng shēng wáng shè. cān fēn wáng shè sǔn yī, xià shēng zhōng lǚ. yīn yáng xiāng shēng, zì huáng zhōng shǐ ér zuǒ xuán, bā bā wèi wǔ. qí fǎ jiē yòng tóng. zhí zài dà lè, tài cháng zhǎng zhī.
玉衡杓建,天之綱也;日月初躔,星之紀也。綱紀之交,以原始造設,合樂用焉。律呂唱和,以育生成化,歌奏用焉。指顧取象,然後陰陽萬物靡不條鬯該成。故以成之數忖該之積如法為一寸,則黃鐘之長也。參分損一,下生林鐘。參分林鐘益一,上生太族。參分太族損一,下生南呂。參分南呂益一,上生姑洗。參分姑洗損一,下生應鐘。參分應鐘益一,上生蕤賓。參分蕤賓損一,下生大呂。參分大呂益一,上生夷則。參分夷則損一,下生夾鍾。參分夾鍾益一,上生亡射。參分亡射損一,下生中呂。陰陽相生,自黃鐘始而左旋,八八為伍。其法皆用銅。職在大樂,太常掌之。
dù zhě, fēn cùn chǐ zhàng yǐn yě, suǒ yǐ dù zhǎng duǎn yě. běn qǐ huáng zhōng zhī zhǎng. yǐ zi gǔ jù shǔ zhōng zhě, yī shǔ zhī guǎng, dù zhī jiǔ shí fēn, huáng zhōng zhī zhǎng. yī wèi yī fēn, shí fēn wèi cùn, shí cùn wèi chǐ, shí chǐ wèi zhàng, shí zhàng wèi yǐn, ér wǔ dù shěn yǐ. qí fǎ yòng tóng, gāo yī cùn, guǎng èr cùn, zhǎng yī zhàng, ér fēn cùn chǐ zhàng cún yān. yòng zhú wèi yǐn, gāo yī fēn, guǎng liù fēn, zhǎng shí zhàng, qí fāng fǎ jǔ, gāo guǎng zhī shù, yīn yáng zhī xiàng yě. fēn zhě, zì sān wēi ér chéng zhe, kě fēn bié yě. cùn zhě, cǔn yě. chǐ zhě, huò yě. zhàng zhě, zhāng yě. yǐn zhě, xìn yě. fū dù zhě, bié yú fēn, cǔn yú cùn, huò chǐ, zhāng yú zhàng, xìn yú yǐn. yǐn zhě, xìn tiān xià yě. zhí zài nèi guān, tíng wèi zhǎng zhī.
度者,分、寸、尺、丈、引也,所以度長短也。本起黃鐘之長。以子谷秬黍中者,一黍之廣,度之九十分,黃鐘之長。一為一分,十分為寸,十寸為尺,十尺為丈,十丈為引,而五度審矣。其法用銅,高一寸,廣二寸,長一丈,而分、寸、尺、丈存焉。用竹為引,高一分,廣六分,長十丈,其方法矩,高廣之數,陰陽之象也。分者,自三微而成著,可分別也。寸者,忖也。尺者,蒦也。丈者,張也。引者,信也。夫度者,別於分,忖於寸,蒦尺,張於丈,信於引。引者,信天下也。職在內官,廷尉掌之。
liàng zhě, yuè hé shēng dǒu hú yě, suǒ yǐ liàng duō shǎo yě. běn qǐ yú huáng zhōng zhī yuè, yòng dù shù shěn qí róng, yǐ zi gǔ jù shǔ zhōng zhě qiān yǒu èr bǎi shí qí yuè, yǐ jǐng shuǐ zhǔn qí gài. hé yuè wèi hé, shí hé wèi shēng, shí shēng wèi dòu, shí dòu wèi hú, ér wǔ liàng jiā yǐ. qí fǎ yòng tóng, fāng chǐ ér huán qí wài, páng yǒu tiāo yān. qí shàng wèi hú, qí xià wèi dòu. zuǒ ěr wèi shēng, yòu ěr wèi hé yuè. qí zhuàng shì jué, yǐ mí jué lù. shàng sān xià èr, cān tiān liǎng dì, huán ér hán fāng, zuǒ yī yòu èr, yīn yáng zhī xiàng yě. qí huán xiàng guī, qí zhòng èr jūn, bèi qì wù zhī shù, hé wàn yǒu yī qiān wǔ bǎi èr shí. shēng zhōng huáng zhōng, shǐ yú huáng zhōng ér fǎn fù yān, jūn zhì qì zhī xiàng yě. yuè zhě, huáng zhōng lǜ zhī shí yě, yuè wēi dòng qì ér shēng wù yě. hé zhě, hé yuè zhī liàng yě. shēng zhě, dēng hé zhī liàng yě. dòu zhě, jù shēng zhī liàng yě. hú zhě, jué dòu píng duō shǎo zhī liàng yě. fū liàng zhě, yuè yú yuè, hé yú hé, dēng yú shēng, jù yú dòu, jiǎo yú hú yě. zhí zài tài cāng, dà sī nóng zhǎng zhī.
量者,龠、合、升、斗、斛也,所以量多少也。本起於黃鐘之龠,用度數審其容,以子谷秬黍中者千有二百實其龠,以井水準其概。合龠為合,十合為升,十升為斗,十斗為斛,而五量嘉矣。其法用銅,方尺而圜其外,旁有庣焉。其上為斛,其下為斗。左耳為升,右耳為合龠。其狀似爵,以縻爵祿。上三下二,參天兩地,圜而函方,左一右二,陰陽之象也。其圜象規,其重二鈞,備氣物之數,合萬有一千五百二十。聲中黃鐘,始於黃鐘而反覆焉,君制器之象也。龠者,黃鐘律之實也,躍微動氣而生物也。合者,合龠之量也。升者,登合之量也。斗者,聚升之量也。斛者,角斗平多少之量也。夫量者,躍於龠,合於合,登於升,聚於斗,角於斛也。職在太倉,大司農掌之。
héng quán zhě: héng, píng yě quán, zhòng yě, héng suǒ yǐ rèn quán ér jūn wù píng qīng zhòng yě. qí dào rú dǐ, yǐ jiàn zhǔn zhī zhèng, shéng zhī zhí, zuǒ xuán jiàn guī. yòu zhé jiàn jǔ, qí zài tiān yě, zuǒ zhù xuán jī, zhēn zhuó jiàn zhǐ, yǐ qí qī zhèng, gù yuē yù héng. lùn yǔ yún: lì zé jiàn qí cān yú qián yě, zài chē zé jiàn qí yǐ yú héng yě. yòu yuē: qí zhī yǐ lǐ. cǐ héng zài qián jū nán fāng zhī yì yě.
衡權者:衡,平也;權,重也,衡所以任權而均物平輕重也。其道如底,以見准之正,繩之直,左旋見規。右折見矩,其在天也,佐助旋機,斟酌建指,以齊七政,故曰玉衡。《論語》云:「立則見其參於前也,在車則見其倚于衡也。」又曰:「齊之以禮。」此衡在前居南方之義也。
quán zhě, zhū liǎng jīn jūn shí yě, suǒ yǐ chēng wù píng shī, zhī qīng zhòng yě. běn qǐ yú huáng zhōng zhī zhòng, yī yuè róng qiān èr bǎi shǔ, zhòng shí èr zhū, liǎng zhī wèi liǎng. èr shí sì zhū wèi liǎng. shí liù liǎng wèi jīn. sān shí jīn wèi jūn. sì jūn wèi shí. cǔn wèi shí bā, yì shí yǒu bā biàn zhī xiàng yě. wǔ quán zhī zhì, yǐ yì lì zhī, yǐ wù jūn zhī, qí yú xiǎo dà zhī chà, yǐ qīng zhòng wèi yí. huán ér huán zhī, lìng zhī ròu bèi hǎo zhě, zhōu xuán wú duān, zhōng ér fù shǐ, wú qióng yǐ yě. zhū zhě, wù yáo hū wēi shǐ, zhì yú chéng zhe, kě shū yì yě. liǎng zhě, liǎng huáng zhōng lǜ zhī zhòng yě. èr shí sì zhū ér chéng liǎng zhě, èr shí sì qì zhī xiàng yě. jīn zhě, míng yě, sān bǎi bā shí sì zhū, yì èr piān zhī yáo, yīn yáng biàn dòng zhī xiàng yě. shí liù liǎng chéng jīn zhě, sì shí chéng sì fāng zhī xiàng yě. jūn zhě, jūn yě, yáng shī qí qì, yīn huà qí wù, jiē dé qí chéng jiù píng jūn yě. quán yǔ wù jūn, zhòng wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí zhū, dāng wàn wù zhī xiàng yě. sì bǎi bā shí liǎng zhě, liù xún xíng bā jié zhī xiàng yě. sān shí jīn chéng jūn zhě, yī yuè zhī xiàng yě. shí zhě, dà yě, quán zhī dà zhě yě. shǐ yú zhū, liǎng yú liǎng, míng yú jīn, jūn yú jūn, zhōng yú shí, wù zhōng shí dà yě. sì jūn wèi shí zhě, sì shí zhī xiàng yě. zhòng bǎi èr shí jīn zhě, shí èr yuè zhī xiàng yě. zhōng yú shí èr chén ér fù yú zi, huáng zhōng zhī xiàng yě. qiān jiǔ bǎi èr shí liǎng zhě, yīn yáng zhī shù yě. sān bǎi bā shí sì yáo, wǔ xíng zhī xiàng yě. sì wàn liù qiān bā shí zhū zhě, wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí wù lì sì shí zhī xiàng yě. ér suì gōng chéng jiù, wǔ quán jǐn yǐ.
權者,銖、兩、斤、鈞、石也,所以稱物平施,知輕重也。本起於黃鐘之重,一龠容千二百黍,重十二銖,兩之為兩。二十四銖為兩。十六兩為斤。三十斤為鈞。四鈞為石。忖為十八,《易》十有八變之象也。五權之制,以義立之,以物鈞之,其餘小大之差,以輕重為宜。圜而環之,令之肉倍好者,周旋無端,終而復始,無窮已也。銖者,物繇忽微始,至於成著,可殊異也。兩者,兩黃鐘律之重也。二十四銖而成兩者,二十四氣之象也。斤者,明也,三百八十四銖,《易》二篇之爻,陰陽變動之象也。十六兩成斤者,四時乘四方之象也。鈞者,均也,陽施其氣,陰化其物,皆得其成就平均也。權與物均,重萬一千五百二十銖,當萬物之象也。四百八十兩者,六旬行八節之象也。三十斤成鈞者,一月之象也。石者,大也,權之大者也。始於銖,兩於兩,明於斤,均於鈞,終於石,物終石大也。四鈞為石者,四時之象也。重百二十斤者,十二月之象也。終於十二辰而復於子,黃鐘之象也。千九百二十兩者,陰陽之數也。三百八十四爻,五行之象也。四萬六千八十銖者,萬一千五百二十物歷四時之象也。而歲功成就,五權謹矣。
quán yǔ wù jūn ér shēng héng, héng yùn shēng guī, guī huán shēng jǔ, jǔ fāng shēng shéng, shéng zhí shēng zhǔn, zhǔn zhèng zé píng héng ér jūn quán yǐ. shì wèi wǔ zé. guī zhě, suǒ yǐ guī huán qì xiè, lìng dé qí lèi yě. jǔ zhě, jǔ fāng qì xiè, lìng bù shī qí xíng yě. guī jǔ xiāng xū, yīn yáng wèi xù, huán fāng nǎi chéng. zhǔn zhě, suǒ yǐ kuí píng qǔ zhèng yě. shéng zhě, shàng xià duān zhí, jīng wěi sì tòng yě. zhǔn shéng lián tǐ, héng quán hé dé, bǎi gōng yáo yān, yǐ dìng fǎ shì, fǔ bì zhí yù, yǐ jì tiān zǐ. shī yún: yǐn shì dà shī, bǐng guó zhī jūn, sì fāng shì wéi, tiān zǐ shì pí, bǐ mín bù mí. xián yǒu wǔ xiàng, qí yì yī yě. yǐ yīn yáng yán zhī, dà yīn zhě, běi fāng. běi, fú yě, yáng qì fú yú xià, yú shí wèi dōng. dōng, zhōng yě, wù zhōng zāng, nǎi kě chēng. shuǐ rùn xià. zhī zhě móu, móu zhě zhòng, gù wèi quán yě. dà yáng zhě, nán fāng. nán, rèn yě, yáng qì rèn yǎng wù, yú shí wèi xià. xià, jiǎ yě, wù jiǎ dà, nǎi xuān píng. huǒ yán shàng. lǐ zhě qí, qí zhě píng, gù wèi héng yě. shǎo yīn zhě, xī fāng. xī, qiān yě, yīn qì qiān luò wù, yú shí wèi qiū. qiū yě, wù liǎn, nǎi chéng shú. jīn cóng gé, gǎi gèng yě. yì zhě chéng, chéng zhě fāng, gù wèi jǔ yě. shǎo yáng zhě, dōng fāng. dōng, dòng yě, yáng qì dòng wù, yú shí wèi chūn. chūn, chǔn yě, wù chǔn shēng, nǎi dòng yùn. mù qū zhí. rén zhě shēng, shēng zhě huán, gù wèi guī yě. zhōng yāng zhě, yīn yáng zhī nèi, sì fāng zhī zhōng, jīng wěi tōng dá, nǎi néng duān zhí, yú shí wèi sì jì. tǔ jià sè fān xī. xìn zhě chéng, chéng zhě zhí, gù wèi shéng yě. wǔ zé kuí wù, yǒu qīng zhòng huán fāng píng zhí yīn yáng zhī yì, sì fāng sì shí zhī tǐ, wǔ cháng wǔ xíng zhī xiàng. jué fǎ yǒu pǐn, gè shùn qí fāng ér yīng qí xíng. zhí zài dà xíng, hóng lú zhǎng zhī.
權與物鈞而生衡,衡運生規,規圜生矩,矩方生繩,繩直生准,准正則平衡而鈞權矣。是為五則。規者,所以規圜器械,令得其類也。矩者,矩方器械,令不失其形也。規矩相須,陰陽位序,圜方乃成。准者,所以揆平取正也。繩者,上下端直,經緯四通也。準繩連體,衡權合德,百工繇焉,以定法式,輔弼執玉,以冀天子。《詩》云:「尹氏大師,秉國之鈞,四方是維,天子是毘,俾民不迷。」咸有五象,其義一也。以陰陽言之,大陰者,北方。北,伏也,陽氣伏於下,於時為冬。冬,終也,物終臧,乃可稱。水潤下。知者謀,謀者重,故為權也。大陽者,南方。南,任也,陽氣任養物,於時為夏。夏,假也,物假大,乃宣平。火炎上。禮者齊,齊者平,故為衡也。少陰者,西方。西,遷也,陰氣遷落物,於時為秋。秋也,物斂,乃成孰。金從革,改更也。義者成,成者方,故為矩也。少陽者,東方。東,動也,陽氣動物,於時為春。春,蠢也,物蠢生,乃動運。木曲直。仁者生,生者圜,故為規也。中央者,陰陽之內,四方之中,經緯通達,乃能端直,於時為四季。土稼嗇蕃息。信者誠,誠者直,故為繩也。五則揆物,有輕重、圜方、平直、陰陽之義,四方、四時之體,五常、五行之象。厥法有品,各順其方而應其行。職在大行,鴻臚掌之。
shū yuē: yǔ yù wén liù lǜ wǔ shēng bā yīn qī shǐ yǒng, yǐ chū nèi wǔ yán, nǚ tīng. yǔ zhě, dì shùn yě. yán yǐ lǜ lǚ hé wǔ shēng, shī zhī bā yīn, hé zhī chéng lè. qī zhě, tiān dì sì shí rén zhī shǐ yě. shùn yǐ gē yǒng wǔ cháng zhī yán, tīng zhī zé shùn hū tiān dì, xù hū sì shí, yīng rén lún, běn yīn yáng, yuán qíng xìng, fēng zhī yǐ dé, gǎn zhī yǐ lè, mò bù tóng hū yī. wéi shèng rén wèi néng tóng tiān xià zhī yì, gù dì shùn yù wén zhī yě. jīn guǎng yán qún rú, bó móu jiǎng dào, xiū míng jiù diǎn, tóng lǜ, shěn dù, jiā liàng, píng héng, jūn quán, zhèng zhǔn, zhí shéng, lì yú wǔ zé, bèi shù hé shēng, yǐ lì zhào mín, zhēn tiān xià yú yī, tóng hǎi nèi zhī guī. fán lǜ dù liàng héng yòng tóng zhě, gè zì míng yě, suǒ yǐ tóng tiān xià, qí fēng sú yě. tóng wèi wù zhī zhì jīng, bù wèi zào shī hán shǔ biàn qí jié, bù wèi fēng yǔ bào lù gǎi qí xíng, jiè rán yǒu cháng, yǒu shì yú shì jūn zǐ zhī xíng, shì yǐ yòng tóng yě. yòng zhú wèi yǐn zhě, shì zhī yí yě.
《書》曰:「予欲聞六律、五聲、八音、七始詠,以出內五言,女聽。」予者,帝舜也。言以律呂和五聲,施之八音,合之成樂。七者,天地四時人之始也。順以歌詠五常之言,聽之則順乎天地,序乎四時,應人倫,本陰陽,原情性,風之以德,感之以樂,莫不同乎一。唯聖人為能同天下之意,故帝舜欲聞之也。今廣延群儒,博謀講道,修明舊典,同律,審度,嘉量,平衡,均權,正准,直繩,立於五則,備數和聲,以利兆民,貞天下於一,同海內之歸。凡律、度、量、衡用銅者,各自名也,所以同天下,齊風俗也。銅為物之至精,不為燥濕、寒暑變其節,不為風雨、暴露改其形,介然有常,有似於士君子之行,是以用銅也。用竹為引者,事之宜也。
lì shù zhī qǐ shàng yǐ. chuán shù zhuān xū mìng nán zhèng zhòng sī tiān, huǒ zhèng lí sī dì, qí hòu sān miáo luàn dé, èr guān xián fèi, ér rùn yú guāi cì, mèng zōu tiǎn miè, shè tí shī fāng. yáo fù yù zhòng lí zhī hòu, shǐ zuǎn qí yè, gù shū yuē: nǎi mìng xī hé, qīn ruò hào tiān, lì xiàng rì yuè xīng chén, jìng shòu mín shí. suì sān bǎi yǒu liù xún yǒu liù rì, yǐ rùn yuè dìng sì shí chéng suì, yǔn lí bǎi guān, zhòng gōng jiē měi. qí hòu yǐ shòu shùn yuē: zī ěr shùn, tiān zhī lì shù zài ěr gōng. shùn yì yǐ mìng yǔ. zhì zhōu wǔ wáng fǎng jī zǐ, jī zǐ yán dà fǎ jiǔ zhāng, ér wǔ jì míng lì fǎ. gù zì yīn zhōu, jiē chuàng yè gǎi zhì, xián zhèng lì jì, fú sè cóng zhī, shùn qí shí qì, yǐ yīng tiān dào. sān dài jì méi, wǔ bó zhī mò, shǐ guān sàng jì, chóu rén zǐ dì fēn sǎn, huò zài yí dí, gù qí suǒ jì, yǒu huáng dì zhuān xū xià yīn zhōu jí lǔ lì. zhàn guó rǎo rǎng, qín jiān tiān xià, wèi huáng xiá yě, yì pō tuī wǔ shèng, ér zì yǐ huò shuǐ dé, nǎi yǐ shí yuè wèi zhèng, sè shàng hēi.
歷數之起上矣。傳述顓頊命南正重司天,火正黎司地,其後三苗亂德,二官咸廢,而閏余乖次,孟陬殄滅,攝提失方。堯復育重、黎之後,使纂其業,故《書》曰:「乃命羲、和,欽若昊天,曆象日月星辰,敬授民時。」「歲三百有六旬有六日,以閏月定四時成歲,允厘百官,眾功皆美。」其後以授舜曰:「咨爾舜,天之歷數在爾躬。」「舜亦以命禹。」至周武王訪箕子,箕子言大法九章,而五紀明曆法。故自殷、周,皆創業改制,咸正曆紀,服色從之,順其時氣,以應天道。三代既沒,五伯之末,史官喪紀,疇人子弟分散,或在夷狄,故其所記,有《黃帝》、《顓頊》、《夏》、《殷》、《周》及《魯歷》。戰國擾攘,秦兼天下,未皇暇也,亦頗推五勝,而自以獲水德,乃以十月為正,色上黑。
hàn xìng, fāng gāng jì dà jī, shù shì cǎo chuàng, xí qín zhēng shuò. yǐ běi píng hóu zhāng cāng yán, yòng zhuān xū lì, bǐ yú liù lì, shū kuò zhōng zuì wèi wēi jìn. rán zhēng shuò fú sè, wèi dǔ qí zhēn, ér shuò huì yuè jiàn, xián wàng mǎn kuī, duō fēi shì.
漢興,方綱紀大基,庶事草創,襲秦正朔。以北平侯張蒼言,用《顓頊曆》,比於六歷,疏闊中最為微近。然正朔服色,未睹其真,而朔晦月見,弦望滿虧,多非是。
zhì wǔ dì yuán fēng qī nián, hàn xìng bǎi èr suì yǐ, dà zhōng dài fū gōng sūn qīng hú suì tài shǐ lìng sī mǎ qiān děng yán lì jì huài fèi, yí gǎi zhēng shuò. shì shí yù shǐ dài fū kuān míng jīng shù, shàng nǎi zhào kuān yuē: yǔ bó shì gòng yì, jīn yí hé yǐ wèi zhēng shuò? fú sè hé shàng? kuān yǔ bó shì cì děng yì, jiē yuē: dì wáng bì gǎi zhēng shuò, yì fú sè, suǒ yǐ míng shòu mìng yú tiān yě. chuàng yè biàn gǎi, zhì bù xiāng fù, tuī chuán xù wén, zé jīn xià shí yě. chén děng wén xué biǎn lòu, bù néng míng. bì xià gōng shèng fā fèn, zhāo pèi tiān dì, chén yú yǐ wèi sān tǒng zhī zhì, hòu shèng fù qián shèng zhě, èr dài zài qián yě. jīn èr dài zhī tǒng jué ér bù xù yǐ, wéi bì xià fā shèng dé, xuān kǎo tiān dì sì shí zhī jí, zé shùn yīn yáng yǐ dìng dà míng zhī zhì, wèi wàn shì zé. yú shì nǎi zhào yù shǐ yuē: nǎi zhě yǒu sī yán lì wèi dìng, guǎng yán xuān wèn, yǐ kǎo xīng dù, wèi néng chóu yě. gài wén gǔ zhě huáng dì hé ér bù sǐ, míng chá fā liǎn, dìng qīng zhuó, qǐ wǔ bù, jiàn qì wù fēn shù. rán zé shàng yǐ. shū quē lè chí, zhèn shén nán zhī. yī wéi yǐ wéi, wèi néng xiū míng. qí yǐ qī nián wèi yuán nián. suì zhào qīng suì qiān yǔ shì láng zūn dà diǎn xīng shè xìng děng yì zào hàn lì. nǎi dìng dōng xī, lì guǐ yí, xià lòu kè, yǐ zhuī èr shí bā xiù xiāng jù yú sì fāng, jǔ zhōng yǐ dìng shuò huì fēn zhì, chán lí xián wàng. nǎi yǐ qián lì shàng yuán tài chū sì qiān liù bǎi yī shí qī suì, zhì yú yuán fēng qī nián, fù dé è féng shè tí gé zhī suì, zhōng dōng shí yī yuè jiǎ zǐ shuò dàn dōng zhì, rì yuè zài jiàn xīng, tài suì zài zi, yǐ dé tài chū běn xīng dù xīn zhèng. xìng děng zòu bù néng wèi suàn, yuàn mù zhì lì zhě, gèng zào mì dù, gè zì zēng jiǎn, yǐ zào hàn tài chū lì. nǎi xuǎn zhì lì dèng píng jí zhǎng lè sī mǎ kě jiǔ quán hòu yí jūn shì láng zūn jí yǔ mín jiān zhì lì zhě, fán èr shí yú rén, fāng shì táng dōu bā jùn là xià hóng yǔ yān. dōu fēn tiān bù, ér hóng yùn suàn zhuǎn lì. qí fǎ yǐ lǜ qǐ lì, yuē: lǜ róng yī yuè, jī bā shí yī cùn, zé yī rì zhī fēn yě. yǔ zhǎng xiāng zhōng. lǜ zhǎng jiǔ cùn, bǎi qī shí yī fēn ér zhōng fù. sān fù ér dé jiǎ zǐ. fū lǜ yīn yáng jiǔ liù, yáo xiàng suǒ cóng chū yě. gù huáng zhōng jì yuán qì zhī wèi lǜ. lǜ, fǎ yě, mò bù qǔ fǎ yān. yǔ dèng píng suǒ zhì tóng. yú shì jiē guān xīn xīng dù rì yuè xíng, gèng yǐ suàn tuī, rú hóng píng fǎ. fǎ, yī yuè zhī rì èr shí jiǔ rì bā shí yī fēn rì zhī sì shí sān. xiān jí bàn rì, míng yuē yáng lì bù jí, míng yuē yīn lì. suǒ wèi yáng lì zhě, xiān shuò yuè shēng yīn lì zhě, shuò ér hòu yuè nǎi shēng. píng yuē: yáng lì shuò jiē xiān dàn yuè shēng, yǐ cháo zhū hóu wáng qún chén biàn. nǎi zhào qiān yòng dèng píng suǒ zào bā shí yī fēn lǜ lì, bà fèi yóu shū yuǎn zhě shí qī jiā, fù shǐ xiào lì lǜ hūn míng. huàn zhě chún yú líng qú fù fù tài chū lì huì shuò xián wàng, jiē zuì mì, rì yuè rú hé bì, wǔ xīng rú lián zhū. líng qú zòu zhuàng, suì yòng dèng píng lì, yǐ píng wèi tài shǐ chéng.
至武帝元封七年,漢興百二歲矣,大中大夫公孫卿、壺遂、太史令司馬遷等言「曆紀壞廢,宜改正朔」。是時御史大夫寬明經術,上乃詔寬曰:「與博士共議,今宜何以為正朔?服色何上?」寬與博士賜等議,皆曰:「帝王必改正朔,易服色,所以明受命於天也。創業變改,制不相復,推傳序文,則今夏時也。臣等聞學褊陋,不能明。陛下躬聖發憤,昭配天地,臣愚以為三統之制,後聖復前聖者,二代在前也。今二代之統絕而不序矣,唯陛下發聖德,宣考天地四時之極,則順陰陽以定大明之制,為萬世則。」於是乃詔御史曰:「乃者有司言歷未定,廣延宣問,以考星度,未能讎也。蓋聞古者黃帝合而不死,名察發斂,定清濁,起五部,建氣物分數。然則上矣。書缺樂弛,朕甚難之。依違以惟,未能修明。其以七年為元年。」遂詔卿、遂、遷與侍郎尊、大典星射姓等議造《漢歷》。乃定東西,立晷儀,下漏刻,以追二十八宿相距於四方,舉終以定朔晦分至,躔離弦望。乃以前歷上元泰初四千六百一十七歲,至於元封七年,復得閼逢攝提格之歲,中冬十一月甲子朔旦冬至,日月在建星,太歲在子,已得太初本星度新正。姓等奏不能為算,願募治歷者,更造密度,各自增減,以造《漢太初曆》。乃選治歷鄧平及長樂司馬可、酒泉候宜君、侍郎尊及與民間治歷者,凡二十餘人,方士唐都、巴郡落下閎與焉。都分天部,而閎運算轉歷。其法以律起歷,曰:「律容一龠,積八十一寸,則一日之分也。與長相終。律長九寸,百七十一分而終復。三復而得甲子。夫律陰陽九六,爻象所從出也。故黃鐘紀元氣之謂律。律,法也,莫不取法焉。」與鄧平所治同。於是皆觀新星度、日月行,更以算推,如閎、平法。法,一月之日二十九日八十一分日之四十三。先藉半日,名曰陽曆;不藉,名曰陰曆。所謂陽曆者,先朔月生;陰曆者,朔而後月乃生。平曰:「陽曆朔皆先旦月生,以朝諸侯王群臣便。」乃詔遷用鄧平所造八十一分律歷,罷廢尤疏遠者十七家,復使校歷律昏明。宦者淳于陵渠復覆《太初曆》晦、朔、弦、望,皆最密,日月如合璧,五星如連珠。陵渠奏狀,遂用鄧平歷,以平為太史丞。
hòu èr shí qī nián, yuán fèng sān nián, tài shǐ lìng zhāng shòu wáng shàng shū yán: lì zhě tiān dì zhī dà jì, shàng dì suǒ wèi. chuán huáng dì diào lǜ lì, hàn yuán nián yǐ lái yòng zhī. jīn yīn yáng bù diào, yí gèng lì zhī guò yě. zhào xià zhǔ lì shǐ zhě xiān yú wàng rén jié wèn, shòu wáng bù fú. wàng rén qǐng yǔ zhì lì dà sī nóng zhōng chéng má guāng děng èr shí yú rén zá hòu rì yuè huì shuò xián wàng bā jié èr shí sì qì, jūn xiào zhū lì yòng zhuàng. zòu kě. zhào yǔ chéng xiàng yù shǐ dà jiāng jūn yòu jiāng jūn shǐ gè yī rén zá hòu shàng lín qīng tái, kè zhū lì shū mì, fán shí yī jiā. yǐ yuán fèng sān nián shí yī yuè shuò dàn dōng zhì, jǐn wǔ nián shí èr yuè, gè yǒu dì. shòu wáng kè shū yuǎn. àn hàn yuán nián bù yòng huáng dì diào lì, shòu wáng fēi hàn lì, shuò tiān dào, fēi suǒ yí yán, dà bù jìng. yǒu zhào wù hé. fù hòu, jǐn liù nián. tài chū lì dì yī. jí mò xú wàn qiě zhǎng ān xú yǔ zhì tài chū lì yì dì yī. shòu wáng jí dài zhào lǐ xìn zhì huáng dì diào lì, kè jiē shū kuò, yòu yán huáng dì zhì yuán fèng sān nián liù qiān yú suì. chéng xiàng shǔ bǎo zhǎng ān dān ān guó ān líng bēi yù zhì zhōng shǐ, yán huáng dì yǐ lái sān qiān liù bǎi èr shí jiǔ suì, bù yǔ shòu wáng hé. shòu wáng yòu yí dì wáng lù, shùn yǔ nián suì bù hé rén nián. shòu wáng yán huà yì wèi tiān zǐ dài yǔ, lí shān nǚ yì wèi tiān zǐ, zài yīn zhōu jiān, jiē bù hé jīng shù. shòu wáng lì nǎi tài shǐ guān yīn lì yě. shòu wáng wěi yuē ān dé wǔ jiā lì, yòu wàng máng tài chū lì kuī sì fēn rì zhī sān, qù xiǎo yú qī bǎi wǔ fēn, yǐ gù yīn yáng bù diào, wèi zhī luàn shì. hé shòu wáng lì bā bǎi shí, gǔ zhī dài fū, fú rú yī, sòng bù xiáng zhī cí, zuò ǎo yán yù luàn zhì dù, bù dào. zòu kě. shòu wáng hòu kè, bǐ sān nián xià, zhōng bù fú. zài hé sǐ, gèng shè wù hé, suì bù gēng yán, fěi bàng yì shén, jìng yǐ xià lì. gù lì běn zhī yàn zài yú tiān, zì hàn lì chū qǐ, jǐn yuán fèng liù nián, sān shí liù suì, ér shì fēi jiān dìng.
後二十七年,元鳳三年,太史令張壽王上書言:「歷者天地之大紀,上帝所為。傳黃帝《調律歷》,漢元年以來用之。今陰陽不調,宜更歷之過也。」詔下主歷使者鮮于妄人詰問,壽王不服。妄人請與治歷大司農中丞麻光等二十餘人雜候日、月、晦、朔、弦、望、八節、二十四氣,鈞校諸歷用狀。奏可。詔與丞相、御史、大將軍、右將軍史各一人雜候上林清台,課諸歷疏密,凡十一家。以元鳳三年十一月朔旦冬至,盡五年十二月,各有第。壽王課疏遠。案漢元年不用黃帝《調歷》,壽王非漢歷,朔天道,非所宜言,大不敬。有詔勿劾。復候,盡六年。《太初曆》第一。即墨徐萬且、長安徐禹治《太初曆》亦第一。壽王及待詔李信治黃帝《調歷》,課皆疏闊,又言黃帝至元鳳三年六千餘歲。丞相屬寶、長安單安國、安陵杯育治《終始》,言黃帝以來三千六百二十九歲,不與壽王合。壽王又移《帝王錄》,舜、禹年歲不合人年。壽王言化益為天子代禹,驪山女亦為天子,在殷、周間,皆不合經術。壽王歷乃太史官《殷歷》也。壽王猥曰安得五家歷,又妄盲《太初曆》虧四分日之三,去小餘七百五分,以故陰陽不調,謂之亂世。劾壽王吏八百石,古之大夫,服儒衣,誦不詳之辭,作襖言欲亂制度,不道。奏可。壽王候課,比三年下,終不服。再劾死,更赦勿劾,遂不更言,誹謗益甚,竟以下吏。故曆本之驗在於天,自漢歷初起,盡元鳳六年,三十六歲,而是非堅定。
zhì xiào chéng shì, liú xiàng zǒng liù lì, liè shì fēi, zuò wǔ jì lùn. xiàng zi xīn jiū qí wēi miǎo, zuò sān tǒng lì jí pǔ yǐ shuō chūn qiū, tuī fǎ mì yào, gù shù yān.
至孝成世,劉向總六歷,列是非,作《五紀論》。向子歆究其微眇,作《三統曆》及《譜》以說《春秋》,推法密要,故述焉。
fū lì chūn qiū zhě, tiān shí yě, liè rén shì ér yīn yǐ tiān shí. chuán yuē: mín shòu tiān dì zhī zhōng yǐ shēng, suǒ wèi mìng yě. shì gù yǒu lǐ yì dòng zuò wēi yí zhī zé yǐ dìng mìng yě, néng zhě yǎng yǐ zhī fú, bù néng zhě bài yǐ qǔ huò. gù liè shí èr gōng èr bǎi sì shí èr nián zhī shì, yǐ yīn yáng zhī zhōng zhì qí lǐ. gù chūn wèi yáng zhōng, wàn wù yǐ shēng qiū wèi yīn zhōng, wàn wù yǐ chéng. shì yǐ shì jǔ qí zhōng, lǐ qǔ qí hé, lì shù yǐ rùn zhèng tiān dì zhī zhōng, yǐ zuò shì hòu shēng, jiē suǒ yǐ dìng mìng yě. yì jīn huǒ xiāng gé zhī guà yuē tāng wǔ gé mìng, shùn hū tiān ér yīng hū rén, yòu yuē zhì lì míng shí, suǒ yǐ hé rén dào yě.
夫歷《春秋》者,天時也,列人事而因以天時。傳曰:「民受天地之中以生,所謂命也。是故有禮誼動作威儀之則以定命也,能者養以之福,不能者敗以取禍。」故列十二公二百四十二年之事,以陰陽之中制其禮。故春為陽中,萬物以生;秋為陰中,萬物以成。是以事舉其中,禮取其和,歷數以閏正天地之中,以作事厚生,皆所以定命也。《易》金、火相革之卦曰「湯、武革命,順乎天而應乎人」,又曰「治歷明時」,所以和人道也。
zhōu dào jì shuāi, yōu wáng jì sàng, tiān zǐ bù néng bān shuò, lǔ lì bù zhèng, yǐ rùn yú yī zhī suì wèi bù shǒu. gù chūn qiū cì shí yī yuè yǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī. yú shì chén zài shēn, ér sī lì yǐ wèi zài jiàn xū, shǐ shū jiàn hài. āi shí èr nián, yì yǐ jiàn shēn liú huǒ zhī yuè wèi jiàn hài, ér guài zhé chóng zhī bù fú yě. zì wén gōng rùn yuè bù gào shuò, zhì cǐ bǎi yǒu yú nián, mò néng zhèng lì shù. gù zi gòng yù qù qí xì yáng, kǒng zǐ ài qí lǐ, ér zhe qí fǎ yú chūn qiū. jīng yuē: dōng shí yuè shuò, rì yǒu shí zhī. chuán yuē: bù shū rì, guān shī zhī yě. tiān zǐ yǒu rì guān, zhū hóu yǒu rì yù, rì guān jū qīng yǐ dǐ rì, lǐ yě. rì yù bù shī rì yǐ shòu bǎi guān yú cháo. yán gào shuò yě. yuán diǎn lì shǐ yuē yuán. chuán yuē: yuán, shàn zhī zhǎng yě. gòng yǎng sān dé wèi shàn. yòu yuē: yuán, tǐ zhī zhǎng yě. hé sān tǐ ér wèi zhī yuán, gù yuē yuán. yú chūn sān yuè, měi yuè shū wáng, yuán zhī sān tǒng yě. sān tǒng hé yú yī yuán, gù yīn yuán yī ér jiǔ sān zhī yǐ wèi fǎ, shí yī sān zhī yǐ wèi shí. shí rú fǎ dé yī. huáng zhōng chū jiǔ, lǜ zhī shǒu, yáng zhī biàn yě. yīn ér liù zhī, yǐ jiǔ wèi fǎ, dé lín zhōng chū liù, lǚ zhī shǒu, yīn zhī biàn yě. jiē cān tiān liǎng dì zhī fǎ yě. shàng shēng liù ér bèi zhī, xià shēng liù ér sǔn zhī, jiē yǐ jiǔ wèi fǎ. jiǔ liù, yīn yáng fū fù zǐ mǔ zhī dào yě. lǜ qǔ qī ér lǚ shēng zǐ, tiān dì zhī qíng yě. liù lǜ liù lǚ, ér shí èr chén lì yǐ. wǔ shēng qīng zhuó, ér shí rì xíng yǐ. chuán yuē tiān liù dì wǔ, shù zhī cháng yě. tiān yǒu liù qì, jiàng shēng wǔ wèi. fū wǔ liù zhě, tiān dì zhī zhōng hé, ér mín suǒ shòu yǐ shēng yě. gù rì yǒu liù jiǎ, chén yǒu wǔ zǐ, shí yī ér tiān dì zhī dào bì, yán zhōng ér fù shǐ. tài jí zhōng yāng yuán qì, gù wèi huáng zhōng, qí shí yī yuè, yǐ qí zhǎng zì chéng, gù bā shí yī wèi rì fǎ, suǒ yǐ shēng quán héng dù liàng, lǐ lè zhī suǒ yáo chū yě. jīng yuán, yī yǐ tǒng shǐ, yì tài jí zhī shǒu yě. chūn qiū èr yǐ mù suì, yì liǎng yí zhī zhōng yě. yú chūn měi yuè shū wáng, yì sān jí zhī tǒng yě. yú sì shí suī wáng shì bì shū shí yuè, yì sì xiàng zhī jié yě. shí yuè yǐ jiàn fēn zhì qǐ bì zhī fēn, yì bā guà zhī wèi yě. xiàng shì chéng bài, yì jí xiōng zhī xiào yě. cháo pìn huì méng, yì dà yè zhī běn yě. gù yì yǔ chūn qiū, tiān rén zhī dào yě. chuán yuē: guī, xiàng yě. shì, shù yě, wù shēng ér hòu yǒu xiàng, xiàng ér hòu yǒu zī, zī ér hòu yǒu shù.
周道既衰,幽王既喪,天子不能班朔,魯歷不正,以閏餘一之歲為蔀首。故《春秋》刺「十一月乙亥朔,日有食之」。於是辰在申,而司歷以為在建戌,史書建亥。哀十二年,亦以建申流火之月為建亥,而怪蟄蟲之不伏也。自文公閏月不告朔,至此百有餘年,莫能正歷數。故子貢欲去其餼羊,孔子愛其禮,而著其法於《春秋》。《經》曰:「冬十月朔,日有食之。」《傳》曰:「不書日,官失之也。天子有日官,諸侯有日御,日官居卿以底日,禮也。日御不失日以授百官於朝。」言告朔也。元典曆始曰元。《傳》曰:「元,善之長也。」共養三德為善。又曰:「元,體之長也。」合三體而為之原,故曰元。於春三月,每月書王,元之三統也。三統合於一元,故因元一而九三之以為法,十一三之以為實。實如法得一。黃鐘初九,律之首,陽之變也。因而六之,以九為法,得林鐘初六,呂之首,陰之變也。皆參天兩地之法也。上生六而倍之,下生六而損之,皆以九為法。九六,陰陽、夫婦、子母之道也。律娶妻而呂生子,天地之情也。六律六呂,而十二辰立矣。五聲清濁,而十日行矣。《傳》曰「天六地五」,數之常也。天有六氣,降生五味。夫五六者,天地之中合,而民所受以生也。故日有六甲,辰有五子,十一而天地之道畢,言終而復始。太極中央元氣,故為黃鐘,其實一龠,以其長自乘,故八十一為日法,所以生權衡、度量,禮樂之所繇出也。《經》元,一以統始,《易》太極之首也。春秋二以目歲,《易》兩儀之中也。於春每月書王,《易》三極之統也。於四時雖亡事必書時月,《易》四象之節也。時月以建分、至、啟、閉之分,《易》八卦之位也。象事成敗,《易》吉凶之效也。朝聘會盟,《易》大業之本也。故《易》與《春秋》,天人之道也。《傳》曰:「龜,象也。筮,數也,物生而後有象,象而後有滋,滋而後有數。」
shì gù yuán shǐ yǒu xiàng yī yě, chūn qiū èr yě, sān tǒng sān yě, sì shí sì yě, hé ér wèi shí, chéng wǔ tǐ. yǐ wǔ chéng shí, dà yǎn zhī shù yě, ér dào jù qí yī, qí yú sì shí jiǔ, suǒ dāng yòng yě, gù shī yǐ wèi shù. yǐ xiàng liǎng liǎng zhī, yòu yǐ xiàng sān sān zhī, yòu yǐ xiàng sì sì zhī, yòu guī qí xiàng rùn shí jiǔ, jí suǒ jù yī jiā zhī, yīn yǐ zài lè liǎng zhī, shì wèi yuè fǎ zhī shí. rú rì fǎ dé yī, zé yī yuè zhī rì shù yě, ér sān chén zhī huì jiāo yǐ, shì yǐ néng shēng jí xiōng. gù yì yuē: tiān yī dì èr, tiān sān dì sì, tiān wǔ dì liù, tiān qī dì bā, tiān jiǔ dì shí. tiān shù wǔ, dì shù wǔ, wǔ wèi xiàng dé ér gè yǒu hé. tiān shù èr shí yǒu wǔ, dì shù sān shí, fán tiān dì zhī shù wǔ shí yǒu wǔ, cǐ suǒ yǐ chéng biàn huà ér xíng guǐ shén yě. bìng zhōng shù wèi shí jiǔ, yì qióng zé biàn, gù wèi rùn fǎ. cān tiān jiǔ, liǎng dì shí, shì wèi huì shù. cān tiān shù èr shí wǔ, liǎng dì shù sān shí, shì wèi shuò wàng zhī huì. yǐ huì shù chéng zhī, zé zhōu tiān shuò dàn dōng zhì, shì wèi huì yuè. jiǔ huì ér fù yuán, huáng zhōng chū jiǔ zhī shù yě. jīng yú sì shí, suī wáng shì bì shū shí yuè. shí suǒ yǐ jì qǐ bì yě, yuè suǒ yǐ jì fēn zhì yě. qǐ bì zhě, jié yě. fēn zhì zhě, zhōng yě. jié bù bì zài qí yuè, gù shí zhōng bì zài zhèng shù zhī yuè. gù chuán yuē: xiān wáng zhī zhèng shí yě, lǚ duān yú shǐ, jǔ zhèng yú zhōng, guī yú yú zhōng. lǚ duān yú shǐ, xù zé bù qiān jǔ zhèng yú zhōng, mín zé bù huò guī yú yú zhōng, shì zé bù bèi. cǐ shèng wáng zhī zhòng rùn yě. yǐ wǔ wèi chéng huì shù, ér shuò dàn dōng zhì, shì wèi zhāng yuè. sì fēn yuè fǎ, yǐ qí yī chéng zhāng yuè, shì wèi zhōng fǎ. cān rùn fǎ wèi zhōu zhì, yǐ chéng yuè fǎ, yǐ jiǎn zhōng fǎ ér yuē zhī, zé qī lè zhī shù, wèi yī yuè zhī rùn fǎ, qí yú qī fēn. cǐ zhōng shuò xiāng qiú zhī shù yě. shuò bù dé zhòng, shì wèi rùn yuè, yán yīn yáng suī jiāo, bù dé zhòng bù shēng. gù rì fǎ chéng rùn fǎ, shì wèi tǒng suì. sān tǒng, shì wèi yuán suì. yuán suì zhī rùn, yīn yáng zāi, sān xián rùn fǎ. yì jiǔ è yuē: chū rù yuán, bǎi liù, yáng jiǔ cì sān bǎi qī shí sì, yáng jiǔ cì sì bǎi bā shí, yáng jiǔ cì qī bǎi èr shí, yīn qī cì qī bǎi èr shí, yáng qī cì liù bǎi, yīn wǔ cì liù bǎi, yáng wǔ cì sì bǎi bā shí, yīn sān cì sì bǎi bā shí, yáng sān. fán sì qiān liù bǎi yī shí qī suì, yǔ yī yuán zhōng. jīng suì sì qiān wǔ bǎi liù shí, zāi suì wǔ shí qī. shì yǐ chūn qiū yuē: jǔ zhèng yú zhōng. yòu yuē: rùn yuè bù gào shuò, fēi lǐ yě. rùn yǐ zhèng shí, shí yǐ zuò shì, shì yǐ hòu shēng, shēng mín zhī dào yú shì hū zài yǐ. bù gào rùn shuò, qì shí zhèng yě, hé yǐ wèi mín? gù shàn xī wǔ nián chūn wáng zhēng yuè xīn hài shuò, rì nán zhì, gōng jì shì shuò, suì dēng guān tái yǐ wàng, ér shū, lǐ yě. fán fēn zhì qǐ bì, bì shū yún wù, wèi bèi gù yě. zhì zhāo èr shí nián èr yuè jǐ chǒu, rì nán zhì, shī rùn, zhì zài fēi qí yuè. zǐ shèn wàng fēn qì ér fú zhèng, bù lǚ duān yú shǐ yě. gù chuán bù yuē dōng zhì, ér yuē rì nán zhì. jí yú qiān niú zhī chū, rì zhōng zhī shí jǐng zuì zhǎng, yǐ cǐ zhī qí nán zhì yě. dòu gāng zhī duān lián guàn yíng shì, zhī nǚ zhī jì zhǐ qiān niú zhī chū, yǐ jì rì yuè, gù yuē xīng jì. wǔ xīng qǐ qí chū, rì yuè qǐ qí zhōng, fán shí èr cì. rì zhì qí chū wèi jié, zhì qí zhōng dòu jiàn xià wèi shí èr chén. shì qí jiàn ér zhī qí cì. gù yuē: zhì lǐ shàng wù, bù guò shí èr, tiān zhī dà shù yě. jīng yuē chūn, wáng zhēng yuè, chuán yuē: zhōu zhēng yuè huǒ chū, yú xià wèi sān yuè, shāng wèi sì yuè, zhōu wèi wǔ yuè. xià shù dé tiān, dé sì shí zhī zhèng yě. sān dài gè jù yī tǒng, míng sān tǒng cháng hé, ér dié wèi shǒu, dēng jiàng sān tǒng zhī shǒu, zhōu hái wǔ xíng zhī dào yě. gù sān wǔ xiāng bāo ér shēng. tiān tǒng zhī zhèng, shǐ shī yú zi bàn, rì méng sè chì. dì tǒng shòu zhī yú chǒu chū, rì zhào huà ér huáng, zhì chǒu bàn, rì yá huà ér bái. rén tǒng shòu zhī yú yín chū, rì niè chéng ér hēi, zhì yín bàn, rì shēng chéng ér qīng. tiān shī fù yú zi, dì huà zì chǒu bì yú chén, rén shēng zì yín chéng yú shēn. gù lì shù sān tǒng, tiān yǐ jiǎ zǐ, dì yǐ jiǎ chén, rén yǐ jiǎ shēn. mèng zhòng jì dié yòng shì wèi tǒng shǒu. sān wēi zhī tǒng jì zhe, ér wǔ xíng zì qīng shǐ, qí xù yì rú zhī. wǔ xíng yǔ sān tǒng xiāng cuò. chuán yuē tiān yǒu sān chén, dì yǒu wǔ xíng, rán zé sān tǒng wǔ xīng kě zhī yě. yì yuē: cān wǔ yǐ biàn, cuò zōng qí shù. tōng qí biàn, suì chéng tiān xià zhī wén jí qí shù, suì dìng tiān xià zhī xiàng. tài jí yùn sān chén wǔ xīng yú shàng, ér yuán qì zhuǎn sān tǒng wǔ xíng yú xià. qí yú rén, huáng jí tǒng sān dé wǔ shì. gù sān chén zhī hé yú sān tǒng yě, rì hé yú tiān tǒng, yuè hé yú dì tǒng, dòu hé yú rén tǒng. wǔ xīng zhī hé yú wǔ xíng, shuǐ hé yú chén xīng, huǒ hé yú yíng huò, jīn hé yú tài bái, mù hé yú suì xīng, tǔ hé yú zhèn xīng. sān chén wǔ xīng ér xiāng jīng wěi yě. tiān yǐ yī shēng shuǐ, dì yǐ èr shēng huǒ, tiān yǐ sān shēng mù, dì yǐ sì shēng jīn, tiān yǐ wǔ shēng tǔ. wǔ shèng xiāng chéng, yǐ shēng xiǎo zhōu, yǐ chéng qián kūn zhī cè, ér chéng dà zhōu. yīn yáng bǐ lèi, jiāo cuò xiāng chéng, gù jiǔ liù zhī biàn dēng lóng yú liù tǐ. sān wēi ér chéng zhe, sān zhe ér chéng xiàng, èr xiàng shí yǒu bā biàn ér chéng guà, sì yíng ér chéng yì, wèi qī shí èr, cān sān tǒng liǎng sì shí xiāng chéng zhī shù yě. cān zhī zé dé gān zhī cè, liǎng zhī zé dé kūn zhī cè. yǐ yáng jiǔ jiǔ zhī, wèi liù bǎi sì shí bā yǐ yīn liù liù zhī, wèi sì bǎi sān shí èr, fán yī qiān bā shí, yīn yáng gè yī guà zhī wēi suàn cè yě. bā zhī, wèi bā qiān liù bǎi sì shí, ér bā guà xiǎo chéng. yǐn ér xìn zhī, yòu bā zhī, wèi liù wàn jiǔ qiān yī bǎi èr shí, tiān dì zài zhī, wèi shí sān wàn bā qiān èr bǎi sì shí, rán hòu dà chéng. wǔ xīng huì zhōng, chù lèi ér zhǎng zhī, yǐ chéng zhāng suì, wèi èr bǎi liù shí èr wàn liù qiān wǔ bǎi liù shí, ér yǔ rì yuè huì. sān huì wèi qī bǎi bā shí qī wàn jiǔ qiān liù bǎi bā shí, ér yǔ sān tǒng huì. sān tǒng èr qiān sān bǎi liù shí sān wàn jiǔ qiān sì shí, ér fù yú tài jí shàng yuán. jiǔ zhāng suì ér liù zhī wèi fǎ, tài jí shàng yuán wèi shí, shí rú fǎ dé yī, yīn yīn gè wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí, dāng wàn wù qì tǐ zhī shù, tiān xià zhī néng shì bì yǐ.
是故元始有象一也,春秋二也,三統三也,四時四也,合而為十,成五體。以五乘十,大衍之數也,而道據其一,其餘四十九,所當用也,故蓍以為數。以象兩兩之,又以象三三之,又以象四四之,又歸奇象閏十九,及所據一加之,因以再扐兩之,是為月法之實。如日法得一,則一月之日數也,而三辰之會交矣,是以能生吉凶。故《易》曰:「天一地二,天三地四,天五地六,天七地八,天九地十。天數五,地數五,五位相得而各有合。天數二十有五,地數三十,凡天地之數五十有五,此所以成變化而行鬼神也。」並終數為十九,《易》窮則變,故為閏法。參天九,兩地十,是為會數。參天數二十五,兩地數三十,是為朔、望之會。以會數乘之,則周天朔旦冬至,是為會月。九會而復元,黃鐘初九之數也。經於四時,雖亡事必書時月。時所以記啟、閉也,月所以紀分、至也。啟、閉者,節也。分、至者,中也。節不必在其月,故時中必在正數之月。故《傳》曰:「先王之正時也,履端於始,舉正於中,歸餘於終。履端於始,序則不愆;舉正於中,民則不惑;歸餘於終,事則不誖。」此聖王之重閏也。以五位乘會數,而朔旦冬至,是為章月。四分月法,以其一乘章月,是為中法。參閏法為周至,以乘月法,以減中法而約之,則七扐之數,為一月之閏法,其餘七分。此中朔相求之術也。朔不得中,是謂閏月,言陰陽雖交,不得中不生。故日法乘閏法,是為統歲。三統,是為元歲。元歲之閏,陰陽災,三弦閏法。《易》九厄曰:初入元,百六,陽九;次三百七十四,陽九;次四百八十,陽九;次七百二十,陰七;次七百二十,陽七;次六百,陰五;次六百,陽五;次四百八十,陰三;次四百八十,陽三。凡四千六百一十七歲,與一元終。經歲四千五百六十,災歲五十七。是以《春秋》曰:「舉正於中。」又曰:「閏月不告朔,非禮也。閏以正時,時以作事,事以厚生,生民之道於是乎在矣。不告閏朔,棄時正也,何以為民?」故善僖「五年春王正月辛亥朔,日南至,公既視朔,遂登觀台以望,而書,禮也。凡分、至、啟、閉,必書雲物,為備故也。」至昭二十年二月己丑,日南至,失閏,至在非其月。梓慎望氛氣而弗正,不履端於始也。故傳不曰冬至,而曰日南至。極於牽牛之初,日中之時景最長,以此知其南至也。斗綱之端連貫營室,織女之紀指牽牛之初,以紀日月,故曰星紀。五星起其初,日月起其中,凡十二次。日至其初為節,至其中斗建下為十二辰。視其建而知其次。故曰:「制禮上物,不過十二,天之大數也」。《經》曰「春,王正月」,《傳》曰:周正月「火出,於夏為三月,商為四月,周為五月。夏數得天」,得四時之正也。三代各據一統,明三統常合,而迭為首,登降三統之首,周還五行之道也。故三五相包而生。天統之正,始施於子半,日萌色赤。地統受之於丑初,日肇化而黃,至丑半,日牙化而白。人統受之於寅初,日孽成而黑,至寅半,日生成而青。天施復於子,地化自丑畢於辰,人生自寅成於申。故歷數三統,天以甲子,地以甲辰,人以甲申。孟、仲、季迭用事為統首。三微之統既著,而五行自青始,其序亦如之。五行與三統相錯。傳曰「天有三辰,地有五行」,然則三統五星可知也。《易》曰:「參五以變,錯綜其數。通其變,遂成天下之文;極其數,遂定天下之象。」太極運三辰五星於上,而元氣轉三統五行於下。其於人,皇極統三德五事。故三辰之合於三統也,日合於天統,月合於地統,鬥合於人統。五星之合於五行,水合於辰星,火合於熒惑,金合於太白,木合於歲星,土合於鎮星。三辰五星而相經緯也。天以一生水,地以二生火,天以三生木,地以四生金,天以五生土。五勝相乘,以生小周,以乘「乾」、「坤」之策,而成大周。陰陽比類,交錯相成,故九六之變登隆於六體。三微而成著,三著而成象,二象十有八變而成卦,四營而成易,為七十二,參三統兩四時相乘之數也。參之則得「乾」之策,兩之則得「坤」之策。以陽九九之,為六百四十八;以陰六六之,為四百三十二,凡一千八十,陰陽各一卦之微算策也。八之,為八千六百四十,而八卦小成。引而信之,又八之,為六萬九千一百二十,天地再之,為十三萬八千二百四十,然後大成。五星會終,觸類而長之,以乘章歲,為二百六十二萬六千五百六十,而與日月會。三會為七百八十七萬九千六百八十,而與三統會。三統二千三百六十三萬九千四十,而復於太極上元。九章歲而六之為法,太極上元為實,實如法得一,陰陰各萬一千五百二十,當萬物氣體之數,天下之能事畢矣。