yú shū yuē" nǎi tóng lǜ dù liàng héng", suǒ yǐ qí yuǎn jìn, lì mín xìn yě. zì fú xī huà bā guà, yóu shù qǐ, zhì huáng dì yáo shùn ér dà bèi. sān dài jī gǔ, fǎ dù zhāng yān. zhōu shuāi guān shī, kǒng zǐ chén hòu wáng zhī fǎ, yuē:" jǐn quán liàng, shěn fǎ dù, xiū fèi guān, jǔ yì mín, sì fāng zhī zhèng xíng yǐ." hàn xìng, běi píng hóu zhāng cāng shǒu lǜ lì shì, xiào wǔ dì shí lè guān kǎo zhèng. zhì yuán shǐ zhōng, wáng mǎng bǐng zhèng, yù yào míng yù, zhēng tiān xià tōng zhī zhōng lǜ zhě bǎi yú rén, shǐ xī hé liú xīn děng diǎn lǐng tiáo zòu, yán zhī zuì xiáng. gù shān qí wěi cí, qǔ zhèng yì zhe yú piān.
《虞书》曰“乃同律度量衡”,所以齐远近,立民信也。自伏羲画八卦,由数起,至黄帝、尧、舜而大备。三代稽古,法度章焉。周衰官失,孔子陈后王之法,曰:“谨权量,审法度,修废官,举逸民,四方之政行矣。”汉兴,北平侯张苍首律历事,孝武帝时乐官考正。至元始中,王莽秉政,欲耀名誉,征天下通知钟律者百余人,使羲和刘歆等典领条奏,言之最详。故删其伪辞,取正义著于篇。
yī yuē bèi shù, èr yuē hé shēng, sān yuē shěn duó, sì yuē jiā liàng, wǔ yuē quán héng. cān wǔ yǐ biàn, cuò zōng qí shù, jī zhī yú gǔ jīn, xiào zhī yú qì wù, hé zhī yú xīn ěr, kǎo zhī yú jīng zhuàn, xián dé qí shí, mí bù xié tóng.
一曰备数,二曰和声,三曰审度,四曰嘉量,五曰权衡。参五以变,错综其数,稽之于古今,效之于气物,和之于心耳,考之于经传,咸得其实,靡不协同。
shù zhě, yī shí bǎi qiān wàn yě, suǒ yǐ suàn shù shì wù, shùn xìng mìng zhī lǐ yě. shū yuē:" xiān qí suàn mìng." běn qǐ yú huáng zhōng zhī shù, shǐ yú yī ér sān zhī, sān sān jī zhī, lì shí èr chén zhī shù, shí yǒu qī wàn qī qiān yī bǎi sì shí qī, ér wǔ shù bèi yǐ. qí suàn fǎ yòng zhú, jìng yī fēn, zhǎng liù cùn, èr bǎi qī shí yī méi ér chéng liù gū, wèi yī wò. jìng xiàng gān lǜ huáng zhōng zhī yī, ér zhǎng xiàng kūn lǚ lín zhōng zhī zhǎng. qí shù yǐ yì dà yǎn zhī shù wǔ shí, qí yòng sì shí jiǔ, chéng yáng liù yáo, dé zhōu liú liù xū zhī xiàng yě. fū tuī lì shēng lǜ zhì qì, guī huán jǔ fāng, quán zhòng héng píng, zhǔn shéng jiā liàng, tàn zé suǒ yǐn, gōu shēn zhì yuǎn, mò bù yòng yān. dù cháng duǎn zhě bù shī háo lí, liàng duō shǎo zhě bù shī guī cuō, quán qīng zhòng zhě bù shī shǔ lèi. jì yú yī, xié yú shí, cháng yú bǎi, dà yú qiān, yǎn qiān wàn, qí fǎ zài suàn shù. xuān yú tiān xià, xiǎo xué shì zé. zhí zài tài shǐ, xī hé zhǎng zhī.
数者,一、十、百、千、万也,所以算数事物,顺性命之理也。《书》曰:“先其算命。”本起于黄钟之数,始于一而三之,三三积之,历十二辰之数,十有七万七千一百四十七,而五数备矣。其算法用竹,径一分,长六寸,二百七十一枚而成六觚,为一握。径象乾律黄钟之一,而长象坤吕林钟之长。其数以《易》大衍之数五十,其用四十九,成阳六爻,得周流六虚之象也。夫推历生律制器,规圜矩方,权重衡平,准绳嘉量,探赜索隐,钩深至远,莫不用焉。度长短者不失毫厘,量多少者不失圭撮,权轻重者不失黍累。纪于一,协于十,长于百,大于千,衍千万,其法在算术。宣于天下,小学是则。职在太史,羲和掌之。
shēng zhě, gōng shāng jiǎo zhēng yǔ yě. suǒ yǐ zuò yuè zhě, xié bā yīn, dàng dí rén zhī xié yì, quán qí zhèng xìng, yí fēng yì sú yě. bā yīn: tǔ yuē xūn, páo yuē shēng, pí yuē gǔ, zhú yuē guǎn, sī yuē xián, shí yuē qìng, jīn yuē zhōng, mù yuē zhù. wǔ shēng hé, bā yīn xié, ér lè chéng. shāng zhī wèi yán zhāng yě, wù chéng shú kě zhāng dù yě. jiǎo, chù yě, wù chù dì ér chū, dài máng jiǎo yě. gōng, zhōng yě, jū zhōng yāng, chàng sì fāng, chàng shǐ shī shēng, wèi sì shēng gāng yě. zhēng, zhǐ yě, wù shèng dà ér fán zhǐ yě. yǔ, yǔ yě, wù jù zāng, yǔ fù zhī dì. fū shēng zhě, zhōng yú gōng, chù yú jiǎo, zhǐ yú zhēng, zhāng yú shāng, yǔ yú yǔ, gù sì shēng wèi gōng jì yě. xié zhī wǔ xíng, zé jiǎo wèi mù, wǔ cháng wèi rén, wǔ shì wèi mào. shāng wèi jīn, wèi yì, wèi yán zhēng wèi huǒ, wèi lǐ, wèi shì yǔ wèi shuǐ, wèi zhì, wèi tīng gōng wèi tǔ, wèi xìn, wèi sī. yǐ jūn chén mín shì wù yán zhī, zé gōng wèi jūn, shāng wèi chén, jiǎo wèi mín, zhēng wèi shì, yǔ wèi wù. chàng hè yǒu xiàng, gù yán jūn chén wèi shì zhī tǐ yě.
声者,宫、商、角、徵、羽也。所以作乐者,谐八音,荡涤人之邪意,全其正性,移风易俗也。八音:土曰埙,匏曰笙,皮曰鼓,竹曰管,丝曰弦,石曰磬,金曰钟,木曰祝。五声和,八音谐,而乐成。商之为言章也,物成孰可章度也。角,触也,物触地而出,戴芒角也。宫,中也,居中央,暢四方,唱始施生,为四声纲也。徵,祉也,物盛大而繁祉也。羽,宇也,物聚臧,宇覆之地。夫声者,中于宫,触于角,祉于徵,章于商,宇于羽,故四声为宫纪也。协之五行,则角为木,五常为仁,五事为貌。商为金,为义,为言;徵为火,为礼,为视;羽为水,为智,为听;宫为土,为信,为思。以君、臣、民、事、物言之,则宫为君,商为臣,角为民,徵为事,羽为物。唱和有象,故言君臣位事之体也。
wǔ shēng wèi běn, shēng yú huáng zhǒng zhī lǜ. jiǔ cùn wèi gōng, huò sǔn huò yì, yǐ dìng shāng jiǎo zhēng yǔ. jiǔ liù xiāng shēng, yīn yáng zhī yīng yě. lǜ shí yǒu èr, yáng liù wèi lǜ, yīn liù wèi lǚ. lǜ yǐ tǒng qì lèi wù, yī yuē huáng zhōng, èr yuē tài zú, sān yuē gū xǐ, sì yuē ruí bīn, wǔ yuē yí zé, liù yuē wáng shè. lǚ yǐ lǚ yáng xuān qì, yī yuē lín zhōng, èr yuē nán lǚ, sān yuē yīng zhōng, sì yuē dà lǚ, wǔ yuē jiā zhōng, liù yuē zhōng lǚ. yǒu sān tǒng zhī yì yān. qí chuán yuē, huáng dì zhī suǒ zuò yě. huáng dì shǐ líng lún zì dà xià zhī xī, kūn lún zhī yīn, qǔ zhú zhī jiě gǔ, shēng qí qiào hòu jūn zhě, duàn liǎng jié jiān ér chuī zhī, yǐ wéi huáng zhōng zhī gōng. zhì shí èr tǒng yǐ tīng fèng zhī míng, qí xióng míng wèi liù, cí míng yì liù, bǐ huáng zhōng zhī gōng, ér jiē kě yǐ shēng zhī, shì wèi lǜ běn. zhì zhì zhī shì, tiān dì zhī qì hé yǐ shēng fēng tiān dì zhī fēng qì zhèng, shí èr lǜ dìng.
五声为本,生于黄种之律。九寸为宫,或损或益,以定商、角、徵、羽。九六相生,阴阳之应也。律十有二,阳六为律,阴六为吕。律以统气类物,一曰黄钟,二曰太族,三曰姑洗,四曰蕤宾,五曰夷则,六曰亡射。吕以旅阳宣气,一曰林钟,二曰南吕,三曰应钟,四曰大吕,五曰夹钟,六曰中吕。有三统之义焉。其传曰,黄帝之所作也。黄帝使泠纶自大夏之西,昆仑之阴,取竹之解谷,生其窍厚均者,断两节间而吹之,以为黄钟之宫。制十二筒以听凤之鸣,其雄鸣为六,雌鸣亦六,比黄钟之宫,而皆可以生之,是为律本。至治之世,天地之气合以生风;天地之风气正,十二律定。
huáng zhōng: huáng zhě, zhōng zhī sè, jūn zhī fú yě zhōng zhě, zhǒng yě. tiān zhī zhōng shù wǔ, wǔ wèi shēng, shēng shàng gōng, wǔ shēng mò dà yān. dì zhī zhōng shù liù, liù wèi lǜ, lǜ yǒu xíng yǒu sè, sè shàng huáng, wǔ sè mò shèng yān. gù yáng qì shī zhǒng yú huáng quán, zī méng wàn wù, wèi liù qì yuán yě. yǐ huáng sè míng yuán qì lǜ zhě, zhe gōng shēng yě. gōng yǐ jiǔ chàng liù, biàn dòng bù jū, zhōu liú liù xū. shǐ yú zi, zài shí yī yuè. dà lǚ: lǚ, lǚ yě, yán yīn dà, lǚ zhù huáng zhōng xuān qì ér yá wù yě. wèi yú chǒu, zài shí èr yuè. tài zú: zú, zòu yě, yán yáng qì dà, zòu dì ér dá wù yě. wèi yú yín, zài zhēng yuè, jiā zhōng: yán yīn jiā zhù tài zú xuān sì fāng zhī qì ér chū zhǒng wù yě. wèi yú mǎo, zài èr yuè. gū xǐ: xǐ, jié yě, yán yáng qì xǐ wù gū hào zhī yě. wèi yú chén, zài sān yuè. zhōng lǚ: yán wēi yīn shǐ qǐ wèi chéng, zhe yú qí zhōng lǚ zhù gū xǐ xuān qì qí wù yě. wèi yú sì, zài sì yuè. ruí bīn: ruí, jì yě bīn, dǎo yě, yán yáng shǐ dǎo yīn qì shǐ jì yǎng wù yě. wèi yú wǔ, zài wǔ yuè. lín zhōng: lín, jūn yě, yán yīn qì shòu rèn, zhù ruí bīn jūn zhǔ zhǒng wù shǐ zhǎng dà mào shèng yě. wèi yú wèi, zài liù yuè. yí zé: zé, fǎ yě, yán yáng qì zhèng fǎ dù, ér shǐ yīn qì yí dāng shāng zhī wù yě. wèi yú shēn, zài qī yuè. nán lǚ: nán, rèn yě, yán yīn qì lǚ zhù yí zé rèn chéng wàn wù yě. wèi yú yǒu, zài bā yuè. wáng shè: shè, yàn yě, yán yáng qì jiū wù, ér shǐ yīn qì bì bō luò zhī, zhōng ér fù shǐ, wáng yàn yǐ yě. wèi yú xū, zài jiǔ yuè. yīng zhōng: yán yīn qì yīng wáng xiè, gāi zāng wàn wù ér zá yáng hé zhǒng yě. wèi yú hài, zài shí yuè.
黄钟:黄者,中之色,君之服也;钟者,种也。天之中数五,五为声,声上宫,五声莫大焉。地之中数六,六为律,律有形有色,色上黄,五色莫盛焉。故阳气施种于黄泉,孳萌万物,为六气元也。以黄色名元气律者,著宫声也。宫以九唱六,变动不居,周流六虚。始于子,在十一月。大吕:吕,旅也,言阴大,旅助黄钟宣气而牙物也。位于丑,在十二月。太族:族,奏也,言阳气大,奏地而达物也。位于寅,在正月,夹钟:言阴夹助太族宣四方之气而出种物也。位于卯,在二月。姑洗:洗,洁也,言阳气洗物辜浩之也。位于辰,在三月。中吕:言微阴始起未成,著于其中旅助姑洗宣气齐物也。位于巳,在四月。蕤宾:蕤,继也;宾,导也,言阳始导阴气使继养物也。位于午,在五月。林钟:林,君也,言阴气受任,助蕤宾君主种物使长大茂盛也。位于未,在六月。夷则:则,法也,言阳气正法度,而使阴气夷当伤之物也。位于申,在七月。南吕:南,任也,言阴气旅助夷则任成万物也。位于酉,在八月。亡射:射,厌也,言阳气究物,而使阴气毕剥落之,终而复始,亡厌已也。位于戌,在九月。应钟:言阴气应亡谢,该臧万物而杂阳阂种也。位于亥,在十月。
sān tǒng zhě, tiān shī, dì huà, rén shì zhī jì yě. shí yī yuè," gān" zhī chū jiǔ, yáng qì fú yú dì xià, shǐ zhe wèi yī, wàn wù méng dòng, zhōng yú tài yīn, gù huáng zhōng wèi tiān tǒng, lǜ zhǎng jiǔ cùn. jiǔ zhě, suǒ yǐ jiū jí zhōng hé, wèi wàn wù yuán yě. yì yuē:" lì tiān zhī dào, yuē yīn yǔ yáng." liù yuè," kūn" zhī chū liù, yīn qì shòu rèn yú tài yáng, jì yǎng huà róu, wàn wù shēng zhǎng, mào zhī yú wèi, lìng zhǒng gāng qiáng dà, gù lín zhōng wèi dì tǒng, lǜ zhǎng liù cùn. liù zhě, suǒ yǐ hán yáng zhī shī, mào zhī yú liù hé zhī nèi, lìng gāng róu yǒu tǐ yě" lì dì zhī dào, yuē róu yǔ gāng.""' gān' zhī tài shǐ,' kūn' zuò chéng wù." zhēng yuè," gān" zhī jiǔ sān, wàn wù dì tōng, zú chū yú yín, rén fèng ér chéng zhī, rén yǐ yǎng zhī, yì yǐ xíng zhī, lìng shì wù gè dé qí lǐ. yín, mù yě, wèi rén qí shēng, shāng yě, wèi yì. gù tài zú wéi rén tǒng, lǜ zhǎng bā cùn, xiàng bā guà, mì xì shì zhī suǒ yǐ shùn tiān dì, tōng shén míng, lèi wàn wù zhī qíng yě." lì rén zhī dào, rì rén yǔ yì."" zài tiān chéng xiàng, zài dì chéng xíng."" hòu yǐ cái chéng tiān dì zhī dào, fǔ xiāng tiān dì zhī yí, yǐ zuǒ yòu mín." cǐ sān lǜ zhī wèi yǐ, shì wèi sān tǒng.
三统者,天施,地化,人事之纪也。十一月,“乾”之初九,阳气伏于地下,始著为一,万物萌动,钟于太阴,故黄钟为天统,律长九寸。九者,所以究极中和,为万物元也。《易》曰:“立天之道,曰阴与阳。”六月,“坤”之初六,阴气受任于太阳,继养化柔,万物生长,茂之于未,令种刚强大,故林钟为地统,律长六寸。六者,所以含阳之施,茂之于六合之内,令刚柔有体也“立地之道,曰柔与刚。”“‘乾’知太始,‘坤’作成物。”正月,“乾”之九三,万物棣通,族出于寅,人奉而成之,仁以养之,义以行之,令事物各得其理。寅,木也,为仁;其声,商也,为义。故太族为人统,律长八寸,象八卦,宓戏氏之所以顺天地,通神明,类万物之情也。“立人之道,日仁与义。”“在天成象,在地成形。”“后以裁成天地之道,辅相天地之宜,以左右民。”此三律之谓矣,是为三统。
qí yú sān zhèng yě, huáng zhōng, zi, wèi tiān zhèng lín zhōng, wèi zhī chōng chǒu, wèi dì zhèng tài zú, yín, wéi rén zhèng. sān zhèng zhèng shǐ, shì yǐ dì zhèng shì qí shǐ niǔ yú yáng dōng běi chǒu wèi. yì yuē" dōng běi sàng péng, nǎi zhōng yǒu qìng", dā yìng zhī dào yě. jí huáng zhōng wèi gōng, zé tài zú gū xǐ lín zhōng nán lǚ jiē yǐ zhèng shēng yīng, wú yǒu hū wēi, bù fù yǔ tā lǜ wèi yì zhě, tóng xīn yī tǒng zhī yì yě. fēi huáng zhōng ér tā lǜ, suī dāng qí yuè zì gōng zhě, zé qí hé yīng zhī lǜ yǒu kòng jī hū wēi, bù dé qí zhèng. cǐ huáng zhōng zhì zūn, wáng yǔ bìng yě.
其于三正也,黄钟,子,为天正;林钟,未之冲丑,为地正;太族,寅,为人正。三正正始,是以地正适其始纽于阳东北丑位。《易》曰“东北丧朋,乃终有庆”,答应之道也。及黄钟为宫,则太族、姑洗、林钟、南吕皆以正声应,无有忽微,不复与它律为役者,同心一统之义也。非黄钟而它律,虽当其月自宫者,则其和应之律有空积忽微,不得其正。此黄钟至尊,亡与并也。
yì yuē:" cān tiān liǎng dì ér yǐ shù." tiān zhī shù shǐ yú yī, zhōng yú èr shí yǒu wǔ. qí yì jì zhī yǐ sān, gù zhì yī de sān yòu èr shí wǔ fēn zhī liù, fán èr shí wǔ zhì, zhōng tiān zhī shù, dé bā shí yī, yǐ tiān dì wǔ wèi zhī hé zhōng yú shí zhě chéng zhī, wèi bā bǎi yī shí fēn, yīng lì yī tǒng qiān wǔ bǎi sān shí jiǔ suì zhī zhāng shù, huáng zhōng zhī shí yě. yáo cǐ zhī yì, qǐ shí èr lǜ zhī zhōu jìng. dì zhī shù shǐ yú èr, zhōng yú sān shí. qí yì jì zhī yǐ liǎng, gù zhì yī de èr, fán sān shí zhì, zhōng dì zhī shù, dé liù shí, yǐ dì zhōng shù liù chéng zhī, wèi sān bǎi liù shí fēn, dāng qī zhī rì, lín zhōng zhī shí. rén zhě, jì tiān shùn dì, xù qì chéng wù, tǒng bā guà, diào bā fēng, lǐ bā zhèng, zhèng bā jié, xié bā yīn, wǔ bā yì, jiān bā fāng, bèi bā huāng, yǐ zhōng tiān dì zhī gōng, gù bā bā liù shí sì. qí yì jí tiān dì zhī biàn, yǐ tiān dì wǔ wèi zhī hé zhōng yú shí zhě chéng zhī, wèi liù bǎi sì shí fēn, yǐ yīng liù shí sì guà, dà zú zhī shí yě. shū yuē:" tiān gōng rén qí dài zhī." tiān jiān dì, rén zé tiān, gù yǐ wǔ wèi zhī hé chéng yān," wéi tiān wèi dà, wéi yáo zé zhī" zhī xiàng yě. dì yǐ zhōng shù chéng zhě, yīn dào lǐ nèi, zài zhōng kuì zhī xiàng yě. sān tǒng xiāng tōng, gù huáng zhōng lín zhōng tài zú lǜ zhǎng jiē quán cùn ér wáng yú fēn yě.
《易》曰:“参天两地而倚数。”天之数始于一,终于二十有五。其义纪之以三,故置一得三又二十五分之六,凡二十五置,终天之数,得八十一,以天地五位之合终于十者乘之,为八百一十分,应历一统千五百三十九岁之章数,黄钟之实也。繇此之义,起十二律之周径。地之数始于二,终于三十。其义纪之以两,故置一得二,凡三十置,终地之数,得六十,以地中数六乘之,为三百六十分,当期之日,林钟之实。人者,继天顺地,序气成物,统八卦,调八风,理八政,正八节,谐八音,舞八佾,监八方,被八荒,以终天地之功,故八八六十四。其义极天地之变,以天地五位之合终于十者乘之,为六百四十分,以应六十四卦,大族之实也。《书》曰:“天功人其代之。”天兼地,人则天,故以五位之合乘焉,“唯天为大,唯尧则之”之象也。地以中数乘者,阴道理内,在中馈之象也。三统相通,故黄钟、林钟、太族律长皆全寸而亡余分也。
tiān zhī zhōng shù wǔ, dì zhī zhōng shù liù, ér èr zhě wèi hé. liù wèi xū, wǔ wèi shēng, zhōu liú yú liù xū. xū zhě, yáo lǜ fū yīn yáng, dēng jiàng yùn xíng, liè wéi shí èr, ér lǜ lǚ hé yǐ. tài jí yuán qì, hán sān wèi yī. jí, zhōng yě. yuán, shǐ yě. xíng yú shí èr chén, shǐ dòng yú zi. cān zhī yú chǒu, dé sān. yòu cān zhī yú yín, dé jiǔ. yòu cān zhī yú mǎo, dé èr shí qī. yòu cān zhī yú chén, dé bā shí yī. yòu cān zhī yú sì, dé èr bǎi sì shí sān. yòu cān zhī yú wǔ, dé qī bǎi èr shí jiǔ. yòu cān zhī yú wèi, dé èr qiān yī bǎi bā shí qī. yòu cān zhī yú shēn, dé liù qiān wǔ bǎi liù shí yī. yòu cān zhī yú yǒu, dé wàn jiǔ qiān liù bǎi bā shí sān. yòu cān zhī yú xū, dé wǔ wàn jiǔ qiān sì shí jiǔ. yòu cān zhī yú hài, dé shí qī wàn qī qiān yī bǎi sì shí qī. cǐ yīn yáng hé dé, qì zhōng yú zi, huà shēng wàn wù zhě yě. gù zī méng yú zi, niǔ yá yú chǒu, yǐn dá yú yín, mào máo yú mǎo, zhèn měi yú chén, yǐ shèng yú sì, è bù yú wǔ, mèi ài yú wèi, shēn jiān yú shēn, liú shú yú yǒu, bì rù yú xū, gāi hé yú hài. chū jiǎ yú jiǎ, fèn yà yú yǐ, míng bǐng yú bǐng, dà shèng yú dīng, fēng mào yú wù, lǐ jì yú jǐ, liǎn gèng yú gēng, xī xīn yú xīn, huái rèn yú rén, chén kuí yú guǐ. gù yīn yáng zhī shī huà, wàn wù zhī zhōng shǐ, jì lèi lǚ yú lǜ lǚ, yòu jīng lì yú rì chén, ér biàn huà zhī qíng kě jiàn yǐ.
天之中数五,地之中数六,而二者为合。六为虚,五为声,周流于六虚。虚者,爻律夫阴阳,登降运行,列为十二,而律吕和矣。太极元气,函三为一。极,中也。元,始也。行于十二辰,始动于子。参之于丑,得三。又参之于寅,得九。又参之于卯,得二十七。又参之于辰,得八十一。又参之于巳,得二百四十三。又参之于午,得七百二十九。又参之于未,得二千一百八十七。又参之于申,得六千五百六十一。又参之于酉,得万九千六百八十三。又参之于戌,得五万九千四十九。又参之于亥,得十七万七千一百四十七。此阴阳合德,气钟于子,化生万物者也。故孳萌于子,纽牙于丑,引达于寅,冒茆于卯,振美于辰,已盛于巳,咢布于午,昧暧于未,申坚于申,留孰于酉,毕入于戌,该阂于亥。出甲于甲,奋轧于乙,明炳于丙,大盛于丁,丰茂于戊,理纪于己,敛更于庚,悉新于辛,怀任于壬,陈揆于癸。故阴阳之施化,万物之终始,既类旅于律吕,又经历于日辰,而变化之情可见矣。
yù héng biāo jiàn, tiān zhī gāng yě rì yuè chū chán, xīng zhī jì yě. gāng jì zhī jiāo, yǐ yuán shǐ zào shè, hé lè yòng yān. lǜ lǚ chàng hè, yǐ yù shēng chéng huà, gē zòu yòng yān. zhǐ gù qǔ xiàng, rán hòu yīn yáng wàn wù mí bù tiáo chàng gāi chéng. gù yǐ chéng zhī shù cǔn gāi zhī jī rú fǎ wèi yī cùn, zé huáng zhōng zhī zhǎng yě. cān fēn sǔn yī, xià shēng lín zhōng. cān fēn lín zhōng yì yī, shàng shēng tài zú. cān fēn tài zú sǔn yī, xià shēng nán lǚ. cān fēn nán lǚ yì yī, shàng shēng gū xǐ. cān fēn gū xǐ sǔn yī, xià shēng yīng zhōng. cān fēn yīng zhōng yì yī, shàng shēng ruí bīn. cān fēn ruí bīn sǔn yī, xià shēng dà lǚ. cān fēn dà lǚ yì yī, shàng shēng yí zé. cān fēn yí zé sǔn yī, xià shēng jiā zhōng. cān fēn jiā zhōng yì yī, shàng shēng wáng shè. cān fēn wáng shè sǔn yī, xià shēng zhōng lǚ. yīn yáng xiāng shēng, zì huáng zhōng shǐ ér zuǒ xuán, bā bā wéi wǔ. qí fǎ jiē yòng tóng. zhí zài dà lè, tài cháng zhǎng zhī.
玉衡杓建,天之纲也;日月初躔,星之纪也。纲纪之交,以原始造设,合乐用焉。律吕唱和,以育生成化,歌奏用焉。指顾取象,然后阴阳万物靡不条鬯该成。故以成之数忖该之积如法为一寸,则黄钟之长也。参分损一,下生林钟。参分林钟益一,上生太族。参分太族损一,下生南吕。参分南吕益一,上生姑洗。参分姑洗损一,下生应钟。参分应钟益一,上生蕤宾。参分蕤宾损一,下生大吕。参分大吕益一,上生夷则。参分夷则损一,下生夹钟。参分夹钟益一,上生亡射。参分亡射损一,下生中吕。阴阳相生,自黄钟始而左旋,八八为伍。其法皆用铜。职在大乐,太常掌之。
dù zhě, fēn cùn chǐ zhàng yǐn yě, suǒ yǐ dù cháng duǎn yě. běn qǐ huáng zhōng zhī zhǎng. yǐ zi gǔ jù shǔ zhōng zhě, yī shǔ zhī guǎng, dù zhī jiǔ shí fēn, huáng zhōng zhī zhǎng. yī wèi yī fēn, shí fēn wéi cùn, shí cùn wèi chǐ, shí chǐ wèi zhàng, shí zhàng wèi yǐn, ér wǔ dù shěn yǐ. qí fǎ yòng tóng, gāo yī cùn, guǎng èr cùn, zhǎng yī zhàng, ér fēn cùn chǐ zhàng cún yān. yòng zhú wèi yǐn, gāo yī fēn, guǎng liù fēn, zhǎng shí zhàng, qí fāng fǎ jǔ, gāo guǎng zhī shù, yīn yáng zhī xiàng yě. fēn zhě, zì sān wēi ér chéng zhe, kě fēn bié yě. cùn zhě, cǔn yě. chǐ zhě, huò yě. zhàng zhě, zhāng yě. yǐn zhě, xìn yě. fū dù zhě, bié yú fēn, cǔn yú cùn, huò chǐ, zhāng yú zhàng, xìn yú yǐn. yǐn zhě, xìn tiān xià yě. zhí zài nèi guān, tíng wèi zhǎng zhī.
度者,分、寸、尺、丈、引也,所以度长短也。本起黄钟之长。以子谷秬黍中者,一黍之广,度之九十分,黄钟之长。一为一分,十分为寸,十寸为尺,十尺为丈,十丈为引,而五度审矣。其法用铜,高一寸,广二寸,长一丈,而分、寸、尺、丈存焉。用竹为引,高一分,广六分,长十丈,其方法矩,高广之数,阴阳之象也。分者,自三微而成著,可分别也。寸者,忖也。尺者,蒦也。丈者,张也。引者,信也。夫度者,别于分,忖于寸,蒦尺,张于丈,信于引。引者,信天下也。职在内官,廷尉掌之。
liàng zhě, yuè hé shēng dǒu hú yě, suǒ yǐ liàng duō shǎo yě. běn qǐ yú huáng zhōng zhī yuè, yòng dù shù shěn qí róng, yǐ zi gǔ jù shǔ zhōng zhě qiān yǒu èr bǎi shí qí yuè, yǐ jǐng shuǐ zhǔn qí gài. hé yuè wèi hé, shí hé wéi shēng, shí shēng wèi dòu, shí dòu wèi hú, ér wǔ liàng jiā yǐ. qí fǎ yòng tóng, fāng chǐ ér huán qí wài, páng yǒu tiāo yān. qí shàng wèi hú, qí xià wèi dòu. zuǒ ěr wèi shēng, yòu ěr wèi hé yuè. qí zhuàng shì jué, yǐ mí jué lù. shàng sān xià èr, cān tiān liǎng dì, huán ér hán fāng, zuǒ yī yòu èr, yīn yáng zhī xiàng yě. qí huán xiàng guī, qí zhòng èr jūn, bèi qì wù zhī shù, hé wàn yǒu yī qiān wǔ bǎi èr shí. shēng zhōng huáng zhōng, shǐ yú huáng zhōng ér fǎn fù yān, jūn zhì qì zhī xiàng yě. yuè zhě, huáng zhōng lǜ zhī shí yě, yuè wēi dòng qì ér shēng wù yě. hé zhě, hé yuè zhī liàng yě. shēng zhě, dēng hé zhī liàng yě. dòu zhě, jù shēng zhī liàng yě. hú zhě, jué dòu píng duō shǎo zhī liàng yě. fū liàng zhě, yuè yú yuè, hé yú hé, dēng yú shēng, jù yú dòu, jiǎo yú hú yě. zhí zài tài cāng, dà sī nóng zhǎng zhī.
量者,龠、合、升、斗、斛也,所以量多少也。本起于黄钟之龠,用度数审其容,以子谷秬黍中者千有二百实其龠,以井水准其概。合龠为合,十合为升,十升为斗,十斗为斛,而五量嘉矣。其法用铜,方尺而圜其外,旁有庣焉。其上为斛,其下为斗。左耳为升,右耳为合龠。其状似爵,以縻爵禄。上三下二,参天两地,圜而函方,左一右二,阴阳之象也。其圜象规,其重二钧,备气物之数,合万有一千五百二十。声中黄钟,始于黄钟而反覆焉,君制器之象也。龠者,黄钟律之实也,跃微动气而生物也。合者,合龠之量也。升者,登合之量也。斗者,聚升之量也。斛者,角斗平多少之量也。夫量者,跃于龠,合于合,登于升,聚于斗,角于斛也。职在太仓,大司农掌之。
héng quán zhě: héng, píng yě quán, zhòng yě, héng suǒ yǐ rèn quán ér jūn wù píng qīng zhòng yě. qí dào rú dǐ, yǐ jiàn zhǔn zhī zhèng, shéng zhī zhí, zuǒ xuán jiàn guī. yòu zhé jiàn jǔ, qí zài tiān yě, zuǒ zhù xuán jī, zhēn zhuó jiàn zhǐ, yǐ qí qī zhèng, gù yuē yù héng. lún yǔ yún:" lì zé jiàn qí cān yú qián yě, zài chē zé jiàn qí yǐ yú héng yě." yòu yuē:" qí zhī yǐ lǐ." cǐ héng zài qián jū nán fāng zhī yì yě.
衡权者:衡,平也;权,重也,衡所以任权而均物平轻重也。其道如底,以见准之正,绳之直,左旋见规。右折见矩,其在天也,佐助旋机,斟酌建指,以齐七政,故曰玉衡。《论语》云:“立则见其参于前也,在车则见其倚于衡也。”又曰:“齐之以礼。”此衡在前居南方之义也。
quán zhě, zhū liǎng jīn jūn shí yě, suǒ yǐ chēng wù píng shī, zhī qīng zhòng yě. běn qǐ yú huáng zhōng zhī zhòng, yī yuè róng qiān èr bǎi shǔ, zhòng shí èr zhū, liǎng zhī wèi liǎng. èr shí sì zhū wèi liǎng. shí liù liǎng wèi jīn. sān shí jīn wèi jūn. sì jūn wèi shí. cǔn wèi shí bā, yì shí yǒu bā biàn zhī xiàng yě. wǔ quán zhī zhì, yǐ yì lì zhī, yǐ wù jūn zhī, qí yú xiǎo dà zhī chà, yǐ qīng zhòng wèi yí. huán ér huán zhī, lìng zhī ròu bèi hǎo zhě, zhōu xuán wú duān, zhōng ér fù shǐ, wú qióng yǐ yě. zhū zhě, wù yáo hū wēi shǐ, zhì yú chéng zhe, kě shū yì yě. liǎng zhě, liǎng huáng zhōng lǜ zhī zhòng yě. èr shí sì zhū ér chéng liǎng zhě, èr shí sì qì zhī xiàng yě. jīn zhě, míng yě, sān bǎi bā shí sì zhū, yì èr piān zhī yáo, yīn yáng biàn dòng zhī xiàng yě. shí liù liǎng chéng jīn zhě, sì shí chéng sì fāng zhī xiàng yě. jūn zhě, jūn yě, yáng shī qí qì, yīn huà qí wù, jiē dé qí chéng jiù píng jūn yě. quán yǔ wù jūn, zhòng wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí zhū, dāng wàn wù zhī xiàng yě. sì bǎi bā shí liǎng zhě, liù xún xíng bā jié zhī xiàng yě. sān shí jīn chéng jūn zhě, yī yuè zhī xiàng yě. shí zhě, dà yě, quán zhī dà zhě yě. shǐ yú zhū, liǎng yú liǎng, míng yú jīn, jūn yú jūn, zhōng yú shí, wù zhōng shí dà yě. sì jūn wèi shí zhě, sì shí zhī xiàng yě. zhòng bǎi èr shí jīn zhě, shí èr yuè zhī xiàng yě. zhōng yú shí èr chén ér fù yú zi, huáng zhōng zhī xiàng yě. qiān jiǔ bǎi èr shí liǎng zhě, yīn yáng zhī shù yě. sān bǎi bā shí sì yáo, wǔ xíng zhī xiàng yě. sì wàn liù qiān bā shí zhū zhě, wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí wù lì sì shí zhī xiàng yě. ér suì gōng chéng jiù, wǔ quán jǐn yǐ.
权者,铢、两、斤、钧、石也,所以称物平施,知轻重也。本起于黄钟之重,一龠容千二百黍,重十二铢,两之为两。二十四铢为两。十六两为斤。三十斤为钧。四钧为石。忖为十八,《易》十有八变之象也。五权之制,以义立之,以物钧之,其余小大之差,以轻重为宜。圜而环之,令之肉倍好者,周旋无端,终而复始,无穷已也。铢者,物繇忽微始,至于成著,可殊异也。两者,两黄钟律之重也。二十四铢而成两者,二十四气之象也。斤者,明也,三百八十四铢,《易》二篇之爻,阴阳变动之象也。十六两成斤者,四时乘四方之象也。钧者,均也,阳施其气,阴化其物,皆得其成就平均也。权与物均,重万一千五百二十铢,当万物之象也。四百八十两者,六旬行八节之象也。三十斤成钧者,一月之象也。石者,大也,权之大者也。始于铢,两于两,明于斤,均于钧,终于石,物终石大也。四钧为石者,四时之象也。重百二十斤者,十二月之象也。终于十二辰而复于子,黄钟之象也。千九百二十两者,阴阳之数也。三百八十四爻,五行之象也。四万六千八十铢者,万一千五百二十物历四时之象也。而岁功成就,五权谨矣。
quán yǔ wù jūn ér shēng héng, héng yùn shēng guī, guī huán shēng jǔ, jǔ fāng shēng shéng, shéng zhí shēng zhǔn, zhǔn zhèng zé píng héng ér jūn quán yǐ. shì wèi wǔ zé. guī zhě, suǒ yǐ guī huán qì xiè, lìng dé qí lèi yě. jǔ zhě, jǔ fāng qì xiè, lìng bù shī qí xíng yě. guī jǔ xiāng xū, yīn yáng wèi xù, huán fāng nǎi chéng. zhǔn zhě, suǒ yǐ kuí píng qǔ zhèng yě. shéng zhě, shàng xià duān zhí, jīng wěi sì tòng yě. zhǔn shéng lián tǐ, héng quán hé dé, bǎi gōng yáo yān, yǐ dìng fǎ shì, fǔ bì zhí yù, yǐ jì tiān zǐ. shī yún:" yǐn shì dà shī, bǐng guó zhī jūn, sì fāng shì wéi, tiān zǐ shì pí, bǐ mín bù mí." xián yǒu wǔ xiàng, qí yì yī yě. yǐ yīn yáng yán zhī, dà yīn zhě, běi fāng. běi, fú yě, yáng qì fú yú xià, yú shí wéi dōng. dōng, zhōng yě, wù zhōng zāng, nǎi kě chēng. shuǐ rùn xià. zhī zhě móu, móu zhě zhòng, gù wèi quán yě. dà yáng zhě, nán fāng. nán, rèn yě, yáng qì rèn yǎng wù, yú shí wéi xià. xià, jiǎ yě, wù jiǎ dà, nǎi xuān píng. huǒ yán shàng. lǐ zhě qí, qí zhě píng, gù wèi héng yě. shǎo yīn zhě, xī fāng. xī, qiān yě, yīn qì qiān luò wù, yú shí wéi qiū. qiū yě, wù liǎn, nǎi chéng shú. jīn cóng gé, gǎi gèng yě. yì zhě chéng, chéng zhě fāng, gù wèi jǔ yě. shǎo yáng zhě, dōng fāng. dōng, dòng yě, yáng qì dòng wù, yú shí wéi chūn. chūn, chǔn yě, wù chǔn shēng, nǎi dòng yùn. mù qū zhí. rén zhě shēng, shēng zhě huán, gù wèi guī yě. zhōng yāng zhě, yīn yáng zhī nèi, sì fāng zhī zhōng, jīng wěi tōng dá, nǎi néng duān zhí, yú shí wéi sì jì. tǔ jià sè fān xī. xìn zhě chéng, chéng zhě zhí, gù wèi shéng yě. wǔ zé kuí wù, yǒu qīng zhòng huán fāng píng zhí yīn yáng zhī yì, sì fāng sì shí zhī tǐ, wǔ cháng wǔ xíng zhī xiàng. jué fǎ yǒu pǐn, gè shùn qí fāng ér yīng qí xíng. zhí zài dà xíng, hóng lú zhǎng zhī.
权与物钧而生衡,衡运生规,规圜生矩,矩方生绳,绳直生准,准正则平衡而钧权矣。是为五则。规者,所以规圜器械,令得其类也。矩者,矩方器械,令不失其形也。规矩相须,阴阳位序,圜方乃成。准者,所以揆平取正也。绳者,上下端直,经纬四通也。准绳连体,衡权合德,百工繇焉,以定法式,辅弼执玉,以冀天子。《诗》云:“尹氏大师,秉国之钧,四方是维,天子是毘,俾民不迷。”咸有五象,其义一也。以阴阳言之,大阴者,北方。北,伏也,阳气伏于下,于时为冬。冬,终也,物终臧,乃可称。水润下。知者谋,谋者重,故为权也。大阳者,南方。南,任也,阳气任养物,于时为夏。夏,假也,物假大,乃宣平。火炎上。礼者齐,齐者平,故为衡也。少阴者,西方。西,迁也,阴气迁落物,于时为秋。秋也,物敛,乃成孰。金从革,改更也。义者成,成者方,故为矩也。少阳者,东方。东,动也,阳气动物,于时为春。春,蠢也,物蠢生,乃动运。木曲直。仁者生,生者圜,故为规也。中央者,阴阳之内,四方之中,经纬通达,乃能端直,于时为四季。土稼啬蕃息。信者诚,诚者直,故为绳也。五则揆物,有轻重、圜方、平直、阴阳之义,四方、四时之体,五常、五行之象。厥法有品,各顺其方而应其行。职在大行,鸿胪掌之。
shū yuē:" yǔ yù wén liù lǜ wǔ shēng bā yīn qī shǐ yǒng, yǐ chū nèi wǔ yán, nǚ tīng." yǔ zhě, dì shùn yě. yán yǐ lǜ lǚ hé wǔ shēng, shī zhī bā yīn, hé zhī chéng lè. qī zhě, tiān dì sì shí rén zhī shǐ yě. shùn yǐ gē yǒng wǔ cháng zhī yán, tīng zhī zé shùn hū tiān dì, xù hū sì shí, yīng rén lún, běn yīn yáng, yuán qíng xìng, fēng zhī yǐ dé, gǎn zhī yǐ lè, mò bù tóng hū yī. wéi shèng rén wéi néng tóng tiān xià zhī yì, gù dì shùn yù wén zhī yě. jīn guǎng yán qún rú, bó móu jiǎng dào, xiū míng jiù diǎn, tóng lǜ, shěn duó, jiā liàng, píng héng, jūn quán, zhèng zhǔn, zhí shéng, lì yú wǔ zé, bèi shù hé shēng, yǐ lì zhào mín, zhēn tiān xià yú yī, tóng hǎi nèi zhī guī. fán lǜ dù liàng héng yòng tóng zhě, gè zì míng yě, suǒ yǐ tóng tiān xià, qí fēng sú yě. tóng wèi wù zhī zhì jīng, bù wéi zào shī hán shǔ biàn qí jié, bù wéi fēng yǔ bào lù gǎi qí xíng, jiè rán yǒu cháng, yǒu shì yú shì jūn zǐ zhī xíng, shì yǐ yòng tóng yě. yòng zhú wèi yǐn zhě, shì zhī yí yě.
《书》曰:“予欲闻六律、五声、八音、七始咏,以出内五言,女听。”予者,帝舜也。言以律吕和五声,施之八音,合之成乐。七者,天地四时人之始也。顺以歌咏五常之言,听之则顺乎天地,序乎四时,应人伦,本阴阳,原情性,风之以德,感之以乐,莫不同乎一。唯圣人为能同天下之意,故帝舜欲闻之也。今广延群儒,博谋讲道,修明旧典,同律,审度,嘉量,平衡,均权,正准,直绳,立于五则,备数和声,以利兆民,贞天下于一,同海内之归。凡律、度、量、衡用铜者,各自名也,所以同天下,齐风俗也。铜为物之至精,不为燥湿、寒暑变其节,不为风雨、暴露改其形,介然有常,有似于士君子之行,是以用铜也。用竹为引者,事之宜也。
lì shǔ zhī qǐ shàng yǐ. chuán shù zhuān xū mìng nán zhèng zhòng sī tiān, huǒ zhèng lí sī dì, qí hòu sān miáo luàn dé, èr guān xián fèi, ér rùn yú guāi cì, mèng zōu tiǎn miè, shè tí shī fāng. yáo fù yù zhòng lí zhī hòu, shǐ zuǎn qí yè, gù shū yuē:" nǎi mìng xī hé, qīn ruò hào tiān, lì xiàng rì yuè xīng chén, jìng shòu mín shí."" suì sān bǎi yǒu liù xún yǒu liù rì, yǐ rùn yuè dìng sì shí chéng suì, yǔn lí bǎi guān, zhòng gōng jiē měi." qí hòu yǐ shòu shùn yuē:" zī ěr shùn, tiān zhī lì shǔ zài ěr gōng."" shùn yì yǐ mìng yǔ." zhì zhōu wǔ wáng fǎng jī zǐ, jī zǐ yán dà fǎ jiǔ zhāng, ér wǔ jì míng lì fǎ. gù zì yīn zhōu, jiē chuàng yè gǎi zhì, xián zhèng lì jì, fú sè cóng zhī, shùn qí shí qì, yǐ yìng tiān dào. sān dài jì méi, wǔ bó zhī mò, shǐ guān sàng jì, chóu rén zǐ dì fēn sǎn, huò zài yí dí, gù qí suǒ jì, yǒu huáng dì zhuān xū xià yīn zhōu jí lǔ lì. zhàn guó rǎo rǎng, qín jiān tiān xià, wèi huáng xiá yě, yì pō tuī wǔ shèng, ér zì yǐ huò shuǐ dé, nǎi yǐ shí yuè wèi zhèng, sè shàng hēi.
历数之起上矣。传述颛顼命南正重司天,火正黎司地,其后三苗乱德,二官咸废,而闰余乖次,孟陬殄灭,摄提失方。尧复育重、黎之后,使纂其业,故《书》曰:“乃命羲、和,钦若昊天,历象日月星辰,敬授民时。”“岁三百有六旬有六日,以闰月定四时成岁,允厘百官,众功皆美。”其后以授舜曰:“咨尔舜,天之历数在尔躬。”“舜亦以命禹。”至周武王访箕子,箕子言大法九章,而五纪明历法。故自殷、周,皆创业改制,咸正历纪,服色从之,顺其时气,以应天道。三代既没,五伯之末,史官丧纪,畴人子弟分散,或在夷狄,故其所记,有《黄帝》、《颛顼》、《夏》、《殷》、《周》及《鲁历》。战国扰攘,秦兼天下,未皇暇也,亦颇推五胜,而自以获水德,乃以十月为正,色上黑。
hàn xìng, fāng gāng jì dà jī, shù shì cǎo chuàng, xí qín zhēng shuò. yǐ běi píng hóu zhāng cāng yán, yòng zhuān xū lì, bǐ yú liù lì, shū kuò zhōng zuì wéi wēi jìn. rán zhēng shuò fú sè, wèi dǔ qí zhēn, ér shuò huì yuè jiàn, xián wàng mǎn kuī, duō fēi shì.
汉兴,方纲纪大基,庶事草创,袭秦正朔。以北平侯张苍言,用《颛顼历》,比于六历,疏阔中最为微近。然正朔服色,未睹其真,而朔晦月见,弦望满亏,多非是。
zhì wǔ dì yuán fēng qī nián, hàn xìng bǎi èr suì yǐ, dà zhōng dài fū gōng sūn qīng hú suì tài shǐ lìng sī mǎ qiān děng yán" lì jì huài fèi, yí gǎi zhēng shuò". shì shí yù shǐ dài fū kuān míng jīng shù, shàng nǎi zhào kuān yuē:" yǔ bó shì gòng yì, jīn yí hé yǐ wéi zhēng shuò? fú sè hé shàng?" kuān yǔ bó shì cì děng yì, jiē yuē:" dì wáng bì gǎi zhēng shuò, yì fú sè, suǒ yǐ míng shòu mìng yú tiān yě. chuàng yè biàn gǎi, zhì bù xiāng fù, tuī chuán xù wén, zé jīn xià shí yě. chén děng wén xué biǎn lòu, bù néng míng. bì xià gōng shèng fā fèn, zhāo pèi tiān dì, chén yú yǐ wéi sān tǒng zhī zhì, hòu shèng fù qián shèng zhě, èr dài zài qián yě. jīn èr dài zhī tǒng jué ér bù xù yǐ, wéi bì xià fā shèng dé, xuān kǎo tiān dì sì shí zhī jí, zé shùn yīn yáng yǐ dìng dà míng zhī zhì, wèi wàn shì zé." yú shì nǎi zhào yù shǐ yuē:" nǎi zhě yǒu sī yán lì wèi dìng, guǎng yán xuān wèn, yǐ kǎo xīng dù, wèi néng chóu yě. gài wén gǔ zhě huáng dì hé ér bù sǐ, míng chá fā liǎn, dìng qīng zhuó, qǐ wǔ bù, jiàn qì wù fēn shù. rán zé shàng yǐ. shū quē lè chí, zhèn shén nán zhī. yī wéi yǐ wéi, wèi néng xiū míng. qí yǐ qī nián wèi yuán nián." suì zhào qīng suì qiān yǔ shì láng zūn dà diǎn xīng shè xìng děng yì zào hàn lì. nǎi dìng dōng xī, lì guǐ yí, xià lòu kè, yǐ zhuī èr shí bā xiù xiāng jù yú sì fāng, jǔ zhōng yǐ dìng shuò huì fēn zhì, chán lí xián wàng. nǎi yǐ qián lì shàng yuán tài chū sì qiān liù bǎi yī shí qī suì, zhì yú yuán fēng qī nián, fù dé è féng shè tí gé zhī suì, zhōng dōng shí yī yuè jiǎ zǐ shuò dàn dōng zhì, rì yuè zài jiàn xīng, tài suì zài zi, yǐ dé tài chū běn xīng dù xīn zhèng. xìng děng zòu bù néng wéi suàn, yuàn mù zhì lì zhě, gèng zào mì dù, gè zì zēng jiǎn, yǐ zào hàn tài chū lì. nǎi xuǎn zhì lì dèng píng jí cháng lè sī mǎ kě jiǔ quán hòu yí jūn shì láng zūn jí yǔ mín jiān zhì lì zhě, fán èr shí yú rén, fāng shì táng dōu bā jùn là xià hóng yǔ yān. dōu fēn tiān bù, ér hóng yùn suàn zhuǎn lì. qí fǎ yǐ lǜ qǐ lì, yuē:" lǜ róng yī yuè, jī bā shí yī cùn, zé yī rì zhī fēn yě. yǔ zhǎng xiàng zhōng. lǜ zhǎng jiǔ cùn, bǎi qī shí yī fēn ér zhōng fù. sān fù ér dé jiǎ zǐ. fū lǜ yīn yáng jiǔ liù, yáo xiàng suǒ cóng chū yě. gù huáng zhōng jì yuán qì zhī wèi lǜ. lǜ, fǎ yě, mò bù qǔ fǎ yān." yǔ dèng píng suǒ zhì tóng. yú shì jiē guān xīn xīng dù rì yuè xíng, gèng yǐ suàn tuī, rú hóng píng fǎ. fǎ, yī yuè zhī rì èr shí jiǔ rì bā shí yī fēn rì zhī sì shí sān. xiān jí bàn rì, míng yuē yáng lì bù jí, míng yuē yīn lì. suǒ wèi yáng lì zhě, xiān shuò yuè shēng yīn lì zhě, shuò ér hòu yuè nǎi shēng. píng yuē:" yáng lì shuò jiē xiān dàn yuè shēng, yǐ cháo zhū hóu wáng qún chén biàn." nǎi zhào qiān yòng dèng píng suǒ zào bā shí yī fēn lǜ lì, bà fèi yóu shū yuǎn zhě shí qī jiā, fù shǐ xiào lì lǜ hūn míng. huàn zhě chún yú líng qú fù fù tài chū lì huì shuò xián wàng, jiē zuì mì, rì yuè rú hé bì, wǔ xīng rú lián zhū. líng qú zòu zhuàng, suì yòng dèng píng lì, yǐ píng wèi tài shǐ chéng.
至武帝元封七年,汉兴百二岁矣,大中大夫公孙卿、壶遂、太史令司马迁等言“历纪坏废,宜改正朔”。是时御史大夫宽明经术,上乃诏宽曰:“与博士共议,今宜何以为正朔?服色何上?”宽与博士赐等议,皆曰:“帝王必改正朔,易服色,所以明受命于天也。创业变改,制不相复,推传序文,则今夏时也。臣等闻学褊陋,不能明。陛下躬圣发愤,昭配天地,臣愚以为三统之制,后圣复前圣者,二代在前也。今二代之统绝而不序矣,唯陛下发圣德,宣考天地四时之极,则顺阴阳以定大明之制,为万世则。”于是乃诏御史曰:“乃者有司言历未定,广延宣问,以考星度,未能雠也。盖闻古者黄帝合而不死,名察发敛,定清浊,起五部,建气物分数。然则上矣。书缺乐弛,朕甚难之。依违以惟,未能修明。其以七年为元年。”遂诏卿、遂、迁与侍郎尊、大典星射姓等议造《汉历》。乃定东西,立晷仪,下漏刻,以追二十八宿相距于四方,举终以定朔晦分至,躔离弦望。乃以前历上元泰初四千六百一十七岁,至于元封七年,复得阏逢摄提格之岁,中冬十一月甲子朔旦冬至,日月在建星,太岁在子,已得太初本星度新正。姓等奏不能为算,愿募治历者,更造密度,各自增减,以造《汉太初历》。乃选治历邓平及长乐司马可、酒泉候宜君、侍郎尊及与民间治历者,凡二十余人,方士唐都、巴郡落下闳与焉。都分天部,而闳运算转历。其法以律起历,曰:“律容一龠,积八十一寸,则一日之分也。与长相终。律长九寸,百七十一分而终复。三复而得甲子。夫律阴阳九六,爻象所从出也。故黄钟纪元气之谓律。律,法也,莫不取法焉。”与邓平所治同。于是皆观新星度、日月行,更以算推,如闳、平法。法,一月之日二十九日八十一分日之四十三。先藉半日,名曰阳历;不藉,名曰阴历。所谓阳历者,先朔月生;阴历者,朔而后月乃生。平曰:“阳历朔皆先旦月生,以朝诸侯王群臣便。”乃诏迁用邓平所造八十一分律历,罢废尤疏远者十七家,复使校历律昏明。宦者淳于陵渠复覆《太初历》晦、朔、弦、望,皆最密,日月如合璧,五星如连珠。陵渠奏状,遂用邓平历,以平为太史丞。
hòu èr shí qī nián, yuán fèng sān nián, tài shǐ lìng zhāng shòu wáng shàng shū yán:" lì zhě tiān dì zhī dà jì, shàng dì suǒ wéi. chuán huáng dì diào lǜ lì, hàn yuán nián yǐ lái yòng zhī. jīn yīn yáng bù tiáo, yí gèng lì zhī guò yě." zhào xià zhǔ lì shǐ zhě xiān yú wàng rén jié wèn, shòu wáng bù fú. wàng rén qǐng yǔ zhì lì dà sī nóng zhōng chéng má guāng děng èr shí yú rén zá hòu rì yuè huì shuò xián wàng bā jié èr shí sì qì, jūn xiào zhū lì yòng zhuàng. zòu kě. zhào yǔ chéng xiàng yù shǐ dà jiàng jūn yòu jiāng jūn shǐ gè yī rén zá hòu shàng lín qīng tái, kè zhū lì shū mì, fán shí yī jiā. yǐ yuán fèng sān nián shí yī yuè shuò dàn dōng zhì, jǐn wǔ nián shí èr yuè, gè yǒu dì. shòu wáng kè shū yuǎn. àn hàn yuán nián bù yòng huáng dì diào lì, shòu wáng fēi hàn lì, shuò tiān dào, fēi suǒ yí yán, dà bù jìng. yǒu zhào wù hé. fù hòu, jǐn liù nián. tài chū lì dì yī. jí mò xú wàn qiě cháng ān xú yǔ zhì tài chū lì yì dì yī. shòu wáng jí dài zhào lǐ xìn zhì huáng dì diào lì, kè jiē shū kuò, yòu yán huáng dì zhì yuán fèng sān nián liù qiān yú suì. chéng xiàng shǔ bǎo cháng ān dān ān guó ān líng bēi yù zhì zhōng shǐ, yán huáng dì yǐ lái sān qiān liù bǎi èr shí jiǔ suì, bù yǔ shòu wáng hé. shòu wáng yòu yí dì wáng lù, shùn yǔ nián suì bù hé rén nián. shòu wáng yán huà yì wèi tiān zǐ dài yǔ, lí shān nǚ yì wèi tiān zǐ, zài yīn zhōu jiān, jiē bù hé jīng shù. shòu wáng lì nǎi tài shǐ guān yīn lì yě. shòu wáng wěi yuē ān dé wǔ jiā lì, yòu wàng máng tài chū lì kuī sì fēn rì zhī sān, qù xiǎo yú qī bǎi wǔ fēn, yǐ gù yīn yáng bù tiáo, wèi zhī luàn shì. hé shòu wáng lì bā bǎi shí, gǔ zhī dài fū, fú rú yī, sòng bù xiáng zhī cí, zuò ǎo yán yù luàn zhì dù, bù dào. zòu kě. shòu wáng hòu kè, bǐ sān nián xià, zhōng bù fú. zài hé sǐ, gèng shè wù hé, suì bù gēng yán, fěi bàng yì shén, jìng yǐ xià lì. gù lì běn zhī yàn zài yú tiān, zì hàn lì chū qǐ, jǐn yuán fèng liù nián, sān shí liù suì, ér shì fēi jiān dìng.
后二十七年,元凤三年,太史令张寿王上书言:“历者天地之大纪,上帝所为。传黄帝《调律历》,汉元年以来用之。今阴阳不调,宜更历之过也。”诏下主历使者鲜于妄人诘问,寿王不服。妄人请与治历大司农中丞麻光等二十余人杂候日、月、晦、朔、弦、望、八节、二十四气,钧校诸历用状。奏可。诏与丞相、御史、大将军、右将军史各一人杂候上林清台,课诸历疏密,凡十一家。以元凤三年十一月朔旦冬至,尽五年十二月,各有第。寿王课疏远。案汉元年不用黄帝《调历》,寿王非汉历,朔天道,非所宜言,大不敬。有诏勿劾。复候,尽六年。《太初历》第一。即墨徐万且、长安徐禹治《太初历》亦第一。寿王及待诏李信治黄帝《调历》,课皆疏阔,又言黄帝至元凤三年六千余岁。丞相属宝、长安单安国、安陵杯育治《终始》,言黄帝以来三千六百二十九岁,不与寿王合。寿王又移《帝王录》,舜、禹年岁不合人年。寿王言化益为天子代禹,骊山女亦为天子,在殷、周间,皆不合经术。寿王历乃太史官《殷历》也。寿王猥曰安得五家历,又妄盲《太初历》亏四分日之三,去小余七百五分,以故阴阳不调,谓之乱世。劾寿王吏八百石,古之大夫,服儒衣,诵不详之辞,作袄言欲乱制度,不道。奏可。寿王候课,比三年下,终不服。再劾死,更赦勿劾,遂不更言,诽谤益甚,竟以下吏。故历本之验在于天,自汉历初起,尽元凤六年,三十六岁,而是非坚定。
zhì xiào chéng shì, liú xiàng zǒng liù lì, liè shì fēi, zuò wǔ jì lùn. xiàng zi xīn jiū qí wēi miǎo, zuò sān tǒng lì jí pǔ yǐ shuō chūn qiū, tuī fǎ mì yào, gù shù yān.
至孝成世,刘向总六历,列是非,作《五纪论》。向子歆究其微眇,作《三统历》及《谱》以说《春秋》,推法密要,故述焉。
fū lì chūn qiū zhě, tiān shí yě, liè rén shì ér yīn yǐ tiān shí. chuán yuē:" mín shòu tiān dì zhī zhōng yǐ shēng, suǒ wèi mìng yě. shì gù yǒu lǐ yì dòng zuò wēi yí zhī zé yǐ dìng mìng yě, néng zhě yǎng yǐ zhī fú, bù néng zhě bài yǐ qǔ huò." gù liè shí èr gōng èr bǎi sì shí èr nián zhī shì, yǐ yīn yáng zhī zhōng zhì qí lǐ. gù chūn wèi yáng zhōng, wàn wù yǐ shēng qiū wèi yīn zhōng, wàn wù yǐ chéng. shì yǐ shì jǔ qí zhōng, lǐ qǔ qí hé, lì shǔ yǐ rùn zhèng tiān dì zhī zhōng, yǐ zuò shì hòu shēng, jiē suǒ yǐ dìng mìng yě. yì jīn huǒ xiāng gé zhī guà yuē" tāng wǔ gé mìng, shùn hū tiān ér yīng hū rén", yòu yuē" zhì lì míng shí", suǒ yǐ hé rén dào yě.
夫历《春秋》者,天时也,列人事而因以天时。传曰:“民受天地之中以生,所谓命也。是故有礼谊动作威仪之则以定命也,能者养以之福,不能者败以取祸。”故列十二公二百四十二年之事,以阴阳之中制其礼。故春为阳中,万物以生;秋为阴中,万物以成。是以事举其中,礼取其和,历数以闰正天地之中,以作事厚生,皆所以定命也。《易》金、火相革之卦曰“汤、武革命,顺乎天而应乎人”,又曰“治历明时”,所以和人道也。
zhōu dào jì shuāi, yōu wáng jì sàng, tiān zǐ bù néng bān shuò, lǔ lì bù zhèng, yǐ rùn yú yī zhī suì wèi bù shǒu. gù chūn qiū cì" shí yī yuè yǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī". yú shì chén zài shēn, ér sī lì yǐ wéi zài jiàn xū, shǐ shū jiàn hài. āi shí èr nián, yì yǐ jiàn shēn liú huǒ zhī yuè wèi jiàn hài, ér guài zhé chóng zhī bù fú yě. zì wén gōng rùn yuè bù gào shuò, zhì cǐ bǎi yǒu yú nián, mò néng zhèng lì shǔ. gù zǐ gòng yù qù qí xì yáng, kǒng zǐ ài qí lǐ, ér zhe qí fǎ yú chūn qiū. jīng yuē:" dōng shí yuè shuò, rì yǒu shí zhī." chuán yuē:" bù shū rì, guān shī zhī yě. tiān zǐ yǒu rì guān, zhū hóu yǒu rì yù, rì guān jū qīng yǐ dǐ rì, lǐ yě. rì yù bù shī rì yǐ shòu bǎi guān yú cháo." yán gào shuò yě. yuán diǎn lì shǐ yuē yuán. chuán yuē:" yuán, shàn zhī zhǎng yě." gòng yǎng sān dé wéi shàn. yòu yuē:" yuán, tǐ zhī zhǎng yě." hé sān tǐ ér wèi zhī yuán, gù yuē yuán. yú chūn sān yuè, měi yuè shū wáng, yuán zhī sān tǒng yě. sān tǒng hé yú yī yuán, gù yīn yuán yī ér jiǔ sān zhī yǐ wéi fǎ, shí yī sān zhī yǐ wéi shí. shí rú fǎ dé yī. huáng zhōng chū jiǔ, lǜ zhī shǒu, yáng zhī biàn yě. yīn ér liù zhī, yǐ jiǔ wèi fǎ, dé lín zhōng chū liù, lǚ zhī shǒu, yīn zhī biàn yě. jiē cān tiān liǎng dì zhī fǎ yě. shàng shēng liù ér bèi zhī, xià shēng liù ér sǔn zhī, jiē yǐ jiǔ wèi fǎ. jiǔ liù, yīn yáng fū fù zǐ mǔ zhī dào yě. lǜ qǔ qī ér lǚ shēng zǐ, tiān dì zhī qíng yě. liù lǜ liù lǚ, ér shí èr chén lì yǐ. wǔ shēng qīng zhuó, ér shí rì xíng yǐ. chuán yuē" tiān liù dì wǔ", shù zhī cháng yě. tiān yǒu liù qì, jiàng shēng wǔ wèi. fū wǔ liù zhě, tiān dì zhī zhōng hé, ér mín suǒ shòu yǐ shēng yě. gù rì yǒu liù jiǎ, chén yǒu wǔ zǐ, shí yī ér tiān dì zhī dào bì, yán zhōng ér fù shǐ. tài jí zhōng yāng yuán qì, gù wèi huáng zhōng, qí shí yī yuè, yǐ qí zhǎng zì chéng, gù bā shí yī wèi rì fǎ, suǒ yǐ shēng quán héng dù liàng, lǐ yuè zhī suǒ yáo chū yě. jīng yuán, yī yǐ tǒng shǐ, yì tài jí zhī shǒu yě. chūn qiū èr yǐ mù suì, yì liǎng yí zhī zhōng yě. yú chūn měi yuè shū wáng, yì sān jí zhī tǒng yě. yú sì shí suī wáng shì bì shū shí yuè, yì sì xiàng zhī jié yě. shí yuè yǐ jiàn fēn zhì qǐ bì zhī fēn, yì bā guà zhī wèi yě. xiàng shì chéng bài, yì jí xiōng zhī xiào yě. cháo pìn huì méng, yì dà yè zhī běn yě. gù yì yǔ chūn qiū, tiān rén zhī dào yě. chuán yuē:" guī, xiàng yě. shì, shù yě, wù shēng ér hòu yǒu xiàng, xiàng ér hòu yǒu zī, zī ér hòu yǒu shù."
周道既衰,幽王既丧,天子不能班朔,鲁历不正,以闰余一之岁为蔀首。故《春秋》刺“十一月乙亥朔,日有食之”。于是辰在申,而司历以为在建戌,史书建亥。哀十二年,亦以建申流火之月为建亥,而怪蛰虫之不伏也。自文公闰月不告朔,至此百有余年,莫能正历数。故子贡欲去其饩羊,孔子爱其礼,而著其法于《春秋》。《经》曰:“冬十月朔,日有食之。”《传》曰:“不书日,官失之也。天子有日官,诸侯有日御,日官居卿以底日,礼也。日御不失日以授百官于朝。”言告朔也。元典历始曰元。《传》曰:“元,善之长也。”共养三德为善。又曰:“元,体之长也。”合三体而为之原,故曰元。于春三月,每月书王,元之三统也。三统合于一元,故因元一而九三之以为法,十一三之以为实。实如法得一。黄钟初九,律之首,阳之变也。因而六之,以九为法,得林钟初六,吕之首,阴之变也。皆参天两地之法也。上生六而倍之,下生六而损之,皆以九为法。九六,阴阳、夫妇、子母之道也。律娶妻而吕生子,天地之情也。六律六吕,而十二辰立矣。五声清浊,而十日行矣。《传》曰“天六地五”,数之常也。天有六气,降生五味。夫五六者,天地之中合,而民所受以生也。故日有六甲,辰有五子,十一而天地之道毕,言终而复始。太极中央元气,故为黄钟,其实一龠,以其长自乘,故八十一为日法,所以生权衡、度量,礼乐之所繇出也。《经》元,一以统始,《易》太极之首也。春秋二以目岁,《易》两仪之中也。于春每月书王,《易》三极之统也。于四时虽亡事必书时月,《易》四象之节也。时月以建分、至、启、闭之分,《易》八卦之位也。象事成败,《易》吉凶之效也。朝聘会盟,《易》大业之本也。故《易》与《春秋》,天人之道也。《传》曰:“龟,象也。筮,数也,物生而后有象,象而后有滋,滋而后有数。”
shì gù yuán shǐ yǒu xiàng yī yě, chūn qiū èr yě, sān tǒng sān yě, sì shí sì yě, hé ér wèi shí, chéng wǔ tǐ. yǐ wǔ chéng shí, dà yǎn zhī shù yě, ér dào jù qí yī, qí yú sì shí jiǔ, suǒ dāng yòng yě, gù shī yǐ wéi shù. yǐ xiàng liǎng liǎng zhī, yòu yǐ xiàng sān sān zhī, yòu yǐ xiàng sì sì zhī, yòu guī qí xiàng rùn shí jiǔ, jí suǒ jù yī jiā zhī, yīn yǐ zài lè liǎng zhī, shì wèi yuè fǎ zhī shí. rú rì fǎ dé yī, zé yī yuè zhī rì shù yě, ér sān chén zhī huì jiāo yǐ, shì yǐ néng shēng jí xiōng. gù yì yuē:" tiān yī dì èr, tiān sān dì sì, tiān wǔ dì liù, tiān qī dì bā, tiān jiǔ dì shí. tiān shù wǔ, dì shù wǔ, wǔ wèi xiàng dé ér gè yǒu hé. tiān shù èr shí yǒu wǔ, dì shù sān shí, fán tiān dì zhī shù wǔ shí yǒu wǔ, cǐ suǒ yǐ chéng biàn huà ér xíng guǐ shén yě." bìng zhōng shù wèi shí jiǔ, yì qióng zé biàn, gù wèi rùn fǎ. cān tiān jiǔ, liǎng dì shí, shì wèi huì shù. cān tiān shù èr shí wǔ, liǎng dì shù sān shí, shì wèi shuò wàng zhī huì. yǐ huì shù chéng zhī, zé zhōu tiān shuò dàn dōng zhì, shì wèi huì yuè. jiǔ huì ér fù yuán, huáng zhōng chū jiǔ zhī shù yě. jīng yú sì shí, suī wáng shì bì shū shí yuè. shí suǒ yǐ jì qǐ bì yě, yuè suǒ yǐ jì fēn zhì yě. qǐ bì zhě, jié yě. fēn zhì zhě, zhōng yě. jié bù bì zài qí yuè, gù shí zhōng bì zài zhèng shù zhī yuè. gù chuán yuē:" xiān wáng zhī zhèng shí yě, lǚ duān yú shǐ, jǔ zhèng yú zhōng, guī yú yú zhōng. lǚ duān yú shǐ, xù zé bù qiān jǔ zhèng yú zhōng, mín zé bù huò guī yú yú zhōng, shì zé bù bèi." cǐ shèng wáng zhī zhòng rùn yě. yǐ wǔ wèi chéng huì shù, ér shuò dàn dōng zhì, shì wèi zhāng yuè. sì fēn yuè fǎ, yǐ qí yī chéng zhāng yuè, shì wèi zhōng fǎ. cān rùn fǎ wèi zhōu zhì, yǐ chéng yuè fǎ, yǐ jiǎn zhōng fǎ ér yuē zhī, zé qī lè zhī shù, wèi yī yuè zhī rùn fǎ, qí yú qī fēn. cǐ zhōng shuò xiāng qiú zhī shù yě. shuò bù dé zhòng, shì wèi rùn yuè, yán yīn yáng suī jiāo, bù dé zhòng bù shēng. gù rì fǎ chéng rùn fǎ, shì wèi tǒng suì. sān tǒng, shì wèi yuán suì. yuán suì zhī rùn, yīn yáng zāi, sān xián rùn fǎ. yì jiǔ è yuē: chū rù yuán, bǎi liù, yáng jiǔ cì sān bǎi qī shí sì, yáng jiǔ cì sì bǎi bā shí, yáng jiǔ cì qī bǎi èr shí, yīn qī cì qī bǎi èr shí, yáng qī cì liù bǎi, yīn wǔ cì liù bǎi, yáng wǔ cì sì bǎi bā shí, yīn sān cì sì bǎi bā shí, yáng sān. fán sì qiān liù bǎi yī shí qī suì, yǔ yī yuán zhōng. jīng suì sì qiān wǔ bǎi liù shí, zāi suì wǔ shí qī. shì yǐ chūn qiū yuē:" jǔ zhèng yú zhōng." yòu yuē:" rùn yuè bù gào shuò, fēi lǐ yě. rùn yǐ zhèng shí, shí yǐ zuò shì, shì yǐ hòu shēng, shēng mín zhī dào yú shì hū zài yǐ. bù gào rùn shuò, qì shí zhèng yě, hé yǐ wéi mín?" gù shàn xī" wǔ nián chūn wáng zhēng yuè xīn hài shuò, rì nán zhì, gōng jì shì shuò, suì dēng guān tái yǐ wàng, ér shū, lǐ yě. fán fēn zhì qǐ bì, bì shū yún wù, wèi bèi gù yě." zhì zhāo èr shí nián èr yuè jǐ chǒu, rì nán zhì, shī rùn, zhì zài fēi qí yuè. zǐ shèn wàng fēn qì ér fú zhèng, bù lǚ duān yú shǐ yě. gù chuán bù yuē dōng zhì, ér yuē rì nán zhì. jí yú qiān niú zhī chū, rì zhōng zhī shí jǐng zuì zhǎng, yǐ cǐ zhī qí nán zhì yě. dòu gāng zhī duān lián guàn yíng shì, zhī nǚ zhī jì zhǐ qiān niú zhī chū, yǐ jì rì yuè, gù yuē xīng jì. wǔ xīng qǐ qí chū, rì yuè qǐ qí zhōng, fán shí èr cì. rì zhì qí chū wèi jié, zhì qí zhōng dòu jiàn xià wèi shí èr chén. shì qí jiàn ér zhī qí cì. gù yuē:" zhì lǐ shàng wù, bù guò shí èr, tiān zhī dà shù yě". jīng yuē" chūn, wáng zhēng yuè", chuán yuē: zhōu zhēng yuè" huǒ chū, yú xià wèi sān yuè, shāng wèi sì yuè, zhōu wèi wǔ yuè. xià shù dé tiān", dé sì shí zhī zhèng yě. sān dài gè jù yī tǒng, míng sān tǒng cháng hé, ér dié wéi shǒu, dēng jiàng sān tǒng zhī shǒu, zhōu hái wǔ xíng zhī dào yě. gù sān wǔ xiāng bāo ér shēng. tiān tǒng zhī zhèng, shǐ shī yú zi bàn, rì méng sè chì. dì tǒng shòu zhī yú chǒu chū, rì zhào huà ér huáng, zhì chǒu bàn, rì yá huà ér bái. rén tǒng shòu zhī yú yín chū, rì niè chéng ér hēi, zhì yín bàn, rì shēng chéng ér qīng. tiān shī fù yú zi, dì huà zì chǒu bì yú chén, rén shēng zì yín chéng yú shēn. gù lì shǔ sān tǒng, tiān yǐ jiǎ zǐ, dì yǐ jiǎ chén, rén yǐ jiǎ shēn. mèng zhòng jì dié yòng shì wèi tǒng shǒu. sān wēi zhī tǒng jì zhe, ér wǔ xíng zì qīng shǐ, qí xù yì rú zhī. wǔ xíng yǔ sān tǒng xiāng cuò. chuán yuē" tiān yǒu sān chén, dì yǒu wǔ xíng", rán zé sān tǒng wǔ xīng kě zhī yě. yì yuē:" cān wǔ yǐ biàn, cuò zōng qí shù. tōng qí biàn, suì chéng tiān xià zhī wén jí qí shù, suì dìng tiān xià zhī xiàng." tài jí yùn sān chén wǔ xīng yú shàng, ér yuán qì zhuǎn sān tǒng wǔ xíng yú xià. qí yú rén, huáng jí tǒng sān dé wǔ shì. gù sān chén zhī hé yú sān tǒng yě, rì hé yú tiān tǒng, yuè hé yú dì tǒng, dòu hé yú rén tǒng. wǔ xīng zhī hé yú wǔ xíng, shuǐ hé yú chén xīng, huǒ hé yú yíng huò, jīn hé yú tài bái, mù hé yú suì xīng, tǔ hé yú zhèn xīng. sān chén wǔ xīng ér xiāng jīng wěi yě. tiān yǐ yī shēng shuǐ, dì yǐ èr shēng huǒ, tiān yǐ sān shēng mù, dì yǐ sì shēng jīn, tiān yǐ wǔ shēng tǔ. wǔ shèng xiāng chéng, yǐ shēng xiǎo zhōu, yǐ chéng" gān"" kūn" zhī cè, ér chéng dà zhōu. yīn yáng bǐ lèi, jiāo cuò xiāng chéng, gù jiǔ liù zhī biàn dēng lóng yú liù tǐ. sān wēi ér chéng zhe, sān zhe ér chéng xiàng, èr xiàng shí yǒu bā biàn ér chéng guà, sì yíng ér chéng yì, wèi qī shí èr, cān sān tǒng liǎng sì shí xiāng chéng zhī shù yě. cān zhī zé dé" gān" zhī cè, liǎng zhī zé dé" kūn" zhī cè. yǐ yáng jiǔ jiǔ zhī, wèi liù bǎi sì shí bā yǐ yīn liù liù zhī, wèi sì bǎi sān shí èr, fán yī qiān bā shí, yīn yáng gè yī guà zhī wēi suàn cè yě. bā zhī, wèi bā qiān liù bǎi sì shí, ér bā guà xiǎo chéng. yǐn ér xìn zhī, yòu bā zhī, wèi liù wàn jiǔ qiān yī bǎi èr shí, tiān dì zài zhī, wèi shí sān wàn bā qiān èr bǎi sì shí, rán hòu dà chéng. wǔ xīng huì zhōng, chù lèi ér cháng zhī, yǐ chéng zhāng suì, wèi èr bǎi liù shí èr wàn liù qiān wǔ bǎi liù shí, ér yǔ rì yuè huì. sān huì wèi qī bǎi bā shí qī wàn jiǔ qiān liù bǎi bā shí, ér yǔ sān tǒng huì. sān tǒng èr qiān sān bǎi liù shí sān wàn jiǔ qiān sì shí, ér fù yú tài jí shàng yuán. jiǔ zhāng suì ér liù zhī wèi fǎ, tài jí shàng yuán wèi shí, shí rú fǎ dé yī, yīn yīn gè wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí, dāng wàn wù qì tǐ zhī shù, tiān xià zhī néng shì bì yǐ.
是故元始有象一也,春秋二也,三统三也,四时四也,合而为十,成五体。以五乘十,大衍之数也,而道据其一,其余四十九,所当用也,故蓍以为数。以象两两之,又以象三三之,又以象四四之,又归奇象闰十九,及所据一加之,因以再扐两之,是为月法之实。如日法得一,则一月之日数也,而三辰之会交矣,是以能生吉凶。故《易》曰:“天一地二,天三地四,天五地六,天七地八,天九地十。天数五,地数五,五位相得而各有合。天数二十有五,地数三十,凡天地之数五十有五,此所以成变化而行鬼神也。”并终数为十九,《易》穷则变,故为闰法。参天九,两地十,是为会数。参天数二十五,两地数三十,是为朔、望之会。以会数乘之,则周天朔旦冬至,是为会月。九会而复元,黄钟初九之数也。经于四时,虽亡事必书时月。时所以记启、闭也,月所以纪分、至也。启、闭者,节也。分、至者,中也。节不必在其月,故时中必在正数之月。故《传》曰:“先王之正时也,履端于始,举正于中,归余于终。履端于始,序则不愆;举正于中,民则不惑;归余于终,事则不誖。”此圣王之重闰也。以五位乘会数,而朔旦冬至,是为章月。四分月法,以其一乘章月,是为中法。参闰法为周至,以乘月法,以减中法而约之,则七扐之数,为一月之闰法,其余七分。此中朔相求之术也。朔不得中,是谓闰月,言阴阳虽交,不得中不生。故日法乘闰法,是为统岁。三统,是为元岁。元岁之闰,阴阳灾,三弦闰法。《易》九厄曰:初入元,百六,阳九;次三百七十四,阳九;次四百八十,阳九;次七百二十,阴七;次七百二十,阳七;次六百,阴五;次六百,阳五;次四百八十,阴三;次四百八十,阳三。凡四千六百一十七岁,与一元终。经岁四千五百六十,灾岁五十七。是以《春秋》曰:“举正于中。”又曰:“闰月不告朔,非礼也。闰以正时,时以作事,事以厚生,生民之道于是乎在矣。不告闰朔,弃时正也,何以为民?”故善僖“五年春王正月辛亥朔,日南至,公既视朔,遂登观台以望,而书,礼也。凡分、至、启、闭,必书云物,为备故也。”至昭二十年二月己丑,日南至,失闰,至在非其月。梓慎望氛气而弗正,不履端于始也。故传不曰冬至,而曰日南至。极于牵牛之初,日中之时景最长,以此知其南至也。斗纲之端连贯营室,织女之纪指牵牛之初,以纪日月,故曰星纪。五星起其初,日月起其中,凡十二次。日至其初为节,至其中斗建下为十二辰。视其建而知其次。故曰:“制礼上物,不过十二,天之大数也”。《经》曰“春,王正月”,《传》曰:周正月“火出,于夏为三月,商为四月,周为五月。夏数得天”,得四时之正也。三代各据一统,明三统常合,而迭为首,登降三统之首,周还五行之道也。故三五相包而生。天统之正,始施于子半,日萌色赤。地统受之于丑初,日肇化而黄,至丑半,日牙化而白。人统受之于寅初,日孽成而黑,至寅半,日生成而青。天施复于子,地化自丑毕于辰,人生自寅成于申。故历数三统,天以甲子,地以甲辰,人以甲申。孟、仲、季迭用事为统首。三微之统既著,而五行自青始,其序亦如之。五行与三统相错。传曰“天有三辰,地有五行”,然则三统五星可知也。《易》曰:“参五以变,错综其数。通其变,遂成天下之文;极其数,遂定天下之象。”太极运三辰五星于上,而元气转三统五行于下。其于人,皇极统三德五事。故三辰之合于三统也,日合于天统,月合于地统,斗合于人统。五星之合于五行,水合于辰星,火合于荧惑,金合于太白,木合于岁星,土合于镇星。三辰五星而相经纬也。天以一生水,地以二生火,天以三生木,地以四生金,天以五生土。五胜相乘,以生小周,以乘“乾”、“坤”之策,而成大周。阴阳比类,交错相成,故九六之变登隆于六体。三微而成著,三著而成象,二象十有八变而成卦,四营而成易,为七十二,参三统两四时相乘之数也。参之则得“乾”之策,两之则得“坤”之策。以阳九九之,为六百四十八;以阴六六之,为四百三十二,凡一千八十,阴阳各一卦之微算策也。八之,为八千六百四十,而八卦小成。引而信之,又八之,为六万九千一百二十,天地再之,为十三万八千二百四十,然后大成。五星会终,触类而长之,以乘章岁,为二百六十二万六千五百六十,而与日月会。三会为七百八十七万九千六百八十,而与三统会。三统二千三百六十三万九千四十,而复于太极上元。九章岁而六之为法,太极上元为实,实如法得一,阴阴各万一千五百二十,当万物气体之数,天下之能事毕矣。