wáng tiān xià zhě, qí zī yǒu sān: yǒu yǐ dé dé zhī, yǒu yǐ lì bìng zhī, yǒu yǐ zhì qǔ zhī. dé zhī yǐ dé zhě, sān dài shì yě bìng zhī yǐ lì zhě, qín rén shì yě qǔ zhī yǐ zhì zhě, liú hàn shì yě. gài yǐ lì zé bù ruò zhì zhī shèng, yǐ zhì zé bù ruò dé zhī quán.
王天下者,其資有三:有以德得之,有以力並之,有以智取之。得之以德者,三代是也;並之以力者,秦人是也;取之以智者,劉漢是也。蓋以力則不若智之勝,以智則不若德之全。
zhì yú xiàng yǔ zhī zhēng tiān xià yě, qí suǒ zhí zhě wèi hé zī yé? dé fēi yǔ zhī suǒ de yán zhě yǐ, qí yú zhì lì zhī zī yòu jiē liǎng wáng yān. ér hòu shì zhī yì nǎi yuē: xiàng yǔ qí yì bù xìng yù dí yú hàn ér suì shī zhī. jiē fū! suī wēi hàn gāo dì, ér yǔ zhī yú tiān xià gù jiāng shī zhī yě. hàn wáng zhī yú zhì gài shū yǐ, yǐ qí néng dé zhēn zhì zhī suǒ zài, cǐ suǒ yǐ wáng xiàng yǔ zhī yú lì cháng qiáng yǐ, yǐ qí bù zhī zhēn lì zhī suǒ zài, cǐ suǒ yǐ wáng. bǐ xiàng yǔ yǐ bǎi zhàn bǎi shèng qì gài yú yī shí, shǒu xí tiān xià yǐ wáng háo jié ér zǎi zhì zhī, zì yǐ tiān xià mò néng kàng yě. guān qí suǒ lài yǐ wèi zī, gài yǒu lèi hū lì zhě yǐ. suī rán, bǐ zhī suǒ wèi lì zhě, nèi shì qí shēn zhī yǒng, chì zhà zhèn nù zú yǐ wēi pǐ fū wài shì qí zhòng zhī jìn, bó zuó jué zhàn zú yǐ tūn dí rén ér yǐ. zhì yú zǔ hé shān, jù xíng biàn, fǔ shǒu dōng kàn, lín zhì tiān xià, bǎo wáng yè zhī gù, yí hòu shì zhī qiáng, suǒ wèi zhēn lì zhě, bǐ gù mò huò zhī zhī yě. shì yǐ qīng zhǐ guān zhōng tiān xiǎn zhī shì, fán shāo tú lù chěng qí bào, zú jǔ ér yí zhī èr sān jiàng lǔ, fǎn huái qū qū zhī gù chǔ ér shén róng. qí guī nǎi yuē: fù guì bù guī gù xiāng, rú yī xiù yè xíng, shuí néng zhī zhě? cǐ tè qiǎn zhàng fū zhī liàng, ān zú wèi zhì tiān xià zhě dào zāi! hòu zhī shù yǔ zhī zuì zhě, jiē yuē: duó hàn wáng zhī guān zhōng, fù xìn yì yú tiān xià, cǐ suǒ yǐ wáng. jiē fū! shǐ xiàng shì wú yì yú wáng, ér tú duó hàn wáng zhī guān zhōng, zé wèi qí dé zuì yú qū qū zhī xìn yì kě yě. rú qí yǒu yì yú wáng ér duó zhī, shì de jì yě. wéi qí zhī duó ér bù zhī qí yǒu, cǐ suǒ yǐ wáng ěr.
至於項羽之爭天下也,其所執者為何資耶?德非羽之所得言者矣,其於智、力之資又皆兩亡焉。而後世之議乃曰:項羽其亦不幸遇敵於漢而遂失之。嗟夫!雖微漢高帝,而羽之於天下固將失之也。漢王之於智蓋疏矣,以其能得真智之所在,此所以王;項羽之於力嘗強矣,以其不知真力之所在,此所以亡。彼項羽以百戰百勝氣蓋於一時,手襲天下以王豪傑而宰制之,自以天下莫能抗也。觀其所賴以為資,蓋有類乎力者矣。雖然,彼之所謂力者,內恃其身之勇,叱咤震怒足以威匹夫;外恃其眾之勁,搏捽決戰足以吞敵人而已。至於阻河山,據形便,俯首東瞰,臨制天下,保王業之固,遺後世之強,所謂真力者,彼固莫或之知也。是以輕指關中天險之勢,燔燒屠戮逞其暴,卒舉而遺之二三降虜,反懷區區之故楚而甚榮。其歸乃曰:「富貴不歸故鄉,如衣繡夜行,誰能知者?」此特淺丈夫之量,安足為志天下者道哉!後之數羽之罪者,皆曰:奪漢王之關中,負信義於天下,此所以亡。嗟夫!使項氏無意於王,而徒奪漢王之關中,則謂其得罪於區區之信義可也。如其有意於王而奪之,是得計也。惟其知奪而不知其有,此所以亡耳。
gǔ zhě chuàng yè zào bāng zhī jūn ér wèi shì zhī wèi zhě, kě shèng zuì zāi? hán xìn wèi shì gāi xià zhī jiǎ, ér gāo zǔ duó qí bīng, bù xuán zhǒng ér yòu duó qí qí. rán ér zhì zhě bù fēi ér yì zhě bù zuì zhě, yǐ qí wèi tiān xià zhě zhòng, ér fù rén zhě qīng gù yě. shì yǐ bù gù yì qì zhī wēi ēn, ér quán shè jì zhī dà jì yě. hàn gāo zǔ xié qí zài jǐ zhī zhì shù, gù wú zú yǐ dìng tiān xià ér wáng zhī. rán tiān xià zú guī zhī zhě, gài néng shōu rén zhī zhì ér rèn zhī bù yí yě. fū néng yīn rén zhī zhì ér rèn zhī bù yí, zé tiān xià zhī zhì jiē qí zī yě, cǐ suǒ wèi zhēn zhì zhě yě. yòu qí suǒ fù zhě, dì wáng zhī dù, gù yú qí xī qiān yě zé yuē: wú yì yù dōng ěr, ān néng yì yì jiǔ jū cǐ hū? cǐ qí yǔ xiàng yǔ yì yǐ. suī rán, shǐ wú zhì shù zhī shì yǐ zhǔ qí móu, zé tiān xià zhī shì yì qù yǐ. fāng qí rù guān, nǎi fēng qín fǔ cáng, hái jūn bà shàng. qí huà wǎn yǐ. nǎi chù yú wàng yì, yī dàn jù guān wú nà dōng bīng yǐ nì qí zhòng jí zhī fēng, jǐ bù miǎn yú xiàng shì zhī bào. shǐ suì bēi ér jiāo zhī, dāng néng shū xú gǒng yī yǐ dé xiàng wáng zhī huān xīn, diàn zhěn ér wáng guān zhōng, fǔ xún qí zhòng, xú wèi hòu tú, zé tiān xià bù zú dìng yǐ. xìng ér fù huò hàn zhōng zhī qiān, yīn sī guī zhī shì, bìng sān qín dìng qí zhào, shōu xìn yuè, yǐ yǔ xiàng wáng qīn jiǎo zhě shù suì, jǐn nǎi dé zhī. xiàng shǐ xiàng yǔ jù guān ér wáng, qū yǐ dōng chū, shǐ yǔ hán péng tián qíng zhī tú fēn jiāng cuò rǎng, yǐ ruò qí shì, zé guān dōng zhī tǔ shàng kě de jiān zāi? xìn hū! wáng zhě zhī xìng gù yǒu suǒ wèi qū chú zhě yě.
古者創業造邦之君而為是之為者,可勝罪哉?韓信未釋垓下之甲,而高祖奪其兵,不旋踵而又奪其齊。然而智者不非而義者不罪者,以其為天下者重,而負人者輕故也。是以不顧意氣之微恩,而全社稷之大計也。漢高祖挾其在己之智術,固無足以定天下而王之。然天下卒歸之者,蓋能收人之智而任之不疑也。夫能因人之智而任之不疑,則天下之智皆其資也,此所謂真智者也。又其所負者,帝王之度,故於其西遷也則曰:「吾亦欲東耳,安能悒悒久居此乎?」此其與項羽異矣。雖然,使無智術之士以主其謀,則天下之事亦去矣。方其入關,乃封秦府藏,還軍霸上。其畫婉矣。乃怵於妄議,一旦拒關無納東兵以逆其眾集之鋒,幾不免於項氏之暴。使遂卑而驕之,當能舒徐拱揖以得項王之歡心,奠枕而王關中,撫循其眾,徐為後圖,則天下不足定矣。幸而復獲漢中之遷,因思歸之士,並三秦定齊、趙,收信、越,以與項王親角者數歲,僅乃得之。向使項羽據關而王,驅以東出,使與韓、彭、田、黥之徒分疆錯壤,以弱其勢,則關東之土尚可得兼哉?信乎!王者之興固有所謂驅除者也。