bīng, yǒu gōng yǒu shǒu, shàn wèi bīng zhě bì zhī fū gōng shǒu zhī suǒ yí. gù yǐ gōng zé kè, yǐ shǒu zé gù. dāng gōng ér shǒu, dāng shǒu ér gōng, jūn bài zhī dào yě. fāng tiān xià jiāo bì xiāng yǔ ér shì qín zhī qiáng yě, qín rén chū jiǎ yǐ gōng zhū hóu, gài jiāng qǔ zhī yě. tú gōng yǐ qǔ rén zhī guó zhě, suǒ wèi jiān dí zhī shī yě. jí tiān xià rǎng mèi xiāng shuài ér pàn qín zhī luàn yě, qín rén hé zú yǐ jù zhū hóu, gài jiāng qiè rén zhī yě. tú jù yǐ qiè rén zhī bīng zhě, suǒ wèi jiù bài zhī shī yě. jiān dí zhī shī lì yú zhuǎn zhàn, jiù bài zhī shī lì yú gù shǒu, bīng zhī cháng shì yě.
兵,有攻有守,善為兵者必知夫攻守之所宜。故以攻則克,以守則固。當攻而守,當守而攻,均敗之道也。方天下交臂相與而事秦之強也,秦人出甲以攻諸侯,蓋將取之也。圖攻以取人之國者,所謂兼敵之師也。及天下攘袂相率而叛秦之亂也,秦人合卒以拒諸侯,蓋將郄人之也。圖拒以郄人之兵者,所謂救敗之師也。兼敵之師利於轉戰,救敗之師利於固守,兵之常勢也。
qín rén jù xiáo hán zhī zǔ yǐ lín shān dōng, zì móu gōng yǐ lái cháng xióng zhū hóu, zú zhì yú bìng tiān xià ér wáng zhī, qǐ qí jūn shì xián yé? yì yǐ dé hū xíng biàn zhī jū gù yě. èr shì zhī luàn, tiān xià xiāng yǔ qǐ ér wáng qín, bù sān suì ér wèi xū. yǐ èr shì zhī bù dào, gù qín yì zú yǐ wáng. rán ér, shǐ qí zhī juān bèi pàn zhī shān dōng, yán bīng jù guān wèi zì jiù zhī jì, suī yǐ wú dào héng zhī, ér shān xī qiān lǐ zhī qū yóu kě suì yuè bǎo yě. bù zhī lǜ cǐ, nǎi kōng guó zhī shī yǐ shǔ zhāng hán lǐ yóu zhī tú, yuè guān qiān lǐ yǐ bó kòu, ér wèi xiāng rì táng táng jiān dí zhī shī, yì yǐ bèi yǐ. fāng chén shèng zhī shǒu shì, ér tiān xià háo jié zhēng xī xiàng ér zhū qín yě. gài zhèn bì yī hū ér dài jiǎ zhě bǎi wàn, jǔ huī yī hào ér xià chéng zhě shù shí. yòu lèi jiē shān lín jué qǐ zhī pǐ fū, qí cún wáng shèng bài zhī jī qǔ jué yú yī zhàn, qí fēng zhì ruì yě. ér zhāng hán zhī tú bù zhī gù shǒu qí suǒ yǐ lǎo qí shī, nǎi tí gū jūn qì dà xiǎn, dù zhāng yú luò zuǒ chí yòu wù, yǐ yīng qí sì hé zhī fēng, zú zhì yú bài. ér pèi gōng zhī zhòng, yáng xiù ér xià kòng hán guān. suī èr shì zhī luàn zú yǐ fù zōng, tiān xià zhī shì zú yǐ yí qín, ér qí wáng suì zhì yú rú cǐ zhī jí zhě, yòng bīng zhī zuì yě. fū qín yì qí mín yǐ cóng shì yú tiān xià zhī rì jiǔ yǐ. ér qí mín bèi èr shì zhī dú wèi shēn, qí yǒng yú gōng dǒu lè yú wèi shàng zhī fēng shēng qì sú yóu zài yě. ér zhāng hán zhī wèi bīng yě, yǐ gōng zé bù zú, yǐ shǒu zé yǒu yú. zhōu wén cháng lǜ bǎi wàn zhī shī fù yú chéng xià yǐ, zhāng hán sān jī ér sān zǒu zhī, zú shā zhōu wén. shǐ qí bù suí zòng yǐ bó dí, ér zuò guān gù shǒu wèi jiù bài zhī shī, guān dōng zhī tǔ suī yǐ fēn liè, ér quán qín wèi kuì yě.
秦人據崤、函之阻以臨山東,自繆公以來常雄諸侯,卒至於並天下而王之,豈其君世賢耶?亦以得乎形便之居故也。二世之亂,天下相與起而亡秦,不三歲而為墟。以二世之不道,顧秦亦足以亡。然而,使其知捐背叛之山東,嚴兵拒關為自救之計,雖以無道行之,而山西千里之區猶可歲月保也。不知慮此,乃空國之師以屬章邯、李由之徒,越關千里以搏寇,而為鄉日堂堂兼敵之師,亦已悖矣。方陳勝之首事,而天下豪傑爭西向而誅秦也。蓋振臂一呼而帶甲者百萬,舉麾一號而下城者數十。又類皆山林倔起之匹夫,其存亡勝敗之機取決於一戰,其鋒至銳也。而章邯之徒不知固守其所以老其師,乃提孤軍、棄大險,渡漳逾洛、左馳右鶩,以攖其四合之鋒,卒至於敗。而沛公之眾,揚袖而下控函關。雖二世之亂足以覆宗,天下之勢足以夷秦,而其亡遂至於如此之亟者,用兵之罪也。夫秦役其民以從事於天下之日久矣。而其民被二世之毒未深,其勇於公斗、樂於衛上之風聲氣俗猶在也。而章邯之為兵也,以攻則不足,以守則有餘。周文常率百萬之師傅於城下矣,章邯三擊而三走之,卒殺周文。使其不遂縱以搏敵,而坐關固守為救敗之師,關東之土雖已分裂,而全秦未潰也。
huò yuē: qī guó zhī fǎn hàn yě, yì zhě dé zuì yú wú chǔ, yǐ wèi bù zhī dù chéng gāo zhī kǒu, ér hàn jiāng yī rì guò chéng gāo zhě shù shí bèi, suì zhì yú bài wáng. jīn háo jié zhī pàn qín, ér zuì èr shì zhī yuè guān zhuǎn zhàn hé yě? jiē fū! wù lùn bīng zhě, bù lùn qí nì shùn zhī qíng yǔ fū lì hài zhī shì, zé wèi bīng yì shū yǐ. fū qín yǒu kě wáng zhī xíng, ér tiān xià zhī zhòng yì ruì yú wáng qín, shì yǐ háo jié zhī qǐ zhě yīn mín zhì yě, guān dōng fēi wèi qín yì yǐ. hàn wú kě pàn zhī xìn, ér tiān xià zhī mín wú zhì yú fù hàn, zé qī guó zhī qǐ fēi mín zhì yǐ, tiān xià jiē wèi hàn yì zhě yě. yǐ bù wèi qín yì zhī guān dōng, zé èr shì ān dé jí qí dì ér jí zhàn qí mín yǐ fāng wèi hàn yì zhī tiān xià, zé hàn ān dé bù qū qí dì ér jí zhū qí jūn. cǐ zhàn shǒu zhī suǒ yǐ yì shù yě. xī zhě jiǎ yì sī mǎ qiān jiē wèi: shǐ zi yīng yǒu yōng zhǔ zhī cái, jǐn dé zhòng zuǒ, zé shān xī zhī dì kě quán. ér yǒu zú qǔ shī yán zhī jī yú hòu shì. bǐ èr zi zhě, gù fēi yú yú shì jī zhě yě, yì xī fū qín yǒu kě quán zhī shì ěr. suī rán, bǐ tú zhī qín yǒu kě quán zhī shì, ér bù zhī zhì yú zi yīng ér qín zhī shì qù yǐ, suī yǒu tài gōng zhī zuǒ, qí rú qín hé zāi?
或曰:七國之反漢也,議者得罪於吳、楚,以為不知杜成皋之口,而漢將一日過成皋者數十輩,遂至於敗亡。今豪傑之叛秦,而罪二世之越關轉戰何也?嗟夫!務論兵者,不論其逆順之情與夫利害之勢,則為兵亦疏矣。夫秦有可亡之形,而天下之眾亦銳於亡秦,是以豪傑之起者因民志也,關東非為秦役矣。漢無可叛之釁,而天下之民無志於負漢,則七國之起非民志矣,天下皆為漢役者也。以不為秦役之關東,則二世安得即其地而疾戰其民;以方為漢役之天下,則漢安得不趨其地而疾誅其君。此戰守之所以異術也。昔者賈誼、司馬遷皆謂:使子嬰有庸主之材,僅得中佐,則山西之地可全。而有卒取失言之譏於後世。彼二子者,固非愚於事機者也,亦惜夫秦有可全之勢耳。雖然,彼徒知秦有可全之勢,而不知至於子嬰而秦之事去矣,雖有太公之佐,其如秦何哉?