bīng yǒu suǒ bì yòng, suī yú shùn tài wáng zhī bù yù, gù cháng jǔ zhī yǒu suǒ bù bì yòng, suī chī yóu qín huáng zhī bù yàn, gù dāng jí zhī. gǔ zhī rén jūn, yǒu wàng zhàn ér è bīng, qí bì tiān xià jiē dé yǐ líng zhī, gù qí shì cù yú ruò ér bù néng zhèn yǒu lè zhàn ér qióng bīng, qí bì tiān xià jiē dé yǐ chéng zhī, gù qí shì cù yú qiáng ér bù zhī qū. rán zé, bīng yú rén zhī guó yě, yǒu yǐ yòng ér wēi, yì yǒu yǐ bù yòng ér dài yǐ.
兵有所必用,雖虞舜、太王之不欲,固常舉之;有所不必用,雖蚩尤、秦皇之不厭,固當戢之。古之人君,有忘戰而惡兵,其敝天下皆得以陵之,故其勢蹙於弱而不能振;有樂戰而窮兵,其敝天下皆得以乘之,故其勢蹙於強而不知屈。然則,兵於人之國也,有以用而危,亦有以不用而殆矣。
xī hàn zhī xìng, lì wǔ jūn ér zhì yú xiào wǔ. zì gāo dì zhī qǐ pǐ fū, zhū qiáng qín cù bào chǔ, yǐ ér píng fǎn luàn, zhēng bù fú, qì zhōng qí shì, ér tiān xià fú shī liú xiě zhě èr shí yú nián. lǚ hòu huì wén, chéng tiān xià chū dìng, yǔ mín xiū xī, shēn chí róu rén bù bá zhī dé. qí yú bīng yě, gù dàn yán ér yàn yòng zhī yě, kě wèi zhī tiān xià zhī shì yǐ. xiào jǐng zhī yú hàn yě, gài wēi kě kàng ér bīng kě xíng zhī shí yě. rán ér, jí wèi wèi jǐ, zú rán jǐng yú qī guó zhī biàn. gù qí zhì qì chuàng ài, yì gū ān tiān xià zhī wú shì, wèi xiá wèi tiān xià zhī shì lǜ yě. rán qí wèi hàn zhī shì, yì jìn yǐ qū ruò yǐ. xiào wǔ dì yǐ xióng cái dà lüè, chéng sān shì hán yù zhī zé, zhī fū tiān xià zhī shì jiāng jiù qiáng ér bù zhèn, suǒ dāng jì zhī yǐ wēi qiáng ér kàng wǔ jié zhī shí yě. fāng shì shí yě, nèi wú jiān biàn zhī chén, wài wú qiáng bī zhī guó, ér shì wèi hàn huàn zhě dú xiōng nú ěr.
西漢之興,歷五君而至於孝武。自高帝之起匹夫,誅強秦、蹙暴楚,已而平反亂,征不服,迄終其世,而天下伏屍流血者二十餘年。呂后、惠、文,乘天下初定,與民休息,深持柔仁不拔之德。其於兵也,固憚言而厭用之也,可謂知天下之勢矣。孝景之於漢也,蓋威可抗而兵可形之時也。然而,即位未幾,卒然警於七國之變。故其志氣創艾,亦姑安天下之無事,未暇為天下之勢慮也。然其為漢之勢,亦浸以趨弱矣。孝武帝以雄才大略,承三世涵育之澤,知夫天下之勢將就強而不振,所當濟之以威強而抗武節之時也。方是時也,內無奸變之臣,外無強逼之國,而世為漢患者獨匈奴耳。
fū xiōng nú zì chǔ hàn zhī qǐ, chéng qín zhī luàn, fù jiàn hé nán zhī dì, ér qí shì shǐ qiáng. gāo dì céng yǐ sān shí wàn zhī zhòng kùn yú bái dēng zhī wéi, gài shì bù shí zhě qī rì, yǐ jiě ér guī, bù sī yǒu yǐ fù zhī, ér hé qīn shǐ yì yǐ. gāo hòu bèi qí mān shū zhī rǔ, lín cháo ér zhèn nù yǐ, zhōng zhī yǐ wǎn cí shùn lǐ wèi shì qí jié ào zhī qíng. fán cǐ zhě, jiē yù yǔ mín xī jiān, gū zhì wài zhī ér bù xiào yě. xiào wén zhī lì, qí suǒ yǐ shùn yuè shū yí zhě shén, zhì shì qiǎn zōng nǚ yǐ gù qí huān. gài sòng chē wèi fǎn, ér bǐ yǐ dà jǔ shēn rù, hòu qí dá yú gān quán yōng liáng yǐ. qí hòu zhà qīn zhà jué, gài wèi kòu huàn zhì yú jìn, yán bà shàng jí mén xì liǔ zhī tún yǐ wèi jīng dū. yǐ xiào wén zhī kuān rén zhèn jìng, shè yī fā fèn, qīn jià ér qū zhī zhě zài, nǎi zhì hū chuò fàn bó bì ér sī pō mù zhī liáng néng yě. xiào jǐng zhī shì, qí suǒ yǐ yuè fèng zhī qíng yǔ fū yí gěi zhī shù yòu jiā zhì yǐ. rán qí kòu qīn zhī bào, fēn rán qí bù zhǐ yě. yóu shì guān zhī, hàn zhī yú xiōng nú, fēi shēn chéng ér dà zhì zhī, zé qí wèi hòu huàn yě, kě shèng bèi zāi? shì yǐ xiào wǔ kàng qí yīng tè zhī qì, xuǎn dài xí qí, zé mìng jiāng shuài, xiān fā ér chāng zhū zhī. gài shī xíng shí nián, zhǎn yì dài jǐn, míng wáng guì rén fú huò bǎi shù, dān yú pěng shǒu qióng dùn mò běi, suì shōu liǎng hé zhī dì ér jùn shǔ zhī. shuā sì shì zhī qīn rǔ, yí hòu sì zhī ān qiáng. zhì yú xuān yuán chéng āi zhī shì, dān yú dùn sǎng chén shùn, yè qī tīng lìng yǐ cháo, wèi cì bǐ nèi zhū hóu. suī yuē láo shī guì cái, ér gōng liè zhī bèi yuǎn yǐ. shǐ wēi xiào wǔ, zé hàn zhī suǒ yǐ shì bèi biān huàn, qí shù yì zhuǎn xiǎng yǐ yōu lèi xiàn guān zhě, kě dé ér yù jì zāi? shén yǐ! mèi zhě zhī yì, bù zhī qiú fū tiān xià zhī shì qiáng ruò zhī rèn suǒ dāng rán zhě, ér wěi yuē: wén jǐng wèi shì cí jiǎn ài mín, ér wǔ dì dú yú bīng shī qí sì. zhì yǔ qín huáng tóng rì ér fēi dǐ zhī, qǐ bù tòng zāi! shǐ xiào wǔ bù nì yú wén chéng wǔ lì zhī jiān yǐ zhòng hào tiān xià, rǎng dí zhī yì zhǐ yú wèi huò zhī jì sǐ, ér bù qióng èr shī zhī bīng, zé qí gōng liè yǔ zhōu xuān bǐ lóng yǐ.
夫匈奴自楚、漢之起,乘秦之亂,復踐河南之地,而其勢始強。高帝曾以三十萬之眾困於白登之圍,蓋士不食者七日,已解而歸,不思有以復之,而和親始議矣。高后被其嫚書之辱,臨朝而震怒矣,終之以婉辭順禮慰適其桀驁之情。凡此者,皆欲與民息肩,姑置外之而不校也。孝文之立,其所以順悅輸遺者甚,至飾遣宗女以固其歡。蓋送車未返,而彼已大舉深入,候騎達於甘泉、雍梁矣。其後乍親乍絕,蓋為寇患至於近,嚴霸上、棘門、細柳之屯以衛京都。以孝文之寬仁鎮靜,攝衣發奮,親駕而驅之者再,乃至乎輟飯搏髀而思頗、牧之良能也。孝景之世,其所以悅奉之情與夫遺給之數又加至矣。然其寇侵之暴,紛然其不止也。由是觀之,漢之於匈奴,非深懲而大治之,則其為後患也,可勝備哉?是以孝武抗其英特之氣,選待習騎,擇命將帥,先發而昌誅之。蓋師行十年,斬刈殆盡,名王貴人俘獲百數,單于捧首窮遁漠北,遂收兩河之地而郡屬之。刷四世之侵辱,遺後嗣之安強。至於宣、元、成、哀之世,單于頓顙臣順,謁期聽令以朝,位次比內諸侯。雖曰勞師匱財,而功烈之被遠矣。使微孝武,則漢之所以世被邊患,其戍役轉餉以憂累縣官者,可得而預計哉?甚矣!昧者之議,不知求夫天下之勢、強弱之任所當然者,而猥曰:「文、景為是慈儉愛民,而武帝黷於兵師祈祀。」至與秦皇同日而非詆之,豈不痛哉!使孝武不溺於文成、五利之奸以重秏天下,攘敵之役止於衛、霍之既死,而不窮貳師之兵,則其功烈與周宣比隆矣。