mǎ yuán zì wén yuān, fú fēng mào líng rén yě. qí xiān zhào shē wèi zhào jiāng, hào yuē mǎ fú jūn, zi sūn yīn wèi shì. wǔ dì shí, yǐ lì èr qiān dàn zì hán dān xǐ yān. zēng zǔ fù tōng, yǐ gōng fēng chóng hé hóu, zuò xiōng hé luó fǎn, bèi zhū, gù yuán zài shì bù xiǎn. yuán sān xiōng kuàng yú yuán, bìng yǒu cái néng, wáng mǎng shí jiē wèi èr qiān dàn.
馬援字文淵,扶風茂陵人也。其先趙奢為趙將,號曰馬服君,子孫因為氏。武帝時,以吏二千石自邯鄲徙焉。曾祖父通,以功封重合侯,坐兄何羅反,被誅,故援再世不顯。援三兄況、余、員,並有才能,王莽時皆為二千石。
yuán nián shí èr ér gū, shǎo yǒu dà zhì, zhū xiōng qí zhī. cháng shòu qí shī, yì bù néng shǒu zhāng jù, nǎi cí kuàng, yù jiù biān jùn tián mù. kuàng yuē: rǔ dà cái, dāng wǎn chéng. liáng gōng bù shì rén yǐ pǔ, qiě cóng suǒ hǎo. huì kuàng zú, yuán xíng fú qī nián, bù lí mù suǒ jìng shì guǎ sǎo, bù guān bù rù lú. hòu wèi jùn dū yóu, sòng qiú zhì sī mìng fǔ, qiú yǒu zhòng zuì, yuán āi ér zòng zhī, suì wáng mìng běi dì. yù shè, yīn liú mù chù, bīn kè duō guī fù zhě, suì yì shǔ shù bǎi jiā. zhuǎn yóu lǒng hàn jiān, cháng wèi bīn kè yuē: zhàng fū wèi zhì, qióng dāng yì jiān, lǎo dāng yì zhuàng. yīn chù tián mù, zhì yǒu niú mǎ yáng shù qiān tóu, gǔ shù wàn hú. jì ér tàn yuē: fán zhí huò cái chǎn, guì qí néng shī zhèn yě, fǒu zé shǒu qián lǔ ěr. nǎi jǐn sàn yǐ bān kūn dì gù jiù, shēn yī yáng qiú pí kù.
援年十二而孤,少有大志,諸兄奇之。嘗受《齊詩》,意不能守章句,乃辭況,欲就邊郡田牧。況曰:「汝大才,當晚成。良工不示人以朴,且從所好。」會況卒,援行服期年,不離墓所;敬事寡嫂,不冠不入廬。後為郡督郵,送囚至司命府,囚有重罪,援哀而縱之,遂亡命北地。遇赦,因留牧畜,賓客多歸附者,遂役屬數百家。轉游隴漢間,常謂賓客曰:「丈夫為志,窮當益堅,老當益壯。」因處田牧,至有牛、馬、羊數千頭,谷數萬斛。既而嘆曰:「凡殖貨財產,貴其能施賑也,否則守錢虜耳。」乃盡散以班昆弟故舊,身衣羊裘皮褲。
wáng mǎng mò, sì fāng bīng qǐ, mǎng cóng dì wèi jiāng jūn lín guǎng zhāo xióng jùn, nǎi pì yuán jí tóng xiàn yuán shè wèi yuàn, jiàn zhī yú mǎng. mǎng yǐ shè wèi zhèn róng dà yǐn, yuán wèi xīn chéng dà yǐn. jí mǎng bài, yuán xiōng yuán shí wèi zēng shān lián lǜ, yǔ yuán jù qù jùn, fù bì dì liáng zhōu. shì zǔ jí wèi, yuán xiān yì luò yáng, dì qiǎn yuán fù jùn, zú yú guān. yuán yīn liú xī zhōu, xiāo kuí shén jìng zhòng zhī, yǐ yuán wèi suī dé jiāng jūn, yǔ jué chóu cè.
王莽末,四方兵起,莽從弟衛將軍林廣招雄俊,乃辟援及同縣原涉為掾,薦之於莽。莽以涉為鎮戎大尹,援為新成大尹。及莽敗,援兄員時為增山連率,與援俱去郡,復避地涼州。世祖即位,員先詣洛陽,帝遣員復郡,卒於官。援因留西州,囂隗甚敬重之,以援為綏德將軍,與決籌策。
shì shí, gōng sūn shù chēng dì yú shǔ, xiāo shǐ yuán wǎng guān zhī. yuán sù yǔ shù tóng lǐ hàn, xiāng shàn, yǐ wèi jì zhì dāng wò shǒu huān rú píng shēng, ér shù shèng chén bì wèi, yǐ yán yuán rù, jiāo bài lǐ bì, shǐ chū jiù guǎn, gèng wèi yuán zhì dōu bù dān yī jiāo ràng guān, huì bǎi guān yú zōng miào zhōng, lì jiù jiāo zhī wèi. shù luán qí máo qí, jǐng bì jiù chē, qìng zhé ér rù, lǐ xiǎng guān shǔ shén shèng, yù shòu yuán yǐ fēng hóu dà jiāng jūn wèi. bīn kè jiē lè liú, yuán xiǎo zhī yuē: tiān xià xióng cí wèi dìng, gōng sūn bù tǔ bǔ zǒu yíng guó shì, yǔ tú chéng bài, fǎn xiū shì biān fú, rú ǒu rén xíng. cǐ zi hé zú jiǔ jī tiān xià shì hū! yīn cí guī, wèi xiāo yuē: zi yáng jǐng dǐ wā ěr, ér wàng zì zūn dà, bù rú zhuān yì dōng fāng.
是時,公孫述稱帝於蜀,囂使援往觀之。援素與述同里閈,相善,以為既至當握手歡如平生,而述盛陳陛衛,以延援入,交拜禮畢,使出就館,更為援制都布單衣、交讓冠,會百官於宗廟中,立舊交之位。述鸞旗旄騎,警蹕就車,磬折而入,禮饗官屬甚盛,欲授援以封侯大將軍位。賓客皆樂留,援曉之曰:「天下雄雌未定,公孫不吐哺走迎國士,與圖成敗,反修飾邊幅,如偶人形。此子何足久稽天下士乎!」因辭歸,謂囂曰:「子陽井底蛙耳,而妄自尊大,不如專意東方。」
jiàn wǔ sì nián dōng, xiāo shǐ yuán fèng shū luò yáng. yuán zhì, yǐn jiàn yú xuān dé diàn. shì zǔ xiào wèi yuán yuē qīng áo yóu èr dì jiān, jīn jiàn qīng, shǐ rén dà cán. yuán dùn shǒu cí xiè, yīn yuē: dāng jīn zhī shì, fēi dú jūn zé chén yě, chén yì zé jūn yǐ. chén yǔ gōng sūn shù tóng xiàn, shào xiāng shàn. chén qián zhì shǔ, shù bì jǐ ér hòu jìn chén. chén jīn yuǎn lái, bì xià hé zhī fēi cì kè jiān rén, ér jiǎn yì ruò shì? dì fù xiào yuē: qīng fēi cì kè, gù shuō kè ěr. yuán yuē: tiān xià fǎn fù, dào míng zì zhě bù kě shèng shù. jīn jiàn bì xià, huī kuò dà dù, tóng fú gāo zǔ, nǎi zhī dì wáng zì yǒu zhēn yě. dì shén zhuàng zhī. yuán cóng nán xìng lí bīng, zhuǎn zhì dōng hǎi. jí hái, yǐ wèi dài zhào, shǐ tài zhōng dài fū lái shè chí jié sòng yuán xī guī lǒng yòu.
建武四年冬,囂使援奉書洛陽。援至,引見於宣德殿。世祖笑謂援曰「卿遨遊二帝間,今見卿,使人大慚。」援頓首辭謝,因曰:「當今之世,非獨君擇臣也,臣亦擇君矣。臣與公孫述同縣,少相善。臣前至蜀,述陛戟而後進臣。臣今遠來,陛下何知非刺客奸人,而簡易若是?」帝復笑曰:「卿非刺客,顧說客耳。」援曰:「天下反覆,盜名字者不可勝數。今見陛下,恢廓大度,同符高祖,乃知帝王自有真也。」帝甚壯之。援從南幸黎兵,轉至東海。及還,以為待詔,使太中大夫來歙持節送援西歸隴右。
kuí xiāo yǔ yuán gòng wò qǐ, wèn yǐ dōng fāng liú yán jí jīng shī dé shī. yuán shuō xiāo yuē: qián dào cháo tíng, shàng yǐn jiàn shù shí, měi jiē yàn yǔ, zì xī zhì dàn, cái míng yǒng lüè, fēi rén dí yě. qiě kāi xīn jiàn chéng, wú suǒ yǐn fú, kuò dá duō dà jié, lüè yǔ gāo dì tóng. jīng xué bó lǎn, zhèng shì wén biàn, qián shì wú bǐ. xiāo yuē: qīng wèi hé rú gāo dì? yuán yuē: bù rú yě. gāo dì wú kě wú bù kě jīn shàng hǎo lì shì, dòng rú jié dù, yòu bù xǐ yǐn jiǔ. xiāo yì bù yì, yuē: rú qīng yán, fǎn fù shèng xié? rán yǎ xìn yuán, gù suì qiǎn zhǎng zi xún rù zhì. yuán yīn jiāng jiā shǔ suí xún guī luò yáng. jū shù yuè ér wú tā zhí rèn. yuán yǐ sān fǔ dì kuàng tǔ wò, ér suǒ jiāng bīn kè wěi duō, nǎi shàng shū qiú tún tián shàng lín yuàn zhōng, dì xǔ zhī.
隗囂與援共臥起,問以東方流言及京師得失。援說囂曰:「前到朝廷,上引見數十,每接宴語,自夕至旦,才明勇略,非人敵也。且開心見誠,無所隱伏,闊達多大節,略與高帝同。經學博覽,政事文辯,前世無比。」囂曰:「卿謂何如高帝?」援曰:「不如也。高帝無可無不可;今上好吏事,動如節度,又不喜飲酒。」囂意不懌,曰:「如卿言,反覆勝邪?」然雅信援,故遂遣長子恂入質。援因將家屬隨恂歸洛陽。居數月而無它職任。援以三輔地曠土沃,而所將賓客猥多,乃上書求屯田上林苑中,帝許之。
huì kuí xiāo yòng wáng yuán jì, yì gèng hú yí, yuán shù yǐ shū jì zé pì yú xiāo, xiāo yuàn yuán bèi jǐ, dé shū zēng nù, qí hòu suì fā bīng jù hàn. yuán nǎi shàng shū yuē: chén yuán zì niàn guī shēn shèng cháo, fèng shì bì xià, běn wú gōng fǔ yī yán zhī jiàn, zuǒ yòu wèi róng zhī zhù. chén bù zì chén, bì xià hé yīn wén zhī. fū jū qián bù néng lìng rén zhì, jū hòu bù néng lìng rén xuān, yǔ rén yuàn bù néng wèi rén huàn, chén suǒ chǐ yě. gù gǎn chù mào zuì jì, mèi sǐ chén chéng. chén yǔ kuí xiāo, běn shí jiāo yǒu. chū, xiāo qiǎn chén dōng, wèi chén yuē:' běn yù wèi hàn, yuàn zú xià wǎng guān zhī. yú rǔ yì kě, jí zhuān xīn yǐ.' jí chén hái fǎn, bào yǐ chì xīn, shí yù dǎo zhī yú shàn, fēi gǎn jué yǐ fēi yì. ér xiāo zì xié jiān xīn, dào zēng zhǔ rén, yuàn dú zhī qíng suì guī yú chén. chén yù bù yán, zé wú yǐ shàng wén. yuàn tīng yì xíng zài suǒ, jí chén miè xiāo zhī shù, dé kōng xiōng fù, shēn yú cè, tuì jiù lǒng mǔ, sǐ wú suǒ hèn. dì nǎi zhào yuán jì shì, yuán jù yán móu huà. yīn shǐ yuán jiāng tū qí wǔ qiān, wǎng lái yóu shuō xiāo jiāng gāo jùn rèn yǔ zhī shǔ, xià jí qiāng háo, wèi chén huò fú, yǐ lí xiāo zhī dǎng.
會隗囂用王元計,意更狐疑,援數以書記責譬於囂,囂怨援背己,得書增怒,其後遂發兵拒漢。援乃上疏曰:「臣援自念歸身聖朝,奉事陛下,本無公輔一言之薦,左右為容之助。臣不自陳,陛下何因聞之。夫居前不能令人輊,居後不能令人軒,與人怨不能為人患,臣所恥也。故敢觸冒罪忌,昧死陳誠。臣與隗囂,本實交友。初,囂遣臣東,謂臣曰:'本欲為漢,願足下往觀之。於汝意可,即專心矣。'及臣還反,報以赤心,實欲導之於善,非敢譎以非義。而囂自挾奸心,盜憎主人,怨毒之情遂歸於臣。臣欲不言,則無以上聞。願聽詣行在所,極陳滅囂之術,得空匈腹,申愚策,退就隴畝,死無所恨。」帝乃召援計事,援具言謀畫。因使援將突騎五千,往來遊說囂將高峻、任禹之屬,下及羌豪,為陳禍福,以離囂支黨。
yuán yòu wèi shū yǔ xiāo jiāng yáng guǎng, shǐ xiǎo quàn yú xiāo, yuē:
援又為書與囂將楊廣,使曉勸於囂,曰:
chūn qīng wú yàng, qián bié jì nán, jì wú yīn yì. yuán jiān hái zhǎng ān. yīn liú shàng lín. qiè jiàn sì hǎi yǐ dìng, zhào mín tóng qíng, ér jì mèng bì jù bèi pàn, wèi tiān xià biǎo de. cháng jù hǎi nèi qiè chǐ, sī xiāng tú liè, gù yí shū liàn liàn, yǐ zhì cè yǐn zhī jì. nǎi wén jì mèng guī zuì yú yuán, ér nà wáng yóu wēng chǎn xié zhī shuō, zì wèi hán gǔ yǐ xī, jǔ zú kě dìng, yǐ jīn ér guān, jìng hé rú xié? yuán jiān zhì hé nèi, guò cún bó chūn, jiàn qí nú jí cóng xī fāng hái, shuō bó chūn xiǎo dì zhòng shū wàng jiàn jí, yù wèn bó chūn wú tā fǒu, jìng bù néng yán, xiǎo xī hào qì, wǎn zhuǎn chén zhōng. yòu shuō qí jiā bēi chóu zhī zhuàng, bù kě yán yě. fū yuàn chóu kě cì bù kě huǐ, yuán wén zhī, bù zì zhī qì xià yě. yuán sù zhī jì mèng xiào ài, céng mǐn bù guò. fū xiào yú qí qīn, qǐ bù cí yú qí zi? kě yǒu zi bào sān mù, ér tiào liáng wàng zuò, zì tóng fēn gēng zhī shì hū? jì mèng píng shēng zì yán suǒ yǐ yōng bīng zhòng zhě, yù yǐ bǎo quán fù mǔ zhī guó ér wán fén mù yě, yòu yán gǒu hòu shì dài fū ér yǐ. ér jīn suǒ yù quán zhě jiāng pò wáng zhī, suǒ yù wán zhě, jiāng huǐ shāng zhī, suǒ yù hòu zhě jiāng fǎn báo zhī. jì mèng cháng zhé kuì zi yáng ér bù shòu qí jué, jīn gèng gòng lù lù, yù wǎng fù zhī, jiāng nán wèi yán hū? ruò fù zé yǐ zhòng zhì, dāng ān cóng dé zi zhǔ gěi shì zāi! wǎng shí zi yáng dú yù yǐ wáng xiāng dài, ér chūn qīng jù zhī jīn zhě guī lǎo, gèng yù dī tóu yǔ xiǎo ér cáo gòng cáo lì ér shí, bìng jiān cè shēn yú yuàn jiā zhī cháo hū? nán ér nì sǐ hé shāng ér jū yóu zāi! jīn guó jiā dài chūn qīng yì shēn, yí shǐ niú rú qīng yǔ zhū qí lǎo dà rén gòng shuō jì mèng, ruò jì huà bù cóng, zhēn kě yǐn lǐng qù yǐ. qián pī yú dì tú, jiàn tiān xià jùn guó bǎi yǒu liù suǒ, nài hé yù yǐ qū qū èr bāng yǐ dāng zhū xià bǎi yǒu sì hū? chūn qīng shì jì mèng, wài yǒu jūn chén zhī yì, nèi yǒu péng yǒu zhī dào. yán jūn chén xié, gù dāng jiàn zhēng yǔ péng yǒu xié, yīng yǒu qiē cuō. qǐ yǒu zhī qí wú chéng, ér dàn wēi něi zé shé, chā shǒu cóng zú hū? jí jīn chéng jì, shū shàng shàn yě guò shì, yù shǎo wèi yǐ. qiě lái jūn shū tiān xià xìn shì, cháo tíng zhòng zhī, qí yì yī yī, cháng dú wèi xī zhōu yán. yuán shāng cháo tíng, yóu yù lì xìn yú cǐ, bì bù fù yuē. yuán bù dé jiǔ liú, yuàn jí cì bào.
春卿無恙,前別冀南,寂無音驛。援間還長安。因留上林。竊見四海已定,兆民同情,而季孟閉拒背畔,為天下表的。常懼海內切齒,思相屠裂,故遺書戀戀,以致惻隱之計。乃聞季孟歸罪於援,而納王游翁諂邪之說,自謂函谷以西,舉足可定,以今而觀,竟何如邪?援間至河內,過存伯春,見其奴吉從西方還,說伯春小弟仲舒望見吉,欲問伯春無它否,竟不能言,曉夕號泣,婉轉塵中。又說其家悲愁之狀,不可言也。夫怨仇可刺不可毀,援聞之,不自知泣下也。援素知季孟孝愛,曾、閔不過。夫孝於其親,豈不慈於其子?可有子抱三木,而跳梁妄作,自同分羹之事乎?季孟平生自言所以擁兵眾者,欲以保全父母之國而完墳墓也,又言苟厚士大夫而已。而今所欲全者將破亡之,所欲完者,將毀傷之,所欲厚者將反薄之。季孟嘗折愧子陽而不受其爵,今更共陸陸,欲往附之,將難為顏乎?若復責以重質,當安從得子主給是哉!往時子陽獨欲以王相待,而春卿拒之;今者歸老,更欲低頭與小兒曹共槽櫪而食,並肩側身於怨家之朝乎?男兒溺死何傷而拘游哉!今國家待春卿意深,宜使牛孺卿與諸耆老大人共說季孟,若計畫不從,真可引領去矣。前披輿地圖,見天下郡國百有六所,奈何欲以區區二邦以當諸夏百有四乎?春卿事季孟,外有君臣之義,內有朋友之道。言君臣邪,固當諫爭;語朋友邪,應有切磋。豈有知其無成,而但萎腇咋舌,叉手從族乎?及今成計,殊尚善也;過是,欲少味矣。且來君叔天下信士,朝廷重之,其意依依,常獨為西州言。援商朝廷,尤欲立信於此,必不負約。援不得久留,願急賜報。
guǎng jìng bù dá.
廣竟不答。
bā nián, dì zì xī zhēng xiāo, zhì qī, zhū jiāng duō yǐ wáng shī zhī zhòng, bù yí yuǎn rù xiǎn zǔ, jì yín yù wèi jué. huì zhào yuán, yè zhì, dì dà xǐ, yǐn rù, jù yǐ qún yì zhì zhī. yuán yīn shuō kuí xiāo jiāng shuài yǒu tǔ bēng zhī shì, bīng jìn yǒu bì pò zhī zhuàng. yòu yú dì qián jù mǐ wèi shān gǔ, zhǐ huà xíng shì, kāi shì zhòng jūn suǒ cóng dào jìng wǎng lái, fēn xī qū zhé, zhāo rán kě xiǎo. dì yuē: lǔ zài wú mù zhōng yǐ. míng dàn, suì jìn jūn zhì dì yī, xiāo zhòng dà kuì.
八年,帝自西征囂,至漆,諸將多以王師之重,不宜遠入險阻,計冘豫未決。會召援,夜至,帝大喜,引入,具以群議質之。援因說隗囂將帥有土崩之勢,兵進有必破之狀。又於帝前聚米為山谷,指畫形勢,開示眾軍所從道徑往來,分析曲折,昭然可曉。帝曰:「虜在吾目中矣。」明旦,遂進軍至第一,囂眾大潰。
jiǔ nián, bài yuán wèi tài zhōng dài fū, fù lái shè jiān zhū jiāng píng liáng zhōu. zì wáng mǎng mò, xī qiāng kòu biān, suì rù jū sāi nèi, jīn chéng shǔ xiàn duō wèi lǔ yǒu. lái shè zòu yán lǒng xī qīn cán, fēi mǎ yuán mò néng dìng. shí yī nián xià, xǐ shū bài yuán lǒng xī tài shǒu. yuán nǎi fā bù qí sān qiān rén, jī pò xiān líng qiāng yú lín shui zhào, zhǎn shǒu shù bǎi jí, huò mǎ niú yáng wàn yú tóu. shǒu sāi zhū qiāng bā qiān yú rén yì yuán jiàng, yì zhǒng yǒu shù wàn, tún jù kòu chāo, jù hào mén ài. yuán yǔ yáng wǔ jiāng jūn mǎ chéng jī zhī. qiāng yīn jiāng qí qī zǐ zī zhòng yí zǔ yú yǔn wú gǔ, yuán nǎi qián xíng jiān dào, yǎn fù qí yíng. qiāng dà jīng huài, fù yuǎn xǐ táng yì gǔ zhōng, yuán fù zhuī tǎo zhī. qiāng yǐn jīng bīng jù běi shān shàng, yuán chén jūn xiàng shān, ér fēn qiǎn shù bǎi qí rào xí qí hòu, chéng yè fàng huǒ, jī gǔ jiào zào, lǔ suì dà kuì, fán zhǎn shǒu qiān yú jí. yuán yǐ bīng shǎo, bù dé qióng zhuī, shōu qí gǔ liáng chù chǎn ér hái. yuán zhōng shǐ guàn jìng, dì yǐ xǐ shū láo zhī, cì niú yáng shù qiān tóu, yuán jǐn bān zhū bīn kè.
九年,拜援為太中大夫,副來歙監諸將平涼州。自王莽末,西羌寇邊,遂入居塞內,金城屬縣多為虜有。來歙奏言隴西侵殘,非馬援莫能定。十一年夏,璽書拜援隴西太守。援乃發步騎三千人,擊破先零羌於臨氵兆,斬首數百級,獲馬、牛、羊萬餘頭。守塞諸羌八千餘人詣援降,詣種有數萬,屯聚寇抄,拒浩亹隘。援與揚武將軍馬成擊之。羌因將其妻子輜重移阻於允吾谷,援乃潛行間道,掩赴其營。羌大驚壞,復遠徙唐翼谷中,援復追討之。羌引精兵聚北山上,援陳軍向山,而分遣數百騎繞襲其後,乘夜放火,擊鼓叫噪,虜遂大潰,凡斬首千餘級。援以兵少,不得窮追,收其谷糧畜產而還。援中矢貫脛,帝以璽書勞之,賜牛、羊數千頭,援盡班諸賓客。
shì shí, cháo chén yǐ jīn chéng pò qiāng zhī xī, tú yuǎn duō kòu, yì yù qì zhī. yuán shàng yán, pò qiāng yǐ xī chéng duō wán láo, yì kě yī gù qí tián tǔ féi rǎng, guàn gài liú tōng. rú lìng qiāng zài huáng zhōng, zé wèi hài bù xiū, bù kě qì yě. dì rán zhī, yú shì zhào wǔ wēi tài shǒu, lìng xī hái jīn chéng kè mín. guī zhě sān qiān yú kǒu, shǐ gè fǎn jiù yì. yuán zòu wèi zhì zhǎng lì, shàn chéng guō, qǐ wù hòu, kāi dǎo shuǐ tián, quàn yǐ gēng mù, jùn zhōng lè yè. yòu qiǎn qiāng háo yáng fēng pì shuō sài wài qiāng, jiē lái hé qīn. yòu wǔ dū dī rén bèi gōng sūn shù lái jiàng zhě, yuán jiē shàng fù qí hóu wáng jūn zhǎng, cì yìn shòu, dì xī cóng zhī. nǎi bà mǎ chéng jūn.
是時,朝臣以金城破羌之西,塗遠多寇,議欲棄之。援上言,破羌以西城多完牢,易可依固;其田土肥壤,灌溉流通。如令羌在湟中,則為害不休,不可棄也。帝然之,於是詔武威太守,令悉還金城客民。歸者三千餘口,使各反舊邑。援奏為置長吏,繕城郭,起塢候,開導水田,勸以耕牧,郡中樂業。又遣羌豪楊封譬說塞外羌,皆來和親。又武都氐人背公孫述來降者,援皆上復其侯王君長,賜印綬,帝悉從之。乃罷馬成軍。
shí sān nián, wǔ dū cān láng qiāng yǔ sài wài zhū zhǒng wèi kòu, shā zhǎng lì. yuán jiāng sì qiān yú rén jī zhī, zhì dī dào xiàn, qiāng zài shān shàng, shòu jūn jù biàn dì, duó qí shuǐ cǎo, bù yǔ zhàn, qiāng suì qióng kùn, háo shuài shù shí wàn hù wáng chū sài, zhū zhǒng wàn yú rén xī jiàng, yú shì lǒng yòu qīng jìng.
十三年,武都參狼羌與塞外諸種為寇,殺長吏。援將四千餘人擊之,至氐道縣,羌在山上,授軍據便地,奪其水草,不與戰,羌遂窮困,豪帥數十萬戶亡出塞,諸種萬餘人悉降,於是隴右清靜。
yuán wù kāi ēn xìn, kuān yǐ dài xià, rèn lì yǐ zhí, dàn zǒng dà tǐ ér yǐ. bīn kè gù rén, rì mǎn qí mén. zhū cáo shí bái wài shì, yuán zhé yuē: cǐ chéng yuàn zhī rèn, hé zú xiāng fán. pō āi lǎo zi, shǐ de áo yóu. ruò dà xìng qīn xiǎo mín, xiá qiāng yù lǚ jù, cǐ nǎi tài shǒu shì ěr. bàng xiàn cháng yǒu bào chóu zhě, lì mín jīng yán qiāng fǎn, bǎi xìng bēn rù chéng guō. dí dào zhǎng yì mén, qǐng bì chéng fā bīng. yuán shí yǔ bīn kè yǐn, dà xiào yuē: shāo lǔ hé gǎn fù fàn wǒ. xiǎo dí dào zhǎng guī shǒu sì shě, liáng bù jí zhě, kě chuáng xià fú. hòu shāo dìng, jùn zhōng fú zhī. shì shì liù nián, zhēng rù wèi hǔ bì zhōng láng jiāng.
援務開恩信,寬以待下,任吏以職,但總大體而已。賓客故人,日滿其門。諸曹時白外事,援輒曰:「此丞、掾之任,何足相煩。頗哀老子,使得遨遊。若大姓侵小民,黠羌欲旅距,此乃太守事耳。」傍縣嘗有報仇者,吏民驚言羌反,百姓奔入城郭。狄道長詣門,請閉城發兵。援時與賓客飲,大笑曰:「燒虜何敢復犯我。曉狄道長歸守寺舍,良怖急者,可床下伏。」後稍定,郡中服之。視事六年,征入為虎賁中郎將。
chū, yuán zài lǒng xī shàng shū, yán yí rú jiù zhù wǔ zhū qián. shì xià sān fǔ, sān fǔ zòu yǐ wèi wèi kě xǔ, shì suì qǐn. nǎi yuán hái, cóng gōng fǔ qiú dé qián zòu, nán shí yú tiáo, nǎi suí dié jiě shì, gèng jù biǎo yán. dì cóng zhī, tiān xià lài qí biàn. yuán zì hái jīng shī, shù bèi jìn jiàn. wèi rén míng xū fà, méi mù rú huà, xián yú jìn duì, yóu shàn shù qián shì háng shì. měi yán jí sān fǔ zhǎng zhě, xià zhì lǘ lǐ shào nián, jiē kě guān tīng. zì huáng tài zǐ zhū wáng shì wén zhě, mò bù shǔ ěr wàng juàn. yòu shàn bīng cè, dì cháng yán fú bō lùn bīng, yǔ wǒ yì hé, měi yǒu suǒ móu, wèi cháng bù yòng.
初,援在隴西上書,言宜如舊鑄五銖錢。事下三府,三府奏以為未可許,事遂寢。乃援還,從公府求得前奏,難十餘條,乃隨牒解釋,更具表言。帝從之,天下賴其便。援自還京師,數被進見。為人明鬚髮,眉目如畫,閒於進對,尤善述前世行事。每言及三輔長者,下至閭里少年,皆可觀聽。自皇太子、諸王侍聞者,莫不屬耳忘倦。又善兵策,帝常言「伏波論兵,與我意合」,每有所謀,未嘗不用。
chū, juǎn rén wéi sì, yāo yán chēng shén, yǒu dì zǐ shù bǎi rén, zuò fú zhū. hòu qí dì zǐ lǐ guǎng děng xuān yán sì shén huà bù sǐ, yǐ kuáng huò bǎi xìng. shí qī nián, suì gòng jù huì tú dǎng, gōng méi hàn chéng, shā hàn hóu liú mǐn, zì chēng nán yuè dà shī. qiǎn yè zhě zhāng zōng jiāng bīng shù qiān rén tǎo zhī, fù wèi guǎng suǒ bài. yú shì shǐ yuán fā zhū jùn bīng, hé wàn yú rén, jī pò guǎng děng, zhǎn zhī.
初,卷人維汜,訞言稱神,有弟子數百人,坐伏誅。後其弟子李廣等宣言汜神化不死,以誑惑百姓。十七年,遂共聚會徒黨,攻沒晥城,殺晥侯劉閔,自稱「南嶽大師」。遣謁者張宗將兵數千人討之,復為廣所敗。於是使援發諸郡兵,合萬餘人,擊破廣等,斬之。
yòu jiāo zhǐ nǚ zǐ zhēng cè jí nǚ dì zhēng èr fǎn, gōng méi qí jùn, jiǔ zhēn rì nán hé pǔ mán yí jiē yīng zhī, kòu lüè lǐng wài liù shí yú chéng, cè zì lì wèi wáng. yú shì xǐ shū bài yuán fú bō jiāng jūn, yǐ fú lè hóu liú lóng wèi fù, dū lóu chuán jiāng jūn duàn zhì děng nán jī jiāo zhǐ. jūn zhì hé pǔ ér zhì bìng zú, zhào yuán bìng jiāng qí bīng. suì yuán hǎi ér jìn, suí shān kān dào qiān yú lǐ. shí bā nián chūn, jūn zhì làng pō shàng, yǔ zéi zhàn, pò zhī, zhǎn shǒu shù qiān jí, jiàng zhě wàn yú rén. yuán zhuī zhēng cè děng zhì jìn xī, shù bài zhī, zéi suì sàn zǒu. míng nián zhēng yuè, zhǎn zhēng cè zhēng èr, chuán shǒu luò yáng. fēng yuán wèi xīn xī hóu, shí yì sān qiān hù. yuán nǎi jī niú shāi jiǔ, láo xiǎng jūn shì. cóng róng wèi guān shǔ yuē: wú cóng dì shǎo yóu cháng āi wú kāng kǎi duō dà zhì, yuē:' shì shēng yī shì, dàn qǔ yī shí cái zú, chéng xià zé chē, yù kuǎn duàn mǎ, wèi jùn yuàn shǐ, shǒu fén mù, xiāng lǐ chēng shàn rén, sī kě yǐ. zhì qiú yíng yú, dàn zì kǔ ěr.' dāng wú zài làng pō xī lǐ jiān, lǔ wèi miè zhī shí, xià lǎo shàng wù, dú qì zhòng zhēng, yǎng shì fēi yuān diǎn diǎn duò shuǐ zhōng, wò niàn shǎo yóu píng shēng shí yǔ, hé kě de yě! jīn lài shì dài fū zhī lì, bèi méng dà ēn, wěi xiān zhū jūn yū pèi jīn zǐ, qiě xǐ qiě cán. lì shì jiē fú chēng wàn suì.
又交阯女子徵側及女弟徵貳反,攻沒其郡,九真、日南、合浦蠻夷皆應之,寇略嶺外六十餘城,側自立為王。於是璽書拜援伏波將軍,以扶樂侯劉隆為副,督樓船將軍段志等南擊交阯。軍至合浦而志病卒,詔援並將其兵。遂緣海而進,隨山刊道千餘里。十八年春,軍至浪泊上,與賊戰,破之,斬首數千級,降者萬餘人。援追徵側等至禁谿,數敗之,賊遂散走。明年正月,斬徵側、徵貳,傳首洛陽。封援為新息侯,食邑三千戶。援乃擊牛釃酒,勞饗軍士。從容謂官屬曰:「吾從弟少游常哀吾慷慨多大志,曰:'士生一世,但取衣食裁足,乘下澤車,御款段馬,為郡掾史,守墳墓,鄉里稱善人,斯可矣。致求盈餘,但自苦耳。'當吾在浪泊、西裡間,虜未滅之時,下潦上霧,毒氣重蒸,仰視飛鳶跕跕墮水中,臥念少游平生時語,何可得也!今賴士大夫之力,被蒙大恩,猥先諸君紆佩金紫,且喜且慚。」吏士皆伏稱萬歲。
yuán jiāng lóu chuán dà xiǎo èr qiān yú sōu, zhàn shì èr wàn yú rén, jìn jī jiǔ zhēn zéi zhēng cè yú dǎng dōu yáng děng, zì wú gōng zhì jū fēng, zhǎn huò wǔ qiān yú rén, jiào nán xī píng. yuán zòu yán xī yú xiàn hù yǒu sān wàn èr qiān, yuǎn jiè qù tíng qiān yú lǐ, qǐng fēn wèi fēng xī wàng hǎi èr xiàn, xǔ zhī. yuán suǒ guò zhé wèi jùn xiàn zhì chéng guō, chuān qú guàn gài, yǐ lì qí mín. tiáo zòu yuè lǜ yǔ hàn lǜ bó zhě shí yú shì, yǔ yuè rén shēn míng jiù zhì yǐ yuē shù zhī, zì hòu luò yuè fèng xíng mǎ jiāng jūn gù shì.
援將樓船大小二千餘艘,戰士二萬餘人,進擊九真賊徵側餘黨都羊等,自無功至居風,斬獲五千餘人,嶠南悉平。援奏言西於縣戶有三萬二千,遠界去庭千餘里,請分為封溪、望海二縣,許之。援所過輒為郡縣治城郭,穿渠灌溉,以利其民。條奏越律與漢律駁者十餘事,與越人申明舊制以約束之,自後駱越奉行馬將軍故事。
èr shí nián qiū, zhèn lǚ hái jīng shī, jūn lì jīng zhàng yì sǐ zhě shí sì wǔ. cì yuán bīng chē yī chéng, cháo jiàn wèi cì jiǔ qīng.
二十年秋,振旅還京師,軍吏經瘴疫死者十四五。賜援兵車一乘,朝見位次九卿。
yuán hǎo qí, shàn bié míng mǎ, yú jiāo zhǐ dé luò yuè tóng gǔ, nǎi zhù wèi mǎ shì, hái shàng zhī. yīn biǎo yuē: fū xíng tiān mò rú lóng, xíng dì mò rú mǎ. mǎ zhě jiǎ bīng zhī běn. guó zhī dà yòng. ān níng zé yǐ bié zūn bēi zhī xù, yǒu biàn zé yǐ jì yuǎn jìn zhī nán. xī yǒu qí jì, yī rì qiān lǐ, bó lè jiàn zhī, zhāo rán bù huò. jìn shì yǒu xī hé zi yú, yì míng xiāng fǎ. zi yú chuán xī hé yí zhǎng rú, zhǎng rú chuán mào líng dīng jūn dōu, jūn qún chuán chéng jì yáng zi ā, chén yuán cháng shī shì zi ā, shòu xiāng mǎ gǔ fǎ. kǎo zhī yú xíng shì, zhé yǒu yàn xiào. chén yú yǐ wèi chuán wén bù rú qīn jiàn, shì jǐng bù rú chá xíng. jīn yù xíng zhī yú shēng mǎ, zé gǔ fǎ nán bèi jù, yòu bù kě chuán zhī yú hòu. xiào wǔ huáng dì shí, shàn xiāng mǎ zhě dōng mén jīng zhù zuò tóng mǎ fǎ xiàn zhī, yǒu zhào lì mǎ yú lǔ bān mén wài, zé gēng míng lǔ bān mén yuē jīn mǎ mén. chén jǐn yī yí shì gé qí, zhōng bó shì kǒu chǐ, xiè shì chún qí, dīng shì shēn zhōng, bèi cǐ shù jiā gǔ xiāng yǐ wèi fǎ. mǎ gāo sān chǐ wǔ cùn, wéi sì chǐ wǔ cùn, yǒu zhào zhì yú xuān dé diàn xià, yǐ wèi míng mǎ shì yān.
援好騎,善別名馬,於交阯得駱越銅鼓,乃鑄為馬式,還上之。因表曰:「夫行天莫如龍,行地莫如馬。馬者甲兵之本。國之大用。安寧則以別尊卑之序,有變則以濟遠近之難。昔有騏驥,一日千里,伯樂見之,昭然不惑。近世有西河子輿,亦明相法。子輿傳西河儀長孺,長孺傳茂陵丁君都,君群傳成紀楊子阿,臣援嘗師事子阿,受相馬骨法。考之於行事,輒有驗效。臣愚以為傳聞不如親見,視景不如察形。今欲形之於生馬,則骨法難備具,又不可傳之於後。孝武皇帝時,善相馬者東門京鑄作銅馬法獻之,有詔立馬於魯班門外,則更名魯班門曰金馬門。臣謹依儀氏〈革奇〉,中帛氏口齒,謝氏唇鬐,丁氏身中,備此數家骨相以為法。」馬高三尺五寸,圍四尺五寸,有詔置於宣德殿下,以為名馬式焉。
chū, yuán jūn hái, jiāng zhì, gù rén duō yíng láo zhī. píng líng rén mèng jì, míng yǒu jì móu, yú zuò hè yuán. yuán wèi zhī yuē: wú wàng zǐ yǒu shàn yán, fǎn tóng zhòng rén xié? xī fú bō jiāng jūn lù bó dé kāi zhì qī jùn, cái fēng shù bǎi hù jīn wǒ wēi láo, wěi xiǎng dà xiàn, gōng báo shǎng hòu, hé yǐ néng zhǎng jiǔ hū? xiān shēng xī yòng xiāng jì? jì yuē: yú bù jí. yuán yuē: fāng jīn xiōng nú wū huán shàng rǎo běi biān, yù zì qǐng jī zhī. nán ér yào dāng sǐ yú biān yě, yǐ mǎ gé guǒ shī hái zàng ěr, hé néng wò chuáng shàng zài ér nǚ zǐ shǒu zhòng xié! jì yuē: liàng wèi liè shì, dāng rú cǐ yǐ
初,援軍還,將至,故人多迎勞之。平陵人孟冀,名有計謀,於坐賀援。援謂之曰:「吾望子有善言,反同眾人邪?昔伏波將軍路博德開置七郡,裁封數百戶;今我微勞,猥饗大縣,功薄賞厚,何以能長久乎?先生奚用相濟?」冀曰:「愚不及。」援曰:「方今匈奴、烏桓尚擾北邊,欲自請擊之。男兒要當死於邊野,以馬革裹屍還葬耳,何能臥床上在兒女子手中邪!」冀曰:「諒為烈士,當如此矣」
hái yuè yú, huì xiōng nú wū huán kòu fú fēng, yuán yǐ sān fǔ qīn rǎo, yuán líng wēi bī, yīn qǐng xíng, xǔ zhī. zì jiǔ yuè zhì jīng shī, shí èr yuè fù chū tún xiāng guó. zhào bǎi guān zǔ dào. yuán wèi huáng mén láng liáng sōng dòu gù yuē: fán rén wèi guì, dāng shǐ kě jiàn, rú qīng děng yù bù kě fù jiàn, jū gāo jiān zì chí, miǎn sī bǐ yán. sōng hòu guǒ yǐ guì mǎn zhì zāi, gù yì jǐ bù miǎn.
還月余,會匈奴、烏桓寇扶風,援以三輔侵擾,園陵危逼,因請行,許之。自九月至京師,十二月復出屯襄國。詔百官祖道。援謂黃門郎梁松、竇固曰:「凡人為貴,當使可賤,如卿等欲不可復賤,居高堅自持,勉思鄙言。」松後果以貴滿致災,固亦幾不免。
míng nián qiū, yuán nǎi jiāng sān qiān qí chū gāo liǔ, xíng yàn mén dài jùn shàng gǔ zhàng sāi. wū huán hòu zhě jiàn hàn jūn zhì, lǔ suì sàn qù, yuán wú suǒ de ér hái.
明年秋,援乃將三千騎出高柳,行雁門、代郡、上谷障塞。烏桓候者見漢軍至,虜遂散去,援無所得而還。
yuán cháng yǒu jí, liáng sōng lái hòu zhī, dú bài chuáng xià, yuán bù dá. sōng qù hòu, zhū zi wèn yuē: liáng bó sūn dì xù, guì zhòng cháo tíng, gōng qīng yǐ xià mò bù dàn zhī, dà rén nài hé dú bù wèi lǐ? yuán yuē: wǒ nǎi sōng fù yǒu yě. suī guì, hé dé shī qí xù hū? sōng yóu shì hèn zhī.
援嘗有疾,梁松來候之,獨拜床下,援不答。松去後,諸子問曰:「梁伯孫帝婿,貴重朝廷,公卿已下莫不憚之,大人奈何獨不為禮?」援曰:「我乃松父友也。雖貴,何得失其序乎?」松由是恨之。
èr shí sì nián, wǔ wēi jiāng jūn liú shàng jī wǔ líng wǔ xī mán yí, shēn rù, jūn méi, yuán yīn fù qǐng xíng. shí nián liù shí èr, dì mǐn qí lǎo, wèi xǔ zhī. yuán zì qǐng yuē: chén shàng néng pī jiǎ shàng mǎ. dì lìng shì zhī. yuán jù ān gù miǎn, yǐ shì kě yòng. dì xiào yuē: qú shuò zāi shì wēng yě! suì qiǎn yuán lǜ zhōng láng jiāng mǎ wǔ gěng shū liú kuāng sūn yǒng děng, jiāng shí èr jùn mù shì jí chí xíng sì wàn yú rén zhēng wǔ xī. yuán yè yǔ sòng zhě jué, wèi yǒu rén wèi zhě dù yīn yuē: wú shòu hòu ēn, nián pò yú rì suǒ, cháng kǒng bù de sǐ guó shì. jīn huò suǒ yuàn, gān xīn míng mù, dàn wèi zhǎng zhě jiā ér huò zài zuǒ yòu, huò yǔ cóng shì, shū nán dé diào, jiè jiè dú è shì ěr. míng nián chūn, jūn zhì lín xiāng, yù zéi gōng xiàn, yuán yíng jī, pò zhī, zhǎn huò èr qiān yú rén, jiē sàn zǒu rù zhú lín zhōng.
二十四年,武威將軍劉尚擊武陵五溪蠻夷,深入,軍沒,援因復請行。時年六十二,帝愍其老,未許之。援自請曰:「臣尚能披甲上馬。「帝令試之。援據鞍顧眄,以示可用。帝笑曰:「瞿鑠哉是翁也!」遂遣援率中郎將馬武、耿舒、劉匡、孫永等,將十二郡募士及弛刑四萬餘人征五溪。援夜與送者訣,謂友人謂者杜愔曰:「吾受厚恩,年迫余日索,常恐不得死國事。今獲所願,甘心瞑目,但畏長者家兒或在左右,或與從事,殊難得調,介介獨惡是耳。」明年春,軍至臨鄉,遇賊攻縣,援迎擊,破之,斬獲二千餘人,皆散走入竹林中。
chū, jūn cì xià juàn, yǒu liǎng dào kě rén, cóng hú tóu zé lù jìn ér shuǐ xiǎn, cóng chōng zé tú yí ér yùn yuǎn, dì chū yǐ wèi yí. jí jūn zhì, gěng shū yù cóng chōng dào, yuán yǐ wèi qì rì fèi liáng, bù rú jìn hú tóu, è qí hóu yān, chōng zéi zì pò. yǐ shì shàng zhī, dì cóng yuán cè.
初,軍次下雋,有兩道可人,從壺頭則路近而水嶮,從充則塗夷而運遠,帝初以為疑。及軍至,耿舒欲從充道,援以為棄日費糧,不如進壺頭,扼其喉咽,充賊自破。以事上之,帝從援策。
sān yuè, jìn yíng hú tóu. zéi chéng gāo shǒu ài, shuǐ jí, chuán bù dé shàng. huì shǔ shén, shì zú duō yì sǐ, yuán yì zhōng bìng, suì kùn, nǎi chuān àn wèi shì, yǐ bì yán qì. zéi měi shēng xiǎn gǔ zào, yuán zhé yè zú yǐ guān zhī, zuǒ yòu āi qí zhuàng yì, mò bù wèi zhī liú tì. gěng shū yǔ xiōng hǎo zhì hóu yǎn shū yuē: qián shū shàng shū dāng xiān jī chōng, liáng suī nán yùn ér bīng mǎ de yòng, jūn rén shù wàn zhēng yù xiān fèn. jīn hú tóu jìng bù dé jìn, dà zhòng fú yù xíng sǐ, chéng kě tòng xī. qián dào lín xiāng, zéi wú gù zì zhì, ruò yè jī zhī, jí kě tiǎn miè. fú bō lèi xī yù jiǎ hú, dào yī chù zhé zhǐ, yǐ shì shī lì. jīn guǒ jí yì, jiē rú shū yán. yǎn dé shū, zòu zhī. dì nǎi shǐ hǔ bì zhōng láng jiāng liáng sōng chéng yì zé wèn yuán, yīn dài jiān jūn. huì yuán bìng zú, sōng sù huái bù píng, suì yīn shì xiàn zhī. dì dà nù, zhuī shōu yuán xīn xī hóu yìn shòu.
三月,進營壺頭。賊乘高守隘,水疾,船不得上。會暑甚,士卒多疫死,援亦中病,遂困,乃穿岸為室,以避炎氣。賊每升險鼓譟,援輒曳足以觀之,左右哀其壯意,莫不為之流涕。耿舒與兄好畤侯弇書曰:「前舒上書當先擊充,糧雖難運而兵馬得用,軍人數萬爭欲先奮。今壺頭竟不得進,大眾怫鬱行死,誠可痛惜。前到臨鄉,賊無故自致,若夜擊之,即可殄滅。伏波類西域賈胡,到一處輒止,以是失利。今果疾疫,皆如舒言。「弇得書,奏之。帝乃使虎賁中郎將梁松乘驛責問援,因代監軍。會援病卒,松宿懷不平,遂因事陷之。帝大怒,追收援新息侯印綬。
chū, xiōng zi yán dūn bìng xǐ jī yì, ér tōng qīng xiá kè. yuán qián zài jiāo zhǐ, hái shū jiè zhī yuē: wú yù rǔ cáo wén rén guò shī, rú wén fù mǔ zhī míng, ěr kě dé wén, kǒu bù kě dé yán yě. hǎo lùn yì rén zhǎng duǎn, wàng shì fēi zhèng fǎ, cǐ wú suǒ dà è yě, níng sǐ bù yuàn wén zi sūn yǒu cǐ xíng yě. rǔ cáo zhī wú è zhī shén yǐ, suǒ yǐ fù yán zhě, shī jīn jié yī lí, shēn fù mǔ zhī jiè, yù shǐ rǔ cáo bù wàng zhī ěr. lóng bó gāo dūn hòu zhōu shèn, kǒu wú zé yán, qiān yuē jié jiǎn, lián gōng yǒu wēi, wú ài zhī zhòng zhī, yuàn rǔ cáo xiào zhī. dù jì liáng háo xiá hǎo yì, yōu rén zhī yōu, lè rén zhī lè, qīng zhuó wú suǒ shī, fù sàng zhì kè, shù jùn bì zhì, wú ài zhī zhòng zhī, bù yuàn rǔ cáo xiào yě. xiào bó gāo bù dé, yóu wèi jǐn chì zhī shì, suǒ wèi kè hú bù chéng shàng lèi wù zhě yě. xiào jì liáng bù dé, xiàn wèi tiān xià qīng báo zi, suǒ wèi huà hǔ bù chéng fǎn lèi gǒu zhě yě. qì jīn jì liáng shàng wèi kě zhī, jùn jiāng xià chē zhé qiè chǐ, zhōu jùn yǐ wèi yán, wú cháng wèi hán xīn, shì yǐ bù yuàn zi sūn xiào yě. jì liáng míng bǎo, jīng zhào rén, shí wèi yuè qí sī mǎ. bǎo chóu rén shàng shū, sòng bǎo wèi xíng fú báo, luàn qún huò zhòng, fú bō jiāng jūn wàn lǐ hái shū yǐ jiè xiōng zi, ér liáng sōng dòu gù yǐ zhī jiāo jié, jiāng shàn qí qīng wěi, bài luàn zhū xià. shū zòu, dì zhào zé sōng gù, yǐ sòng shū jí yuán jiè shū shì zhī, sōng gù kòu tóu liú xiě, ér dé bù zuì. zhào miǎn bǎo guān. bó gāo míng shù, yì jīng zhào rén, wèi shān dōu zhǎng, yóu cǐ zhuó bài líng líng tài shǒu.
初,兄子嚴、敦並喜譏議,而通輕俠客。援前在交阯,還書誡之曰:「吾欲汝曹聞人過失,如聞父母之名,耳可得聞,口不可得言也。好論議人長短,妄是非正法,此吾所大惡也,寧死不願聞子孫有此行也。汝曹知吾惡之甚矣,所以復言者,施衿結衤離,申父母之戒,欲使汝曹不忘之耳。龍伯高敦厚周慎,口無擇言,謙約節儉,廉公有威,吾愛之重之,願汝曹效之。杜季良豪俠好義,憂人之憂,樂人之樂,清濁無所失,父喪致客,數郡畢至,吾愛之重之,不願汝曹效也。效伯高不得,猶為謹敕之士,所謂刻鵠不成尚類鶩者也。效季良不得,陷為天下輕薄子,所謂畫虎不成反類狗者也。迄今季良尚未可知,郡將下車輒切齒,州郡以為言,吾常為寒心,是以不願子孫效也。」季良名保,京兆人,時為越騎司馬。保仇人上書,訟保「為行浮薄,亂群惑眾,伏波將軍萬里還書以誡兄子,而梁松、竇固以之交結,將扇其輕偽,敗亂諸夏」。書奏,帝召責松、固,以訟書及援誡書示之,松、固叩頭流血,而得不罪。詔免保官。伯高名述,亦京兆人,為山都長,由此擢拜零陵太守。
chū, yuán zài jiāo zhǐ, cháng ěr yì yǐ shí, yòng néng qīng shēn shěng yù, yǐ shèng zhàng qì. nán fāng yì yǐ shí dà, yuán yù yǐ wèi zhǒng, jūn hái, zài zhī yī chē. shí rén yǐ wèi nán shì zhēn guài, quán guì jiē wàng zhī. yuán shí fāng yǒu chǒng, gù mò yǐ wén. jí zú hòu, yǒu shàng shū zèn zhī zhě, yǐ wèi qián suǒ zài hái, jiē míng zhū wén xī. mǎ wǔ yǔ yú líng hóu hóu yù děng jiē yǐ zhāng yán qí zhuàng, dì yì nù. yuán qī nú huáng jù, bù gǎn yǐ sàng hái jiù yíng, cái mǎi chéng xī shù mǔ dì gǎo zàng ér yǐ. bīn kè gù rén mò gǎn diào huì. yán yǔ yuán qī zǐ cǎo suǒ xiāng lián, yì què qǐng zuì. dì nǎi chū sōng shū yǐ shì zhī, fāng zhī suǒ zuò, shàng shū sù yuān, qián hòu liù shàng, cí shén āi qiē, rán hòu dé zàng.
初,援在交阯,常餌薏苡實,用能輕身省欲,以勝瘴氣。南方薏苡實大,援欲以為種,軍還,載之一車。時人以為南士珍怪,權貴皆望之。援時方有寵,故莫以聞。及卒後,有上書譖之者,以為前所載還,皆明珠文犀。馬武與於陵侯侯昱等皆以章言其狀,帝益怒。援妻孥惶懼,不敢以喪還舊塋,裁買城西數畝地槁葬而已。賓客故人莫敢吊會。嚴與援妻子草索相連,詣闕請罪。帝乃出松書以示之,方知所坐,上書訴冤,前後六上,辭甚哀切,然後得葬。
yòu qián yún yáng lìng tóng jùn zhū bó yì què shàng shū yuē:
又前雲陽令同郡朱勃詣闕上書曰:
chén wén wáng dé shèng zhèng, bù wàng rén zhī gōng, cǎi qí yī měi, bù qiú bèi yú zhòng. gù gāo zǔ shè kuǎi tōng ér yǐ wáng lǐ zàng tián héng, dà chén kuàng rán, xián bù zì yí. fū dà jiāng zài wài, chán yán zài nèi, wēi guò zhé jì, dà gōng bù jì, chéng wèi guó zhī suǒ shèn yě. gù zhāng hán wèi kǒu ér bēn chǔ, yàn jiāng jù liáo ér bù xià. qǐ qí gān xīn mò guī zāi, dào qiǎo yán zhī shāng lèi yě.
臣聞王德聖政,不忘人之功,采其一美,不求備於眾。故高祖赦蒯通而以王禮葬田橫,大臣曠然,咸不自疑。夫大將在外,讒言在內,微過輒記,大功不計,誠為國之所慎也。故章邯畏口而奔楚,燕將據聊而不下。豈其甘心末規哉,悼巧言之傷類也。
qiè jiàn gù fú bō jiāng jūn xīn xī hóu mǎ yuán, bá zì xī zhōu, qīn mù shèng yì, jiān guān xiǎn nán, chù mào wàn sǐ, gū lì qún guì zhī jiān, bàng wú yī yán zhī zuǒ, chí shēn yuān, rù hǔ kǒu, qǐ gù jì zāi! níng zì zhī dāng yào qī jùn zhī shǐ, jiǎo fēng hóu zhī fú xié? bā nián, chē jià xī tǎo kuí xiāo, guó jì hú yí, zhòng yíng wèi jí, yuán jiàn yí jìn zhī cè, zú pò xī zhōu. jí wú hàn xià lǒng, jì lù duàn gé, wéi dú dí dào wèi guó jiān shǒu, shì mín jī kùn, jì mìng lòu kè. yuán fèng zhào xī shǐ, zhèn wèi biān zhòng, nǎi zhāo jí háo jié, xiǎo yòu qiāng róng, móu rú yǒng quán, shì rú zhuǎn guī, suì jiù dào xiàn zhī jí, cún jǐ wáng zhī chéng, bīng quán shī jìn, yīn liáng dí rén, lǒng jì lüè píng, ér dú shǒu kōng jùn, bīng dòng yǒu gōng, shī jìn zhé kè. zhū chú xiān líng, yuán rù shān gǔ, měng nù lì zhàn, fēi shǐ guàn jìng. yòu chū zhēng jiāo zhǐ, tǔ duō zhàng qì, yuán yǔ qī zǐ shēng jué, wú huǐ lìn zhī xīn, suì zhǎn miè zhēng cè, kè píng yī zhōu, jiān fù nán tǎo, lì xiàn lín xiāng, shī yǐ yǒu yè, wèi jìng ér sǐ, lì shì suī yì, yuán bù dú cún. fū zhàn huò yǐ jiǔ ér lì gōng, huò yǐ sù ér zhì bài, shēn rù wèi bì wèi dé, bù jìn wèi bì wèi fēi. rén qíng qǐ lè jiǔ tún jué dì, bù shēng guī zāi! wéi yuán dé shì cháo tíng èr shí èr nián, běi chū sài mò, nán dù jiāng hǎi, chù mào hài qì, jiāng sǐ jūn shì, míng miè jué jué, guó tǔ bù chuán. hǎi nèi bù zhī qí guò, zhòng shù wèi wén qí huǐ, zú yù sān fū zhī yán, héng bèi wū wǎng zhī chán, jiā shǔ dù mén, zàng bù guī mù, yuàn xì bìng xìng, zōng qīn bù lì. sǐ zhě bù néng zì liè, shēng zhě mò wèi zhī sòng, chén qiè shāng zhī.
竊見故伏波將軍新息侯馬援,拔自西州,欽慕聖義,間關險難,觸冒萬死,孤立群貴之間,傍無一言之佐,馳深淵,入虎口,豈顧計哉!寧自知當要七郡之使,徼封侯之福邪?八年,車駕西討隗囂,國計狐疑,眾營未集,援建宜進之策,卒破西州。及吳漢下隴,冀路斷隔,惟獨狄道為國堅守,士民飢困,寄命漏刻。援奉詔西使,鎮慰邊眾,乃招集豪傑,曉誘羌戎,謀如湧泉,勢如轉規,遂救倒縣之急,存幾亡之城,兵全師進,因糧敵人,隴、冀略平,而獨守空郡,兵動有功,師進輒克。銖鋤先零,緣入山谷,猛怒力戰,飛矢貫脛。又出征交阯,土多瘴氣,援與妻子生訣,無悔吝之心,遂斬滅徵側,克平一州,間復南討,立陷臨鄉,師已有業,未竟而死,吏士雖疫,援不獨存。夫戰或以久而立功,或以速而致敗,深入未必為得,不進未必為非。人情豈樂久屯絕地,不生歸哉!惟援得事朝廷二十二年,北出塞漠,南度江海,觸冒害氣,僵死軍事,名滅爵絕,國土不傳。海內不知其過,眾庶未聞其毀,卒遇三夫之言,橫被誣罔之讒,家屬杜門,葬不歸墓,怨隙並興,宗親怖栗。死者不能自列,生者莫為之訟,臣竊傷之。
fū míng zhǔ nóng yú yòng shǎng, yuē yú yòng xíng. gāo zǔ cháng yǔ chén píng jīn sì wàn jīn yǐ jiān chǔ jūn, bù wèn chū rù suǒ wèi, qǐ fù yí yǐ qián gǔ jiān zāi? fū cāo kǒng fù zhī zhōng ér bù néng zì miǎn yú chán, cǐ zōu yáng zhī suǒ bēi yě. shī yún: qǔ bǐ chán rén, tóu bì chái hǔ. chái hǔ bù shí, tóu bì yǒu běi. yǒu běi bù shòu, tóu bì yǒu hào. cǐ yán yù lìng shàng tiān ér píng qí è. wéi bì xià liú sī shù rú zhī yán, wú shǐ gōng chén huái hèn huáng quán. chén wén chūn qiū zhī yì, zuì yǐ gōng chú shèng wáng zhī sì, chén yǒu wǔ yì. ruò yuán, suǒ wèi yǐ sǐ qín shì zhě yě. yuàn xià gōng qīng píng yuán gōng zuì, yí jué yí xù, yǐ yàn hǎi nèi zhī wàng.
夫明主醲於用賞,約於用刑。高祖嘗與陳平金四萬斤以間楚軍,不問出入所為,豈復疑以錢穀間哉?夫操孔父之忠而不能自免於讒,此鄒陽之所悲也。《詩》云:「取彼讒人,投畀豺虎。豺虎不食,投畀有北。有北不受,投畀有昊。」此言欲令上天而平其惡。惟陛下留思豎儒之言,無使功臣懷恨黃泉。臣聞《春秋》之義,罪以功除;聖王之祀,臣有五義。若援,所謂以死勤事者也。願下公卿平援功罪,宜絕宜續,以厭海內之望。
chén nián yǐ liù shí, cháng fú tián lǐ, qiè gǎn luán bù kū péng yuè zhī yì, mào chén bēi fèn, zhàn lì què tíng.
臣年已六十,常伏田裡,竊感欒布哭彭越之義,冒陳悲憤,戰慄闕庭。
shū zòu, bào, guī tián lǐ.
書奏,報,歸田裡。
bó zì shū yáng, nián shí èr néng sòng shī shū. cháng hòu yuán xiōng kuàng. bó yī fāng lǐng, néng jǔ bù. cí yán xián yǎ, yuán cái zhī shū, jiàn zhī zì shī. kuàng zhī qí yì, nǎi zì zhuó jiǔ wèi yuán yuē: zhū bó xiǎo qì sù chéng, zhì jǐn cǐ ěr, zú dāng cóng rǔ bǐng xué, wù wèi yě. zhū bó wèi èr shí, yòu fú fēng qǐng shì shǒu wèi chéng zǎi, jí yuán wèi jiāng jūn, fēng hóu, ér bó wèi bù guò xiàn lìng. yuán hòu suī guì, cháng dài yǐ jiù ēn ér bēi wǔ zhī, bó yù shēn zì qīn, jí yuán yù chán, wéi bó néng zhōng yān. sù zōng jí wèi, zhuī cì bó zi gǔ èr qiān hú.
勃字叔陽,年十二能誦《詩》、《書》。常候援兄況。勃衣方領,能矩步。辭言嫻雅,援裁知書,見之自失。況知其意,乃自酌酒慰援曰:「朱勃小器速成,智盡此耳,卒當從汝稟學,勿畏也。」朱勃未二十,右扶風請試守渭城宰,及援為將軍,封侯,而勃位不過縣令。援後雖貴,常待以舊恩而卑侮之,勃愈身自親,及援遇讒,唯勃能終焉。肅宗即位,追賜勃子谷二千斛。
chū, yuán xiōng zǐ xù wáng pán zi shí, wáng mǎng cóng xiōng píng ā hóu rén zhī zǐ yě. mǎng bài, pán yōng fù zī jū gù guó, wèi rén shàng qì jié ér ài tǔ hào shī, yǒu míng jiāng huái jiān, hòu yóu jīng shī, yǔ wèi wèi yīn xìng, dà sī kōng zhū fú qí wáng zhāng gòng xiāng yǒu shàn. yuán wèi zǐ zi cáo xùn yuē: wáng shì, fèi xìng yě. zi shí dāng píng jū zì shǒu, ér fǎn yóu jīng shī zhǎng zhě, yòng qì zì xíng, duō suǒ líng zhé, qí bài bì yě. hòu suì yú, pán guǒ yǔ sī lì xiào wèi sū yè dīng hóng shì xiāng lián, zuò sǐ luò yáng yù. ér pán zi sù fù chū rù běi gōng jí wáng hóu dǐ dì. yuán wèi sī mǎ lǚ zhǒng yuē jiàn wǔ zhī yuán, míng wèi tiān xià zhòng kāi. zì jīn yǐ wǎng, hǎi nèi rì dāng ān ěr. dàn yōu guó jiā zhū zi bìng zhuàng, ér jiù fáng wèi lì, ruò duō tōng bīn kè, zé dà yù qǐ yǐ. qīng cáo jiè shèn zhī! jí guō hòu hōng, yǒu shàng shū zhě, yǐ wèi sù děng shòu zhū zhī jiā, kè yīn shì shēng luàn, lǜ zhì guàn gāo rèn zhāng zhī biàn. dì nù, nǎi xià jùn xiàn shōu bǔ zhū wáng bīn kè, gèng xiāng qiān yǐn, sǐ zhě yǐ qiān shù. lǚ zhǒng yì yù qí huò, lín mìng tàn yuē: mǎ jiāng jūn chéng shén rén yě!
初,援兄子婿王磐子石,王莽從兄平阿侯仁之子也。莽敗,磐擁富資居故國,為人尚氣節而愛土好施,有名江淮間,後游京師,與衛尉陰興,大司空朱浮、齊王章共相友善。援謂姊子曹訓曰:「王氏,廢姓也。子石當屏居自守,而反游京師長者,用氣自行,多所陵折,其敗必也。」後歲余,磐果與司隸校尉蘇鄴、丁鴻事相連,坐死洛陽獄。而磐子肅復出入北宮及王侯邸第。援謂司馬呂種曰;「建武之元,名為天下重開。自今以往,海內日當安耳。但憂國家諸子並壯,而舊防未立,若多通賓客,則大獄起矣。卿曹戒慎之!」及郭后薨,有上書者,以為肅等受誅之家,客因事生亂,慮致貫高、任章之變。帝怒,乃下郡縣收捕諸王賓客,更相牽引,死者以千數。呂種亦豫其禍,臨命嘆曰:「馬將軍誠神人也!」
yǒng píng chū, yuán nǚ lì wèi huáng hòu, xiǎn zōng tú huà jiàn wǔ zhōng míng chén liè jiāng yú yún tái, yǐ jiāo fáng gù, dú bù jí yuán. dōng píng wáng cāng guān tú, yán yú dì yuē: hé gù bù huà fú bō jiāng jūn xiàng? dì xiào ér bù yán. zhì shí qī nián, yuán fū rén zú, nǎi gèng xiū fēng shù, qǐ cí táng.
永平初,援女立為皇后,顯宗圖畫建武中名臣、列將於雲台,以椒房故,獨不及援。東平王蒼觀圖,言於帝曰:「何故不畫伏波將軍像?」帝笑而不言。至十七年,援夫人卒,乃更修封樹,起祠堂。
jiàn chū sān nián, sù zōng shǐ wǔ guān zhōng láng jiāng chí jié zhuī cè, shì yuán yuē zhōng chéng hóu.
建初三年,肅宗使五官中郎將持節追策,諡援曰忠成侯。
sì zǐ: liào fáng guāng kè qīng.
四子:廖、防、光、客卿。
kè qīng yòu ér qí yí, nián liù suì, néng yīng jiē zhū gōng, zhuān duì bīn kè. cháng yǒu sǐ zuì wáng mìng zhě lái guò, kè qīng táo nì bù lìng rén zhī. wài ruò nè ér nèi shěn mǐn. yuán shén qí zhī, yǐ wèi jiāng xiāng qì, gù yǐ kè qīng zì yān. yuán zú hòu, kè qīng yì yāo méi.
客卿幼而歧嶷,年六歲,能應接諸公,專對賓客。嘗有死罪亡命者來過,客卿逃匿不令人知。外若訥而內沈敏。援甚奇之,以為將相器,故以客卿字焉。援卒後,客卿亦夭沒。
lùn yuē: mǎ yuán téng shēng sān fǔ, áo yóu èr dì, jí dìng jié lì móu, yǐ gàn shí zhǔ, jiāng huái fù dǐng zhī yuàn, gài wèi qiān zài zhī yù yān. rán qí jiè rén zhī huò, zhì yǐ, ér bù néng zì miǎn yú chán xì. qǐ gōng míng zhī jì, lǐ gù rán hū? fū lì bù zài shēn, yǐ zhī móu shì zé zhì lǜ bù sī jǐ, yǐ zhī duàn yì bì lì. chéng néng huí guān wù zhī zhì ér wèi fǎn shēn zhī chá, ruò shī zhī yú rén zé néng shù, zì jiàn qí qíng yì míng yǐ.
論曰:馬援騰聲三輔,遨遊二帝,及定節立謀,以干時主,將懷負鼎之願,蓋為千載之遇焉。然其戒人之禍,智矣,而不能自免於讒隙。豈功名之際,理固然乎?夫利不在身,以之謀事則智;慮不私己,以之斷義必厲。誠能回觀物之智而為反身之察,若施之於人則能恕,自鑒其情亦明矣。
liào zì jìng píng, shǎo yǐ fù rèn wèi láng. míng dé huáng hòu jì lì, bài liào wèi yǔ lín zuǒ jiān hǔ bì zhōng láng jiāng. xiǎn zōng bēng, shòu yí zhào diǎn zhǎng mén jìn, suì dài zhào xī wèi wèi wèi, sù zōng shén zūn zhòng zhī.
廖字敬平,少以父任為郎。明德皇后既立,拜廖為羽林左監、虎賁中郎將。顯宗崩,受遺詔典掌門禁,遂代趙熹為衛尉,肅宗甚尊重之。
shí, huáng tài hòu gōng lǚ jié jiǎn, shì cóng jiǎn yuē, liào lǜ měi yè nán zhōng, shàng shū zhǎng lè gōng yǐ quàn chéng dé zhèng, yuē:
時,皇太后躬履節儉,事從簡約,廖慮美業難終,上疏長樂宮以勸成德政,曰:
chén àn qián shì zhào lìng, yǐ bǎi xìng bù zú, qǐ yú shì shàng shē mí, gù yuán dì bà fú guān, chéng dì yù huàn yī, āi dì qù lè fǔ. rán ér chǐ fèi bù xī, zhì yú shuāi luàn zhě, bǎi xìng cóng xíng bù cóng yán yě. fū gǎi zhèng yí fēng, bì yǒu qí běn. chuán yuē: wú wáng hǎo jiàn kè, bǎi xìng duō chuàng bān chǔ wáng hǎo xì yāo, gōng zhōng duō è sǐ. zhǎng ān yǔ yuē: chéng zhōng hào gāo jì, sì fāng gāo yī chǐ chéng zhōng hǎo guǎng méi, sì fāng qiě bàn é chéng zhōng hǎo dà xiù, sì fāng quán pǐ bó. sī yán rú xì, yǒu qiè shì shí. qián xià zhì dù wèi jǐ, hòu shāo bù xíng. suī huò lì bù fèng fǎ, liáng yóu màn qǐ jīng shī. jīn bì xià gōng fú hòu zēng, chì qù huá shì, sù jiǎn suǒ ān, fā zì shèng xìng. cǐ chéng shàng hé tiān xīn, xià shùn mín wàng, hào dà zhī fú, mò shàng yú cǐ. bì xià jì yǐ dé zhī zì rán, yóu yí jiā yǐ miǎn xù, fǎ tài zōng zhī lóng dé, jiè chéng āi zhī bù zhōng. yì yuē: bù héng qí dé, huò chéng zhī xiū. chéng lìng sī shì yī jìng, zé sì hǎi sòng dé, shēng dǒng tiān dì, shén míng kě tōng, jīn shí kě lēi, ér kuàng yú xíng rén xīn hū, kuàng yú xíng lìng hū! yuàn zhì zhāng zuò cè, yǐ dāng gǔ rén yè sòng zhī yīn.
臣案前世詔令,以百姓不足,起於世尚奢靡,故元帝罷服官,成帝御浣衣,哀帝去樂府。然而侈費不息,至於衰亂者,百姓從行不從言也。夫改政移風,必有其本。傳曰:「吳王好劍客,百姓多創瘢;楚王好細腰,宮中多餓死」。長安語曰:「城中好高髻,四方高一尺;城中好廣眉,四方且半額;城中好大袖,四方全匹帛。」斯言如戲,有切事實。前下制度未幾,後稍不行。雖或吏不奉法,良由慢起京師。今陛下躬服厚繒,斥去華飾,素簡所安,發自聖性。此誠上合天心,下順民望,浩大之福,莫尚於此。陛下既已得之自然,猶宜加以勉勖,法太宗之隆德,戒成、哀之不終。《易》曰:「不恆其德,或承之羞。」誠令斯事一竟,則四海誦德,聲董天地,神明可通,金石可勒,而況於行仁心乎,況於行令乎!願置章坐側,以當瞽人夜誦之音。
tài hòu shēn nà zhī. cháo tíng dà yì. zhé yǐ xún fǎng.
太后深納之。朝廷大議。輒以詢訪。
liào xìng zhì chéng wèi shèn, bù ài quán shì shēng míng, jǐn xīn nà zhōng, bù xiè huǐ yù. yǒu sī lián jù jiù diǎn, zòu fēng liào děng, lèi ràng bù dé yǐ, jiàn chū sì nián, suì shòu fēng wèi shùn yáng hóu, yǐ tè jìn jiù dì. měi yǒu shǎng cì, zhé cí ràng bù gǎn dāng, jīng shī yǐ shì chēng zhī.
廖性質誠畏慎,不愛權勢聲名,盡心納忠,不屑毀譽。有司連據舊典,奏封廖等,累讓不得已,建初四年,遂受封為順陽侯,以特進就第。每有賞賜,輒辭讓不敢當,京師以是稱之。
zi yù, wèi bù bīng xiào wèi. tài hòu bēng hòu, mǎ shì shī shì, liào xìng kuān huǎn, bù néng jiào lè zǐ sūn, yù suì tóu shū yuàn fěi. yòu fáng guāng shē chǐ, hǎo shù dǎng yǔ. bā nián, yǒu sī zòu miǎn yù, qiǎn liào fáng guāng jiù fēng. yù suí liào guī guó, kǎo jī wù gù. hòu zhào hái liào jīng shī. yǒng yuán sì nián, zú. hé dì yǐ liào xiān dì zhī jiù, hòu jiā fèng fù, shǐ zhě diào jì, wáng zhǔ huì sàng, shì yuē ān hóu.
子豫,為步兵校尉。太后崩後,馬氏失勢,廖性寬緩,不能教勒子孫,豫遂投書怨誹。又防、光奢侈,好樹黨與。八年,有司奏免豫,遣廖、防、光就封。豫隨廖歸國,考擊物故。後詔還廖京師。永元四年,卒。和帝以廖先帝之舅,厚加賵賻,使者弔祭,王主會喪,諡曰安侯。
zi zūn sì, xǐ fēng chéng xiāng hóu. zūn zú, wú zi, guó chú. yuán chū sān nián, dèng tài hòu zhào fēng liào sūn dù wèi yǐng yáng hóu.
子遵嗣,徙封程鄉侯。遵卒,無子,國除。元初三年,鄧太后詔封廖孫度為潁陽侯。
fáng zì jiāng píng, yǒng píng shí èr nián, yǔ dì guāng jù wèi huáng mén shì láng. sù zōng jí wèi, bài fáng zhōng láng jiāng, shāo qiān chéng mén xiào wèi.
防字江平,永平十二年,與弟光俱為黃門侍郎。肅宗即位,拜防中郎將,稍遷城門校尉。
jiàn chū èr nián, jīn chéng lǒng xī bǎo sāi qiāng jiē fǎn, bài fáng xíng chē qí jiāng jūn shì, yǐ zhǎng shuǐ xiào wèi gěng gōng fù, jiāng běi jūn wǔ xiào bīng jí zhū jùn jī shè shì sān wàn rén jī zhī. jūn dào jì, ér qiāng háo bù qiáo děng wéi nán bù dū wèi yú lín táo. fáng yù jiù zhī, lín táo dào xiǎn, chē qí bù dé fāng jià, fáng nǎi bié shǐ liǎng sī mǎ jiāng shù bǎi qí, fēn wèi qián hòu jūn, qù lín táo shí yú lǐ wèi dà yíng, duō shù fān zhì, yáng yán dà bīng dàn dāng jìn. qiāng hòu jiàn zhī, chí hái yán hàn bīng shèng bù kě dāng. míng dàn suì gǔ zào ér qián, qiāng lǔ jīng zǒu, yīn zhuī jī pò zhī. zhǎn shǒu lǔ sì qiān yú rén, suì jiě lín táo wéi. fáng kāi yǐ ēn xìn, shāo dāng zhǒng jiē jiàng, wéi bù qiáo děng èr wàn yú rén zài lín táo xī nán wàng qū gǔ. shí èr yuè, qiāng yòu bài gěng gōng sī mǎ jí lǒng xī zhǎng shǐ yú hé luó gǔ, sǐ zhě shù bǎi rén. míng nián chūn, fáng qiǎn sī mǎ xià jùn jiāng wǔ qiān rén cóng dà dào xiàng qí qián, qián qiǎn sī mǎ mǎ péng jiāng wǔ qiān rén cóng jiān dào chōng qí xīn fù, yòu lìng jiāng bīng zhǎng shǐ lǐ diào děng jiāng sì qiān rén rào qí xī, sān dào jù jī, fù pò zhī, zhǎn huò qiān yú rén, dé niú yáng shí yú wàn tóu. qiāng tuì zǒu, xià jùn zhuī zhī, fǎn wèi suǒ bài. fáng nǎi yǐn bīng yǔ zhàn yú suǒ xī, yòu pò zhī. bù qiáo pò jí, jiāng zhǒng rén wàn yú jiàng. zhào zhēng fáng hái, bài chē qí jiāng jūn, chéng mén xiào wèi rú gù.
建初二年,金城、隴西保塞羌皆反,拜防行車騎將軍事,以長水校尉耿恭副,將北軍五校兵及諸郡積射士三萬人擊之。軍到冀,而羌豪布橋等圍南部都尉於臨洮。防欲救之,臨洮道險,車騎不得方駕,防乃別使兩司馬將數百騎,分為前後軍,去臨洮十餘里為大營,多樹幡幟,揚言大兵旦當進。羌候見之,馳還言漢兵盛不可當。明旦遂鼓譟而前,羌虜驚走,因追擊破之。斬首虜四千餘人,遂解臨洮圍。防開以恩信,燒當種皆降,唯布橋等二萬餘人在臨洮西南望曲谷。十二月,羌又敗耿恭司馬及隴西長史於和羅谷,死者數百人。明年春,防遣司馬夏駿將五千人從大道向其前,潛遣司馬馬彭將五千人從間道沖其心腹,又令將兵長史李調等將四千人繞其西,三道俱擊,復破之,斬獲千餘人,得牛、羊十餘萬頭。羌退走,夏駿追之,反為所敗。防乃引兵與戰於索西,又破之。布橋迫急,將種人萬餘降。詔征防還,拜車騎將軍,城門校尉如故。
fáng guì chǒng zuì shèng, yǔ jiǔ qīng jué xí. guāng zì yuè qí xiào wèi qiān zhí jīn wú. sì nián, fēng fáng yǐng yáng hóu, guāng wèi xǔ hóu, xiōng dì èr rén gè liù qiān hù. fáng yǐ xiǎn zōng qǐn jí, rù cān yī yào, yòu píng dìng xī qiāng, zēng yì qiān sān bǎi wǔ shí hù. lǚ shàng biǎo ràng wèi, jù yǐ tè jìn jiù dì. huáng tài hòu bēng, míng nián, bài fáng guāng lù xūn, guāng wèi wèi wèi. fáng shù yán zhèng shì, duō jiàn cǎi yòng. shì dōng shǐ shī xíng shí èr yuè yíng qì lè, fáng suǒ shàng yě. zi jù, wèi cháng cóng xiǎo hòu. liù nián zhēng yuè, yǐ jù dāng guān, tè bài wèi huáng mén shì láng. sù zōng qīn yù zhāng tái xià diàn, chén dǐng zǔ, zì lín guān zhī. míng nián, fáng fù yǐ bìng qǐ hái gǔ, zhào cì gù zhōng shān wáng tián lú, yǐ tè jìn jiù dì.
防貴寵最盛,與九卿絕席。光自越騎校尉遷執金吾。四年,封防潁陽侯,光為許侯,兄弟二人各六千戶。防以顯宗寢疾,入參醫藥,又平定西羌,增邑千三百五十戶。屢上表讓位,俱以特進就第。皇太后崩,明年,拜防光祿勛,光為衛尉。防數言政事,多見採用。是冬始施行十二月迎氣樂,防所上也。子鉅,為常從小侯。六年正月,以鉅當冠,特拜為黃門侍郎。肅宗親御章台下殿,陳鼎俎,自臨冠之。明年,防復以病乞骸骨,詔賜故中山王田廬,以特進就第。
fáng xiōng dì guì shèng, nú bì gè qiān rén yǐ shàng, zī chǎn jù yì, jiē mǎi jīng shī gāo yú měi tián. yòu dà qǐ dì guān, lián gé lín dào, mí gèn jiē lù, duō jù shēng lè, qǔ dù bǐ zhū jiāo miào. bīn kè bēn còu, sì fāng bì zhì, jīng zhào dù dǔ zhī tú shù bǎi rén, cháng wèi shí kè, jū mén xià. cì shǐ shǒu lìng duō chū qí jiā. suì shí zhèn gěi xiāng lǘ, gù rén mò bù zhōu qià. fáng yòu duō mù mǎ chù, fù liǎn qiāng hú. dì bù xǐ zhī, shù jiā qiǎn chì, suǒ yǐ jìn è shén bèi, yóu shì quán shì shāo sǔn, bīn kè yì shuāi. bā nián, yīn xiōng zi yù yuàn bàng shì, yǒu sī zòu fáng guāng xiōng dì shē chǐ yú tiě, zhuó luàn shèng huà, xī miǎn jiù guó. lín shàng lù, zhào yuē: jiù shì yī mén, jù jiù guó fēng, sì shí líng miào wú zhù jì xiān hòu zhě, zhèn shén shāng zhī. qí lìng xǔ hóu sī qiān tián lú, yǒu sī wù fù qǐng, yǐ wèi zhèn wèi yáng zhī qíng.
防兄弟貴盛,奴婢各千人已上,資產巨億,皆買京師膏腴美田。又大起第觀,連閣臨道,彌亘街路,多聚聲樂,曲度比諸郊廟。賓客奔湊,四方畢至,京兆杜篤之徒數百人,常為食客,居門下。刺史、守、令多出其家。歲時賑給鄉閭,故人莫不周洽。防又多牧馬畜,賦斂羌胡。帝不喜之,數加譴敕,所以禁遏甚備,由是權勢稍損,賓客亦衰。八年,因兄子豫怨謗事,有司奏防、光兄弟奢侈逾僣,濁亂聖化,悉免就國。臨上路,詔曰:「舅氏一門,俱就國封,四時陵廟無助祭先後者,朕甚傷之。其令許侯思愆田廬,有司勿復請,以尉朕《渭陽》之情。」
guāng wèi rén xiǎo xīn zhōu mì, sàng mǔ guò āi, dì yǐ shì tè qīn ài zhī, nǎi fù wèi tè jìn. zi kāng, huáng mén shì láng. yǒng yuán èr nián, guāng wèi tài pú, kāng wèi shì zhōng. jí dòu xiàn zhū, guāng zuò yǔ hòu shàn, fù miǎn jiù fēng. hòu xiàn nú wū guāng yǔ xiàn nì, zì shā, jiā shǔ guī běn jùn. běn jùn fù shā kāng, ér fáng jí liáo zi zūn jiē zuò xǐ fēng dān yáng. fáng wèi dí xiāng hóu, zū suì xiàn sān bǎi wàn, bù dé chén lì mín. fáng hòu yǐ jiāng nán xià shī, shàng shū qǐ guī běn jùn, hé dì tīng zhī. shí nián, zú.
光為人小心周密,喪母過哀,帝以是特親愛之,乃復位特進。子康,黃門侍郎。永元二年,光為太僕,康為侍中。及竇憲誅,光坐與厚善,復免就封。後憲奴誣光與憲逆,自殺,家屬歸本郡。本郡復殺康,而防及寥子遵皆坐徙封丹陽。防為翟鄉侯,租歲限三百萬,不得臣吏民。防後以江南下濕,上書乞歸本郡,和帝聽之。十年,卒。
zi jù sì, hòu wèi zhǎng shuǐ xiào wèi. yǒng chū qī nián, dèng tài hòu zhào zhū mǎ zi sūn hái jīng shī, suí sì shí jiàn huì rú gù shì, fù shào fēng guāng zǐ láng wèi hé xiāng hóu.
子鉅嗣,後為長水校尉。永初七年,鄧太后詔諸馬子孫還京師,隨四時見會如故事,復紹封光子郎為合鄉侯。
yán zì wēi qīng. fù yú. wáng mǎng shí wèi yáng zhōu mù. yán shǎo gū, ér hǎo jī jiàn, xí qí shè. hòu nǎi bái yuán, cóng píng yuán yáng tài bó jiǎng xué, zhuān xīn fén diǎn, néng tōng chūn qiū zuǒ shì, yīn lǎn bǎi jiā qún yán, suì jiāo jié yīng xián, jīng shī dà rén xián qì yì zhī. shì jùn dū yóu, yuán cháng yǔ jì yì, wěi yǐ jiā shì. dì dūn, zì rú qīng, yì zhī míng. yuán zú hòu, yán nǎi yǔ dūn jù guī ān líng, jū jù xià, sān fǔ chēng qí yì xíng, hào yuē jù xià èr qīng.
嚴字威卿。父余。王莽時為楊州牧。嚴少孤,而好擊劍,習騎射。後乃白援,從平原楊太伯講學,專心墳典,能通《春秋左氏》,因覽百家群言,遂交結英賢,京師大人咸器異之。仕郡督郵,援常與計議,委以家事。弟敦,字孺卿,亦知名。援卒後,嚴乃與敦俱歸安陵,居鉅下,三輔稱其義行,號曰「鉅下二卿」。
míng dé huáng hòu jì lì, yán nǎi bì mén zì shǒu, yóu fù lǜ zhì jī xián, suì gèng xǐ běi dì, duàn jué bīn kè. yǒng píng shí wǔ nián, huáng hòu chì shǐ yí jū luò yáng. xiǎn zōng zhào jiàn, yán jìn duì xián yǎ, yì shén yì zhī, yǒu zhào liú rén shòu tà, yǔ xiào shū láng dù fǔ bān gù děng zá dìng jiàn wǔ zhù jì. cháng yǔ zōng shì jìn qīn lín yì hóu liú fù děng lùn yì zhèng shì, shén jiàn chǒng xìng. hòu bài jiāng jūn zhǎng shǐ, jiāng běi jūn wǔ xiào shì, yǔ lín jìn bīng sān qiān rén, tún xī hé měi jì, wèi hù nán dān yú, tīng zhì sī mǎ cóng shì. mù shǒu yè jìng, tóng zhī jiāng jūn. chì yán guò wǔ kù, jì chī yóu, dì qīn yù ā gé, guān qí shì zhòng, shí rén róng zhī.
明德皇后既立,嚴乃閉門自守,猶復慮致譏嫌,遂更徙北地,斷絕賓客。永平十五年,皇后敕使移居洛陽。顯宗召見,嚴進對閒雅,意甚異之,有詔留仁壽闥,與校書郎杜撫、班固等雜定《建武註記》。常與宗室近親臨邑侯劉復等論議政事,甚見寵幸。後拜將軍長史,將北軍五校士,羽林禁兵三千人,屯西河美稷,衛護南單于,聽置司馬、從事。牧守謁敬,同之將軍。敕嚴過武庫,祭蚩尤,帝親御阿閣,觀其士眾,時人榮之。
sù zōng jí wèi, zhēng bài shì yù shǐ zhōng chéng, chú zǐ zhuān wèi láng, lìng quàn xué shěng zhōng. qí dōng, yǒu rì shí zhī zāi, yán shàng fēng shì yuē:
肅宗即位,征拜侍御史中丞,除子鱄為郎,令勸學省中。其冬,有日食之災,嚴上封事曰:
chén wén rì zhě zhòng yáng zhī zhǎng, shí zhě yīn qīn zhī zhēng. shū yuē: wú kuàng shù guān, tiān gōng rén qí dài zhī. yán wáng zhě dài tiān guān rén yě. gù kǎo jī chù zhì, yǐ míng bāo biǎn. wú gōng bù chù, zé yīn shèng líng yáng. chén fú jiàn fāng jīn cì shǐ tài shǒu zhuān zhōu diǎn jùn, bù wù fèng shì jǐn xīn wèi guó, ér sī chá piān ā, qǔ yǔ zì jǐ, tóng zé jǔ wèi yóu yì, yì zé zhōng yǐ xíng fǎ, bù jí chuí tóu sāi ěr, cǎi qiú cái lù. jīn yì zhōu cì shǐ zhū pú yáng zhōu cì shǐ ní shuō liáng zhōu cì shǐ yǐn yè děng, měi xíng kǎo shì, zhé yǒu wù gù, yòu xuǎn jǔ bù shí, céng wú biǎn zuò, shì shǐ chén xià de zuò wēi fú yě. gù shì, zhōu jùn suǒ jǔ shàng zòu, sī zhí chá néng fǒu yǐ chéng xū shí. jīn yí jiā fáng jiǎn, shì zūn qián zhì. jiù, chéng xiàng yù shǐ qīn zhì zhí shì, wéi bǐng jí yǐ nián lǎo yōu yóu, bù àn lì zuì, yú shì zǎi fǔ xí wèi cháng sú, gèng gòng wǎng yǎng, yǐ chóng xū míng, huò wèi xiǎo qí zhí, biàn fù qiān xǐ, chéng fēi jiàn guān fù lù zhī yì. yí chì zhèng bǎi sī, gè zé yǐ shì, zhōu jùn suǒ jǔ, bì děi qí rén. ruò bù zhī yán, cái yǐ fǎ lìng. chuán yuē: shàng dé yǐ kuān fú mín, qí cì mò rú měng. gù huǒ liè zé rén wàng ér wèi zhī, shuǐ nuò zé rù xiá ér wán zhī. wèi zhèng zhě kuān yǐ jì měng, měng yǐ jì kuān. rú cǐ, suī yù yǒu tǐ, zāi shěng xiāo yǐ.
臣聞日者眾陽之長,食者陰侵之徵。《書》曰:「無曠庶官,天工人其代之。」言王者代天官人也。故考績黜陟,以明褒貶。無功不黜,則陰盛陵陽。臣伏見方今刺史、太守專州典郡,不務奉事盡心為國,而司察偏阿,取與自己,同則舉為尤異,異則中以刑法,不即垂頭塞耳,采求財賂。今益州刺史朱酺、楊州刺史倪說、涼州刺史尹業等,每行考事,輒有物故,又選舉不實,曾無貶坐,是使臣下得作威福也。故事,州、郡所舉上奏,司直察能否以懲虛實。今宜加防檢,式遵前制。舊,丞相、御史親治職事,唯丙吉以年老優遊,不案吏罪,於是宰府習為常俗,更共罔養,以崇虛名,或未曉其職,便復遷徙,誠非建官賦祿之意。宜敕正百司,各責以事,州郡所舉,必得其人。若不知言,裁以法令。傳曰:「上德以寬服民,其次莫如猛。故火列則人望而畏之,水懦則入狎而玩之。為政者寬以濟猛,猛以濟寬。」如此,綏御有體,災眚消矣。
shū zòu, dì nà qí yán ér miǎn pú děng guān.
書奏,帝納其言而免酺等官。
jiàn chū yuán nián, qiān wǔ guān zhōng láng jiāng, chú sān zi wèi láng. yán shù jiàn dá xián néng, shēn jiě yuān jié, duō jiàn nà yòng. fù yǐ wǔ guān zhōng láng jiāng xíng zhǎng lè wèi wèi shì. èr nián, bài chén liú tài shǒu. yán dāng zhī zhí, nǎi yán yú dì yuē: xī xiǎn qīn hóu dòu gù wù xiān dì chū bīng xī yù, zhì yī wú lú tún, fán fèi wú yì. yòu dòu xūn shòu zhū, qí jiā bù yí qīn jìn jīng shī. shì shí, xūn nǚ wèi huáng hòu, dòu shì fāng chǒng, shí yǒu cè tīng yán yán zhě, yǐ gào dòu xiàn xiōng dì, yóu shì shī quán guì xīn. yán xià chē, míng shǎng fá, fā jiān tè, jùn jiè qīng jìng. shí jīng shī é yán zéi cóng dōng fāng lái, bǎi xìng bēn zǒu, zhuǎn xiāng jīng dòng, zhū jùn huáng jí, gè yǐ zhuàng wén. yán chá qí xū wàng, dú bù wèi bèi. zhào shū chì wèn, shǐ yì xì dào, yán gù zhí wú zéi, hòu zú rú yán. diǎn jùn sì nián, zuò yǔ zōng zhèng liú yì shào fǔ dīng hóng děng gèng xiāng shǔ tuō, zhēng bài tài zhōng dài fū shí yú rì, qiān jiāng zuò dà jiàng. qī nián, fù zuò shì miǎn. hòu jì wèi dòu shì suǒ jì, suì bù fù zài wèi. jí dì bēng, dòu tài hòu lín cháo, yán nǎi tuì jū zì shǒu, xùn jiào zǐ sūn. yǒng yuán shí nián, zú yú jiā, shí nián bā shí èr.
建初元年,遷五官中郎將,除三子為郎。嚴數薦達賢能,申解冤結,多見納用。復以五官中郎將行長樂衛尉事。二年,拜陳留太守。嚴當之職,乃言於帝曰:「昔顯親侯竇固誤先帝出兵西域,置伊吾盧屯,煩費無益。又竇勛受誅,其家不宜親近京師。」是時,勛女為皇后,竇氏方寵,時有側聽嚴言者,以告竇憲兄弟,由是失權貴心。嚴下車,明賞罰,發奸慝,郡界清靜。時京師訛言賊從東方來,百姓奔走,轉相驚動,諸郡遑急,各以狀聞。嚴察其虛妄,獨不為備。詔書敕問,使驛系道,嚴固執無賊,後卒如言。典郡四年,坐與宗正劉軼、少府丁鴻等更相屬託,征拜太中大夫;十餘日,遷將作大匠。七年,復坐事免。後既為竇氏所忌,遂不復在位。及帝崩,竇太后臨朝,嚴乃退居自守,訓教子孫。永元十年,卒於家,時年八十二。
dì dūn, guān zhì hǔ bì zhōng láng jiāng. yán qī zǐ, wéi xù róng zhī míng. xù zì jì zé, qī suì néng tōng lùn yǔ, shí sān míng shàng shū, shí liù zhì shī, bó guān qún jí, shàn jiǔ zhāng suàn shù. shùn dì shí, wèi hù qiāng xiào wèi, qiān dù liáo jiāng jūn, suǒ zài yǒu wēi ēn chēng. róng zì yǒu chuán.
弟敦,官至虎賁中郎將。嚴七子,唯續、融知名。續字季則,七歲能通《論語》,十三明《尚書》,十六治《詩》,博觀群籍,善《九章算術》。順帝時,為護羌校尉,遷度遼將軍,所在有威恩稱。融自有傳。
léng zì bó wēi, yuán zhī zú sūn yě. shǎo gū, yī cóng xiōng yì gòng jū yè, ēn yóu tóng chǎn. yì zú wú zi, léng xīn sàng sān nián.
棱字伯威,援之族孫也。少孤,依從兄毅共居業,恩猶同產。毅卒無子,棱心喪三年。
jiàn chū zhōng, shì jùn gōng cáo, jǔ xiào lián. jí mǎ shì fèi, sù zōng yǐ léng xíng yì, zhēng bài yè zhě. zhāng hé yuán nián, qiān guǎng líng tài shǒu. shí gǔ guì mín jī, zòu bà yán guān, yǐ lì bǎi xìng, zhèn pín yíng, báo fù shuì, xìng fù bēi hú, gài tián èr wàn yú qǐng, lì mín kè shí bān zhī. yǒng yuán èr nián, zhuǎn hàn yáng tài shǒu, yǒu wēi yán chēng. dà jiāng jūn dòu xiàn xī tún wǔ wēi, léng duō fèng jūn fèi, qīn fù bǎi xìng, xiàn zhū, zuò dǐ zuì. hòu shù nián, jiāng hú duō jù zéi, yǐ léng wèi dān yáng tài shǒu. léng fā bīng yǎn jī, jiē qín miè zhī. zhuǎn huì jī tài shǒu, zhì yì yǒu shēng. zhuǎn hé nèi tài shǒu. yǒng chū zhōng, zuò shì dǐ zuì, zú yú jiā.
建初中,仕郡功曹,舉孝廉。及馬氏廢,肅宗以棱行義,征拜謁者。章和元年,遷廣陵太守。時谷貴民飢,奏罷鹽官,以利百姓,賑貧贏,薄賦稅,興復陂湖,溉田二萬餘頃,吏民刻石頒之。永元二年,轉漢陽太守,有威嚴稱。大將軍竇憲西屯武威,棱多奉軍費,侵賦百姓,憲誅,坐抵罪。後數年,江湖多劇賊,以棱為丹陽太守。棱發兵掩擊,皆禽滅之。轉會稽太守,治亦有聲。轉河內太守。永初中,坐事抵罪,卒於家。
zàn yuē: fú bō hǎo gōng, yuán zì jì lǒng. nán jìng luò yuè, xī tú shāo zhǒng. cú nián yǐ liú, zhuàng qíng fāng yǒng. míng dé jì shēng, jiā zuò yǐ xìng. liào fá sān qù, fáng suì jiāo líng.
贊曰:伏波好功,爰自冀、隴。南靜駱越,西屠燒種。徂年已流,壯情方勇。明德既升,家祚以興。廖乏三趣,防遂驕陵。