huò yuē: wú wèi zhě, jì rán wú shēng, mò rán bù dòng, yǐn zhī bù lái, tuī zhī bù wǎng rú cǐ zhě, nǎi dé dào zhī xiàng. wú yǐ wèi bù rán.
或曰:「無為者,寂然無聲,漠然不動,引之不來,推之 不往;如此者,乃得道之像。」吾以為不然。
cháng shì wèn zhī yǐ: ruò fú shén nóng yáo shùn yǔ tāng, kě wèi shèng rén hū? yǒu lùn zhě bì bù néng fèi. yǐ wǔ shèng guān zhī, zé mò de wú wèi, míng yǐ. gǔ zhě, mín rú cǎo yǐn shuǐ, cǎi shù mù zhī shí, shí yíng bàng zhī ròu, shí duō jí bìng dú shāng zhī hài, yú shì shén nóng nǎi shǐ jiào mín bō zhǒng wǔ gǔ, xiāng tǔ dì yí, zào shī féi qiāo gāo xià, cháng bǎi cǎo zhī zī wèi, shuǐ quán zhī gān kǔ, lìng mín zhī suǒ pì jiù. dāng cǐ zhī shí, yī rì ér yù qī shí dú. yáo lì xiào cí rén ài, shǐ mín rú zǐ dì. xī jiào wò mín, dōng zhì hēi chǐ. běi fǔ yōu dōu, nán dào jiāo zhǐ. fàng huān dōu zǐ chóng shān, cuàn sān miáo yú sān wēi, liú gòng gōng yú yōu zhōu, jí gǔn yú yǔ shān. shùn zuò shì, zhú qiáng cí wū, pì dì shù gǔ, lìng mín jiē zhī qù yán xué, gè yǒu jiā shì. nán zhēng sān miáo, dào sǐ cāng wú. yǔ mù yù yín yǔ, zhì fú fēng, jué jiāng shū hé, záo lóng mén, pì yī què, xiū péng lí zhī fáng, chéng sì zài, suí shān kān mù, píng zhì shuǐ tǔ, dìng qiān bā bǎi guó. tāng sù xìng yè mèi yǐ zhì cōng míng, qīng fù báo liǎn yǐ kuān mín máng, bù dé shī huì yǐ zhèn kùn qióng, diào sǐ wèn jí yǐ yǎng gū rú, bǎi xìng qīn fù, zhèng lìng liú xíng, nǎi zhěng bīng míng tiáo, kùn xià nán cháo, qiào yǐ qí guò, fàng zhī lì shān. cǐ wǔ shèng zhě, tiān xià zhī shèng zhǔ, láo xíng jǐn lǜ, wèi mín xìng lì chú hài ér bù xiè. fèng yī jué jiǔ bù zhī yú sè, qiè yī shí zhī zūn zé bái hàn jiāo liú, yòu kuàng yíng tiān xià zhī yōu, ér hǎi nèi zhī shì zhě hū? qí zhòng yú zūn yì yuǎn yě! qiě fú shèng rén zhě, bù chǐ shēn zhī jiàn, ér kuì dào zhī bù xíng, bù yōu mìng zhī duǎn, ér yōu bǎi xìng zhī qióng. shì gù yǔ zhī wèi shuǐ, yǐ shēn jiě yú yáng xū zhī hé, tāng hàn, yǐ shēn dǎo yú sāng shān zhī lín. shèng rén yōu mín, rú cǐ qí míng yě, ér chēng yǐ wú wèi, qǐ bù bèi zāi!
嘗試問之矣:若夫神農、堯、舜、禹、湯,可謂聖人乎?有論者必不能廢。以五聖觀之,則莫得無為,明矣。古者,民茹草飲水,采樹木之實,食贏蚌之肉,時多疾病毒傷之害,於是神農乃始教民播種五穀,相土地宜,燥濕肥墝高下,嘗百草之滋味,水泉之甘苦,令民知所辟就。當此之時,一日而遇七十毒。堯立孝慈仁愛,使民如子弟。西教沃民,東至黑齒。北撫幽都,南道交趾。放讙兜子崇山,竄三苗於三危,流共工於幽州,殛鯀於羽山。舜作室,築牆茨屋,闢地樹谷,令民皆知去岩穴,各有家室。南征三苗,道死蒼梧。禹沐浴淫雨,櫛扶風,決江疏河,鑿龍門,辟伊闕,修彭蠡之防,乘四載,隨山栞木,平治水土,定千八百國。湯夙興夜寐以致聰明,輕賦薄斂以寬民氓,布德施惠以振困窮,吊死問疾以養孤蠕,百姓親附,政令流行,乃整兵鳴條,困夏南巢,譙以其過,放之歷山。此五聖者,天下之盛主,勞形盡慮,為民興利除害而不懈。奉一爵酒不知於色,挈一石之尊則白汗交流,又況贏天下之憂,而海內之事者乎?其重於尊亦遠也!且夫聖人者,不恥身之賤,而愧道之不行,不憂命之短,而憂百姓之窮。是故禹之為水,以身解於陽盱之河,湯旱,以身禱於桑山之林。聖人憂民,如此其明也,而稱以「無為」,豈不悖哉!
qiě gǔ zhī lì dì wáng zhě, fēi yǐ fèng yǎng qí yù yě shèng rén jiàn wèi zhě, fēi yǐ yì lè qí shēn yě. wèi tiān xià qiáng yǎn ruò, zhòng bào guǎ, zhà qī yú, yǒng qīn qiè, huái zhī ér bù yǐ xiāng jiào, jī cái ér bù yǐ xiāng fēn, gù lì tiān zǐ yǐ qí yī zhī. wèi yī rén cōng míng ér bù zú yǐ biàn zhào hǎi nèi, gù lì sān gōng jiǔ qīng yǐ fǔ yì zhī. jué guó shū sú, pì yuǎn yōu xián zhī chù, bù néng bèi dé chéng zé, gù lì zhū hóu yǐ jiào huì zhī. shì yǐ dì wú bù rèn, shí wú bù yīng, guān wú yǐn shì, guó wú yí lì, suǒ yǐ yī hán shí jī, yǎng lǎo ruò ér xī láo juàn yě. ruò yǐ bù yī tú bù zhī rén guān zhī, zé yī yǐn fù dǐng ér gàn tāng, lǚ wàng gǔ dāo ér rù zhōu, bǎi lǐ xī zhuǎn yù, guǎn zhòng shù fù, kǒng zǐ wú qián tū, mò zǐ wú nuǎn xí. shì yǐ shèng rén bù gāo shān, bù guǎng hé, méng chǐ rǔ yǐ gàn shì zhǔ, fēi yǐ tān lù mù wèi, yù shì qǐ tiān xià lì ér chú wàn mín zhī hài. gài wén chuán shū yuē: shén nóng qiáo cuì, yáo shòu qú, shùn méi hēi, yǔ pián zhī. yóu cǐ guān zhī, zé shèng rén zhī yōu láo bǎi xìng shén yǐ! gù zì tiān zǐ yǐ xià zhì yú shù rén, sì zhī bù dòng, sī lǜ bù yòng, shì zhì qiú dàn zhě, wèi zhī wén yě.
且古之立帝王者,非以奉養其欲也;聖人踐位者,非以逸樂其身也。為天下強掩弱,眾暴寡,詐欺愚,勇侵怯,懷知而不以相教,積財而不以相分,故立天子以齊一之。為一人聰明而不足以遍照海內,故立三公九卿以輔翼之。絕國殊俗,僻遠幽閒之處,不能被德承澤,故立諸侯以教誨之。是以地無不任,時無不應,官無隱事,國無遺利,所以衣寒食飢,養老弱而息勞倦也。若以布衣徒步之人觀之,則伊尹負鼎而干湯,呂望鼓刀而入周,百里奚轉鬻,管仲束縛,孔子無黔突,墨子無暖席。是以聖人不高山,不廣河,蒙恥辱以干世主,非以貪祿慕位,欲事起天下利而除萬民之害。蓋聞傳書曰:神農憔悴,堯瘦臞,舜黴黑,禹胼胝。由此觀之,則聖人之憂勞百姓甚矣!故自天子以下至於庶人,四肢不動,思慮不用,事治求澹者,未之聞也。
fū dì shì, shuǐ dōng liú, rén bì shì yān, rán hòu shuǐ lǎo dé gǔ xíng hé jià chūn shēng, rén bì jiā gōng yān, gù wǔ gǔ dé suì zhǎng. tīng qí zì liú, dài qí zì shēng, zé gǔn yǔ zhī gōng bù lì, ér hòu jì zhī zhì bù yòng. ruò wú suǒ wèi wú wèi zhě. sī zhì bù dé rù gōng dào, shì yù bù dé zài zhèng shù, xún lǐ ér jǔ shì, yīn zī ér lì, quán zì rán zhī shì, bǎi qū gù bù dé róng zhě, shì chéng ér shēn fú fá, gōng lì ér míng fú yǒu, fēi wèi qí gǎn ér bù yīng, gōng ér bù dòng zhě. ruò fú yǐ huǒ hàn jǐng, yǐ huái guàn shān, cǐ yòng jǐ ér bèi zì rán, gù wèi zhī yǒu wèi. ruò fú shuǐ zhī yòng zhōu, shā zhī yòng jiū, ní zhī yòng chūn, shān zhī yòng léi, xià dú ér dōng bēi, yīn gāo wèi tián, yīn xià wèi chí, cǐ fēi wú suǒ wèi wèi zhī.
夫地勢,水東流,人必事焉,然後水潦得谷行;禾稼春生,人必加功焉,故五穀得 遂長。聽其自流,待其自生,則鯀、禹之功不立,而后稷之智不用。若吾所謂「無為」者。私志不得入公道,嗜欲不得在正術,循理而舉事,因資而立,權自然之勢,百曲故不得容者,事成而身弗伐,功立而名弗有,非謂其感而不應,攻而不動者。若夫以火熯井,以淮灌山,此用己而背自然,故謂之有為。若夫水之用舟,沙之用鳩,泥之用輴,山之用虆,夏瀆而冬陂,因高為田,因下為池,此非吾所謂為之。
shèng rén zhī cóng shì yě, shū tǐ ér hé yú lǐ, qí suǒ yóu yì lù ér tóng guī, qí cún wēi dìng qīng ruò yī, zhì bù wàng yú yù lì rén yě. hé yǐ míng zhī? xī zhě chǔ yù gōng sòng, mò zǐ wén ér dào zhī, zì lǔ chèn ér, shí rì shí yè, zú zhòng jiǎn ér bù xiū xī, liè yī shang guǒ zú, zhì yú yǐng, jiàn chǔ wáng, yuē: chén wén dài wáng jǔ bīng jiāng gōng sòng, jì bì děi sòng ér hòu gōng zhī hū? wáng qí kǔ zhòng láo mín, dùn mín cuò ruì, fù tiān xià yǐ bù yì zhī míng, ér bù dé zhǐ chǐ zhī dì, yóu qiě gōng zhī hū? wáng yuē: bì bù dé sòng, yòu qiě wèi bù yì, yì wèi gōng zhī! mò zǐ yuē: chén jiàn dài wáng zhī bì shāng yì ér bù dé sòng. wáng yuē: gōng shū, tiān xià zhī qiǎo shì, zuò yún tī zhī xiè, shè yǐ gōng sòng, yì wèi fú qǔ? mò zǐ yuē: lìng gōng shū shè gōng, chén qǐng shǒu zhī. yú shì gōng shū bān shè gōng sòng zhī xiè mò zǐ shè shǒu sòng zhī bèi, jiǔ gōng ér mò zǐ jiǔ què zhī, fú néng rù. yú shì nǎi yǎn bīng, chuò bù gōng sòng. duàn gàn mù cí lù ér chù jiā, wèi wén hóu guò qí lǘ ér shì zhī. qí pū yuē: jūn hé wèi shì? wén hóu yuē: duàn gàn mù zài shì, yǐ shì. qí pū yuē: duàn gàn mù bù yī zhī shì, jūn shì qí lǘ, bù yǐ shèn hū? wén hóu yuē: duàn gàn mù bù chèn shì lì, huái jūn zǐ zhī dào, yǐn chù qióng xiàng, shēng shī qiān lǐ, guǎ rén gǎn wù shì hū? duàn gàn mù guāng yú dé, guǎ rén guāng yú shì duàn gàn mù fù yú yì, guǎ rén fù yú cái. shì bù ruò dé zūn, cái bù ruò yì gāo. gàn mù suī yǐ yǐ yì guǎ rén bù wèi, wú rì yōu yōu cán yú yǐng, zi hé yǐ qīng zhī zāi! qí hòu qín jiāng qǐ bīng fá wèi, sī mǎ yǔ jiàn yuē: duàn gàn mù xián zhě, qí jūn lǐ zhī, tiān xià mò bù zhī, zhū hóu mò bù wén, jǔ bīng fá zhī, wú nǎi fáng yú yì hū? yú shì qín nǎi yǎn bīng, chuò bù gōng wèi. fū mò zǐ diē tí ér chèn qiān lǐ yǐ cún chǔ sòng, duàn gàn mù hé mén bù chū yǐ ān qín wèi: fū xíng yǔ zhǐ yě, qí shì xiāng fǎn, ér jiē kě yǐ cún guó, cǐ suǒ wèi yì lù ér tóng guī zhě yě. jīn fū jiù huǒ zhě, jí shuǐ ér qū zhī, huò yǐ wèng líng, huò yǐ pén yú, qí fāng yuán ruì tuǒ bù tóng, shèng shuǐ gè yì, qí yú miè huǒ, gōu yě. gù qín chǔ yàn wèi zhī gē yě, yì zhuǎn ér jiē lè jiǔ yí bā dí zhī kū yě, shū shēng ér jiē bēi, yī yě. fū gē zhě, lè zhī zhēng yě, kū zhě, bēi zhī xiào yě, fèn yú zhōng zé yīng yú wài, gù zài suǒ yǐ gǎn. fū shèng rén zhī xīn, rì yè bù wàng yú yù lì rén, qí zé zhī suǒ jí zhě, xiào yì dà yǐ.
聖人之從事也,殊體而合於理,其所由異路而同歸,其存危定傾若一,志不忘於欲利人也。何以明之?昔者楚欲攻宋,墨子聞而悼之,自魯趁而,十日十夜,足重繭而不休息,裂衣裳裹足,至於郢,見楚王,曰:「臣聞大王舉兵將攻宋,計必得宋而後攻之乎?亡其苦眾勞民,頓民挫銳,負天下以不義之名,而不得咫尺之地,猶且攻之乎?」王曰:「 必不得宋,又且為不義,易為攻之!」墨子曰:「臣見大王之必傷義而不得宋。」王曰:「公輸,天下之巧士,作雲梯之械,設以攻宋,易為弗取?」墨子曰:「令公輸設攻,臣請守之。」於是公輸般設攻宋之械墨子設守宋之備,九攻而墨子九卻之,弗能入。於是乃偃兵,輟不攻宋。段干木辭祿而處家,魏文侯過其閭而軾之。其仆曰:「君何為軾?」文侯曰:「段干木在是,以軾。」其仆曰:「段干木布衣之士,君軾其閭,不已甚乎?」文侯曰:「段干木不趁勢利,懷君子之道,隱處窮巷,聲施千里,寡人敢勿軾乎?段干木光於德,寡人光於勢;段干木富於義,寡人富於財。勢不若德尊,財不若義高。干木雖以已易寡人不為,吾日悠悠慚於影,子何以輕之哉!」其後秦將起兵伐魏,司馬庾諫曰:「段干木賢者,其君禮之,天下莫不知,諸侯莫不聞,舉兵伐之,無乃妨於義乎?」於是秦乃偃兵,輟不攻魏。夫墨子跌蹄而趁千里以存楚、宋,段干木闔門不出以安秦、魏:夫行與止也,其勢相反,而皆可以存國,此所謂異路而同歸者也。今夫救火者,汲水而趨之,或以甕瓴,或以盆盂,其方圓銳橢不同,盛水各異,其於滅火,鈎也。故秦、楚、燕、魏之歌也,異轉而皆樂;九夷八狄之哭也,殊聲而皆悲,一也。夫歌者,樂之徵也,哭者,悲之效也,憤於中則應於外,故在所以感。夫聖人之心,日夜不忘於欲利人,其澤之所及者,效亦大矣。
shì sú fèi shuāi, ér fēi xué zhě duō: rén xìng gè yǒu suǒ xiū duǎn, ruò yú zhī yuè, ruò què zhī bó, cǐ zì rán zhě, bù kě sǔn yì. wú yǐ wèi bù rán. fū yú zhě yuè, què zhě bó yě, yóu rén mǎ zhī wèi rén mǎ, jīn gǔ xíng tǐ, suǒ shòu yú tiān, bù kě biàn. yǐ cǐ lùn zhī, shì bù lèi yǐ. fū mǎ zhī wèi cǎo jū zhī shí, tiào yuè yáng tí, qiào wěi ér zǒu, rén bù néng zhì hé zǎ zú yǐ zǎn jī suì gǔ, jué tí zú yǐ pò lú xiàn xiōng. jí zhì wéi rén rǎo zhī, liáng yù jiào zhī, yǎn yǐ héng è, lián yǐ pèi xián, zé suī lì xiǎn chāo qiàn fú gǎn cí. gù qí xíng zhī wèi mǎ, mǎ bù kě huà, qí kě jià yù, jiào zhī suǒ wèi yě. mǎ, lóng chóng yě, ér kě yǐ tōng qì zhì, yóu dài jiào ér chéng, yòu kuàng rén hū? qiě fú shēn zhèng xìng shàn, fā fèn ér chéng rén, mào píng ér wèi yì, xìng mìng kě shuō, bù dài xué wèn ér hé yú dào zhě, yáo shùn wén wáng yě chén miǎn dān huāng, bù kě jiào yǐ dào, bù kě yù yǐ dé, yán fù fú néng zhèng, xián shī bù néng huà zhě, dān zhū shāng jūn yě. màn jiá hào chǐ, xíng kuā gǔ jiā, bù dài zhī fěn fāng zé ér xìng kě shuō zhě, xī shī yáng wén yě. quán kuí duō huī, qú chú qī shī, suī fěn bái dài hēi fú néng wèi měi zhě, mó mǔ pǐ suī yě. fū shàng bù jí yáo shùn, xià bù jí shāng jūn, měi bù jí xī shī, è bù ruò mó mǔ, cǐ jiào xùn zhī suǒ yù yě, ér fāng zé zhī suǒ shī. qiě zi yǒu shì fù zhě, rán ér tiān xià mò shū qí zi, hé yě? ài fù zhě zhòng yě, rú yǒu xié pì zhě, ér xiān wáng zhī dào bù fèi, hé yě? qí xíng zhī zhě duō yě. jīn yǐ wèi xué zhě zhī yǒu guò ér fēi xué zhě, zé shì yǐ yī bǎo zhī gù, jué gǔ bù shí, yǐ yī tuí zhī nán, chuò zú bù xíng, huò yě.
世俗廢衰,而非學者多:人性各有所修短,若魚之躍,若鵲之駮,此自然者,不可損益。吾以為不然。夫魚者躍,鵲者駮也,猶人馬之為人馬,筋骨形體,所受於天,不可變。以此論之,是不類矣。夫馬之為草駒之時,跳躍揚蹄,翹尾而走,人不能制;齕咋足以噆肌碎骨,蹶蹄足以破盧陷匈。及至圍人擾之,良御教之,掩以衡扼,連以轡銜,則雖歷險超塹弗敢辭。故其形之為馬,馬不可化,其可駕御,教之所為也。馬,聾蟲也,而可以通氣志,猶待教而成,又況人乎?且夫身正性善,發憤而成仁,帽憑而為義,性命可說,不待學問而合於道者,堯、舜、文王也;沉湎耽荒,不可教以道,不可喻以德,嚴父弗能正,賢師不能化者,丹朱、商均也。曼頰皓齒,形夸骨佳,不待脂粉芳澤而性可說者,西施、陽文也。啳 睽哆噅,蘧蒢戚施,雖粉白黛黑弗能為美者,嫫母、仳倠也。夫上不及堯舜,下不及商均,美不及西施,惡不若嫫母,此教訓之所諭也,而芳澤之所施。且子有弒父者,然而天下莫疏其子,何也?愛父者眾也,儒有邪辟者,而先王之道不廢,何也?其行之者多也。今以為學者之有過而非學者,則是以一飽之故,絕谷不食,以一蹪之難,輟足不行,惑也。
jīn yǒu liáng mǎ, bù dài cè zhuì ér xíng, jià mǎ suī liǎng zhuì zhī bù néng jìn, wèi cǐ bù yòng cè zhuì ér yù, zé yú yǐ. fū qiè fū cāo lì jiàn, jī zé bù néng duàn, cì zé bù néng rù, jí zhì yǒng wǔ, rǎng juàn yī dǎo, zé zhé xié shāng gàn, wèi cǐ qì gàn jiāng mò yé ér yǐ shǒu zhàn, zé bèi yǐ. suǒ wèi yán zhě, qí yú zhòng ér tóng yú sú, jīn bù chēng jiǔ tiān zhī dǐng, zé yán huáng quán zhī dǐ, shì liǎng mò zhī duān yì, hé kě yǐ gōng lùn hū! jú yòu fū dōng shēng, ér rén yuē dōng sǐ, sǐ zhě zhòng jì mài xià sǐ, rén rì xià shēng, shēng zhě zhòng. jiāng hé zhī huí qū, yì shí yǒu nán běi zhě, ér rén wèi jiāng hé dōng liú. shè tí zhèn xīng rì yuè dōng xíng, ér rén wèi xīng chén rì yuè xī yí zhě, yǐ dà shì wèi běn. hú rén yǒu zhī lì zhě, ér rén wèi zhī zhì yuè rén yǒu zhòng chí zhě, ér rén wèi zhī chāo yǐ duō zhě míng zhī. ruò fú yáo méi bā cǎi, jiǔ qiào tōng dòng, ér gōng zhèng wú sī, yī yán ér wàn mín qí: shùn èr tóng zǐ, shì wèi zhòng míng, zuò shì chéng fǎ, chū yán chéng zhāng yǔ ěr cān lòu, shì wèi dà tōng, xìng lì chú hài, shū hé jué jiāng wén wáng sì rǔ, shì wèi dà rén, tiān xià suǒ guī, bǎi xìng suǒ qīn gāo yáo mǎ huì, shì wèi zhì xìn, jué yù míng bái, chá yú rén qíng yǔ shēng yú shí qì shēng yú luǎn, shǐ huáng chǎn ér néng shū yì zuǒ bì xiū ér shàn shè. ruò cǐ jiǔ xián zhě, qiān suì ér yī chū, yóu jì zhǒng ér shēng. jīn wú wǔ shèng zhī tiān fèng, sì jùn zhī cái nán, yù qì xué ér xún xìng, shì wèi yóu shì chuán ér yù niǎn shuǐ yě. fū chún gōu yú cháng zhī shǐ xià xíng, jī zé bù néng duàn, cì zé bù néng rù, jí jiā zhī dǐ lì, mó qí fēng, zé shuǐ duàn lóng zhōu, lù tuán xī jiǎ. míng jìng zhī shǐ xià xíng, méng rán wèi jiàn xíng róng, jí qí fěn yǐ xuán xī, mó yǐ bái zhān, bìn méi wēi háo kě dé ér chá. fū xué, yì rén zhī dǐ xī yě. ér wèi xué wú yì zhě, suǒ yǐ lùn zhī guò.
今有良馬,不待策錣而行,駕馬雖兩錣之不能進,為此不用策錣而御,則愚矣。夫怯夫操利劍,擊則不能斷,刺則不能入,及至勇武,攘倦一搗,則折脅傷干,為此棄干將、莫邪而以手戰,則悖矣。所謂言者,齊於眾而同於俗,今不稱九天之頂,則言黃泉之底,是兩末之端議,何可以公論乎!橘柚夫冬生,而人曰冬死,死者眾;薺麥夏死,人日夏生,生者眾。江、河之回曲,亦時有南北者,而人謂江、河東流。攝提鎮星日月東行,而人謂星辰日月西移者,以大氏為本。胡人有知 利者,而人謂之駤;越人有重遲者,而人謂之訬;以多者名之。若夫堯眉八彩,九竅通洞,而公正無私,一言而萬民齊:舜二瞳子,是謂重明,作事成法,出言成章;禹耳參漏,是謂大通,興利除害,疏河決江;文王四乳,是謂大仁,天下所歸,百姓所親;皋陶馬喙,是謂至信,決獄明白,察於人情;禹生於石;契生於卵,史皇產而能書;羿左臂修而善射。若此九賢者,千歲而一出,猶繼踵而生。今無五聖之天奉,四俊之才難,欲棄學而循性,是謂猶釋船而欲蹍水也。夫純鈎魚腸之始下型,擊則不能斷,刺則不能入,及加之砥礪,摩其鋒,則水斷龍舟,陸 剸犀甲。明鏡之始下型,朦然未見形容,及其粉以玄錫,摩以白旃,鬢眉微豪可得而察。夫學,亦人之砥錫也。而謂學無益者,所以論之過。
zhī zhě zhī suǒ duǎn, bù ruò yú zhě zhī suǒ xiū xián zhě zhī suǒ bù zú, bù ruò zhòng rén zhī yǒu yú. hé yǐ zhī qí rán? fū sòng huà wú yě, kè xíng lòu fǎ, luàn xiū qū chū, qí wèi wēi miào, yáo shùn zhī shèng bù néng jí. cài zhī yòu nǚ, wèi zhī zhì zhì, kǔn zuǎn zǔ, zá qí cǎi, yì mò zhì, yáng chì wén, yǔ tāng zhī zhì bù néng dǎi. fū tiān zhī suǒ fù, dì zhī suǒ zài, bāo yú liù hé zhī nèi, tuō yú yǔ zhòu zhī jiān, yīn yáng zhī suǒ shēng, xuè qì zhī jīng, hán yá dài jiǎo, qián zhǎo hòu jù, fèn yì jué sì, qí xíng náo dòng zhī chóng, xǐ ér hé, nù ér dòu, jiàn lì ér jiù, bì hài ér qù, qí qíng yī yě. suī suǒ hǎo è, qí yǔ rén wú yǐ yì, rán qí zhǎo yá suī lì, jīn gǔ suī qiáng, bù miǎn zhì yú rén zhě, zhī bù néng xiāng tōng, cái lì bù néng xiāng yī yě. gè yǒu qí zì rán zhī shì, wú bǐng shòu yú wài, gù lì jié gōng jǔ. fū yàn shùn fēng yǐ ài qì lì, xián lú ér xiáng yǐ bèi zēng yì. yǐ zhī wèi dié huān háo wèi qū xué hǔ bào yǒu mào cǎo yě zhì yǒu jiāo shāo chá zhì kū xū, lián bǐ yǐ xiàng gōng shì, yīn yǐ fáng yǔ, jǐng yǐ bì rì. cǐ yì niǎo shòu zhī suǒ yǐ zhī qiú hé yú qí suǒ lì. jīn shǐ rén shēng yú pì lòu zhī guó, zhǎng yú qióng yán lòu shì zhī xià, zhǎng wú xiōng dì, shǎo wú fù mǔ, mù wèi cháng jiàn lǐ jié, ěr wèi cháng wén xiān gǔ, dú shǒu zhuān shì ér bù chū mén, shǐ qí xìng suī bù yú, rán qí zhī zhě bì guǎ yǐ. xī zhě cāng xié zuò shū, róng chéng zào lì, hú cáo wèi yī, hòu jì gēng jià, yí dí zuò jiǔ, xī zhòng wèi chē. cǐ liù rén zhě, jiē yǒu shén míng zhī dào, shèng zhì zhī jī, gù rén zuò yī shì ér yí hòu shì, fēi néng yī rén ér dú jiān yǒu zhī. gè xī qí zhī, guì qí suǒ yù dá, suì wèi tiān xià bèi. jīn shǐ liù zǐ zhě yì shì, ér míng fú néng jiàn zhě hé? wàn wù zhì zhòng, ér zhī bù zú yǐ yǎn zhī. zhōu shì yǐ hòu, wú liù zǐ zhī xián, ér jiē xiū qí yè, dāng shì zhī rén, wú yī rén zhī cái, ér zhī qí liù xián zhī dào zhě hé? jiào shùn shī xù, ér zhī néng liú tōng. yóu cǐ guān zhī, xué bù kě yǐ, míng yǐ.
知者之所短,不若愚者之所修;賢者之所不足,不若眾人之有餘。何以知其然?夫宋畫吳冶,刻刑鏤法,亂修曲出,其為微妙, 堯、舜之聖不能及。蔡之幼女,衛之稚質,梱纂組,雜奇彩,抑墨質,揚赤文,禹、湯之智不能逮。夫天之所覆,地之所載,包於六合之內,托於宇宙之間,陰陽之所生,血氣之精,含牙戴角,前爪後距,奮翼攫肆,蚑行蟯動之蟲,喜而合,怒而斗,見利而就,避害而去,其情一也。雖所好惡,其與人無以異,然其爪牙雖利,筋骨雖強,不免制於人者,知不能相通,才力不能相一也。各有其自然之勢,無稟受於外,故力竭功沮。夫雁順風以愛氣力,銜蘆而翔以備矰弋。蟻知為垤;獾貉為曲穴;虎豹有茂草;野彘有艽莦槎櫛堀虛,連比以像宮室,陰以防雨,景以蔽日。此亦鳥獸之所以知求合於其所利。今使人生於辟陋之國,長於窮檐漏室之下,長無兄弟,少無父母,目未嘗見禮節,耳未嘗聞先古,獨守專室而不出門,使其性雖不愚,然其知者必寡矣。昔者蒼頡作書,容成造歷,胡曹為衣,后稷耕稼,儀狄作酒,奚仲為車。此六人者,皆 有神明之道,聖智之跡,故人作一事而遺後世,非能一人而獨兼有之。各悉其知,貴其所欲達,遂為天下備。今使六子者易事,而明弗能見者何?萬物至眾,而知不足以奄之。周室以後,無六子之賢,而皆修其業,當世之人,無一人之才,而知其六賢之道者何?教順施續,而知能流通。由此觀之,學不可已,明矣。
jīn fū máng zhě, mù bù néng bié zhòu yè, fēn bái hēi, rán ér bó qín fǔ xián, cān dàn fù huī, jué yuán biāo fú, shǒu ruò miè méng, bù shī yī xián. shǐ wèi cháng gǔ sè zhě, suī yǒu lí zhū zhī míng, jué duō zhī jié, yóu bù néng qū shēn qí zhǐ. hé zé? fú xí jī guàn zhī suǒ zhì. gù gōng dài qíng ér hòu néng diào, jiàn dài dǐ ér hòu néng kē. yù jiān wú dí, lòu yǐ wèi shòu, shǒu wěi chéng xíng, jiān zhū zhī gōng mù zhí zhōng shéng, róu yǐ wèi lún, qí qū guī, yǐn kuò zhī lì. táng bì jiān rěn zhī lèi, yóu kě kè lòu, róu yǐ chéng qì yòng, yòu kuàng xīn yì hū! qiě fú jīng shén huá nào xiān wēi, shū hū biàn huà, yǔ wù tuī yí, yún zhēng fēng xíng, zài suǒ shè shī. jūn zǐ yǒu néng jīng yáo mó jiān, dǐ lì qí cái, zì shì shén míng, lǎn wù zhī bó, tōng wù zhī yōng, guān shǐ zú zhī duān, jiàn wú wài zhī jìng, yǐ xiāo yáo fǎng yáng yú chén āi zhī wài, chāo rán dú lì, zhuō rán lí shì, cǐ shèng rén zhī suǒ yǐ yóu xīn. ruò cǐ ér bù néng, xián jū jìng sī, gǔ qín dú shū, zhuī guān shàng gǔ, jí xián dài fū, xué wèn jiǎng biàn, rì yǐ zì yú, sū yuán shì shì, fēn bái hēi lì hài, chóu cè dé shī, yǐ guān huò fú shè yí lì dù, kě yǐ wèi fǎ zé, qióng dào běn mò, jiū shì zhī qíng, lì shì fèi fēi, míng shì hòu rén, sǐ yǒu yí yè, shēng yǒu róng míng. rú cǐ zhě, rén cái zhī suǒ néng dǎi. rán ér mò néng zhì yān zhě, tōu màn xiè qíng, duō bù xiá rì zhī gù. fū jí dì zhī mín duō yǒu xīn zhě, láo yě wò dì zhī mín duō bù cái zhě, ráo yě. yóu cǐ guān zhī, zhī rén wú wù, bù ruò yú ér hǎo xué. zì rén jūn gōng qīng zhì yú shù rén, bù zì qiáng ér gōng chéng zhě, tiān xià wèi zhī yǒu yě. shī yún: rì jiù yuè jiāng, xué yǒu jī xī yú guāng míng. cǐ zhī wèi yě.
今夫盲者,目不能別晝夜,分白黑,然而搏琴撫弦,參彈復徽,攫援摽拂,手若蔑蒙,不失一弦。使未嘗鼓瑟者,雖有離朱之明,攫掇之捷,猶不能屈伸其指。何則?服習積貫之所致。故弓待檠而後能調,劍待砥而後能科。玉堅無敵,鏤以為獸,首尾成形,礛諸之功;木直中繩,揉以為輪,其曲規,檃括之力。唐碧堅忍之類,猶可刻鏤,揉以成器用,又況心意乎!且夫精神滑淖纖微,倏忽變化,與物推移,雲蒸風行,在所設施。君子有能精搖摩監,砥礪其才,自試神明,覽物之博,通物之壅,觀始卒之端,見無外之境,以逍遙仿佯於塵埃之外,超然獨立,卓然離世,此聖人之所以游心。若此而不能,閒居靜思,鼓琴讀書,追觀上古,及賢大夫,學問講辯,日以自娛,蘇援世事,分白黑利害,籌策得失,以觀禍福;設儀立度,可以為法則,窮道本末,究事之情,立是廢非,明示後人,死有遺業,生有榮名。如此者,人才之所能逮。然而莫能至焉者,偷慢懈情,多不暇日之故。夫瘠地之民多有心者,勞也;沃地之民多不才者,饒也。由此觀之,知人無務,不若愚而好學。自人君公卿至於庶人,不自強而功成者,天下未之有也。《詩》云:「日就月將,學有緝熙於光明。」此之謂也。
míng kě wù lì, gōng kě qiáng chéng, gù jūn zǐ jī zhì wěi zhèng, yǐ qù míng shī lì jié kàng gāo, yǐ jué shì sú. hé yǐ míng zhī? xī zhě nán róng chóu chǐ shèng dào zhī dú wáng gàn jǐ, shēn cuì shuāng lù, chì juē jué, bá shè shān chuān, mào méng jīng jí, bǎi shě zhòng pián, bù gǎn xiū xī, nán jiàn lǎo dān, shòu jiào yī yán, jīng shén xiǎo líng, dùn wén tiáo dá, xīn rán qī rì bù shí, rú xiǎng tài láo. shì yǐ míng zhào sì hǎi, míng shī hòu shì, dá lüè tiān dì, chá fēn qiū háo, chēng yù yè yǔ, zhì jīn bù xiū. cǐ suǒ wèi míng kě qiáng lì zhě. wú yǔ chǔ zhàn, mò xiāo dà xīn fǔ qí yù zhī shǒu yuē: jīn rì jù qiáng dí, fàn bái rèn, méng shǐ shí, zhàn ér shēn sǐ, zú shèng mín zhì, quán wǒ shè jì, kě yǐ shù jǐ hū! suì rù bù fǎn, jué fù duàn tóu, bù xuán zhǒng yùn guǐ ér sǐ. shēn bāo jí jié jīn lì yǐ fù yán dí, fú shī liú xiě, bù guò yī zú zhī cái, bù rú yuē shēn bēi cí, qiú jiù yú zhū hóu. yú shì nǎi yíng liáng xiǎn zǒu, bá shè gǔ xíng, shàng qiào shān, fù shēn xī, yóu chuān shuǐ, fàn jīn guān, liè méng lóng, jué shā shí, zhí dá xī céng jiǎn zhòng zhī, qī rì qī yè, zhì yú qín tíng. hè zhì ér bù shí, zhòu yín xiāo kū, miàn ruò sǐ huī, yán sè méi hēi, tì yè jiāo jí, yǐ jiàn qín wáng yuē: wú wèi fēng xī xiū shé, cán shí shàng guó, nüè shǐ yú chǔ. guǎ jūn shī shè jì, yuè zài cǎo máo. bǎi xìng lí sàn, fū fù nán nǚ bù huáng qǐ chù. shǐ xià chén gào jí. qín wáng nǎi fā chē qiān shèng, bù zú qī wàn, shǔ zhī zǐ hǔ, yú sāi ér dōng, jī wú zhuó shuǐ zhī shàng, guǒ dà pò zhè, yǐ cún chǔ guó, liè cáng miào táng, zhe yú xiàn fǎ. cǐ gōng zhī kě qiáng chéng zhě yě.
名可務立,功可強成,故君子積志委正,以趣明師;勵節亢高,以絕世俗。何以明之?昔者南榮疇恥聖道之獨亡干己,身淬霜露,敕蹻趹,跋涉山川,冒蒙荊棘,百舍重跰,不敢休息,南見老聃,受教一言,精神曉泠,鈍聞條達,欣然七日不食,如饗太牢。是以明 照四海,名施後世,達略天地,察分秋毫,稱譽葉語,至今不休。此所謂名可強立者。吳與楚戰,莫囂大心撫其御之手曰:「今日距強敵,犯白刃,蒙矢石,戰而身死,卒勝民治,全我社稷,可以庶幾乎!」遂入不返,決腹斷頭,不旋踵運軌而死。申包脊竭筋力以赴嚴敵,伏屍流血,不過一卒之才,不如約身卑辭,求救於諸侯。於是乃贏糧跣走,跋涉谷行,上峭山,赴深溪,游川水,犯津關,躐蒙籠,蹶沙石,蹠達膝曾繭重胝,七日七夜,至於秦庭。鶴跱而不食,晝吟宵哭,面若死灰,顏色黴黑,涕液交集,以見秦王曰:「吳為封豨修蛇,蠶食上國,虐始於楚。寡君失社稷,越在草茅。百姓離散,夫婦男女不遑啟處。使下臣告急。」秦王乃發車千乘,步卒七萬,屬之子虎,逾塞而東,擊吳濁水之上,果大破這,以存楚國,烈藏廟堂,著於憲法。此功之可強成者也。
fū qī chǐ zhī xíng, xīn zhī yōu chóu láo kǔ fū zhī jí tòng hán shǔ, rén qíng yī yě. shèng rén zhī shí zhī nán dé, wù kě qù yě, xī shēn láo xíng, jiāo xīn bù gān, bù bì fán nán, bù wéi wēi dài. gài wén zi fā zhī zhàn, jìn rú jī shǐ, hé rú léi diàn, jiě rú fēng yǔ, yuán zhī zhōng guī, fāng zhī zhōng jǔ, pò dí xiàn chén, mò néng yōng yù, zé zhàn bì kè, gōng chéng bì xià. bǐ fēi qīng shēn ér lè sǐ, wù zài yú qián, yí lì yú hòu, gù míng lì ér bù duò. cǐ zì qiáng ér chéng gōng zhě yě. shì gù tián zhě bù qiáng, qūn cāng bù yíng guān yù bù lì, xīn yì bù jīng jiāng xiāng bù qiáng, gōng liè bù chéng hóu wáng xiè qíng, hòu shì wú míng. shī yún: wǒ mǎ wéi qí, liù pèi rú sī. zài chí zài qū, zhōu ài zī mó. yǐ yán rén zhī yǒu suǒ wù yě.
夫七尺之形,心知憂愁勞苦、膚知疾痛寒暑,人情一也。聖人知時之難得,務可趣也,昔身勞形,焦心怖肝,不避煩難,不違危殆。蓋聞子發之戰,進如激矢,合如雷電,解如風雨,圓之中規,方之中矩,破敵陷陳,莫能壅御,澤戰必克,攻城必下。彼非輕身而樂死,務在於前,遺利於後,故名立而不墮。此自強而成功者也。是故田者不強,囷倉不盈;官御不厲,心意不精;將相不強,功烈不成;侯王懈情,後世無名。《詩》云:「我馬唯騏,六轡如絲。載馳載驅,周愛諮謨。」以言人之有所務也。
tōng yú wù zhě, bù kě jīng yǐ guài yù yú dào zhě, bù kě dòng yǐ qí chá yú cí zhě, bù kě yào yǐ míng shěn yú xíng zhě, bù kě dùn yǐ zhuàng. shì sú zhī rén, duō zūn gǔ ér jiàn jīn, gù wèi dào zhě bì tuō zhī yú shén nóng huáng dì ér hòu néng rù shuō. luàn shì àn zhǔ, gāo yuǎn qí suǒ cóng lái, yīn ér guì zhī. wèi xué zhě, bì yú lùn ér zūn qí suǒ wén, xiāng yǔ wēi zuò ér chēng zhī, zhèng lǐng ér sòng zhī. cǐ jiàn shì fēi zhī fēn bù míng. fū wú guī jǔ, suī xī zhòng bù néng yǐ dìng fāng yuán wú zhǔn shéng, suī lǔ bān bù néng yǐ dìng qū zhí. shì gù zhōng zǐ qī sǐ, ér bó yá jué xián pò qín, zhī shì mò shǎng yě huì shī sǐ, ér zhuāng zi qǐn shuō yán, jiàn shì mò kě wèi yǔ zhě yě. fū xiàng tuō qī suì wèi kǒng zǐ shī, kǒng zǐ yǒu yǐ tīng qí yán yě. yǐ nián zhī shǎo, wèi lǘ zhàng rén shuō, jiù qiāo bù gěi, hé dào zhī néng míng yě! xī zhě, xiè zi jiàn yú qín huì wáng, huì wáng shuō zhī. yǐ wèn táng gū liáng. táng gū liáng yuē: xiè zi, shān dōng biàn shì, gù quán shuō yǐ qǔ shǎo zhǔ. huì wáng yīn cáng nù ér dài zhī, hòu rì fù jiàn, nì ér fú tīng yě. fēi qí shuō yì yě, suǒ yǐ tīng zhě yì. fū yǐ zhēng wèi yǔ, fēi xián zhī zuì yǐ gān wèi kǔ, fēi wèi zhī guò. chǔ rén yǒu pēng hóu ér zhào qí lín rén, yǐ wèi gǒu gēng yě ér gān zhī. hòu wén qí hóu yě, jù dì ér tǔ zhī, jǐn xiě qí shí. cǐ wèi shǐ zhī wèi zhě yě. hán dān shī yǒu chū xīn qǔ zhě, tuō zhī lǐ qí, zhū rén jiē zhēng xué zhī. hòu zhī qí fēi yě, ér jiē qì qí qū. cǐ wèi shǐ zhī yīn zhě yě. bǐ rén yǒu de yù pú zhě, xǐ qí zhuàng, yǐ wèi bǎo ér cáng zhī. yǐ shì rén, rén yǐ wèi shí yě, yīn ér qì zhī. cǐ wèi shǐ zhī yù zhě yě. gù yǒu fú yú zhōng, zé guì shì ér tóng jīn gǔ wú yǐ tīng qí shuō, zé suǒ cóng lái zhě yuǎn ér guì zhī ěr. cǐ hé shì zhī suǒ yǐ qì xuè yú jīng shān zhī xià.
通於物者,不可驚以怪;喻於道者,不可動以奇;察於辭者,不可耀以名;審於形者,不可遁以狀。世俗之人,多尊古而賤今,故為道者必托之於神農、黃帝而後能入說。亂世暗主,高遠其所從來,因而貴之。為學者,蔽於論而尊其所聞,相與危坐而稱之,正領而誦之。此見是非之分不明。夫無規矩,雖奚仲不能以定方圓;無準繩,雖魯般不能以定曲直。是故鍾子期死,而伯牙絕弦破琴,知世莫賞也;惠施死,而莊子寢說言,見世莫可為語者也。夫項托七歲為孔子師,孔子有以聽其言也。以年之少,為閭丈人說,救敲不給,何道之能明也!昔者,謝子見於秦惠王,惠王說之。以問唐姑梁。唐姑梁曰:「謝子,山東辯士,固權說以取少主。」惠王因藏怒而待之,後日復見,逆而弗聽也。非其說異也,所以聽者易。夫以徵為羽,非弦之罪;以甘為苦,非味之過。楚人有烹猴而召其鄰人,以為狗羹也而甘之。後聞其猴也,據地而吐之,盡寫其食。此未始知味者也。邯鄲師有出新曲者,托之李奇,諸人皆爭學之。後知其非也,而皆棄其曲。此未始知音者也。鄙人有得玉璞者,喜其狀,以為寶而藏之。以示人,人以為石也,因而棄之。此未始知玉者也。故有符於中,則貴是而同今古;無以聽其說,則所從來者遠而貴之耳。此和氏之所以泣血於荊山之下。
jīn jiàn huò jué cè léi wén, niè quē juǎn rén, ér chēng yǐ qǐng xiāng zhī jiàn, zé guì rén zhēng dài zhī. qín huò bō lá wǎng ráo, kuò jiě lòu yuè, ér chēng yǐ chǔ zhuāng zhī qín, cè shì zhēng gǔ zhī. miáo shān zhī chán, yáng tóu zhī xiāo, suī shuǐ duàn lóng zhōu, lù tuán sì jiǎ, mò zhī fú dài shān tóng zhī qín, jiàn zǐ zhī fù, suī míng lián xiū yíng, táng yá mò zhī gǔ yě. tōng rén zé bù rán. fú jiàn zhě qī yú tián lì, ér bù qī yú mò yáng mò yé chéng mǎ zhě qī yú qiān lǐ, ér bù qī yú huá liú lǜ ěr gǔ qín zhě qī yú míng lián xiū yíng, ér bù qī yú làn xié hào zhōng sòng shī shū zhě qī yú tōng dào lüè wù, ér bù qī yú hóng fàn shāng sòng. shèng rén jiàn shì fēi, ruò bái hēi zhī yú mù biàn, qīng zhuó zhī yú ěr tīng. zhòng rén zé bù rán, zhōng wú zhǔ yǐ shòu zhī. pì ruò yí fù zi zhī shàng lǒng, yǐ lǐ kū qì zhī, ér wú suǒ guī xīn. gù fū luán zi zhī xiāng sì zhě, wéi qí mǔ néng zhī zhī yù shí zhī xiāng lèi zhě, wéi liáng gōng néng shí zhī shū chuán zhī wēi zhě, wéi shèng rén néng lùn zhī. jīn qǔ xīn shèng rén shū, míng zhī kǒng mò, zé dì zǐ jù zhǐ ér shòu zhě bì zhòng yǐ. gù měi rén zhě, fēi bì xī shī zhī zhǒng tōng shì zhě, bù bì kǒng mò zhī lèi. xiǎo rán yì yǒu suǒ tōng yú wù, gù zuò shū yǐ yù yì, yǐ wèi zhī zhě yě. chéng dé qīng míng zhī shì, zhí xuán jiàn yú xīn, zhào wù míng bái, bù wèi gǔ jīn yì yì, lǔ shū míng zhǐ yǐ shì zhī, suī hé guān yì bù hèn yǐ.
今劍或絕側羸文,齧缺卷銋,而稱以頃襄之劍,則貴人爭帶之。琴或撥剌枉橈,闊解漏越,而稱以楚莊之琴,側室爭鼓之。苗山之鋋,羊頭之銷,雖水斷龍舟,陸剸兕甲,莫之服帶;山桐之琴,澗梓之腹,雖鳴廉修營,唐牙莫之鼓也。通人則不然。服劍者期於恬利,而不期於墨陽、莫邪;乘馬者期於千里,而不期於驊騮、綠耳;鼓琴者期於鳴廉修營,而不期於濫脅、號鍾;誦《詩》《書》者期於通道略物,而不期於《洪範》《商頌》。聖人見是非,若白黑之於目辨,清濁之於耳聽。眾人則不然,中無主以受之。譬若遺腹子之上隴,以禮哭泣之,而無所歸心。故夫孿子之相似者,唯其母能知之;玉石之相類者,唯良工能識之;書傳之微者,惟聖人能論之。今取新聖人書,名之孔墨,則弟子句指而受者必眾矣。故美人者,非必西施之種;通士者,不必孔墨之類。曉然意有所通於物,故作書以喻意,以為知者也。誠得清明之士,執玄鑑於心,照物明白,不為古今易意,擄書明指以示之,雖闔棺亦不恨矣。
xī jìn píng gōng lìng guān wèi zhōng, zhōng chéng ér shì shī kuàng, shī kuàng yuē: zhōng yīn bù diào. píng gōng yuē: guǎ rén yǐ shì gōng, gōng jiē yǐ wèi diào. ér yǐ wèi bù diào, hé yě? shī kuàng yuē: shǐ hòu shì wú zhī yīn zhě zé yǐ, ruò yǒu zhī yīn zhě, bì zhī zhōng zhī bù diào. gù shī kuàng zhī yù shàn diào zhōng yě, yǐ wèi hòu zhī yǒu zhī yīn zhě yě. sān dài yǔ wǒ tóng háng, wǔ bó yǔ wǒ qí zhì, bǐ dú yǒu shèng zhì zhī shí, wǒ céng wú yǒu lǘ lǐ zhī wén qióng xiàng zhī zhī zhě hé? bǐ bìng shēn ér lì jié, wǒ dàn mán ér yōu hū.
昔晉平公令官為鍾,鍾成而示師曠,師曠曰:「鍾音不調。」平公曰:「寡人以示工,工皆以為調。而以為不調,何也?」師曠曰:「使後世無知音者則已,若有知音者,必知鍾之不調。」故師曠之欲善調鍾也,以為後之有知音者也。三代與我同行,五伯與我齊智,彼獨有聖智之實,我曾無有閭里之聞、窮巷之知者何?彼並身而立節,我誕謾而悠忽。
jīn fū máo qiáng xī shī, tiān xià zhī měi rén, ruò shǐ zhī xián fǔ shǔ, méng wèi pí, yī bào qiú, dài sǐ shé, zé bù yī wéi dài zhī rén, guò zhě mò bù zuǒ yòu pì nì ér yǎn bí. cháng shì shǐ zhī shī fāng zé, zhèng é méi, shè jī ěr, yī ā xī, yè qí wán, fěn bái dài hēi, pèi yù huán, yú bù, zá zhī ruò, lóng méng mù shì, yě yóu xiào, mù liú tiào, kǒu céng náo, qí yá chū, yàn miàn miàn fǔ yáo, zé suī wáng gōng dà rén, yǒu yán zhì xié háng zhī xíng zhě, wú bù dàn tú yǎng xīn ér yuè qí sè yǐ. jīn yǐ zhōng rén zhī cái, méng yú huò zhī zhì, bèi wū rǔ zhī xíng, wú běn yè suǒ xiū, fāng shù suǒ wù, yān dé wú yǒu pì miàn yǎn bí zhī róng zāi!
今夫毛嬙西施,天下之美人,若使之銜腐鼠,蒙蝟皮,衣豹裘,帶死蛇,則布衣韋帶之人,過者莫不左右睥睨而掩鼻。嘗試使之施芳澤,正蛾眉,設笄珥,衣阿錫,曳齊紈,粉白黛黑,佩玉環,揄步,雜芝若,籠蒙目視,冶由笑,目流眺,口曾撓,奇牙出,[厭+面][面+甫]搖,則雖王公大人,有嚴志頡頏之行者,無不憚悇癢心而悅其色矣。今以中人之才,蒙愚惑之智,被污辱之行,無本業所修,方術所務,焉得無有睥面掩鼻之容哉!
jīn gǔ wǔ zhě, rào shēn ruò huán, céng náo mó dì, fú xuán yī nà, dòng róng zhuǎn qū, biàn mèi nǐ shén, shēn ruò qiū yào bèi fēng, fā ruò jié jīng, pìn chí ruò wù mù xī zhě, jǔ wú jiǎ, jù jù wǎng, yuán zì zòng, hǎo mào yè, lóng yāo jiǎo, yàn zhī jū, yuán fēng tiáo, wǔ fú shū, lóng cóng niǎo jí, bó yuán jué sì, miè méng yǒng yuè qiě fú guān zhě mò bù wèi zhī sǔn xīn suān zú, bǐ nǎi shǐ xú xíng wēi xiào, bèi yī xiū jué. fū gǔ wǔ zhě fēi róu zòng, ér mù xī zhě fēi chǎo jìn, yān jìn zì jiàn mí shǐ rán yě. shì gù shēng mù zhī zhǎng, mò jiàn qí yì, yǒu shí ér xiū, dǐ lì shí mí jiān, mò jiàn qí sǔn, yǒu shí ér báo. lí huò zhī shēng, rú rú rán rì jiā shù cùn, bù kě yǐ wèi lú dòng pián nán yù zhāng zhī shēng yě, qī nián ér hòu zhī, gù kě yǐ wèi guān zhōu. fū shì yǒu yì chéng zhě míng xiǎo, nán chéng zhě gōng dà. jūn zǐ xiū měi, suī wèi yǒu lì, fú jiāng zài hòu zhì. gù shī yún: rì jiù yuè jiāng xué yǒu jī xī yú guāng míng. cǐ zhī wèi yě.
今鼓舞者,繞身若環,曾撓摩地,扶旋猗那,動容轉曲,便媚擬神,身若秋藥被風,發若結旌,聘馳若鶩;木熙者,舉梧檟,據句枉,猿自縱,好茂葉,龍夭矯,燕枝拘,援豐條,舞扶疏,龍從鳥集,搏援攫肆,蔑蒙踴躍;且夫觀者莫不為之損心酸足,彼乃始徐行微笑,被衣修攫。夫鼓舞者非柔縱,而木熙者非吵勁,淹浸漬漸靡使然也。是故生木之長,莫見其益,有時而修,砥礪[石+靡]堅,莫見其損,有時而薄。藜藿之生,蝡蝡然日加數寸,不可以為櫨棟;楩柟豫章之生也,七年而後知,故可以為棺舟。夫事有易成者名小,難成者功大。君子修美,雖未有利,福將在後至。故《詩》云:「日就月將學有緝熙於光明。」此之謂也。