huò yuē:" wú wéi zhě, jì rán wú shēng, mò rán bù dòng, yǐn zhī bù lái, tuī zhī bù wǎng rú cǐ zhě, nǎi dé dào zhī xiàng." wú yǐ wéi bù rán.
或曰:“无为者,寂然无声,漠然不动,引之不来,推之 不往;如此者,乃得道之像。”吾以为不然。
cháng shì wèn zhī yǐ: ruò fú shén nóng yáo shùn yǔ tāng, kě wèi shèng rén hū? yǒu lùn zhě bì bù néng fèi. yǐ wǔ shèng guān zhī, zé mò de wú wéi, míng yǐ. gǔ zhě, mín rú cǎo yǐn shuǐ, cǎi shù mù zhī shí, shí yíng bàng zhī ròu, shí duō jí bìng dú shāng zhī hài, yú shì shén nóng nǎi shǐ jiào mín bō zhǒng wǔ gǔ, xiāng tǔ dì yí, zào shī féi qiāo gāo xià, cháng bǎi cǎo zhī zī wèi, shuǐ quán zhī gān kǔ, lìng mín zhī suǒ pì jiù. dāng cǐ zhī shí, yī rì ér yù qī shí dú. yáo lì xiào cí rén ài, shǐ mín rú zǐ dì. xī jiào wò mín, dōng zhì hēi chǐ. běi fǔ yōu dōu, nán dào jiāo zhǐ. fàng huān dōu zǐ chóng shān, cuàn sān miáo yú sān wēi, liú gòng gōng yú yōu zhōu, jí gǔn yú yǔ shān. shùn zuò shì, zhù qiáng cí wū, pì dì shù gǔ, lìng mín jiē zhī qù yán xué, gè yǒu jiā shì. nán zhēng sān miáo, dào sǐ cāng wú. yǔ mù yù yín yǔ, zhì fú fēng, jué jiāng shū hé, záo lóng mén, pì yī quē, xiū péng lí zhī fáng, chéng sì zài, suí shān kān mù, píng zhì shuǐ tǔ, dìng qiān bā bǎi guó. tāng sù xīng yè mèi yǐ zhì cōng míng, qīng fù báo liǎn yǐ kuān mín máng, bù dé shī huì yǐ zhèn kùn qióng, diào sǐ wèn jí yǐ yǎng gū rú, bǎi xìng qīn fù, zhèng lìng liú xíng, nǎi zhěng bīng míng tiáo, kùn xià nán cháo, qiáo yǐ qí guò, fàng zhī lì shān. cǐ wǔ shèng zhě, tiān xià zhī shèng zhǔ, láo xíng jǐn lǜ, wèi mín xīng lì chú hài ér bù xiè. fèng yī jué jiǔ bù zhī yú sè, qiè yī shí zhī zūn zé bái hàn jiāo liú, yòu kuàng yíng tiān xià zhī yōu, ér hǎi nèi zhī shì zhě hū? qí zhòng yú zūn yì yuǎn yě! qiě fú shèng rén zhě, bù chǐ shēn zhī jiàn, ér kuì dào zhī bù xíng, bù yōu mìng zhī duǎn, ér yōu bǎi xìng zhī qióng. shì gù yǔ zhī wèi shuǐ, yǐ shēn jiě yú yáng xū zhī hé, tāng hàn, yǐ shēn dǎo yú sāng shān zhī lín. shèng rén yōu mín, rú cǐ qí míng yě, ér chēng yǐ" wú wéi", qǐ bù bèi zāi!
尝试问之矣:若夫神农、尧、舜、禹、汤,可谓圣人乎?有论者必不能废。以五圣观之,则莫得无为,明矣。古者,民茹草饮水,采树木之实,食赢蚌之肉,时多疾病毒伤之害,于是神农乃始教民播种五谷,相土地宜,燥湿肥墝高下,尝百草之滋味,水泉之甘苦,令民知所辟就。当此之时,一日而遇七十毒。尧立孝慈仁爱,使民如子弟。西教沃民,东至黑齿。北抚幽都,南道交趾。放讙兜子崇山,窜三苗于三危,流共工于幽州,殛鲧于羽山。舜作室,筑墙茨屋,辟地树谷,令民皆知去岩穴,各有家室。南征三苗,道死苍梧。禹沐浴淫雨,栉扶风,决江疏河,凿龙门,辟伊阙,修彭蠡之防,乘四载,随山栞木,平治水土,定千八百国。汤夙兴夜寐以致聪明,轻赋薄敛以宽民氓,布德施惠以振困穷,吊死问疾以养孤蠕,百姓亲附,政令流行,乃整兵鸣条,困夏南巢,谯以其过,放之历山。此五圣者,天下之盛主,劳形尽虑,为民兴利除害而不懈。奉一爵酒不知于色,挈一石之尊则白汗交流,又况赢天下之忧,而海内之事者乎?其重于尊亦远也!且夫圣人者,不耻身之贱,而愧道之不行,不忧命之短,而忧百姓之穷。是故禹之为水,以身解于阳盱之河,汤旱,以身祷于桑山之林。圣人忧民,如此其明也,而称以“无为”,岂不悖哉!
qiě gǔ zhī lì dì wáng zhě, fēi yǐ fèng yǎng qí yù yě shèng rén jiàn wèi zhě, fēi yǐ yì lè qí shēn yě. wèi tiān xià qiáng yǎn ruò, zhòng bào guǎ, zhà qī yú, yǒng qīn qiè, huái zhī ér bù yǐ xiāng jiào, jī cái ér bù yǐ xiāng fēn, gù lì tiān zǐ yǐ qí yī zhī. wèi yī rén cōng míng ér bù zú yǐ biàn zhào hǎi nèi, gù lì sān gōng jiǔ qīng yǐ fǔ yì zhī. jué guó shū sú, pì yuǎn yōu xián zhī chù, bù néng bèi dé chéng zé, gù lì zhū hóu yǐ jiào huì zhī. shì yǐ dì wú bù rèn, shí wú bù yīng, guān wú yǐn shì, guó wú yí lì, suǒ yǐ yī hán shí jī, yǎng lǎo ruò ér xī láo juàn yě. ruò yǐ bù yī tú bù zhī rén guān zhī, zé yī yǐn fù dǐng ér gàn tāng, lǚ wàng gǔ dāo ér rù zhōu, bǎi lǐ xī zhuǎn yù, guǎn zhòng shù fù, kǒng zǐ wú qián tū, mò zǐ wú nuǎn xí. shì yǐ shèng rén bù gāo shān, bù guǎng hé, méng chǐ rǔ yǐ gàn shì zhǔ, fēi yǐ tān lù mù wèi, yù shì qǐ tiān xià lì ér chú wàn mín zhī hài. gài wén chuán shū yuē: shén nóng qiáo cuì, yáo shòu qú, shùn méi hēi, yǔ pián zhī. yóu cǐ guān zhī, zé shèng rén zhī yōu láo bǎi xìng shén yǐ! gù zì tiān zǐ yǐ xià zhì yú shù rén, sì zhī bù dòng, sī lǜ bù yòng, shì zhì qiú dàn zhě, wèi zhī wén yě.
且古之立帝王者,非以奉养其欲也;圣人践位者,非以逸乐其身也。为天下强掩弱,众暴寡,诈欺愚,勇侵怯,怀知而不以相教,积财而不以相分,故立天子以齐一之。为一人聪明而不足以遍照海内,故立三公九卿以辅翼之。绝国殊俗,僻远幽闲之处,不能被德承泽,故立诸侯以教诲之。是以地无不任,时无不应,官无隐事,国无遗利,所以衣寒食饥,养老弱而息劳倦也。若以布衣徒步之人观之,则伊尹负鼎而干汤,吕望鼓刀而入周,百里奚转鬻,管仲束缚,孔子无黔突,墨子无暖席。是以圣人不高山,不广河,蒙耻辱以干世主,非以贪禄慕位,欲事起天下利而除万民之害。盖闻传书曰:神农憔悴,尧瘦臞,舜霉黑,禹胼胝。由此观之,则圣人之忧劳百姓甚矣!故自天子以下至于庶人,四肢不动,思虑不用,事治求澹者,未之闻也。
fū dì shì, shuǐ dōng liú, rén bì shì yān, rán hòu shuǐ lǎo dé gǔ xíng hé jià chūn shēng, rén bì jiā gōng yān, gù wǔ gǔ dé suì zhǎng. tīng qí zì liú, dài qí zì shēng, zé gǔn yǔ zhī gōng bù lì, ér hòu jì zhī zhì bù yòng. ruò wú suǒ wèi" wú wéi" zhě. sī zhì bù dé rù gōng dào, shì yù bù dé zài zhèng shù, xún lǐ ér jǔ shì, yīn zī ér lì, quán zì rán zhī shì, bǎi qū gù bù dé róng zhě, shì chéng ér shēn fú fá, gōng lì ér míng fú yǒu, fēi wèi qí gǎn ér bù yīng, gōng ér bù dòng zhě. ruò fú yǐ huǒ hàn jǐng, yǐ huái guàn shān, cǐ yòng jǐ ér bèi zì rán, gù wèi zhī yǒu wéi. ruò fú shuǐ zhī yòng zhōu, shā zhī yòng jiū, ní zhī yòng chūn, shān zhī yòng léi, xià dú ér dōng bēi, yīn gāo wèi tián, yīn xià wèi chí, cǐ fēi wú suǒ wèi wèi zhī.
夫地势,水东流,人必事焉,然后水潦得谷行;禾稼春生,人必加功焉,故五谷得 遂长。听其自流,待其自生,则鲧、禹之功不立,而后稷之智不用。若吾所谓“无为”者。私志不得入公道,嗜欲不得在正术,循理而举事,因资而立,权自然之势,百曲故不得容者,事成而身弗伐,功立而名弗有,非谓其感而不应,攻而不动者。若夫以火熯井,以淮灌山,此用己而背自然,故谓之有为。若夫水之用舟,沙之用鸠,泥之用輴,山之用蔂,夏渎而冬陂,因高为田,因下为池,此非吾所谓为之。
shèng rén zhī cóng shì yě, shū tǐ ér hé yú lǐ, qí suǒ yóu yì lù ér tóng guī, qí cún wēi dìng qīng ruò yī, zhì bù wàng yú yù lì rén yě. hé yǐ míng zhī? xī zhě chǔ yù gōng sòng, mò zǐ wén ér dào zhī, zì lǔ chèn ér, shí rì shí yè, zú chóng jiǎn ér bù xiū xī, liè yī shang guǒ zú, zhì yú yǐng, jiàn chǔ wáng, yuē:" chén wén dài wáng jǔ bīng jiāng gōng sòng, jì bì děi sòng ér hòu gōng zhī hū? wáng qí kǔ zhòng láo mín, dùn mín cuò ruì, fù tiān xià yǐ bú yì zhī míng, ér bù dé zhǐ chǐ zhī dì, yóu qiě gōng zhī hū?" wáng yuē:" bì bù dé sòng, yòu qiě wèi bú yì, yì wèi gōng zhī!" mò zǐ yuē:" chén jiàn dài wáng zhī bì shāng yì ér bù dé sòng." wáng yuē:" gōng shū, tiān xià zhī qiǎo shì, zuò yún tī zhī xiè, shè yǐ gōng sòng, yì wèi fú qǔ?" mò zǐ yuē:" lìng gōng shū shè gōng, chén qǐng shǒu zhī." yú shì gōng shū bān shè gōng sòng zhī xiè mò zǐ shè shǒu sòng zhī bèi, jiǔ gōng ér mò zǐ jiǔ què zhī, fú néng rù. yú shì nǎi yǎn bīng, chuò bù gōng sòng. duàn gàn mù cí lù ér chù jiā, wèi wén hóu guò qí lǘ ér shì zhī. qí pū yuē:" jūn hé wéi shì?" wén hóu yuē:" duàn gàn mù zài shì, yǐ shì." qí pū yuē:" duàn gàn mù bù yī zhī shì, jūn shì qí lǘ, bù yǐ shèn hū?" wén hóu yuē:" duàn gàn mù bù chèn shì lì, huái jūn zǐ zhī dào, yǐn chǔ qióng xiàng, shēng shī qiān lǐ, guǎ rén gǎn wù shì hū? duàn gàn mù guāng yú dé, guǎ rén guāng yú shì duàn gàn mù fù yú yì, guǎ rén fù yú cái. shì bù ruò dé zūn, cái bù ruò yì gāo. gàn mù suī yǐ yǐ yì guǎ rén bù wéi, wú rì yōu yōu cán yú yǐng, zi hé yǐ qīng zhī zāi!" qí hòu qín jiāng qǐ bīng fá wèi, sī mǎ yǔ jiàn yuē:" duàn gàn mù xián zhě, qí jūn lǐ zhī, tiān xià mò bù zhī, zhū hóu mò bù wén, jǔ bīng fá zhī, wú nǎi fáng yú yì hū?" yú shì qín nǎi yǎn bīng, chuò bù gōng wèi. fū mò zǐ diē tí ér chèn qiān lǐ yǐ cún chǔ sòng, duàn gàn mù hé mén bù chū yǐ ān qín wèi: fū xíng yǔ zhǐ yě, qí shì xiāng fǎn, ér jiē kě yǐ cún guó, cǐ suǒ wèi yì lù ér tóng guī zhě yě. jīn fū jiù huǒ zhě, jí shuǐ ér qū zhī, huò yǐ wèng líng, huò yǐ pén yú, qí fāng yuán ruì tuǒ bù tóng, shèng shuǐ gè yì, qí yú miè huǒ, gōu yě. gù qín chǔ yàn wèi zhī gē yě, yì zhuǎn ér jiē lè jiǔ yí bā dí zhī kū yě, shū shēng ér jiē bēi, yī yě. fū gē zhě, lè zhī zhēng yě, kū zhě, bēi zhī xiào yě, fèn yú zhōng zé yīng yú wài, gù zài suǒ yǐ gǎn. fū shèng rén zhī xīn, rì yè bù wàng yú yù lì rén, qí zé zhī suǒ jí zhě, xiào yì dà yǐ.
圣人之从事也,殊体而合于理,其所由异路而同归,其存危定倾若一,志不忘于欲利人也。何以明之?昔者楚欲攻宋,墨子闻而悼之,自鲁趁而,十日十夜,足重茧而不休息,裂衣裳裹足,至于郢,见楚王,曰:“臣闻大王举兵将攻宋,计必得宋而后攻之乎?亡其苦众劳民,顿民挫锐,负天下以不义之名,而不得咫尺之地,犹且攻之乎?”王曰:“ 必不得宋,又且为不义,易为攻之!”墨子曰:“臣见大王之必伤义而不得宋。”王曰:“公输,天下之巧士,作云梯之械,设以攻宋,易为弗取?”墨子曰:“令公输设攻,臣请守之。”于是公输般设攻宋之械墨子设守宋之备,九攻而墨子九却之,弗能入。于是乃偃兵,辍不攻宋。段干木辞禄而处家,魏文侯过其闾而轼之。其仆曰:“君何为轼?”文侯曰:“段干木在是,以轼。”其仆曰:“段干木布衣之士,君轼其闾,不已甚乎?”文侯曰:“段干木不趁势利,怀君子之道,隐处穷巷,声施千里,寡人敢勿轼乎?段干木光于德,寡人光于势;段干木富于义,寡人富于财。势不若德尊,财不若义高。干木虽以已易寡人不为,吾日悠悠惭于影,子何以轻之哉!”其后秦将起兵伐魏,司马庾谏曰:“段干木贤者,其君礼之,天下莫不知,诸侯莫不闻,举兵伐之,无乃妨于义乎?”于是秦乃偃兵,辍不攻魏。夫墨子跌蹄而趁千里以存楚、宋,段干木阖门不出以安秦、魏:夫行与止也,其势相反,而皆可以存国,此所谓异路而同归者也。今夫救火者,汲水而趋之,或以甕瓴,或以盆盂,其方圆锐椭不同,盛水各异,其于灭火,钩也。故秦、楚、燕、魏之歌也,异转而皆乐;九夷八狄之哭也,殊声而皆悲,一也。夫歌者,乐之征也,哭者,悲之效也,愤于中则应于外,故在所以感。夫圣人之心,日夜不忘于欲利人,其泽之所及者,效亦大矣。
shì sú fèi shuāi, ér fēi xué zhě duō: rén xìng gè yǒu suǒ xiū duǎn, ruò yú zhī yuè, ruò què zhī bó, cǐ zì rán zhě, bù kě sǔn yì. wú yǐ wéi bù rán. fū yú zhě yuè, què zhě bó yě, yóu rén mǎ zhī wéi rén mǎ, jīn gǔ xíng tǐ, suǒ shòu yú tiān, bù kě biàn. yǐ cǐ lùn zhī, shì bù lèi yǐ. fū mǎ zhī wèi cǎo jū zhī shí, tiào yuè yáng tí, qiào wěi ér zǒu, rén bù néng zhì hé zǎ zú yǐ zǎn jī suì gǔ, jué tí zú yǐ pò lú xiàn xiōng. jí zhì wéi rén rǎo zhī, liáng yù jiào zhī, yǎn yǐ héng è, lián yǐ pèi xián, zé suī lì xiǎn chāo qiàn fú gǎn cí. gù qí xíng zhī wèi mǎ, mǎ bù kě huà, qí kě jià yù, jiào zhī suǒ wéi yě. mǎ, lóng chóng yě, ér kě yǐ tōng qì zhì, yóu dài jiào ér chéng, yòu kuàng rén hū? qiě fú shēn zhèng xìng shàn, fā fèn ér chéng rén, mào píng ér wèi yì, xìng mìng kě shuō, bù dài xué wèn ér hé yú dào zhě, yáo shùn wén wáng yě chén miǎn dān huāng, bù kě jiào yǐ dào, bù kě yù yǐ dé, yán fù fú néng zhèng, xián shī bù néng huà zhě, dān zhū shāng jūn yě. màn jiá hào chǐ, xíng kuā gǔ jiā, bù dài zhī fěn fāng zé ér xìng kě shuō zhě, xī shī yáng wén yě. quán kuí duō huī, qú chú qī shī, suī fěn bái dài hēi fú néng wéi měi zhě, mó mǔ pǐ suī yě. fū shàng bù jí yáo shùn, xià bù jí shāng jūn, měi bù jí xī shī, è bù ruò mó mǔ, cǐ jiào xùn zhī suǒ yù yě, ér fāng zé zhī suǒ shī. qiě zi yǒu shì fù zhě, rán ér tiān xià mò shū qí zi, hé yě? ài fù zhě zhòng yě, rú yǒu xié pì zhě, ér xiān wáng zhī dào bù fèi, hé yě? qí xíng zhī zhě duō yě. jīn yǐ wéi xué zhě zhī yǒu guò ér fēi xué zhě, zé shì yǐ yī bǎo zhī gù, jué gǔ bù shí, yǐ yī tuí zhī nán, chuò zú bù xíng, huò yě.
世俗废衰,而非学者多:人性各有所修短,若鱼之跃,若鹊之駮,此自然者,不可损益。吾以为不然。夫鱼者跃,鹊者駮也,犹人马之为人马,筋骨形体,所受于天,不可变。以此论之,是不类矣。夫马之为草驹之时,跳跃扬蹄,翘尾而走,人不能制;龁咋足以噆肌碎骨,蹶蹄足以破卢陷匈。及至围人扰之,良御教之,掩以衡扼,连以辔衔,则虽历险超堑弗敢辞。故其形之为马,马不可化,其可驾御,教之所为也。马,聋虫也,而可以通气志,犹待教而成,又况人乎?且夫身正性善,发愤而成仁,帽凭而为义,性命可说,不待学问而合于道者,尧、舜、文王也;沉湎耽荒,不可教以道,不可喻以德,严父弗能正,贤师不能化者,丹朱、商均也。曼颊皓齿,形夸骨佳,不待脂粉芳泽而性可说者,西施、阳文也。啳 睽哆噅,蘧蒢戚施,虽粉白黛黑弗能为美者,嫫母、仳倠也。夫上不及尧舜,下不及商均,美不及西施,恶不若嫫母,此教训之所谕也,而芳泽之所施。且子有弑父者,然而天下莫疏其子,何也?爱父者众也,儒有邪辟者,而先王之道不废,何也?其行之者多也。今以为学者之有过而非学者,则是以一饱之故,绝谷不食,以一蹪之难,辍足不行,惑也。
jīn yǒu liáng mǎ, bù dài cè zhuì ér xíng, jià mǎ suī liǎng zhuì zhī bù néng jìn, wèi cǐ bù yòng cè zhuì ér yù, zé yú yǐ. fū qiè fū cāo lì jiàn, jī zé bù néng duàn, cì zé bù néng rù, jí zhì yǒng wǔ, rǎng juàn yī dǎo, zé zhé xié shāng gàn, wèi cǐ qì gān jiàng mò yé ér yǐ shǒu zhàn, zé bèi yǐ. suǒ wèi yán zhě, qí yú zhòng ér tóng yú sú, jīn bù chēng jiǔ tiān zhī dǐng, zé yán huáng quán zhī dǐ, shì liǎng mò zhī duān yì, hé kě yǐ gōng lùn hū! jú yòu fū dōng shēng, ér rén yuē dōng sǐ, sǐ zhě zhòng jì mài xià sǐ, rén rì xià shēng, shēng zhě zhòng. jiāng hé zhī huí qū, yì shí yǒu nán běi zhě, ér rén wèi jiāng hé dōng liú. shè tí zhèn xīng rì yuè dōng xíng, ér rén wèi xīng chén rì yuè xī yí zhě, yǐ dà shì wèi běn. hú rén yǒu zhī lì zhě, ér rén wèi zhī zhì yuè rén yǒu zhòng chí zhě, ér rén wèi zhī chāo yǐ duō zhě míng zhī. ruò fú yáo méi bā cǎi, jiǔ qiào tōng dòng, ér gōng zhèng wú sī, yī yán ér wàn mín qí: shùn èr tóng zǐ, shì wèi zhòng míng, zuò shì chéng fǎ, chū yán chéng zhāng yǔ ěr cān lòu, shì wèi dà tōng, xīng lì chú hài, shū hé jué jiāng wén wáng sì rǔ, shì wèi dà rén, tiān xià suǒ guī, bǎi xìng suǒ qīn gāo yáo mǎ huì, shì wèi zhì xìn, jué yù míng bái, chá yú rén qíng yǔ shēng yú shí qì shēng yú luǎn, shǐ huáng chǎn ér néng shū yì zuǒ bì xiū ér shàn shè. ruò cǐ jiǔ xián zhě, qiān suì ér yī chū, yóu jì zhǒng ér shēng. jīn wú wǔ shèng zhī tiān fèng, sì jùn zhī cái nán, yù qì xué ér xún xìng, shì wèi yóu shì chuán ér yù niǎn shuǐ yě. fū chún gōu yú cháng zhī shǐ xià xíng, jī zé bù néng duàn, cì zé bù néng rù, jí jiā zhī dǐ lì, mó qí fēng, zé shuǐ duàn lóng zhōu, lù tuán xī jiǎ. míng jìng zhī shǐ xià xíng, méng rán wèi jiàn xíng róng, jí qí fěn yǐ xuán xī, mó yǐ bái zhān, bìn méi wēi háo kě dé ér chá. fū xué, yì rén zhī dǐ xī yě. ér wèi xué wú yì zhě, suǒ yǐ lùn zhī guò.
今有良马,不待策錣而行,驾马虽两錣之不能进,为此不用策錣而御,则愚矣。夫怯夫操利剑,击则不能断,刺则不能入,及至勇武,攘倦一捣,则折胁伤干,为此弃干将、莫邪而以手战,则悖矣。所谓言者,齐于众而同于俗,今不称九天之顶,则言黄泉之底,是两末之端议,何可以公论乎!橘柚夫冬生,而人曰冬死,死者众;荠麦夏死,人日夏生,生者众。江、河之回曲,亦时有南北者,而人谓江、河东流。摄提镇星日月东行,而人谓星辰日月西移者,以大氏为本。胡人有知 利者,而人谓之駤;越人有重迟者,而人谓之訬;以多者名之。若夫尧眉八彩,九窍通洞,而公正无私,一言而万民齐:舜二瞳子,是谓重明,作事成法,出言成章;禹耳参漏,是谓大通,兴利除害,疏河决江;文王四乳,是谓大仁,天下所归,百姓所亲;皋陶马喙,是谓至信,决狱明白,察于人情;禹生于石;契生于卵,史皇产而能书;羿左臂修而善射。若此九贤者,千岁而一出,犹继踵而生。今无五圣之天奉,四俊之才难,欲弃学而循性,是谓犹释船而欲蹍水也。夫纯钩鱼肠之始下型,击则不能断,刺则不能入,及加之砥砺,摩其锋,则水断龙舟,陆 剸犀甲。明镜之始下型,朦然未见形容,及其粉以玄锡,摩以白旃,鬓眉微豪可得而察。夫学,亦人之砥锡也。而谓学无益者,所以论之过。
zhī zhě zhī suǒ duǎn, bù ruò yú zhě zhī suǒ xiū xián zhě zhī suǒ bù zú, bù ruò zhòng rén zhī yǒu yú. hé yǐ zhī qí rán? fū sòng huà wú yě, kè xíng lòu fǎ, luàn xiū qū chū, qí wèi wēi miào, yáo shùn zhī shèng bù néng jí. cài zhī yòu nǚ, wèi zhī zhì zhì, kǔn zuǎn zǔ, zá qí cǎi, yì mò zhì, yáng chì wén, yǔ tāng zhī zhì bù néng dǎi. fū tiān zhī suǒ fù, dì zhī suǒ zài, bāo yú liù hé zhī nèi, tuō yú yǔ zhòu zhī jiān, yīn yáng zhī suǒ shēng, xuè qì zhī jīng, hán yá dài jiǎo, qián zhǎo hòu jù, fèn yì jué sì, qí xíng náo dòng zhī chóng, xǐ ér hé, nù ér dòu, jiàn lì ér jiù, bì hài ér qù, qí qíng yī yě. suī suǒ hào wù, qí yú rén wú yǐ yì, rán qí zhǎo yá suī lì, jīn gǔ suī qiáng, bù miǎn zhì yú rén zhě, zhī bù néng xiāng tōng, cái lì bù néng xiāng yī yě. gè yǒu qí zì rán zhī shì, wú bǐng shòu yú wài, gù lì jié gōng jǔ. fū yàn shùn fēng yǐ ài qì lì, xián lú ér xiáng yǐ bèi zēng yì. yǐ zhī wèi dié huān háo wèi qū xué hǔ bào yǒu mào cǎo yě zhì yǒu jiāo shāo chá zhì kū xū, lián bǐ yǐ xiàng gōng shì, yīn yǐ fáng yǔ, jǐng yǐ bì rì. cǐ yì niǎo shòu zhī suǒ yǐ zhī qiú hé yú qí suǒ lì. jīn shǐ rén shēng yú pì lòu zhī guó, cháng yú qióng yán lòu shì zhī xià, zhǎng wú xiōng dì, shǎo wú fù mǔ, mù wèi cháng jiàn lǐ jié, ěr wèi cháng wén xiān gǔ, dú shǒu zhuān shì ér bù chū mén, shǐ qí xìng suī bù yú, rán qí zhī zhě bì guǎ yǐ. xī zhě cāng jié zuò shū, róng chéng zào lì, hú cáo wèi yī, hòu jì gēng jià, yí dí zuò jiǔ, xī zhòng wèi chē. cǐ liù rén zhě, jiē yǒu shén míng zhī dào, shèng zhì zhī jī, gù rén zuò yī shì ér yí hòu shì, fēi néng yī rén ér dú jiān yǒu zhī. gè xī qí zhī, guì qí suǒ yù dá, suì wèi tiān xià bèi. jīn shǐ liù zǐ zhě yì shì, ér míng fú néng jiàn zhě hé? wàn wù zhì zhòng, ér zhī bù zú yǐ yǎn zhī. zhōu shì yǐ hòu, wú liù zǐ zhī xián, ér jiē xiū qí yè, dāng shì zhī rén, wú yī rén zhī cái, ér zhī qí liù xián zhī dào zhě hé? jiào shùn shī xù, ér zhī néng liú tōng. yóu cǐ guān zhī, xué bù kě yǐ, míng yǐ.
知者之所短,不若愚者之所修;贤者之所不足,不若众人之有余。何以知其然?夫宋画吴冶,刻刑镂法,乱修曲出,其为微妙, 尧、舜之圣不能及。蔡之幼女,卫之稚质,梱纂组,杂奇彩,抑墨质,扬赤文,禹、汤之智不能逮。夫天之所覆,地之所载,包于六合之内,托于宇宙之间,阴阳之所生,血气之精,含牙戴角,前爪后距,奋翼攫肆,蚑行蛲动之虫,喜而合,怒而斗,见利而就,避害而去,其情一也。虽所好恶,其与人无以异,然其爪牙虽利,筋骨虽强,不免制于人者,知不能相通,才力不能相一也。各有其自然之势,无禀受于外,故力竭功沮。夫雁顺风以爱气力,衔芦而翔以备矰弋。蚁知为垤;獾貉为曲穴;虎豹有茂草;野彘有艽莦槎栉堀虚,连比以像宫室,阴以防雨,景以蔽日。此亦鸟兽之所以知求合于其所利。今使人生于辟陋之国,长于穷檐漏室之下,长无兄弟,少无父母,目未尝见礼节,耳未尝闻先古,独守专室而不出门,使其性虽不愚,然其知者必寡矣。昔者苍颉作书,容成造历,胡曹为衣,后稷耕稼,仪狄作酒,奚仲为车。此六人者,皆 有神明之道,圣智之迹,故人作一事而遗后世,非能一人而独兼有之。各悉其知,贵其所欲达,遂为天下备。今使六子者易事,而明弗能见者何?万物至众,而知不足以奄之。周室以后,无六子之贤,而皆修其业,当世之人,无一人之才,而知其六贤之道者何?教顺施续,而知能流通。由此观之,学不可已,明矣。
jīn fū máng zhě, mù bù néng bié zhòu yè, fēn bái hēi, rán ér bó qín fǔ xián, cān dàn fù huī, jué yuán biāo fú, shǒu ruò miè méng, bù shī yī xián. shǐ wèi cháng gǔ sè zhě, suī yǒu lí zhū zhī míng, jué duō zhī jié, yóu bù néng qū shēn qí zhǐ. hé zé? fú xí jī guàn zhī suǒ zhì. gù gōng dài qíng ér hòu néng diào, jiàn dài dǐ ér hòu néng kē. yù jiān wú dí, lòu yǐ wéi shòu, shǒu wěi chéng xíng, jiān zhū zhī gōng mù zhí zhōng shéng, róu yǐ wéi lún, qí qū guī, yǐn kuò zhī lì. táng bì jiān rěn zhī lèi, yóu kě kè lòu, róu yǐ chéng qì yòng, yòu kuàng xīn yì hū! qiě fú jīng shén huá nào xiān wēi, shū hū biàn huà, yǔ wù tuī yí, yún zhēng fēng xíng, zài suǒ shè shī. jūn zǐ yǒu néng jīng yáo mó jiān, dǐ lì qí cái, zì shì shén míng, lǎn wù zhī bó, tōng wù zhī yōng, guān shǐ zú zhī duān, jiàn wú wài zhī jìng, yǐ xiāo yáo fǎng yáng yú chén āi zhī wài, chāo rán dú lì, zhuō rán lí shì, cǐ shèng rén zhī suǒ yǐ yóu xīn. ruò cǐ ér bù néng, xián jū jìng sī, gǔ qín dú shū, zhuī guān shàng gǔ, jí xián dài fū, xué wèn jiǎng biàn, rì yǐ zì yú, sū yuán shì shì, fēn bái hēi lì hài, chóu cè dé shī, yǐ guān huò fú shè yí lì dù, kě yǐ wéi fǎ zé, qióng dào běn mò, jiū shì zhī qíng, lì shì fèi fēi, míng shì hòu rén, sǐ yǒu yí yè, shēng yǒu róng míng. rú cǐ zhě, rén cái zhī suǒ néng dǎi. rán ér mò néng zhì yān zhě, tōu màn xiè qíng, duō bù xiá rì zhī gù. fū jí dì zhī mín duō yǒu xīn zhě, láo yě wò dì zhī mín duō bù cái zhě, ráo yě. yóu cǐ guān zhī, zhī rén wú wù, bù ruò yú ér hào xué. zì rén jūn gōng qīng zhì yú shù rén, bù zì qiáng ér gōng chéng zhě, tiān xià wèi zhī yǒu yě. shī yún:" rì jiù yuè jiāng, xué yǒu jī xī yú guāng míng." cǐ zhī wèi yě.
今夫盲者,目不能别昼夜,分白黑,然而搏琴抚弦,参弹复徽,攫援摽拂,手若蔑蒙,不失一弦。使未尝鼓瑟者,虽有离朱之明,攫掇之捷,犹不能屈伸其指。何则?服习积贯之所致。故弓待檠而后能调,剑待砥而后能科。玉坚无敌,镂以为兽,首尾成形,礛诸之功;木直中绳,揉以为轮,其曲规,檃括之力。唐碧坚忍之类,犹可刻镂,揉以成器用,又况心意乎!且夫精神滑淖纤微,倏忽变化,与物推移,云蒸风行,在所设施。君子有能精摇摩监,砥砺其才,自试神明,览物之博,通物之壅,观始卒之端,见无外之境,以逍遥仿佯于尘埃之外,超然独立,卓然离世,此圣人之所以游心。若此而不能,闲居静思,鼓琴读书,追观上古,及贤大夫,学问讲辩,日以自娱,苏援世事,分白黑利害,筹策得失,以观祸福;设仪立度,可以为法则,穷道本末,究事之情,立是废非,明示后人,死有遗业,生有荣名。如此者,人才之所能逮。然而莫能至焉者,偷慢懈情,多不暇日之故。夫瘠地之民多有心者,劳也;沃地之民多不才者,饶也。由此观之,知人无务,不若愚而好学。自人君公卿至于庶人,不自强而功成者,天下未之有也。《诗》云:“日就月将,学有缉熙于光明。”此之谓也。
míng kě wù lì, gōng kě qiáng chéng, gù jūn zǐ jī zhì wěi zhèng, yǐ qù míng shī lì jié kàng gāo, yǐ jué shì sú. hé yǐ míng zhī? xī zhě nán róng chóu chǐ shèng dào zhī dú wáng gàn jǐ, shēn cuì shuāng lù, chì juē jué, bá shè shān chuān, mào méng jīng jí, bǎi shě zhòng pián, bù gǎn xiū xī, nán jiàn lǎo dān, shòu jiào yī yán, jīng shén xiǎo líng, dùn wén tiáo dá, xīn rán qī rì bù shí, rú xiǎng tài láo. shì yǐ míng zhào sì hǎi, míng shī hòu shì, dá lüè tiān dì, chá fēn qiū háo, chēng yù yè yǔ, zhì jīn bù xiū. cǐ suǒ wèi míng kě qiáng lì zhě. wú yǔ chǔ zhàn, mò xiāo dà xīn fǔ qí yù zhī shǒu yuē:" jīn rì jù qiáng dí, fàn bái rèn, méng shǐ shí, zhàn ér shēn sǐ, zú shèng mín zhì, quán wǒ shè jì, kě yǐ shù jī hū!" suì rù bù fǎn, jué fù duàn tóu, bù xuán zhǒng yùn guǐ ér sǐ. shēn bāo jí jié jīn lì yǐ fù yán dí, fú shī liú xiě, bù guò yī zú zhī cái, bù rú yuē shēn bēi cí, qiú jiù yú zhū hóu. yú shì nǎi yíng liáng xiǎn zǒu, bá shè gǔ xíng, shàng qiào shān, fù shēn xī, yóu chuān shuǐ, fàn jīn guān, liè méng lóng, jué shā shí, zhí dá xī céng jiǎn zhòng zhī, qī rì qī yè, zhì yú qín tíng. hè zhì ér bù shí, zhòu yín xiāo kū, miàn ruò sǐ huī, yán sè méi hēi, tì yè jiāo jí, yǐ jiàn qín wáng yuē:" wú wèi fēng xī xiū shé, cán shí shàng guó, nüè shǐ yú chǔ. guǎ jūn shī shè jì, yuè zài cǎo máo. bǎi xìng lí sàn, fū fù nán nǚ bù huáng qǐ chǔ. shǐ xià chén gào jí." qín wáng nǎi fā chē qiān shèng, bù zú qī wàn, shǔ zhī zǐ hǔ, yú sāi ér dōng, jī wú zhuó shuǐ zhī shàng, guǒ dà pò zhè, yǐ cún chǔ guó, liè cáng miào táng, zhe yú xiàn fǎ. cǐ gōng zhī kě qiáng chéng zhě yě.
名可务立,功可强成,故君子积志委正,以趣明师;励节亢高,以绝世俗。何以明之?昔者南荣畴耻圣道之独亡干己,身淬霜露,敕蹻趹,跋涉山川,冒蒙荆棘,百舍重跰,不敢休息,南见老聃,受教一言,精神晓泠,钝闻条达,欣然七日不食,如飨太牢。是以明 照四海,名施后世,达略天地,察分秋毫,称誉叶语,至今不休。此所谓名可强立者。吴与楚战,莫嚣大心抚其御之手曰:“今日距强敌,犯白刃,蒙矢石,战而身死,卒胜民治,全我社稷,可以庶几乎!”遂入不返,决腹断头,不旋踵运轨而死。申包脊竭筋力以赴严敌,伏尸流血,不过一卒之才,不如约身卑辞,求救于诸侯。于是乃赢粮跣走,跋涉谷行,上峭山,赴深溪,游川水,犯津关,躐蒙笼,蹶沙石,蹠达膝曾茧重胝,七日七夜,至于秦庭。鹤跱而不食,昼吟宵哭,面若死灰,颜色霉黑,涕液交集,以见秦王曰:“吴为封豨修蛇,蚕食上国,虐始于楚。寡君失社稷,越在草茅。百姓离散,夫妇男女不遑启处。使下臣告急。”秦王乃发车千乘,步卒七万,属之子虎,逾塞而东,击吴浊水之上,果大破这,以存楚国,烈藏庙堂,著于宪法。此功之可强成者也。
fū qī chǐ zhī xíng, xīn zhī yōu chóu láo kǔ fū zhī jí tòng hán shǔ, rén qíng yī yě. shèng rén zhī shí zhī nán de, wù kě qù yě, xī shēn láo xíng, jiāo xīn bù gān, bù bì fán nán, bù wéi wēi dài. gài wén zi fā zhī zhàn, jìn rú jī shǐ, hé rú léi diàn, jiě rú fēng yǔ, yuán zhī zhōng guī, fāng zhī zhōng jǔ, pò dí xiàn chén, mò néng yōng yù, zé zhàn bì kè, gōng chéng bì xià. bǐ fēi qīng shēn ér lè sǐ, wù zài yú qián, yí lì yú hòu, gù míng lì ér bù duò. cǐ zì qiáng ér chéng gōng zhě yě. shì gù tián zhě bù qiáng, qūn cāng bù yíng guān yù bù lì, xīn yì bù jīng jiàng xiàng bù qiáng, gōng liè bù chéng hóu wáng xiè qíng, hòu shì wú míng. shī yún:" wǒ mǎ wéi qí, liù pèi rú sī. zǎi chí zǎi qū, zhōu ài zī mó." yǐ yán rén zhī yǒu suǒ wù yě.
夫七尺之形,心知忧愁劳苦、肤知疾痛寒暑,人情一也。圣人知时之难得,务可趣也,昔身劳形,焦心怖肝,不避烦难,不违危殆。盖闻子发之战,进如激矢,合如雷电,解如风雨,圆之中规,方之中矩,破敌陷陈,莫能壅御,泽战必克,攻城必下。彼非轻身而乐死,务在于前,遗利于后,故名立而不堕。此自强而成功者也。是故田者不强,囷仓不盈;官御不厉,心意不精;将相不强,功烈不成;侯王懈情,后世无名。《诗》云:“我马唯骐,六辔如丝。载驰载驱,周爱谘谟。”以言人之有所务也。
tōng yú wù zhě, bù kě jīng yǐ guài yù yú dào zhě, bù kě dòng yǐ qí chá yú cí zhě, bù kě yào yǐ míng shěn yú xíng zhě, bù kě dùn yǐ zhuàng. shì sú zhī rén, duō zūn gǔ ér jiàn jīn, gù wèi dào zhě bì tuō zhī yú shén nóng huáng dì ér hòu néng rù shuō. luàn shì àn zhǔ, gāo yuǎn qí suǒ cóng lái, yīn ér guì zhī. wéi xué zhě, bì yú lùn ér zūn qí suǒ wén, xiāng yǔ wēi zuò ér chēng zhī, zhèng lǐng ér sòng zhī. cǐ jiàn shì fēi zhī fēn bù míng. fū wú guī jǔ, suī xī zhòng bù néng yǐ dìng fāng yuán wú zhǔn shéng, suī lǔ bān bù néng yǐ dìng qū zhí. shì gù zhōng zǐ qī sǐ, ér bó yá jué xián pò qín, zhī shì mò shǎng yě huì shī sǐ, ér zhuāng zi qǐn shuō yán, jiàn shì mò kě wèi yǔ zhě yě. fū xiàng tuō qī suì wèi kǒng zǐ shī, kǒng zǐ yǒu yǐ tīng qí yán yě. yǐ nián zhī shǎo, wèi lǘ zhàng rén shuō, jiù qiāo bù gěi, hé dào zhī néng míng yě! xī zhě, xiè zi jiàn yú qín huì wáng, huì wáng shuō zhī. yǐ wèn táng gū liáng. táng gū liáng yuē:" xiè zi, shān dōng biàn shì, gù quán shuō yǐ qǔ shǎo zhǔ." huì wáng yīn cáng nù ér dài zhī, hòu rì fù jiàn, nì ér fú tīng yě. fēi qí shuō yì yě, suǒ yǐ tīng zhě yì. fū yǐ zhēng wèi yǔ, fēi xián zhī zuì yǐ gān wèi kǔ, fēi wèi zhī guò. chǔ rén yǒu pēng hóu ér zhào qí lín rén, yǐ wéi gǒu gēng yě ér gān zhī. hòu wén qí hóu yě, jù dì ér tǔ zhī, jǐn xiě qí shí. cǐ wèi shǐ zhī wèi zhě yě. hán dān shī yǒu chū xīn qǔ zhě, tuō zhī lǐ qí, zhū rén jiē zhēng xué zhī. hòu zhī qí fēi yě, ér jiē qì qí qū. cǐ wèi shǐ zhī yīn zhě yě. bǐ rén yǒu de yù pú zhě, xǐ qí zhuàng, yǐ wéi bǎo ér cáng zhī. yǐ shì rén, rén yǐ wéi shí yě, yīn ér qì zhī. cǐ wèi shǐ zhī yù zhě yě. gù yǒu fú yú zhōng, zé guì shì ér tóng jīn gǔ wú yǐ tīng qí shuō, zé suǒ cóng lái zhě yuǎn ér guì zhī ěr. cǐ hé shì zhī suǒ yǐ qì xuè yú jīng shān zhī xià.
通于物者,不可惊以怪;喻于道者,不可动以奇;察于辞者,不可耀以名;审于形者,不可遁以状。世俗之人,多尊古而贱今,故为道者必托之于神农、黄帝而后能入说。乱世暗主,高远其所从来,因而贵之。为学者,蔽于论而尊其所闻,相与危坐而称之,正领而诵之。此见是非之分不明。夫无规矩,虽奚仲不能以定方圆;无准绳,虽鲁般不能以定曲直。是故钟子期死,而伯牙绝弦破琴,知世莫赏也;惠施死,而庄子寝说言,见世莫可为语者也。夫项托七岁为孔子师,孔子有以听其言也。以年之少,为闾丈人说,救敲不给,何道之能明也!昔者,谢子见于秦惠王,惠王说之。以问唐姑梁。唐姑梁曰:“谢子,山东辩士,固权说以取少主。”惠王因藏怒而待之,后日复见,逆而弗听也。非其说异也,所以听者易。夫以徵为羽,非弦之罪;以甘为苦,非味之过。楚人有烹猴而召其邻人,以为狗羹也而甘之。后闻其猴也,据地而吐之,尽写其食。此未始知味者也。邯郸师有出新曲者,托之李奇,诸人皆争学之。后知其非也,而皆弃其曲。此未始知音者也。鄙人有得玉璞者,喜其状,以为宝而藏之。以示人,人以为石也,因而弃之。此未始知玉者也。故有符于中,则贵是而同今古;无以听其说,则所从来者远而贵之耳。此和氏之所以泣血于荆山之下。
jīn jiàn huò jué cè léi wén, niè quē juǎn rén, ér chēng yǐ qǐng xiāng zhī jiàn, zé guì rén zhēng dài zhī. qín huò bō lá wǎng ráo, kuò jiě lòu yuè, ér chēng yǐ chǔ zhuāng zhī qín, cè shì zhēng gǔ zhī. miáo shān zhī chán, yáng tóu zhī xiāo, suī shuǐ duàn lóng zhōu, lù tuán sì jiǎ, mò zhī fú dài shān tóng zhī qín, jiàn zǐ zhī fù, suī míng lián xiū yíng, táng yá mò zhī gǔ yě. tōng rén zé bù rán. fú jiàn zhě qī yú tián lì, ér bù qī yú mò yáng mò yé chéng mǎ zhě qī yú qiān lǐ, ér bù qī yú huá liú lǜ ěr gǔ qín zhě qī yú míng lián xiū yíng, ér bù qī yú làn xié hào zhōng sòng shī shū zhě qī yú tōng dào lüè wù, ér bù qī yú hóng fàn shāng sòng. shèng rén jiàn shì fēi, ruò bái hēi zhī yú mù biàn, qīng zhuó zhī yú ěr tīng. zhòng rén zé bù rán, zhōng wú zhǔ yǐ shòu zhī. pì ruò yí fù zǐ zhī shàng lǒng, yǐ lǐ kū qì zhī, ér wú suǒ guī xīn. gù fū luán zi zhī xiāng sì zhě, wéi qí mǔ néng zhī zhī yù shí zhī xiāng lèi zhě, wéi liáng gōng néng shí zhī shū chuán zhī wēi zhě, wéi shèng rén néng lùn zhī. jīn qǔ xīn shèng rén shū, míng zhī kǒng mò, zé dì zǐ jù zhǐ ér shòu zhě bì zhòng yǐ. gù měi rén zhě, fēi bì xī shī zhī zhǒng tōng shì zhě, bù bì kǒng mò zhī lèi. xiǎo rán yì yǒu suǒ tōng yú wù, gù zuò shū yǐ yù yì, yǐ wéi zhī zhě yě. chéng dé qīng míng zhī shì, zhí xuán jiàn yú xīn, zhào wù míng bái, bù wéi gǔ jīn yì yì, lǔ shū míng zhǐ yǐ shì zhī, suī hé guān yì bù hèn yǐ.
今剑或绝侧羸文,啮缺卷銋,而称以顷襄之剑,则贵人争带之。琴或拨剌枉桡,阔解漏越,而称以楚庄之琴,侧室争鼓之。苗山之鋋,羊头之销,虽水断龙舟,陆剸兕甲,莫之服带;山桐之琴,涧梓之腹,虽鸣廉修营,唐牙莫之鼓也。通人则不然。服剑者期于恬利,而不期于墨阳、莫邪;乘马者期于千里,而不期于骅骝、绿耳;鼓琴者期于鸣廉修营,而不期于滥胁、号钟;诵《诗》《书》者期于通道略物,而不期于《洪范》《商颂》。圣人见是非,若白黑之于目辨,清浊之于耳听。众人则不然,中无主以受之。譬若遗腹子之上陇,以礼哭泣之,而无所归心。故夫孪子之相似者,唯其母能知之;玉石之相类者,唯良工能识之;书传之微者,惟圣人能论之。今取新圣人书,名之孔墨,则弟子句指而受者必众矣。故美人者,非必西施之种;通士者,不必孔墨之类。晓然意有所通于物,故作书以喻意,以为知者也。诚得清明之士,执玄鉴于心,照物明白,不为古今易意,掳书明指以示之,虽阖棺亦不恨矣。
xī jìn píng gōng lìng guān wèi zhōng, zhōng chéng ér shì shī kuàng, shī kuàng yuē:" zhōng yīn bù tiáo." píng gōng yuē:" guǎ rén yǐ shì gōng, gōng jiē yǐ wéi diào. ér yǐ wéi bù tiáo, hé yě?" shī kuàng yuē:" shǐ hòu shì wú zhī yīn zhě zé yǐ, ruò yǒu zhī yīn zhě, bì zhī zhōng zhī bù tiáo." gù shī kuàng zhī yù shàn diào zhōng yě, yǐ wéi hòu zhī yǒu zhī yīn zhě yě. sān dài yǔ wǒ tóng háng, wǔ bó yǔ wǒ qí zhì, bǐ dú yǒu shèng zhì zhī shí, wǒ céng wú yǒu lǘ lǐ zhī wén qióng xiàng zhī zhī zhě hé? bǐ bìng shēn ér lì jié, wǒ dàn mán ér yōu hū.
昔晋平公令官为钟,钟成而示师旷,师旷曰:“钟音不调。”平公曰:“寡人以示工,工皆以为调。而以为不调,何也?”师旷曰:“使后世无知音者则已,若有知音者,必知钟之不调。”故师旷之欲善调钟也,以为后之有知音者也。三代与我同行,五伯与我齐智,彼独有圣智之实,我曾无有闾里之闻、穷巷之知者何?彼并身而立节,我诞谩而悠忽。
jīn fū máo qiáng xī shī, tiān xià zhī měi rén, ruò shǐ zhī xián fǔ shǔ, méng wèi pí, yī bào qiú, dài sǐ shé, zé bù yī wéi dài zhī rén, guò zhě mò bù zuǒ yòu pì nì ér yǎn bí. cháng shì shǐ zhī shī fāng zé, zhèng é méi, shè jī ěr, yī ā xī, yè qí wán, fěn bái dài hēi, pèi yù huán, yú bù, zá zhī ruò, lóng méng mù shì, yě yóu xiào, mù liú tiào, kǒu céng náo, qí yá chū, yàn miàn miàn fǔ yáo, zé suī wáng gōng dà rén, yǒu yán zhì xié háng zhī xíng zhě, wú bù dàn tú yǎng xīn ér yuè qí sè yǐ. jīn yǐ zhōng rén zhī cái, méng yú huò zhī zhì, bèi wū rǔ zhī xíng, wú běn yè suǒ xiū, fāng shù suǒ wù, yān dé wú yǒu pì miàn yǎn bí zhī róng zāi!
今夫毛嫱西施,天下之美人,若使之衔腐鼠,蒙蝟皮,衣豹裘,带死蛇,则布衣韦带之人,过者莫不左右睥睨而掩鼻。尝试使之施芳泽,正蛾眉,设笄珥,衣阿锡,曳齐纨,粉白黛黑,佩玉环,揄步,杂芝若,笼蒙目视,冶由笑,目流眺,口曾挠,奇牙出,[厌+面][面+甫]摇,则虽王公大人,有严志颉颃之行者,无不惮悇痒心而悦其色矣。今以中人之才,蒙愚惑之智,被污辱之行,无本业所修,方术所务,焉得无有睥面掩鼻之容哉!
jīn gǔ wǔ zhě, rào shēn ruò huán, céng náo mó dì, fú xuán yī nà, dòng róng zhuǎn qū, biàn mèi nǐ shén, shēn ruò qiū yào bèi fēng, fā ruò jié jīng, pìn chí ruò wù mù xī zhě, jǔ wú jiǎ, jù jù wǎng, yuán zì zòng, hǎo mào yè, lóng yāo jiǎo, yàn zhī jū, yuán fēng tiáo, wǔ fú shū, lóng cóng niǎo jí, bó yuán jué sì, miè méng yǒng yuè qiě fú guān zhě mò bù wéi zhī sǔn xīn suān zú, bǐ nǎi shǐ xú xíng wēi xiào, bèi yī xiū jué. fū gǔ wǔ zhě fēi róu zòng, ér mù xī zhě fēi chǎo jìn, yān jìn zì jiàn mí shǐ rán yě. shì gù shēng mù zhī zhǎng, mò jiàn qí yì, yǒu shí ér xiū, dǐ lì shí mí jiān, mò jiàn qí sǔn, yǒu shí ér báo. lí huò zhī shēng, rú rú rán rì jiā shù cùn, bù kě yǐ wéi lú dòng pián nán yù zhāng zhī shēng yě, qī nián ér hòu zhī, gù kě yǐ wéi guān zhōu. fū shì yǒu yì chéng zhě míng xiǎo, nán chéng zhě gōng dà. jūn zǐ xiū měi, suī wèi yǒu lì, fú jiāng zài hòu zhì. gù shī yún:" rì jiù yuè jiāng xué yǒu jī xī yú guāng míng." cǐ zhī wèi yě.
今鼓舞者,绕身若环,曾挠摩地,扶旋猗那,动容转曲,便媚拟神,身若秋药被风,发若结旌,聘驰若鹜;木熙者,举梧槚,据句枉,猿自纵,好茂叶,龙夭矫,燕枝拘,援丰条,舞扶疏,龙从鸟集,搏援攫肆,蔑蒙踊跃;且夫观者莫不为之损心酸足,彼乃始徐行微笑,被衣修攫。夫鼓舞者非柔纵,而木熙者非吵劲,淹浸渍渐靡使然也。是故生木之长,莫见其益,有时而修,砥砺[石+靡]坚,莫见其损,有时而薄。藜藿之生,蝡蝡然日加数寸,不可以为栌栋;楩柟豫章之生也,七年而后知,故可以为棺舟。夫事有易成者名小,难成者功大。君子修美,虽未有利,福将在后至。故《诗》云:“日就月将学有缉熙于光明。”此之谓也。