1 lián xī xiān shēng yuē: zhòng yóu xǐ wén guò, lìng míng wú qióng yān. jīn rén yǒu guò, bù xǐ rén guī, rú hù jí ér jì yī, níng miè qí shēn ér wú wù yě. yī! zhōu dūn yí tōng shū guò
1、濂溪先生曰：仲由喜聞過，令名無窮焉。今人有過，不喜人規，如護疾而忌醫，寧滅其身而無悟也。噫！——周敦頤《通書·過》

2 yī chuān xiān shēng yuē: dé shàn rì jī, zé fú lù rì zhēn. dé yú yú lù, zé suī shèng ér fēi mǎn. zì gǔ lóng shèng, wèi yǒu bù shī dào ér sàng bài zhě yě. chéng shì yì chuán tài chuán
2、伊川先生曰：德善日積，則福祿日臻。德逾於祿，則雖盛而非滿。自古隆盛，未有不失道而喪敗者也。——《程氏易傳·泰傳》

3 rén zhī yù lè, xīn yuè zhī, gù chí chí, suì zhì yú dān liàn bù néng yǐ yě. yù zhī liù èr, yǐ zhōng zhèng zì shǒu, qí jiè rú shí, qí qù zhī sù, bù qí zhōng rì. rú èr kě wèi jiàn jǐ ér zuò zhě yě. gài zhōng zhèng gù qí shǒu jiān, ér néng biàn zhī zǎo, qù zhī sù yě. chéng shì yì chuán yù chuán
3、人之豫樂，心悅之，故遲遲，遂至於耽戀不能已也。《豫》之六二，以中正自守，其介如石，其去之速，不俟終日。如二可謂見幾而作者也。蓋中正故其守堅，而能辨之早，去之速也。——《程氏易傳·豫傳》

4 shèng rén wèi jiè, bì yú fāng shèng zhī shí. fāng qí shèng ér bù zhī jiè, gù niǔ ān fù zé jiāo chǐ shēng, lè shū sì zé gāng jì huài, wàng huò luàn zé xìn zī méng, shì yǐ jìn yín bù zhī luàn zhī shēng yě. chéng shì yì chuán lín chuán
4、聖人為戒，必於方盛之時。方其盛而不知戒，故狃安富則驕侈生，樂舒肆則綱紀壞，忘禍亂則釁孳萌，是以浸婬不知亂之生也。——《程氏易傳·臨傳》

5 fù zhī liù sān, yǐ yīn zào chù dòng zhī jí, fù zhī pín shù ér bù néng gù zhě yě. fù guì ān gù, pín fù pín shī, bù ān yú fù yě. fù shàn ér lǚ shī, wēi zhī dào yě. shèng rén kāi qiān shàn zhī dào, yǔ qí fù ér wēi qí lǚ shī, gù yún lì wú jiù, bù kě yǐ pín shī ér jiè qí fù yě, pín shī zé wèi wēi, lǚ fù hé jiù? guò zài shī ér bù zài fù yě. chéng shì yì chuán fù chuán
5、《復》之六三，以陰躁處動之極，復之頻數而不能固者也。復貴安固，頻復頻失，不安於復也。復善而屢失，危之道也。聖人開遷善之道，與其復而危其屢失，故云「厲無咎，」不可以頻失而戒其復也，頻失則為危，屢復何咎？過在失而不在復也。——《程氏易傳·復傳》

6 kuí jí zé yàn lì ér nán hé, gāng jí zé zào bào ér bù xiáng, míng jí zé guò chá ér duō yí. kuí zhī shàng jiǔ, yǒu liù sān zhī zhèng yīng, shí bù gū. ér qí cái xìng rú cǐ, zì kuí gū yě. rú rén suī yǒu qīn dǎng, ér duō zì yí cāi, wàng shēng guāi lí, suī chù gǔ ròu qīn dǎng zhī jiān, ér cháng gū dú yě. chéng shì yì chuán kuí chuán
6、睽極則喭戾而難合，剛極則躁暴而不詳，明極則過察而多疑。暌之上九，有六三之正應，實不孤。而其才性如此，自睽孤也。如人雖有親黨，而多自疑猜，妄生乖離，雖處骨肉親黨之間，而常孤獨也。——《程氏易傳·暌傳》

7 jiě zhī liù sān yuē: fù qiě chéng, zhì kòu zhì, zhēn lìn. chuán yuē: xiǎo rén ér qiè shèng wèi, suī miǎn wèi zhèng shì, ér qì zhì bēi xià, běn fēi zài shàng zhī wù, zhōng kě lìn yě. ruò néng dà zhèng, zé rú hé? yuē: dà yà fēi yīn róu suǒ néng yě. ruò néng zhī, zé shì huà wèi jūn zǐ yǐ. chéng shì yì chuán jiě chuán
7、《解》之六三曰：「負且乘，致寇至，貞吝。」傳曰：小人而竊盛位，雖勉為正事，而氣質卑下，本非在上之物，終可吝也。若能大正，則如何？曰：大亞非陰柔所能也。若能之，則是化為君子矣。——《程氏易傳·解傳》

8 yì zhī shàng jiǔ yuē: mò yì zhī, huò jī zhī. chuán yuē: lǐ zhě tiān xià zhī zhì gōng, lì zhě zhòng rén suǒ tóng yù. gǒu gōng qí xīn, bù shī qí zhèng lǐ, zé yǔ zhòng tóng lì, wú qīn yú rén, rén yì yù yǔ zhī, ruò qiè yú hǎo lì, bì yú zì sī, qiú zì yì yǐ sǔn yú rén, zé rén yì yǔ zhī lì zhēng, gù mò kěn yì zhī, ér yǒu jī duó zhī zhě yǐ. chéng shì yì chuán yì chuán
8、《益》之上九曰：「莫益之，或擊之。」傳曰：理者天下之至公，利者眾人所同欲。苟公其心，不失其正理，則與眾同利，無侵於人，人亦欲與之，若切於好利，蔽於自私，求自益以損於人，則人亦與之力爭，故莫肯益之，而有擊奪之者矣。——《程氏易傳·益傳》

9 gěn zhī jiǔ sān yuē: gěn qí xiàn, liè qí yín, lì xūn xīn. chuán yuē: fū zhǐ dào guì hū dé yí, xíng zhǐ bù néng yǐ shí, ér dìng yú yī, zé chù shì guāi lì, yǔ wù kuí jué, qí wēi shén yǐ. rén zhī gù zhǐ yī yú, ér jǔ shì mò yǔ yí zhě, zé jiān jiǎn fèn wèi, fén náo qí zhōng, qǐ yǒu ān yù zhī lǐ? lì xūn xīn, wèi bù ān zhī shì, xūn shuò qí zhōng yě. chéng shì yì chuán gěn chuán
9、《艮》之九三曰：「艮其限，列其夤，厲薰心。」傳曰：夫止道貴乎得宜，行止不能以時，而定於一，則處世乖戾，與物睽絕，其危甚矣。人之固止一隅，而舉世莫與宜者，則艱蹇忿畏，焚撓其中，豈有安裕之理？厲薰心」，謂不安之勢，熏爍其中也。——《程氏易傳·艮傳》

10 suī shùn zhī shèng, qiě wèi qiǎo yán lìng sè, shuō zhī huò rén, yì rù ér kě jù yě rú cǐ. chéng shì yì chuán duì chuán
10、雖舜之聖，且畏巧言令色，說之惑人，易入而可懼也如此。——《程氏易傳·兌傳》

11 zhì shuǐ, tiān xià zhī dà rèn yě, fēi qí zhì gōng zhī xīn, néng shě jǐ cóng rén, jǐn tiān xià zhī yì, zé bù néng chéng qí gōng, qǐ fāng mìng pǐ zú zhě suǒ néng hū? gǔn suī jiǔ nián ér gōng fú chéng, rán qí suǒ zhì, gù fēi tā rén suǒ jí yě. wéi qí gōng yǒu xù, gù qí zì rèn yì qiáng, yàn lì pǐ yì shén, gōng yì gé ér rén xīn lí yǐ, shì qí è yì xiǎn, ér gōng zú bù kě chéng yě. chéng shì jīng shuō shū jiě
11、治水，天下之大任也，非其至公之心，能捨己從人，盡天下之議，則不能成其功，豈方命圮族者所能乎？鯀雖九年而功弗成，然其所治，固非他人所及也。惟其功有敘，故其自任益強，喭戾圮益甚，公議隔而人心離矣，是其惡益顯，而功卒不可成也。——《程氏經說·書解》

12 rén yú wài wù fèng shēn zhě, shì shì yāo hǎo, zhǐ yǒu zì jiā yī gè shēn yǔ xīn què bú yào hǎo. gǒu dé wài miàn wù hǎo shí, què bù zhī dào zì jiā shēn yǔ xīn yǐ xiān bù hǎo le yě. yī chéng yí shū juǎn yī
12、人於外物奉身者，事事要好，只有自家一個身與心卻不要好。苟得外面物好時，卻不知道自家身與心已先不好了也。——《一程遺書》卷一