mǎ huái sù chǔ wú liàng liú zi xuán xiōng zhī róu zi kuàng sù huì zhì xùn jiǒng
○馬懷素 褚無量 劉子玄 兄知柔 子貺 餗匯 秩 迅 迥
xú jiān yuán xíng chōng wú jīng wéi shù dì yōu dí xiāo zhí xiāo yǐng shì mǔ jiǒng yīn jiàn yóu fù
徐堅元行 沖 吳兢 韋述 弟逌 迪 蕭直 蕭穎士 母 煚殷踐猷附
mǎ huái sù, rùn zhōu dān tú rén yě. yù jū jiāng dū, shǎo shī shì lǐ shàn. jiā pín wú dēng zhú, zhòu cǎi xīn sū, yè rán dú shū, suì bó lǎn jīng shǐ, shàn shǔ wén. jǔ jìn shì, yòu yīng zhì jǔ, dēng wén xué yōu shàn kē, bài méi wèi, sì qiān zuǒ tái jiān chá yù shǐ.
馬懷素,潤州丹徒人也。寓居江都,少師事李善。家貧無燈燭,晝採薪蘇,夜 燃讀書,遂博覽經史,善屬文。舉進士,又應制舉,登文學優贍科,拜郿尉,四遷 左台監察御史。
zhǎng ān zhōng, yù shǐ dài fū wèi yuán zhōng wèi zhāng yì zhī suǒ gòu, pèi xǐ lǐng biǎo, tài zǐ pū cuī zhēn shèn dōng gōng lǜ dú gū yī zhī jiàn yú jiāo wài. yì zhī nù, shǐ rén wū gào zhēn shèn děng yǔ yuán zhōng tóng móu, zé tiān lìng huái sù àn jū, qiǎn zhōng shǐ cù pò, fěng lìng gòu chéng qí shì, huái sù zhí zhèng bù shòu mìng. zé tiān nù, zhào huái sù qīn jiā jié wèn, huái sù zòu yuē: yuán zhōng fàn zuì pèi liú, zhēn shèn děng yǐ qīn gù xiāng sòng, chéng wèi kě zé, ruò yǐ wèi móu fǎn, chén qǐ wū wǎng shén míng? xī péng yuè yǐ fǎn fú zhū, luán bù zòu shì yú qí shī xià, hàn cháo bù zuò, kuàng yuán zhōng zuì fēi péng yuè, bì xià qǐ jiā zhuī sòng zhī zuì. bì xià dāng shēng shā zhī bǐng, yù jiā zhī zuì, qǔ jué shèng zhōng kě yǐ. ruò fù chén tuī jū, chén gǎn bù shǒu bì xià zhī fǎ? zé tiān yì jiě, zhēn shèn děng yóu shì huò miǎn. shí xià guān shì láng lǐ jiǒng xiù shì zhāng yì zhī zhī shì, shòu nà huò huì, huái sù zòu hé zhī, jiǒng xiù suì bà zhī zhèng shì. huái sù lèi zhuǎn lǐ bù yuán wài láng, yǔ yuán gān yào lú huái shèn lǐ jié děng chōng shí dào chù zhì shǐ. huái sù chù shì píng shù, dāng shí chēng zhī. shǐ hái, qiān kǎo gōng yuán wài láng. shí guì qī zòng zì, qǐng tuō gōng xíng, huái sù wú suǒ ā shùn, diǎn jǔ píng yǔn, zhuó bài zhōng shū shè rén. kāi yuán chū, wèi hù bù shì láng, jiā yín qīng guāng lù dài fū, lèi fēng cháng shān xiàn gōng, sān qiān mì shū jiān, jiān zhāo wén guǎn xué shì.
長安中,御史大夫魏元忠為張易之所構,配徙嶺表,太子仆崔貞慎、東宮率獨 孤禕之餞於郊外。易之怒,使人誣告貞慎等與元忠同謀,則天令懷素按鞫,遣中使 促迫,諷令構成其事,懷素執正不受命。則天怒,召懷素親加詰問,懷素奏曰: 「元忠犯罪配流,貞慎等以親故相送,誠為可責,若以為謀反,臣豈誣罔神明?昔 彭越以反伏誅,欒布奏事於其屍下,漢朝不坐,況元忠罪非彭越,陛下豈加追送之 罪。陛下當生殺之柄,欲加之罪,取決聖衷可矣。若付臣推鞫,臣敢不守陛下之法?」 則天意解,貞慎等由是獲免。時夏官侍郎李迥秀恃張易之之勢,受納貨賄,懷素奏 劾之,迥秀遂罷知政事。懷素累轉禮部員外郎,與源乾曜、盧懷慎、李傑等充十道 黜陟使。懷素處事平恕,當時稱之。使還,遷考功員外郎。時貴戚縱恣,請託公行, 懷素無所阿順,典舉平允,擢拜中書舍人。開元初,為戶部侍郎,加銀青光祿大夫, 累封常山縣公,三遷秘書監,兼昭文館學士。
huái sù suī jū lì zhí, ér dǔ xué, shǒu bù shì juǎn, qiān gōng jǐn shèn, shēn wèi xuán zōng suǒ lǐ, lìng yǔ zuǒ sàn qí cháng shì chǔ wú liàng tóng wèi shì dú. měi cì gé mén, zé lìng chéng jiān yú yǐ jìn. shàng jū bié guǎn, yǐ lù yuǎn, zé mìng gōng zhōng chéng mǎ, huò qīn zì sòng yíng, yǐ shēn shī zī zhī lǐ. shì shí mì shū shěng diǎn jí sàn luò, tiáo shū wú xù, huái sù shàng shū yuē: nán qí yǐ qián fén jí, jiù biān wáng jiǎn qī zhì. yǐ hòu zhù shù, qí shù yíng duō, suí zhì suǒ shū, yì wèi xiáng xī. huò gǔ shū jìn chū, qián zhì què ér wèi biān huò jìn rén xiāng chuán, fú cí bǐ ér yóu jì. ruò wú biān lù, nán biàn zī miǎn. wàng kuò jiǎn jìn shū piān mù, bìng qián zhì suǒ yí zhě, xù wáng jiǎn qī zhì, cáng zhī mì fǔ. shàng yú shì zhào xué shè zhī shì guó zi bó shì yǐn zhī zhāng děng, fēn bù zhuàn lù, bìng kān zhèng jīng shǐ, cū chuàng shǒu wěi. huì huái sù bìng zú, nián liù shí, shàng tè wèi zhī jǔ āi, fèi cháo yī rì, zèng rùn zhōu cì shǐ, shì yuē wén.
懷素雖居吏職,而篤學,手不釋卷,謙恭謹慎,深為玄宗所禮,令與左散騎常 侍褚無量同為侍讀。每次閣門,則令乘肩輿以進。上居別館,以路遠,則命宮中乘 馬,或親自送迎,以申師資之禮。是時秘書省典籍散落,條疏無敘,懷素上疏曰: 「南齊已前墳籍,舊編王儉《七志》。已後著述,其數盈多,《隋志》所書,亦未 詳悉。或古書近出,前志闕而未編;或近人相傳,浮詞鄙而猶記。若無編錄,難辯 淄、澠。望括檢近書篇目,並前志所遺者,續王儉《七志》,藏之秘府。」上於是 召學涉之士國子博士尹知章等,分部撰錄,並刊正經史,粗創首尾。會懷素病卒, 年六十,上特為之舉哀,廢朝一日,贈潤州刺史,諡曰文。
chǔ wú liàng, zì hóng dù, háng zhōu yán guān rén yě. yòu gū pín, lì zhì hǎo xué. jiā jìn lín píng hú, shí hú zhōng yǒu lóng dòu, qīng lǐ hàn jiù guān zhī, wú liàng shí nián shí èr, dú shū yàn rán bù dòng. jí zhǎng, yóu jīng sān lǐ jí shǐ jì, jǔ míng jīng, lèi chú guó zi bó shì. jǐng lóng sān nián, qiān guó zi sī yè, jiān xiū wén guǎn xué shì. shì suì, zhōng zōng jiāng qīn sì nán jiāo, zhào lǐ guān xué shì xiū dìng yí zhù. guó zi jì jiǔ zhù qīn míng sī yè guō shān yùn jiē xī zhǐ, qǐng yǐ huáng hòu wèi yà xiàn, wú liàng dú yǔ tài cháng bó shì táng shào jiǎng qīn xù gù zhēng, yǐ wèi bù kě. wú liàng jiàn yì yuē:
褚無量,字弘度,杭州鹽官人也。幼孤貧,勵志好學。家近臨平湖,時湖中有 龍斗,傾里閈就觀之,無量時年十二,讀書晏然不動。及長,尤精《三禮》及《史 記》,舉明經,累除國子博士。景龍三年,遷國子司業,兼修文館學士。是歲,中 宗將親祀南郊,詔禮官學士修定儀注。國子祭酒祝欽明、司業郭山惲皆希旨,請以 皇后為亞獻,無量獨與太常博士唐紹、蔣欽緒固爭,以為不可。無量建議曰:
fū jiāo sì zhě, míng wáng zhī shèng shì, guó jiā zhī dà lǐ. xíng qí lǐ zhě, bù kě yǐ yì duàn, bù kě yǐ qíng qiú, jiē shàng shùn tiān xīn, xià fú rén shì, qīn ruò jī gǔ, lǜ yóu jiù zhāng, rán hòu kě yǐ jiāo shén míng, kě yǐ yīng fú yòu. rán lǐ wén suī zhòng, mò rú zhōu lǐ. zhōu lǐ zhě, zhōu gōng zhì tài píng zhī shū, xiān shèng jí yóu zhōng zhī diǎn, fǎ tiān dì ér xíng jiào huà, biàn fāng wèi ér xù rén lún. qí yì kě yǐ yōu zàn shén míng, qí wén kě yǐ jīng wěi bāng guó, bèi wù zhì yòng, qí kě hū hū! zhì rú dōng zhì yuán qiū, jì zhōng zuì dà, huáng hòu nèi zhǔ, lǐ wèi shén zūn. ruò hé jiāo tiān zhù jì, zé dāng jù zhe lǐ diǎn. jīn biàn jiǎn zhōu guān, wú cǐ yí zhì. gài yóu jì tiān nán jiāo, bù yǐ dì pèi, wéi jiāng shǐ zǔ wèi zhǔ, bù yǐ zǔ bǐ pèi tiān, gù wéi huáng dì qīn xíng qí lǐ, huáng hòu bù hé yù yě.
夫郊祀者,明王之盛事,國家之大禮。行其禮者,不可以臆斷,不可以情求, 皆上順天心,下符人事,欽若稽古,率由舊章,然後可以交神明,可以膺福祐。然 禮文雖眾,莫如《周禮》。《周禮》者,周公致太平之書,先聖極由衷之典,法天 地而行教化,辯方位而敘人倫。其義可以幽贊神明,其文可以經緯邦國,備物致用, 其可忽乎!至如冬至圓丘,祭中最大,皇后內主,禮位甚尊。若合郊天助祭,則當 具著禮典。今遍檢《周官》,無此儀制。蓋由祭天南郊,不以地配,唯將始祖為主, 不以祖妣配天,故唯皇帝親行其禮,皇后不合預也。
jǐn àn dà zōng bó zhí yún: ruò wáng bù jì sì, zé shè wèi. zhù yún: wáng yǒu gù, dài xíng qí jì shì. xià wén yún: fán dà jì sì, wáng hòu bù yǔ, zé shè ér jiàn dòu biān, chè. ruò huáng hòu hé zhù jì, chéng cǐ xià wén, jí dāng yún ruò bù jì sì, zé shè ér jiàn dòu biān. jīn yú wén shàng gèng qǐ fán, zé shì bié shēng yú shì. fū shì yǔ shàng yì, zé bié qǐ fán. fán zhě, shēng shàng qǐ xià zhī míng, bù zhuān xì yú běn zhí. zhōu lǐ yī bù zhī nèi, cǐ lì jí duō, bèi zài wén zhōng, bù kě jù lù. yòu wáng hòu zhù jì, qīn jiàn dòu biān ér bù chè. àn jiǔ pín zhí yún: fán jì, zàn hòu jiàn, chè dòu biān. zhù yún: hòu jìn zhī ér bù chè. zé zhī zhōng chè zhě, wèi zōng bó shēng wén. ruò zōng bó shè jì, zé zōng bó qīn chè, bù bié shǐ rén. yòu àn wài zōng zhǎng zōng miào zhī sì, wáng hòu bù yǔ, zé zàn zōng bó. cǐ zhī yī wén, yǔ shàng xiàng zhèng. hé yǐ míng zhī? àn wài zōng wéi zhǎng zōng miào jì sì, bù zhǎng jiāo tiān, zú míng cǐ wén shì zōng miào jì yě. àn wáng hòu xíng shì, zǒng zài nèi zǎi zhí zhōng. jiǎn qí zhí wén, wéi yún: dà jì sì, hòu kē xiàn zé zàn, yáo jué yì rú zhī. zhèng zhù yún: wèi jì zōng miào yě. zhù suǒ yǐ zhī zhě, yǐ wén yún kē xiàn, jì tiān wú kē, yǐ cǐ dé zhī. yòu jì tiān zhī qì, zé yòng táo páo, yì wú yáo jué, zhù yǐ cǐ dé zhī shì zōng miào yě. yòu nèi sī fú zhǎng wáng hòu liù fú, wú jì tiān zhī fú ér jīn chē zhí zhǎng wáng hòu zhī wǔ hé, yì wú hòu jì tiān zhī hé jì tiān qī xiàn, wú hòu yà xiàn. yǐ cǐ zhū wén cān zhī, gù zhī hòu bù hé zhù jì tiān yě.
謹按《大宗伯》職云:「若王不祭祀,則攝位。」《注》云:「王有故,代行 其祭事。」下文云:「凡大祭祀,王后不與,則攝而薦豆籩,徹。」若皇后合助祭, 承此下文,即當雲「若不祭祀,則攝而薦豆籩。」今於文上更起凡,則是別生餘事。 夫事與上異,則別起凡。凡者,生上起下之名,不專繫於本職。《周禮》一部之內, 此例極多,備在文中,不可具錄。又王后助祭,親薦豆籩而不徹。案《九嬪》職云: 「凡祭,贊後薦,徹豆籩。」《注》云:「後進之而不徹。」則知中徹者,為宗伯 生文。若宗伯攝祭,則宗伯親徹,不別使人。又案「外宗掌宗廟之祀,王后不與, 則贊宗伯」。此之一文,與上相證。何以明之?案外宗唯掌宗廟祭祀,不掌郊天, 足明此文是宗廟祭也。案王后行事,總在《內宰》職中。檢其職文,唯云:「大祭 祀,後稞獻則贊,瑤爵亦如之。」《鄭注》云:「謂祭宗廟也。」《注》所以知者, 以文雲「稞獻」,祭天無稞,以此得知。又祭天之器,則用陶匏,亦無瑤爵,《注》 以此得知是宗廟也。又內司服掌王后六服,無祭天之服;而巾車職掌王后之五輅, 亦無後祭天之輅;祭天七獻,無後亞獻。以此諸文參之,故知後不合助祭天也。
wéi hàn shū jiāo sì zhì zé yǒu tiān dì hé jì, huáng hòu yù xiǎng zhī shì, cǐ zé xī hàn mò dài, qiáng chén shàn cháo, bèi luàn yí lún, dú shén chǎn jì, bù jīng zhī diǎn, shì shè wū shén. gù yì chuán yuē: wū shén zhě, yāng jí sān dài. tài shì yuē: zhèng jī gǔ lì gōng lì shì, kě yǐ yǒng nián, chéng tiān zhī dà lǜ. sī shǐ cè zhī liáng jiè, qǐ kě bù zhī. jīn nán jiāo lǐ yí, shì bù jī gǔ, tiǎn shǒu jīng shù, bù gǎn mò rán. qǐng páng xún shuò rú, fǔ zhí jiù diǎn, cǎi qū tái zhī gù shì, xíng yuán qiū zhī zhèng yí, shǐ shèng cháo yè zhāo kuàng zhī tú, tiān xià zhī wén wù zhī shèng, qǐ bù xìng shèn.
唯《漢書》《郊祀志》則有天地合祭,皇后預享之事,此則西漢末代,強臣擅 朝,悖亂彝倫,黷神諂祭,不經之典,事涉誣神。故《易傳》曰:「誣神者,殃及 三代。」《太誓》曰:「正稽古立功立事,可以永年,承天之大律。」斯史策之良 誡,豈可不知。今南郊禮儀,事不稽古,忝守經術,不敢默然。請旁詢碩儒,俯摭 舊典,采曲台之故事,行圓丘之正儀,使聖朝葉昭曠之塗,天下知文物之盛,豈不 幸甚。
shí zuǒ pú shè wéi jù yuán děng ā zhǐ, yè tóng qīn míng zhī yì, jìng bù cóng wú liàng suǒ zòu.
時左僕射韋巨源等阿旨,葉同欽明之議,竟不從無量所奏。
xún yǐ mǔ lǎo qǐng tíng guān guī shì. jǐng yún chū, xuán zōng zài chūn gōng, zhào bài guó zi sī yè, jiān huáng tài zǐ shì dú, cháng zhuàn yì shàn jì yǐ jìn zhī, huáng tài zǐ jiàng shū jiā láo, jī juàn sì shí pǐ. tài jí yuán nián, huáng tài zǐ guó xué qīn shì diàn, lìng wú liàng jiǎng lǎo jīng lǐ jì, gè suí duān lì yì, bó ér qiě biàn, guān zhě tàn fú yān. jì bì, jìn shòu yín qīng guāng lù dài fū, jiān cì yǐ zhāng fú, bìng cǎi juàn bǎi duàn. xuán zōng jí wèi, qiān tán wáng fù, jiān guó zi jì jiǔ. xún yǐ shī fù ēn qiān zuǒ sàn qí cháng shì, réng jiān guó zi jì jiǔ, fēng shū guó gōng, shí fēng èr bǎi hù. wèi jǐ, dīng yōu jiě zhí, lú yú mù cè. qí suǒ zhí sōng bǎi, shí yǒu lù fàn zhī, wú liàng qì ér yán yuē: shān zhōng zhòng cǎo bù shǎo, hé rěn fàn wú xiān yíng shù zāi! yīn tōng xī shǒu hù. é yǒu qún lù xún xiá, bù fù qīn hài, wú liàng yīn cǐ zhōng shēn bù shí lù ròu. fú què, zhào bài zuǒ sàn qí cháng shì, fù wèi shì dú. yǐ qí nián lǎo, měi suí zhàng chū rù, tè xǔ huǎn xíng, yòu wèi zào yāo yú, lìng nèi gěi shǐ yú yú nèi diàn. wú liàng pín shàng shū chén shí zhèng dé shī, duō jiàn nà yòng. yòu cháng shǒu chì bāo měi, cì wù èr bǎi duàn.
尋以母老請停官歸侍。景雲初,玄宗在春宮,召拜國子司業,兼皇太子侍讀, 嘗撰《翼善記》以進之,皇太子降書嘉勞,齎絹四十匹。太極元年,皇太子國學親 釋奠,令無量講《老經》、《禮記》,各隨端立義,博而且辯,觀者嘆服焉。既畢, 進授銀青光祿大夫,兼賜以章服,並彩絹百段。玄宗即位,遷郯王傅,兼國子祭酒。 尋以師傅恩遷左散騎常侍,仍兼國子祭酒,封舒國公,實封二百戶。未幾,丁憂解 職,廬於墓側。其所植松柏,時有鹿犯之,無量泣而言曰:「山中眾草不少,何忍 犯吾先塋樹哉!」因通夕守護。俄有群鹿馴狎,不復侵害,無量因此終身不食鹿肉。 服闋,召拜左散騎常侍,復為侍讀。以其年老,每隨仗出入,特許緩行,又為造腰 輿,令內給使輿於內殿。無量頻上書陳時政得失,多見納用。又嘗手敕褒美,賜物 二百段。
wú liàng yǐ nèi kù jiù shū, zì gāo zōng dài jí cáng zài gōng zhōng, jiàn zhì yí yì, zòu qǐng shàn xiě kān xiào, yǐ hóng jīng jí zhī dào. xuán zōng lìng yú dōng dōu qián yuán diàn qián shī jià pái cì, dà jiā sōu xiě, guǎng cǎi tiān xià yì běn. shù nián jiān, sì bù chōng bèi, réng yǐn gōng qīng yǐ xià rù diàn qián, lìng zòng guān yān. kāi yuán liù nián jià hái, yòu chì wú liàng yú lì zhèng diàn yǐ xù qián gōng. huáng tài zǐ jí tán wáng sì zhí děng wǔ rén, nián jìn shí suì, shàng wèi jiù xué, wú liàng shàn xiě lùn yǔ xiào jīng gè wǔ běn yǐ xiàn. shàng lǎn zhī yuē: wú zhī wú liàng yì wú liàng. jù lìng xuǎn jīng míng dǔ xíng zhī shì guó zi bó shì qiè héng tōng guō qiān guāng zuǒ shí yí pān yuán zuò děng, wèi tài zǐ jí tán wáng yǐ xià shì dú. qī nián, zhào tài zǐ jiù guó zi jiān xíng chǐ zhòu zhī lǐ, wú liàng dēng zuò shuō jīng, bǎi liáo jí guān, lǐ bì, shǎng cì shén hòu. míng nián, wú liàng bìng zú, nián qī shí wǔ. lín zhōng yí yán yǐ lì zhèng xiě shū wèi bì wèi hèn. shàng wèi jǔ āi, fèi cháo liǎng rì, zèng lǐ bù shàng shū, shì yuē wén.
無量以內庫舊書,自高宗代即藏在宮中,漸致遺逸,奏請繕寫刊校,以弘經籍 之道。玄宗令於東都乾元殿前施架排次,大加搜寫,廣采天下異本。數年間,四部 充備,仍引公卿已下入殿前,令縱觀焉。開元六年駕還,又敕無量於麗正殿以續前 功。皇太子及郯王嗣直等五人,年近十歲,尚未就學,無量繕寫《論語》、《孝經》 各五本以獻。上覽之曰:「吾知無量意無量。」遽令選經明篤行之士國子博士郄恆 通郭謙光、左拾遺潘元祚等,為太子及郯王已下侍讀。七年,詔太子就國子監行齒 胄之禮,無量登座說經,百僚集觀,禮畢,賞賜甚厚。明年,無量病卒,年七十五。 臨終遺言以麗正寫書未畢為恨。上為舉哀,廢朝兩日,贈禮部尚書,諡曰文。
chū, wú liàng yǔ mǎ huái sù jù wèi shì dú, gù dài shén hòu jí wú liàng děng zú hòu, mì shū shǎo jiān kāng zi yuán guó zi bó shì hóu xíng guǒ děng yòu rù shì jiǎng, suī lǚ jiā shǎng cì, ér lǐ yù bù dǎi chǔ yān.
初,無量與馬懷素俱為侍讀,顧待甚厚;及無量等卒後,秘書少監康子原、國 子博士侯行果等又入侍講,雖屢加賞賜,而禮遇不逮褚焉。
liú zi xuán, běn míng zhī jǐ, chǔ zhōu cì shǐ yìn zhī zú sūn yě. shǎo yǔ xiōng zhī róu jù yǐ cí xué zhī míng, ruò guàn jǔ jìn shì, shòu huò jiā zhǔ bù. zhèng shèng nián, yǒu zhì wén wǔ jiǔ pǐn yǐ shàng gè yán shí zhèng dé shī, zhī jǐ shàng biǎo chén sì shì, cí shén qiè zhí. shì shí guān jué jiàn làn ér fǎ wǎng yán mì, shì lèi jìng wèi qū jìn ér duō xiàn xíng lù, zhī jǐ nǎi zhe sī shèn fù yǐ cì shí, qiě yǐ jiàn yì. fèng gé shì láng sū wèi dào lǐ jiào jiàn ér tàn yuē: lù jī háo shì suǒ bù jí yě.
劉子玄,本名知幾,楚州刺史胤之族孫也。少與兄知柔俱以詞學知名,弱冠舉 進士,授獲嘉主簿。證聖年,有制文武九品已上各言時政得失,知几上表陳四事, 詞甚切直。是時官爵僭濫而法網嚴密,士類競為趨進而多陷刑戮,知幾乃著《思慎 賦》以刺時,且以見意。鳳閣侍郎蘇味道、李嶠見而嘆曰:「陸機《豪士》所不及 也。」
zhī jǐ zhǎng ān zhōng lèi qiān zuǒ shǐ, jiān xiū guó shǐ. zhuó bài fèng gé shè rén, xiū shǐ rú gù. jǐng lóng chū, zài zhuǎn tài zi zhōng yǔn, yī jiù xiū guó shǐ. shí shì zhōng wéi jù yuán jì chù nè zhōng shū lìng yáng zài sī bīng bù shàng shū zōng chǔ kè zhōng shū shì láng xiāo zhì zhōng bìng jiān xiū guó shǐ, zhī jǐ yǐ jiān xiū zhě duō, shén wèi guó shǐ zhī bì. xiāo zhì zhōng yòu cháng zé zhī jǐ zhe shù wú kè, zhī jǐ yú shì qiú bà shǐ rèn, zòu jì yú zhì zhōng yuē:
知幾長安中累遷左史,兼修國史。擢拜鳳閣舍人,修史如故。景龍初,再轉太 子中允,依舊修國史。時侍中韋巨源紀處訥、中書令楊再思、兵部尚書宗楚客、中 書侍郎蕭至忠並監修國史,知幾以監修者多,甚為國史之弊。蕭至忠又嘗責知幾著 述無課,知幾於是求罷史任,奏記於至忠曰:
pū zì cè míng shì wǔ, dài zuì cháo liè, sān wèi shǐ chén, zài rù dōng guān, jìng bù néng lēi chéng guó diǎn, yí bǐ hòu lái zhě, hé zāi? jìng yán sī zhī, qí bù kě zhě wǔ yě. hé zhě? gǔ zhī guó shǐ, jiē chū zì yī jiā, rú lǔ hàn zhī qiū míng zǐ zhǎng, jìn qí zhī dǒng hú nán shǐ, xián néng lì yán bù xiǔ, cáng zhū míng shān, wèi wén jiè yǐ zhòng gōng, fāng yún jué bǐ. wéi hòu hàn dōng guān, dà jí qún rú, ér zhù shù wú zhǔ, tiáo zhāng mí lì. yóu shì bó dù jī qí bù shí, gōng lǐ yǐ wèi kě fén, zhāng cài èr zi jì zhī yú dāng dài, fù fàn liǎng jiā chī zhī yú hòu yè. jīn shǐ sī qǔ shì, yǒu bèi dōng jīng, rén zì yǐ wèi xún yuán, jiā zì chēng wèi zhèng jùn. měi yù jì yī shì, zài yī yán, jiē gé bǐ xiāng shì, hán háo bù duàn. gù shǒu bái kě qī, ér hàn qīng wú rì. qí bù kě yī yě.
仆自策名士伍,待罪朝列,三為史臣,再入東觀,竟不能勒成國典,貽彼後來 者,何哉?靜言思之,其不可者五也。何者?古之國史,皆出自一家,如魯、漢之 丘明、子長,晉、齊之董狐、南史,咸能立言不朽,藏諸名山,未聞藉以眾功,方 雲絕筆。唯後漢東觀,大集群儒,而著述無主,條章靡立。由是伯度譏其不實,公 理以為可焚,張、蔡二子紀之於當代,傅、范兩家嗤之於後葉。今史司取士,有倍 東京,人自以為荀、袁,家自稱為政、駿。每欲記一事,載一言,皆閣筆相視,含 毫不斷。故首白可期,而汗青無日。其不可一也。
qián hàn jùn guó jì shū, xiān shàng tài shǐ, fù shàng chéng xiàng hòu hàn gōng qīng suǒ zhuàn, shǐ jí gōng fǔ, nǎi shàng lán tái. yóu shì shǐ guān suǒ xiū, zài shì wèi bó. yuán zì jìn gǔ, cǐ dào bù xíng, shǐ chén biān lù, wéi zì xún cǎi. ér zuǒ yòu èr shǐ, què zhù qǐ jū yì guān bǎi jiā, hǎn tōng xíng zhuàng. qiú fēng sú yú zhōu jùn, shì tīng bù gāi tǎo yán gé yú tái gé, bù jí nán jiàn. suī shǐ ní fù zài chū, yóu qiě chéng qí guǎn kuī, kuàng xiàn yǐ zhōng cái, ān néng suì qí bó wù. qí bù kě èr yě.
前漢郡國計書,先上太史,副上丞相;後漢公卿所撰,始集公府,乃上蘭台。 由是史官所修,載事為博。原自近古,此道不行,史臣編錄,唯自詢采。而左右二 史,闕注起居;衣冠百家,罕通行狀。求風俗於州郡,視聽不該;討沿革於台閣, 簿籍難見。雖使尼父再出,猶且成其管窺,況限以中才,安能遂其博物。其不可二 也。
xī dǒng hú zhī shū fǎ yě, yǐ shì yú cháo nán shǐ zhī shū shì yě, zhí jiǎn yǐ wǎng. ér jìn dài shǐ jú, jiē tōng jí jìn mén, yōu jū jiǔ zhòng, yù rén bù jiàn. xún qí yì zhě, yóu dù bǐ yán miàn, fáng zhū qǐng yè gù yě. rán jīn guǎn zhōng zuò zhě, duō shì rú lín, jiē yuàn zhǎng huì, wú wén shé. tǎng yǒu wǔ shǐ chū chéng, yī zì jiā biǎn, yán wèi jué kǒu ér cháo yě jù zhī, bǐ wèi qī háo ér jìn shēn xián sòng. fū sūn shèng shí lù, qǔ jí quán mén wáng sháo zhí shū, jiàn chóu guì zú. rén zhī qíng yě, néng wú wèi hū! qí bù kě sān yě.
昔董狐之書法也,以示於朝;南史之書弒也,執簡以往。而近代史局,皆通籍 禁門,幽居九重,欲人不見。尋其義者,由杜彼顏面,防諸請謁故也。然今館中作 者,多士如林,皆願長喙,無聞舌。倘有五始初成,一字加貶,言未絕口而朝野具 知,筆未棲毫而搢紳咸誦。夫孫盛實錄,取嫉權門;王韶直書,見讎貴族。人之情 也,能無畏乎!其不可三也。
gǔ zhě kān dìng yī shǐ, zuǎn chéng yī jiā, tǐ tǒng gè shū, zhǐ guī xián bié. fū shàng shū zhī jiào yě, yǐ shū tōng zhī yuǎn wèi zhǔ chūn qiū zhī yì yě, yǐ chéng è quàn shàn wèi xiān. shǐ jì zé tuì chù shì ér jìn jiān xióng, hàn shū zé yì zhōng chén ér shì zhǔ què. sī bìng nǎng xián dé shī zhī lì, liáng shǐ shì fēi zhī zhǔn, zuò zhě yán zhī xiáng yǐ. qǐng shǐ guān zhù jì, duō qǔ bǐng jiān xiū, yáng lìng gōng zé yún bì xū zhí cí, zōng shàng shū zé yún yí duō yǐn è. shí yáng jiǔ mù, qí shì nán xíng yī guó sān gōng, shì cóng yān zài? qí bù kě sì yě.
古者刊定一史,纂成一家,體統各殊,指歸咸別。夫《尚書》之教也,以疏通 知遠為主;《春秋》之義也,以懲惡勸善為先。《史記》則退處士而進奸雄,《漢 書》則抑忠臣而飾主闕。斯並曩賢得失之例,良史是非之准,作者言之詳矣。頃史 官註記,多取稟監修,楊令公則雲「必須直詞」,宗尚書則雲「宜多隱惡」。十羊 九牧,其事難行;一國三公,適從焉在?其不可四也。
qiè yǐ shǐ zhì jiān xiū, suī wú gǔ shì, xún qí míng hào, kě dé ér yán. fū yán jiān zhě, gài zǒng lǐng zhī yì ěr. rú chuàng jì biān nián, zé nián yǒu duàn xiàn cǎo chuán xù shì, zé shì yǒu fēng yuē. huò kě lüè ér bù lüè, huò yīng shū ér bù shū, cǐ shī kān xuē zhī lì yě. shǔ cí bǐ shì, láo yì yí jūn huī qiān fèn mò, qín duò xū děng. mǒu zhì mǒu piān, fù zhī cǐ zhí mǒu jì mǒu chuán, guī zhī cǐ guān. cǐ quán pèi zhī lǐ yě. sī bìng yí míng lì kē tiáo, shěn dìng qū yù, tǎng rén sī zì miǎn, zé shū kě lì chéng. jīn jiān zhī zhě jì bù zhǐ shòu, xiū zhī zhě yòu wú zūn fèng. yòng shǐ zhēng xué gǒu qiě, wù xiāng tuī bì, zuò biàn yán liáng, tú yán suì yuè. qí bù kě wǔ yě.
竊以史置監修,雖無古式,尋其名號,可得而言。夫言監者,蓋總領之義耳。 如創紀編年,則年有斷限;草傳敘事,則事有豐約。或可略而不略,或應書而不書, 此失刊削之例也。屬詞比事,勞逸宜均;揮鉛奮墨,勤惰須等。某帙某篇,付之此 職;某紀某傳,歸之此官。此銓配之理也。斯並宜明立科條,審定區域,倘人思自 勉,則書可立成。今監之者既不指授,修之者又無遵奉。用使爭學苟且,務相推避, 坐變炎涼,徒延歲月。其不可五也。
fán cǐ bù kě, qí liú shí duō, yī yán yǐ bì, sān yú zì fǎn. ér shí tán wù yì, yān dé xiào pū biān cì wú wén zhě zāi! bǐ zhě fú jiàn míng gōng měi jí jí yú quàn yòu, qín qín yú kè jī. huò yún fén jí shì zhòng, nǔ lì yòng xīn huò yún suì xù yǐ yān, hé shí chuò shǒu? qiè yǐ gāng wéi bù jǔ, ér dū kè tú qín, suī wēi yǐ cì gǔ zhī xíng, xù yǐ xuán jīn zhī shǎng, zhōng bù kě de yě. yǔ yuē: chén lì jiù liè, bù néng zé zhǐ. pū suǒ yǐ bǐ zhě bù huái zhī jǐ, lì dǐ qún gōng, lǚ cí zài bǐ zhī guān, yuàn bà jì yán zhī zhí zhě, zhèng wèi cǐ ěr. dāng jīn zhāo hào dé rén, guó chēng duō shì. péng shān zhī xià, liáng zhí chà jiān yún gé zhī zhōng, yīng qí jiē wǔ. pū jì gōng kuī kè hú, bǐ wèi huò lín, tú dān tài guān zhī shàn, xū suǒ zhǎng ān zhī mǐ, qǐ yǐ běn zhí, hái qí jiù jū, duō xiè jiǎn shū, qǐng bì xián lù. wéi míng gōng zú xià āi ér xǔ zhī.
凡此不可,其流實多,一言以蔽,三隅自反。而時談物議,焉得笑仆編次無聞 者哉!比者伏見明公每汲汲於勸誘,勤勤於課績。或雲墳籍事重,努力用心;或雲 歲序已淹,何時輟手?竊以綱維不舉,而督課徒勤,雖威以次骨之刑,勖以懸金之 賞,終不可得也。語曰:「陳力就列,不能則止。」仆所以比者布懷知己,歷詆群 公,屢辭載筆之官,願罷記言之職者,正為此耳。當今朝號得人,國稱多士。蓬山 之下,良直差肩;芸閣之中,英奇接武。仆既功虧刻鵠,筆未獲麟,徒殫太官之膳, 虛索長安之米,乞以本職,還其舊居,多謝簡書,請避賢路。惟明公足下哀而許之。
zhì zhōng xī qí cái, bù xǔ jiě shǐ rèn. zōng chǔ kè jí qí zhèng zhí, wèi zhū shǐ guān yuē: cǐ rén zuò shū rú shì, yù zhì wǒ hé dì!
至忠惜其才,不許解史任。宗楚客嫉其正直,謂諸史官曰:「此人作書如是, 欲置我何地!」
shí zhī jǐ yòu zhe shǐ tōng zi èr shí juǎn, bèi lùn shǐ cè zhī tǐ. tài zǐ yòu shù zǐ xú jiān shēn zhòng qí shū, cháng yún: jū shǐ zhí zhě, yí zhì cǐ shū yú zuò yòu. zhī jǐ zì fù shǐ cái, cháng kǎi shí wú zhī jǐ, nǎi wěi guó shǐ yú zhù zuò láng wú jīng, bié zhuàn liú shì jiā shǐ shí wǔ juǎn pǔ kǎo sān juǎn. tuī hàn shì wèi lù zhōng miáo yì, fēi yáo zhī hòu. péng chéng cóng tíng lǐ zhū liú, chū zì xuān dì zi chǔ xiào wáng xiāo céng sūn sī tú jū cháo hóu liú kǎi zhī hòu, bù chéng chǔ yuán wáng jiāo. jiē àn jù míng bái, zhèng qián dài suǒ wù, suī wèi liú sú suǒ jī, xué zhě fú qí gāi bó. chū, zhī jǐ měi yún ruò dé shòu fēng, bì yǐ jū cháo wèi míng, yǐ shào sī tú jiù yì hòu yǐ xiū zé tiān shí lù gōng, guǒ fēng jū cháo xiàn zi. yòu xiāng rén yǐ zhī jǐ xiōng dì liù rén jìn shì jí dì, wén xué zhī míng, gǎi qí xiāng lǐ wèi gāo yáng xiāng jū cháo lǐ.
時知幾又著《史通子》二十卷,備論史策之體。太子右庶子徐堅深重其書,嘗 云:「居史職者,宜置此書於座右。」知幾自負史才,常慨時無知己,乃委國史於 著作郎吳兢,別撰《劉氏家史》十五卷、《譜考》三卷。推漢氏為陸終苗裔,非堯 之後。彭城叢亭里諸劉,出自宣帝子楚孝王囂曾孫司徒居巢侯劉愷之後,不承楚元 王交。皆按據明白,正前代所誤,雖為流俗所譏,學者服其該博。初,知幾每雲若 得受封,必以居巢為名,以紹司徒舊邑;後以修《則天實錄》功,果封居巢縣子。 又鄉人以知幾兄弟六人進士及第,文學知名,改其鄉里為高陽鄉居巢里。
jǐng yún zhōng, lèi qiān tài zǐ zuǒ shù zǐ, jiān chóng wén guǎn xué shì, réng yī jiù xiū guó shǐ, jiā yín qīng guāng lù dài fū. shí xuán zōng zài dōng gōng, zhī jǐ yǐ míng yīn lèi shàng míng, nǎi gǎi zi xuán. èr nián, huáng tài zǐ jiāng qīn shì diàn yú guó xué, yǒu sī cǎo yí zhù, lìng cóng chén jiē chéng mǎ zhe yì guān. zi xuán jìn yì yuē:
景雲中,累遷太子左庶子,兼崇文館學士,仍依舊修國史,加銀青光祿大夫。 時玄宗在東宮,知幾以名音類上名,乃改子玄。二年,皇太子將親釋奠於國學,有 司草儀注,令從塵皆乘馬著衣冠。子玄進議曰:
gǔ zhě zì dài fū yǐ shàng, jiē chéng chē ér yǐ mǎ wèi fēi fú. wèi jìn yǐ jiàng, qì hū suí dài, cháo shì yòu jià niú chē, lì dài jīng shǐ, jù yǒu qí shì, bù kě yī èr yán yě. zhì rú lǐ guǎng běi zhēng, jiě ān qì xī mǎ yuán nán fá, jù ān gù pàn. sī zé ān mǎ zhī shè, xíng yú jūn lǚ róng fú suǒ chéng, guì yú biàn xí zhě yě. àn jiāng zuǒ guān zhì shàng shū láng ér zhé qīng chéng mǎ, zé wèi yù shǐ suǒ dàn. yòu yán yán zhī bà guān hòu, hǎo qí mǎ chū rù lǘ lǐ, dāng dài chēng qí fàng dàn. cǐ zé zhuān chē píng shì, kě huàn cháo yī dān mǎ yù ān, yí cóng xiè fú. qiú zhī jìn gǔ, zhuó rán zhī míng yàn yě.
古者自大夫已上,皆乘車而以馬為騑服。魏、晉已降,迄乎隋代,朝士又駕牛 車,歷代經史,具有其事,不可一二言也。至如李廣北征,解鞍憩息;馬援南伐, 據鞍顧盼。斯則鞍馬之設,行於軍旅;戎服所乘,貴於便習者也。按江左官至尚書 郎而輒輕乘馬,則為御史所彈。又顏延之罷官後,好騎馬出入閭里,當代稱其放誕。 此則專車憑軾,可擐朝衣;單馬御鞍,宜從褻服。求之近古,灼然之明驗也。
zì huáng jiā fǔ yùn, yán gé suí shí. zhì rú líng miào xún yè, wáng gōng cè mìng, zé shèng fú guān lǚ, chéng bǐ hé chē. qí shì shù yǒu yì guān qīn yíng zhě, yì shí yǐ fú xiāng chōng yù. zài yú tā shì, wú fù chéng chē, guì jiàn suǒ xíng, tōng yòng ān mǎ ér yǐ. chén fú jiàn bǐ zhě luán yú chū xìng, fǎ jià shǒu tú, zuǒ yòu shì chén, jiē yǐ cháo fú chéng mǎ. fū guān lǚ ér chū, zhǐ kě pèi chē ér xíng, jīn chéng chē jì tíng, ér guān lǚ bù yì, kě wèi wéi zhī qí yī ér wèi zhī qí èr yě. hé zhě? bāo yī bó dài, gé lǚ gāo guān, běn fēi mǎ shàng suǒ shī, zì shì chē zhōng zhī fú. bì yě wà ér shēng dèng, xiǎn yǐ chéng ān, fēi wéi bù shī gǔ dào, yì zì qǔ jīng jīn sú. qiú zhū zhé zhōng, jìn tuì wú kě. qiě zhǎng jū guǎng xiù, shì zhān rú yì rú, míng pèi xíng zǔ, qiāng qiāng yì yì, chí zhòu yú fēng chén zhī nèi, chū rù yú jīng qǐ zhī jiān, tǎng mǎ yǒu jīng yì, rén cóng diān zhuì, suì shǐ shǔ chē zhī yòu, qiǎn lǚ bù shōu, qīng dào zhī bàng, guà cān xiāng xù, gù yǐ shòu chī xíng lù, yǒu sǔn wēi yí.
自皇家撫運,沿革隨時。至如陵廟巡謁,王公冊命,則盛服冠履,乘彼輅車。 其士庶有衣冠親迎者,亦時以服箱充馭。在於他事,無復乘車,貴賤所行,通用鞍 馬而已。臣伏見比者鑾輿出幸,法駕首途,左右侍臣,皆以朝服乘馬。夫冠履而出, 只可配車而行,今乘車既停,而冠履不易,可謂唯知其一而未知其二也。何者?褒 衣博帶,革履高冠,本非馬上所施,自是車中之服。必也韈而升鐙,跣以乘鞍,非 唯不師古道,亦自取驚今俗。求諸折中,進退無可。且長裾廣袖,礻詹如翼如,鳴 珮行組,鏘鏘奕奕,馳驟於風塵之內,出入於旌棨之間,倘馬有驚逸,人從顛墜, 遂使屬車之右,遣履不收,清道之傍,絓驂相續,固以受嗤行路,有損威儀。
jīn yì zhě jiē yún mì gé yǒu liáng wǔ dì nán jiāo tú, duō yǒu wēi guān chéng mǎ zhě, cǐ zé jìn dài gù shì, bù dé wèi wú qí wén. chén àn cǐ tú shì hòu rén suǒ wèi, fēi dāng shí suǒ zhuàn. qiě guān dài jiān yǒu gǔ jīn tú huà zhě duō yǐ, rú zhāng sēng yáo huà qún gōng zǔ èr shū, ér bīng shì yǒu zhe máng juē zhě yán lì běn huà míng jūn rù xiōng nú, ér guī rén yǒu zhe wéi mào zhě. fū máng juē chū yú shuǐ xiāng, fēi jīng huá suǒ yǒu wéi mào chuàng yú suí dài, fēi hàn guān suǒ zuò. yì zhě qǐ kě zhēng cǐ èr huà, yǐ wèi gù shí zhě hū? yóu sī ér yán, zé liáng shì nán jiāo zhī tú, yì tóng yú cǐ. yòu fù chēng yīn sú, lǐ guì yuán qíng. yīn hé zhōu miǎn, guī mó bù yī qín guān hàn pèi, yòng shě wú cháng. kuàng wǒ guó jiā dào yì bǎi wáng, gōng gāo wàn gǔ, shì yǒu bù biàn, lǐ zī biàn tōng, qí chéng mǎ yì guān, qiè wèi yí cóng shěng fèi. chén huái cǐ yì yì, qí lái zì jiǔ, rì bù xiá gěi, wèi jí què yáng. jīn shǔ diàn xià qīn cóng chǐ zhòu, jiāng lín guó xué, fán yǒu yì guān chéng mǎ, jiē dàn cǐ xíng, suǒ yǐ zhé jìn kuáng yán, yòng shēn bǐ jiàn.
今議者皆雲秘閣有《梁武帝南郊圖》,多有危冠乘馬者,此則近代故事,不得 謂無其文。臣案此圖是後人所為,非當時所撰。且觀代間有古今圖畫者多矣,如張 僧繇畫《群公祖二疏》,而兵士有著芒屩者;閻立本畫《明君入匈奴》,而歸人有 著帷帽者。夫芒屩出於水鄉,非京華所有;帷帽創於隋代,非漢官所作。議者豈可 征此二畫,以為故實者乎?由斯而言,則《梁氏南郊之圖》,義同於此。又傅稱因 俗,禮貴緣情。殷輅周冕,規模不一;秦冠漢佩,用舍無常。況我國家道軼百王, 功高萬古,事有不便,理資變通,其乘馬衣冠,竊謂宜從省廢。臣懷此異議,其來 自久,日不暇給,未及搉楊。今屬殿下親從齒胄,將臨國學,凡有衣冠乘馬,皆憚 此行,所以輒進狂言,用申鄙見。
huáng tài zǐ shǒu lìng fù wài xuān xíng, réng biān rù lìng, yǐ wèi cháng shì.
皇太子手令付外宣行,仍編入令,以為常式。
kāi yuán chū, qiān zuǒ sàn qí cháng shì, xiū shǐ rú gù. jiǔ nián, zhǎng zi kuàng wèi tài lè lìng, fàn shì pèi liú. zi xuán yì zhí zhèng sù lǐ, shàng wén ér nù zhī, yóu shì biǎn shòu ān zhōu dū du fǔ bié jià. zi xuán zhǎng zhī guó shǐ, shǒu wěi èr shí yú nián, duō suǒ zhuàn shù, shén wèi dāng shí suǒ chēng. lǐ bù shàng shū zhèng wéi zhōng cháng wèn zi xuán yuē: zì gǔ yǐ lái, wén shì duō ér shǐ cái shǎo, hé yě? duì yuē: shǐ cái xū yǒu sān zhǎng, shì wú qí rén, gù shǐ cái shǎo yě. sān zhǎng: wèi cái yě, xué yě, shí yě. fū yǒu xué ér wú cái, yì yóu yǒu liáng tián bǎi qǐng, huáng jīn mǎn yíng, ér shǐ yú zhě yíng shēng, zhōng bù néng zhì yú huò zhí zhě yǐ. rú yǒu cái ér wú xué, yì yóu sī jiān jiàng shí, qiǎo ruò gōng shū, ér jiā wú pián nán fǔ jīn, zhōng bù guǒ chéng qí gōng shì zhě yǐ. yóu xū hǎo shì zhèng zhí, shàn è bì shū, shǐ jiāo zhǔ zéi chén, suǒ yǐ zhī jù, cǐ zé wèi hǔ fù yì, shàn wú kě zhī, suǒ xiàng wú dí zhě yǐ. tuō gǒu fēi qí cái, bù kě dāo jū shǐ rèn. zì xiòng gǔ yǐ lái, néng yīng sī mù zhě, hǎn jiàn qí rén. shí rén yǐ wèi zhī yán. zi xuán zhì ān zhōu, wú jǐ ér zú, nián liù shí yī. zì yòu jí zhǎng, shù zuò bù juàn, cháo yǒu lùn zhe, bì jū qí zhí. yù xiū sān jiào zhū yīng wén guǎn cí lín xìng zú xì lù, lùn xiào jīng fēi zhèng xuán zhù lǎo zi hé shàng gōng zhù, xiū táng shū shí lù, jiē xíng yú dài, yǒu jí sān shí juǎn. hòu shù nián, xuán zōng chì hé nán fǔ jiù jiā xiě shǐ tōng yǐ jìn, dú ér shàn zhī, zhuī zèng jí jùn tài shǒu xún yòu zèng gōng bù shàng shū, shì yuē wén.
開元初,遷左散騎常侍,修史如故。九年,長子貺為太樂令,犯事配流。子玄 詣執政訴理,上聞而怒之,由是貶授安州都督府別駕。子玄掌知國史,首尾二十餘 年,多所撰述,甚為當時所稱。禮部尚書鄭惟忠嘗問子玄曰:「自古已來,文士多 而史才少,何也?」對曰:「史才須有三長,世無其人,故史才少也。三長:謂才 也,學也,識也。夫有學而無才,亦猶有良田百頃,黃金滿籝,而使愚者營生,終 不能致於貨殖者矣。如有才而無學,亦猶思兼匠石,巧若公輸,而家無楩楠斧斤, 終不果成其宮室者矣。猶須好是正直,善惡必書,使驕主賊臣,所以知懼,此則為 虎傅翼,善無可知,所向無敵者矣。脫苟非其才,不可叨居史任。自夐古已來,能 應斯目者,罕見其人。」時人以為知言。子玄至安州,無幾而卒,年六十一。自幼 及長,述作不倦,朝有論著,必居其職。預修《三教珠英》、《文館詞林》、《姓 族系錄》,論《孝經》非鄭玄注、《老子》河上公注,修《唐書實錄》,皆行於代, 有集三十卷。後數年,玄宗敕河南府就家寫《史通》以進,讀而善之,追贈汲郡太 守;尋又贈工部尚書,諡曰文。
xiōng zhī róu, shǎo yǐ wén xué zhèng shì, lì jīng yáng cáo yì sòng hǎi táng děng zhōu zhǎng shǐ cì shǐ hù bù shì láng guó zi sī yè hóng lú qīng shàng shū yòu chéng gōng bù shàng shū dōng dōu liú shǒu. zú, zèng tài zǐ shǎo bǎo, shì yuē wén. dài chuán rú xué zhī yè, shí rén yǐ shù zuò míng qí jiā.
兄知柔,少以文學政事,歷荊揚曹益宋海唐等州長史刺史、戶部侍郎、國子司 業、鴻臚卿、尚書右丞、工部尚書、東都留守。卒,贈太子少保,諡曰文。代傳儒 學之業,時人以述作名其家。
zi xuán zǐ kuàng sù huì zhì xùn jiǒng, jiē zhī míng yú shí.
子玄子貺、餗、匯、秩、迅、迥,皆知名於時。
kuàng, bó tōng jīng shǐ, míng tiān wén lǜ lì yīn lè yī suàn zhī shù, zhōng yú qǐ jū láng xiū guó shǐ. zhuàn liù jīng wài chuán sān shí qī juǎn xù shuō yuàn shí juǎn tài lè lìng bì jì sān juǎn zhēn rén zhǒu hòu fāng sān juǎn tiān gōng jiù shì yī juàn.
貺,博通經史,明天文、律歷、音樂、醫算之術,終於起居郎、修國史。撰 《六經外傳》三十七卷、《續說苑》十卷、《太樂令壁記》三卷、《真人肘後方》 三卷、《天宮舊事》一卷。
sù, yòu bǔ què jí xián diàn xué shì xiū guó shǐ. zhe shǐ lì sān juǎn chuán jì sān juǎn lè fǔ gǔ tí jiě yī juàn.
餗,右補闕、集賢殿學士、修國史。著《史例》三卷、《傳記》三卷、《樂府 古題解》一卷。
huì, gěi shì zhōng shàng shū yòu chéng zuǒ sàn qí cháng shì jīng nán zhǎng shā jié dù, yǒu jí sān juǎn.
匯,給事中、尚書右丞、左散騎常侍、荊南長沙節度,有集三卷。
zhì, gěi shì zhōng shàng shū yòu chéng guó zi jì jiǔ. zhuàn zhèng diǎn sān shí wǔ juǎn zhǐ gē jì qī juǎn zhì dé xīn yì shí èr juǎn zhǐ yào sān juǎn. lùn sàng jì zhì dù jiā biān dòu, xǔ sī zhù qián, gǎi zhì guó xué, shì gè zài běn zhì.
秩,給事中、尚書右丞、國子祭酒。撰《政典》三十五卷、《止戈記》七卷、 《至德新議》十二卷、《指要》三卷。論喪紀制度加籩豆,許私鑄錢,改制國學, 事各在本志。
xùn, yòu bǔ què, zhuàn liù shuō wǔ juǎn.
迅,右補闕,撰《六說》五卷。
jiǒng, jiàn yì dài fū gěi shì zhōng, yǒu jí wǔ juǎn.
迥,諫議大夫、給事中,有集五卷。
kuàng zi jiā zī, huì zi zàn. zī, zhēn yuán zhōng wèi zhì zǎi fǔ. zàn, guān chá shǐ, zì yǒu chuán.
貺子浹、滋,匯子贊。滋,貞元中位至宰輔。贊,觀察使,自有傳。
xú jiān, xī tái shè rén qí dān zi yě. shǎo hǎo xué, biàn lǎn jīng shǐ, xìng kuān hòu zhǎng zhě. jìn shì jǔ, lèi shòu tài xué. shèng lì zhōng, chē jià zài sān yáng gōng, yù shǐ dài fū yáng zài sī tài zǐ zuǒ shù zǐ wáng fāng qìng wèi dōng dōu liú shǒu, yǐn jiān wèi pàn guān, biǎo zòu zhuān yǐ wěi zhī. fāng qìng shàn sān lǐ zhī xué, měi yǒu yí zhì, cháng jiù jiān zhì wèn, jiān bì néng zhēng jiù shuō, xùn shì xiáng míng, fāng qìng shēn shàn zhī. yòu shǎng qí wén zhāng diǎn shí, cháng chēng yuē: zhǎng lún gào zhī xuǎn yě. zài sī yì yuē: cǐ fèng gé shè rén yàng, rú cǐ cái shí, zǒu bì bù dé. jiān yòu yǔ gěi shì zhōng xú yàn bó dìng wáng fǔ cāng cáo liú zhī jǐ yòu bǔ què zhāng shuō tóng xiū sān jiào zhū yīng. shí lín tái jiān zhāng chāng zōng jí chéng jūn jì jiǔ lǐ jiào zǒng lǐng qí shì, guǎng yǐn wén cí zhī shì, rì xī tán lùn, fù shī jù huì, lì nián wèi néng xià bǐ. jiān dú yǔ shuō gòu yì zhuàn lù, yǐ wén sī bó yào wèi běn, gèng jiā xìng shì qīn zú èr bù, jiàn yǒu tiáo huì. zhū rén yī jiān děng guī zhì, é ér shū chéng, qiān sī fēng yuán wài láng. zé tiān yòu lìng jiān shān gǎi táng shǐ, huì zé tiān xùn wèi ér zhǐ.
徐堅,西台舍人齊聃子也。少好學,遍覽經史,性寬厚長者。進士舉,累授太 學。聖歷中,車駕在三陽宮,御史大夫楊再思、太子左庶子王方慶為東都留守,引 堅為判官,表奏專以委之。方慶善《三禮》之學,每有疑滯,常就堅質問,堅必能 征舊說,訓釋詳明,方慶深善之。又賞其文章典實,常稱曰:「掌綸誥之選也。」 再思亦曰:「此鳳閣舍人樣,如此才識,走避不得。」堅又與給事中徐彥伯、定王 府倉曹劉知幾、右補闕張說同修《三教珠英》。時麟台監張昌宗及成均祭酒李嶠總 領其事,廣引文詞之士,日夕談論,賦詩聚會,歷年未能下筆。堅獨與說構意撰錄, 以《文思博要》為本,更加《姓氏》、《親族》二部,漸有條匯。諸人依堅等規制, 俄而書成,遷司封員外郎。則天又令堅刪改《唐史》,會則天遜位而止。
shén lóng chū, zài qiān gěi shì zhōng. shí yōng zhōu rén wéi yuè jiāng shàng shū gào wǔ sān sī bù chén zhī jī, fǎn wèi sān sī suǒ xiàn, zhōng zōng jí lìng shā zhī. shí fāng shèng xià, jiān shàng biǎo yuē: yuè jiāng wū gòu liáng shàn, gù wéi zhì mìng, zhǔn qí qíng zhuàng, chéng hé yán zhū. dàn jīn zhū xià zài chén, tiān dào shēng zhǎng, jí cóng míng lù, yǒu guāi shí lìng. jǐn àn yuè lìng: xià xíng qiū lìng, zé qiū xí shuǐ lǎo, hé jià bù shú. bì xià dàn yīng líng mìng, zhōng xìng shèng tú, jiāng hóng yì xuān zhī fēng, yǐ guāng shǐ cè zhī měi, qǐ kě fēi shí xíng lù, zhì shāng hé qì zāi! jūn jǔ bì shū, jiāng hé yǐ xùn? fú yuàn xiáng yī guó diǎn, xǔ zhì qiū fēn, zé zhī xù xíng zhī guī, guān yú qiān zài āi jīn zhī huì, qià hū sì hǎi. zhōng zōng nà jiān suǒ zòu, suì lìng jué zhàng, pèi liú lǐng biǎo.
神龍初,再遷給事中。時雍州人韋月將上書告武三思不臣之跡,反為三思所陷, 中宗即令殺之。時方盛夏,堅上表曰:「月將誣構良善,故違制命,准其情狀,誠 合嚴誅。但今硃夏在辰,天道生長,即從明戮,有乖時令。謹按《月令》:『夏行 秋令,則丘隰水潦,禾稼不熟。』陛下誕膺靈命,中興聖圖,將弘義、軒之風,以 光史策之美,豈可非時行戮,致傷和氣哉!君舉必書,將何以訓?伏願詳依國典, 許至秋分,則知恤刑之規,冠於千載;哀矜之惠,洽乎四海。」中宗納堅所奏,遂 令決杖,配流嶺表。
ruì zōng jí wèi, jiān zì xíng bù shì láng jiā yín qīng guāng lù dài fū, bài zuǒ sàn qí cháng shì, é zhuǎn huáng mén shì láng. shí jiān chá yù shǐ lǐ zhī gǔ qǐng bīng yǐ jī yáo zhōu xī èr hé mán, jì jiàng fù, yòu qǐng zhú chéng, zhòng zhēng shuì zhī. jiān yǐ mán yí shēng gěng, kě yǐ jī mí shǔ zhī, wèi dé tóng huá xià zhī zhì, láo shī shè yuǎn, suǒ sǔn bù bǔ suǒ huò, dú jiàn yì yǐ wèi bù biàn. ruì zōng bù cóng, lìng zhī gǔ fā jiàn nán bīng wǎng zhú chéng, jiāng yǐ liè zhì zhōu xiàn. zhī gǔ yīn shì yù zhū qí háo jié, méi zǐ nǚ yǐ wèi nú bì. mán zhòng kǒng jù, nǎi shā zhī gǔ, xiāng shuài fǎn pàn, yì tú bēn kuì, yáo guī lù yóu shì lì nián bù tōng.
睿宗即位,堅自刑部侍郎加銀青光祿大夫,拜左散騎常侍,俄轉黃門侍郎。時 監察御史李知古請兵以擊姚州西貳河蠻,既降附,又請築城,重徵稅之。堅以蠻夷 生梗,可以羈縻屬之,未得同華夏之制,勞師涉遠,所損不補所獲,獨建議以為不 便。睿宗不從,令知古發劍南兵往築城,將以列置州縣。知古因是欲誅其豪傑,沒 子女以為奴婢。蠻眾恐懼,乃殺知古,相率反叛,役徒奔潰,姚、巂路由是歷年不 通。
jiān qī jí shì zhōng cén xī zhī mèi, jiān yǐ yǔ xī jìn qīn, gù cí jī mì, nǎi zhuǎn tài zǐ zhān shì, wèi rén yuē: fēi gǎn qiú gāo, gài bì nán yě. jí xī zhū, jiān jìng miǎn zuò lèi. chū wèi jiàng zhōu cì shǐ, wǔ zhuǎn fù rù wèi mì shū jiān. kāi yuán shí sān nián, zài qiān zuǒ sàn qí cháng shì. qí nián, xuán zōng gǎi lì zhèng shū yuàn wèi jí xián yuàn, yǐ jiān wèi xué shì, fù zhāng shuō zhī yuàn shì, lèi fēng dōng hǎi jùn gōng. yǐ xiū dōng fēng yí zhù jí cóng shēng tài shān zhī gōng, tè jiā guāng lù dài fū. jiān duō shí diǎn gù, qián hòu xiū zhuàn gé shì shì zú jí guó shǐ děng, fán qī rù shū fǔ, shí lùn měi zhī. shí qī nián zú, nián qī shí yú. shàng shēn dào xī zhī, qiǎn zhōng shǐ jiù jiā diào, nèi chū juàn bù yǐ fù, zèng tài zǐ shǎo bǎo, shì yuē wén. jiān zhǎng gū wèi tài zōng chōng róng, cì gū wèi gāo zōng jié yú, bìng yǒu wén zǎo. jiān fù zǐ yǐ cí xué zhe wén, yì zhě fāng zhī hàn shì bān shì.
堅妻即侍中岑羲之妹,堅以與羲近親,固辭機密,乃轉太子詹事,謂人曰: 「非敢求高,蓋避難也。」及羲誅,堅竟免坐累。出為絳州刺史,五轉復入為秘書 監。開元十三年,再遷左散騎常侍。其年,玄宗改麗正書院為集賢院,以堅為學士, 副張說知院事,累封東海郡公。以修東封儀注及從升太山之功,特加光祿大夫。堅 多識典故,前後修撰格式、氏族及國史等,凡七入書府,時論美之。十七年卒,年 七十餘。上深悼惜之,遣中使就家吊,內出絹布以賻,贈太子少保,諡曰文。堅長 姑為太宗充容,次姑為高宗婕妤,並有文藻。堅父子以詞學著聞,議者方之漢世班 氏。
yuán xíng chōng, hé nán rén, hòu wèi cháng shān wáng sù lián zhī hòu yě. shǎo gū, wèi wài zǔ sī nóng qīng wéi jī suǒ yǎng. bó xué duō tōng, yóu shàn yīn lǜ jí gǔ xùn zhī shū. jǔ jìn shì, lèi zhuǎn tōng shì shè rén, nà yán dí rén jié shén zhòng zhī. xíng chōng xìng bù ā shùn, duō jìn guī jiè, cháng wèi rén jié yuē: xià zhī shì shàng, yì yóu xù jù yǐ zì zī yě. pì guì jiā chǔ jī, zé pú là xié yí yǐ gōng zī shàn, cān shù zhī guì yǐ fáng kē jí. fú xiǎng mén xià bīn kè, kān chōng zhǐ wèi zhě duō, yuàn yǐ xiǎo rén bèi yī yào wù. rén jié xiào ér wèi rén yuē: cǐ wú yào lóng zhōng wù, hé kě yī rì wú yě! jiǔ qiān zhì shǎn zhōu cì shǐ, jiān lǒng yòu guān nèi liǎng dào àn chá shǐ, wèi xíng, bài tài cháng shǎo qīng.
元行沖,河南人,後魏常山王素連之後也。少孤,為外祖司農卿韋機所養。博 學多通,尤善音律及詁訓之書。舉進士,累轉通事舍人,納言狄仁傑甚重之。行沖 性不阿順,多進規誡,嘗謂仁傑曰:「下之事上,亦猶蓄聚以自資也。譬貴家儲積, 則脯臘膎胰以供滋膳,參術芝桂以防疴疾。伏想門下賓客,堪充旨味者多,願以小 人備一藥物。」仁傑笑而謂人曰:「此吾藥籠中物,何可一日無也!」九遷至陝州 刺史,兼隴右、關內兩道按察使,未行,拜太常少卿。
xíng chōng yǐ běn zú chū yú hòu wèi, ér wèi yǒu biān nián zhī shǐ, nǎi zhuàn wèi diǎn sān shí juǎn, shì xiáng wén jiǎn, wèi xué zhě suǒ chēng. chū wèi míng dì shí, hé xī liǔ gǔ ruì shí yǒu niú jì mǎ hòu zhī xiàng, wèi shōu jiù shǐ yǐ wèi jìn yuán dì shì niú shì zhī zǐ, mào xìng sī mǎ, yǐ yīng shí wén. xíng chōng tuī xún shì jī, yǐ hòu wèi zhāo chéng dì míng jiān, jì jìn shòu mìng, kǎo xiào yáo chèn, zhe lùn yǐ míng zhī.
行沖以本族出於後魏,而未有編年之史,乃撰《魏典》三十卷,事詳文簡,為 學者所稱。初魏明帝時,河西柳谷瑞石有牛繼馬後之象,魏收舊史以為晉元帝是牛 氏之子,冒姓司馬,以應石文。行沖推尋事跡,以後魏昭成帝名犍,繼晉受命,考 校謠讖,著論以明之。
kāi yuán chū, zì tài zǐ zhān shì chū wèi qí zhōu cì shǐ, yòu chōng guān nèi dào àn chá shǐ. xíng chōng zì yǐ shū shēng bù kān bó jī zhī rèn, gù cí àn chá, nǎi yǐ níng zhōu cì shǐ cuī wǎn dài yān. é fù rù wèi yòu sàn qí cháng shì dōng dōu fù liú shǒu. shí sì péng wáng zhì jiǎn shù xiōng zhì qiān bèi rén wū gào móu fǎn, kǎo xùn zì wū, xì yù dài bào, lián zuò shí shù rén, xíng chōng chá qí yuān làn, bìng zòu yuán zhī. sì qiān dà lǐ qīng. shí yáng zhōu zhǎng shǐ lǐ jié wèi shì yù shǐ wáng xù suǒ xiàn, zhào xià dà lǐ jié zuì, xíng chōng yǐ jié lì zhèng qīng zhēn, bù yí wǎng wèi chán xié suǒ gòu, yòu zòu qǐng cóng qīng tiáo chū zhī. dāng shí suī bù jiàn cóng, shēn wèi shí lùn suǒ měi. é yòu gù cí xíng yù zhī guān, qiú wèi sàn zhí. qī nián, fù zhuǎn zuǒ sàn qí cháng shì. jiǔ qiān guó zi jì jiǔ, yuè yú, bài tài zǐ bīn kè hóng wén guǎn xué shì. lèi fēng cháng shān jùn gōng.
開元初,自太子詹事出為岐州刺史,又充關內道按察使。行沖自以書生不堪博 擊之任,固辭按察,乃以寧州刺史崔琬代焉。俄復入為右散騎常侍、東都副留守。 時嗣彭王志柬庶兄志謙被人誣告謀反,考訊自誣,系獄待報,連坐十數人,行沖 察其冤濫,並奏原之。四遷大理卿。時揚州長史李傑為侍御史王旭所陷,詔下大理 結罪,行沖以傑歷政清貞,不宜枉為讒邪所構,又奏請從輕條出之。當時雖不見從, 深為時論所美。俄又固辭刑獄之官,求為散職。七年,復轉左散騎常侍。九遷國子 祭酒,月餘,拜太子賓客、弘文館學士。累封常山郡公。
xiān shì, mì shū jiān mǎ huái sù jí xué zhě xù wáng jiǎn jīn shū qī zhì, zuǒ sàn qí cháng shì chǔ wú liàng yú lì zhèng diàn xiào xiě sì bù shū, shì wèi jiù ér huái sù wú liàng zú, zhào xíng chōng zǒng dài qí zhí. yú shì xíng chōng biǎo qǐng tōng zhuàn gǔ jīn shū mù, míng wèi qún shū sì lù, mìng xué shì hù xiàn wèi wú jiǒng lì yáng wèi wéi shù cáo zhōu sī fǎ cān jūn yīn jiàn yóu tài xué zhù jiào yú qīn děng fēn bù xiū jiǎn, suì yú shū chéng, zòu shàng, shàng jiā zhī. yòu tè lìng xíng chōng zhuàn yù suǒ zhù xiào jīng shū yì, liè yú xué guān. xún yǐ shuāi lǎo bà zhī lì zhèng diàn xiào xiě shū shì.
先是,秘書監馬懷素集學者續王儉《今書七志》,左散騎常侍褚無量於麗正殿 校寫四部書,事未就而懷素、無量卒,詔行沖總代其職。於是行沖表請通撰古今書 目,名為《群書四錄》,命學士鄠縣尉毋煚、櫟陽尉韋述、曹州司法參軍殷踐猷、 太學助教余欽等分部修檢,歲餘書成,奏上,上嘉之。又特令行沖撰御所注《孝經》 疏義,列於學官。尋以衰老罷知麗正殿校寫書事。
chū, yǒu zuǒ wèi lǜ fǔ zhǎng shǐ wèi guāng chéng zòu qǐng xíng yòng wèi zhēng suǒ zhù lèi lǐ, shàng jù lìng xíng chōng jí xué zhě zhuàn yì shū, jiāng lì xué guān. xíng chōng yú shì yǐn guó zi bó shì fàn xíng gōng sì mén zhù jiào shī jìng běn jiǎn tǎo kān xuē, lēi chéng wǔ shí juǎn, shí sì nián bā yuè zòu shàng zhī. shàng shū zuǒ chéng xiàng zhāng shuō bó zòu yuē: jīn zhī lǐ jì, shì qián hàn dài dé dài shèng suǒ biān lù, lì dài chuán xí, yǐ xiàng qiān nián, zhe wèi jīng jiào, bù kě kān xuē. zhì wèi sūn yán shǐ gǎi jiù běn, yǐ lèi xiāng bǐ, yǒu tóng chāo shū, xiān rú suǒ fēi, jìng bù xíng yòng. zhēn guān zhōng, wèi zhēng yīn sūn yán suǒ xiū, gèng jiā zhěng bǐ, jiān wèi zhī zhù, xiān cháo suī hòu jiā shǎng xī, qí shū jìng yì bù xíng. jīn xíng chōng děng jiě zhēng suǒ zhù, lēi chéng yī jiā, rán yǔ xiān rú dì guāi, zhāng jù gé jué, ruò yù xíng yòng, qiè kǒng wèi kě. shàng rán qí zòu, yú shì cì xíng chōng děng juàn èr bǎi pǐ, liú qí shū zhù yú nèi fǔ, jìng bù dé lì yú xué guān. xíng chōng huì zhū rú pái jǐ, tuì ér zhe lùn yǐ zì shì, míng yuē shì yí. qí cí yuē:
初,有左衛率府長史魏光乘奏請行用魏徵所注《類禮》,上遽令行沖集學者撰 《義疏》,將立學官。行沖於是引國子博士范行恭、四門助教施敬本檢討刊削,勒 成五十卷,十四年八月奏上之。尚書左丞相張說駁奏曰:「今之《禮記》,是前漢 戴德、戴聖所編錄,歷代傳習,已向千年,著為經教,不可刊削。至魏孫炎始改舊 本,以類相比,有同抄書,先儒所非,竟不行用。貞觀中,魏徵因孫炎所修,更加 整比,兼為之注,先朝雖厚加賞錫,其書竟亦不行。今行沖等解征所注,勒成一家, 然與先儒第乖,章句隔絕,若欲行用,竊恐未可。」上然其奏,於是賜行沖等絹二 百匹,留其書貯於內府,竟不得立於學官。行沖恚諸儒排己,退而著論以自釋,名 曰《釋疑》。其詞曰:
kè wèn zhǔ rén yuē: xiǎo dài zhī xué, xíng zhī yǐ jiǔ kāng chéng quán zhù, jiàn liè xué guān. chuán wén wèi gōng, nǎi yǒu kān yì yòu chéng zhì zhǐ, zào shū jiāng bān. wèi xī èr jīng, shú wèi yōu liè? zhǔ rén dá yuē: xiǎo dài zhī lǐ, xíng yú hàn mò, mǎ róng zhù zhī, shí suǒ wèi dǔ. lú zhí fēn hé èr shí jiǔ piān ér wèi shuō jiě, dài bù chuán xí. zhèng yīn zi gàn, shī yú jì zhǎng. shǔ dǎng gù yù qǐ, shī mén dào sàng, kāng chéng yú cuàn fú zhī zhōng, lǐ fēn ná zhī diǎn, zhì cún tàn jiū, mí suǒ zī móu. ér yóu jī shù wàng pí, wén yì néng xǐ, jù yú zhèng zhì, xiàng yǒu bǎi kē. zhāng jù zhī tú, céng bù kuī lǎn, yóu zūn fù zhé, pō lèi kè zhōu. wáng sù yīn zhī, zhòng zī kāi shì, huò duō gǎi bó, réng àn běn piān. yòu zhèng xué zhī tú, yǒu sūn yán zhě, suī fú xuán yì, nǎi yì qián biān. zì hòu tiáo lì zhī fēn, zhēn shí jiān qǐ. mǎ zhòu zēng gé, xiàng yú bǎi piān yè zūn shān xiū, jǐn quán shí èr. wèi gōng bìng qún yán zhī cuò zá, zhòng shuō zhī jīng shēn. jīng wén bù tóng, wèi gǎn kān zhèng zhù lǐ kuí wù, níng bù shān lóng. chéng bì shàng wén, tài zōng jiā shǎng, jī jiān qiān pǐ, lù cì chǔ fān. jiāng qī bān xuān, wèi yǒu shū yì. shèng huáng zuǎn yè, dān gǔ chóng rú, gāo céng guī jǔ, yí suǒ xiū xí, nǎi zhì hūn yú, zhēn fēn jiù yì. qí yǒu zhù yí wǎng shuō, lǐ biàn xīn wén, wù jiā sōu qióng, jī rěn fāng bì. jù lù chéng jìn, chì fù qún rú, shù néng zhēn xiáng, yǐ kè shū mì. qǐ wù zhāng jù zhī shì, jiān chí xī yán, tè xián zhī xīn, yù réng jiù guàn, chén yí duō yuè, bìn yā bù shēn, yōu liè duǎn zhǎng, dìng yú tōng shí, shǒu chéng kǒu dá, ān gǎn quán liàng.
客問主人曰:「小戴之學,行之已久;康成銓注,見列學官。傳聞魏公,乃有 刊易;又承制旨,造疏將頒。未悉二經,孰為優劣?」主人答曰:「小戴之禮,行 於漢末,馬融注之,時所未睹。盧植分合二十九篇而為說解,代不傳習。鄭絪子干, 師於季長。屬黨錮獄起,師門道喪,康成於竄伏之中,理紛拿之典,志存探究,靡 所咨謀。而猶緝述忘疲,聞義能徙,具於《鄭志》,向有百科。章句之徒,曾不窺 覽,猶遵覆轍,頗類刻舟。王肅因之,重茲開釋,或多改駁,仍按本篇。又鄭學之 徒,有孫炎者,雖扶玄義,乃易前編。自後條例支分,箴石間起。馬伷增革,向逾 百篇;葉遵刪修,僅全十二。魏公病群言之錯雜,眾說之精深。經文不同,未敢 刊正;注理睽誤,寧不芟礱。成畢上聞,太宗嘉賞,齎縑千匹,錄賜儲籓。將期頒 宣,未有疏義。聖皇纂業,耽古崇儒,高曾規矩,宜所修襲,乃制昏愚,甄分舊義。 其有注遺往說,理變新文,務加搜窮,積稔方畢。具錄呈進,敕付群儒,庶能斟詳, 以課疏密。豈悟章句之士,堅持昔言,特嫌知新,欲仍舊貫,沉疑多月,擯壓不申, 優劣短長,定於通識,手成口答,安敢銓量。」
kè yuē: dāng jú chēng mí, bàng guān jiàn shěn, lèi cháo quán dìng, gù shì zhōu xiáng, hé suǒ wèi yí, bù wèi shēn liè? dá yuē: shì hé yán yú? tán qǐ róng yì! xī kǒng ān guó zhù bì zhōng shū, huì wū gǔ shì, jīng jí dào xī. zú xiōng zāng yǔ zhī shū yuē: xiàng rú cháng fèn sú rú yín cí mào yì, yù bō luàn fǎn zhèng ér wèi néng guǒ. rán yǎ dá tōng bó, bù dài ér shēng fú xué sòng zhū, bǐ jiān jiē shì. zhòng fēi nán zhèng, zì gǔ ér rán. chéng kǒng cǐ dào wèi shēn, ér yǐ dú zhì wèi yì yě. zé zhī biàn yì zhāng jù, qí nán yī yǐ.
客曰:「當局稱迷,傍觀見審,累朝銓定,故是周詳,何所為疑,不為申列?」 答曰:「是何言歟?談豈容易!昔孔安國注壁中書,會巫蠱事,經籍道息。族兄臧 與之書曰:『相如常忿俗儒淫詞冒義,欲撥亂反正而未能果。然雅達通博,不代而 生;浮學宋株,比肩皆是。眾非難正,自古而然。誠恐此道未申,而以獨智為議也。』 則知變易章句,其難一矣。
hàn yǒu kǒng jì chǎn zhě, zhuān yú gǔ xué yǒu kǒng fú zhě, suí sú fú chén. fú wèi chǎn yún: jīn zhāo tíng jiē wèi zhāng jù nèi xué, ér jūn dú xiū gǔ yì, xiū gǔ yì zé fēi zhāng jù nèi xué, fēi zhāng jù nèi xué zé wēi shēn zhī dào yě. dú shàn bù róng yú dài, bì jiāng yí huàn huò hū! zé zhī biàn yì zhāng jù, qí nán èr yǐ.
「漢有孔季產者,專於古學;有孔扶者,隨俗浮沉。扶謂產云:『今朝廷皆為 章句內學,而君獨修古義,修古義則非章句內學,非章句內學則危身之道也。獨善 不容於代,必將貽患禍乎!」則知變易章句,其難二矣。
liú xīn yǐ tōng shū shǔ wén, dài zhào guān shǔ, jiàn zuǒ shì chuán ér dà hǎo zhī, hòu méng qīn jìn, yù jiàn sī yè. āi dì xīn nà, lìng qí tǎo lùn, gè qiān yán tuī cí, bù kěn zhì duì. liú xīn yí shū zé ràng, qí yán shén qiè, zhū bó shì děng jiē fèn hèn zhī. míng rú gōng shèng, shí wèi guāng lù, jiàn xīn cǐ yì, nǎi qǐ hái gǔ sī kōng shī dān, yīn dà fā nù, zòu xīn gǎi luàn qián zhì, fēi huǐ xiān cháo suǒ lì. dì yuē: cǐ guǎng dào shù, hé wèi huǐ yé? yóu shì fàn wǔ dà chén, jù zhū, qiú chū wèi hé nán tài shǒu, zōng shì bù diǎn sān hé, yòu xǐ wǔ yuán tài shǒu. yǐ jūn shí zhī zhù míng hǎo xué, gōng zhòng zhī shēn bó shǒu dào, yóu pò tóng mén péng dǎng zhī yì, zú lìng zǐ jùn fù bàng yú shí. zé zhī biàn yì zhāng jù, qí nán sān yǐ.
「劉歆以通書屬文,待詔官署,見《左氏傳》而大好之,後蒙親近,欲建斯業。 哀帝欣納,令其討論,各遷延推辭,不肯置對。劉歆移書責讓,其言甚切,諸博士 等皆忿恨之。名儒龔勝,時為光祿,見歆此議,乃乞骸骨;司空師丹,因大發怒, 奏歆改亂前志,非毀先朝所立。帝曰:「此廣道術,何為毀耶?」由是犯忤大臣, 懼誅,求出為河南太守,宗室不典三河,又徙五原太守。以君實之著名好學,公仲 之深博守道,猶迫同門朋黨之議,卒令子駿負謗於時。則知變易章句,其難三矣。
zi yōng guī xuán shù shí bǎi jiàn, shǒu zhèng xué zhě, shí yǒu zhōng láng mǎ zhāo, shàng shū yǐ wèi sù móu. zhào wáng xué zhī bèi, zhàn dá yǐ wén. yòu qiǎn bó shì zhāng róng àn jīng lùn jié, róng dēng zhào jí, fēn bié tuī chù, lǐ zhī shì fēi, jù chéng zhèng lùn. wáng sù chóu duì, pí yú suì shí. zé zhī biàn yì zhāng jù, qí nán sì yǐ.
「子雍規玄數十百件,守鄭學者,時有中郎馬昭,上書以為肅繆。詔王學之輩, 占答以聞。又遣博士張融案經論詰,融登召集,分別推處,理之是非,具《呈證論》。 王肅酬對,疲於歲時。則知變易章句,其難四矣。
bo shāng yí shèng, nà qiào yú céng yú mù cì jìn xián, yí chī yú wǔ shū. zì cǐ zhī hòu, wéi tuī zhèng gōng. wáng càn chēng yī luò yǐ dōng, huái hàn zhī běi, yī rén ér yǐ, mò bù zōng yān. xián yún xiān rú duō què, zhèng shì dào bèi, càn qiè jiē guài, yīn qiú qí xué. dé shàng shū zhù, tuì ér sī zhī, yǐ jǐn qí yì, yì jiē jǐn yǐ. suǒ yí zhī zhě, yóu wèi yù yān. fán yǒu liǎng juǎn, liè yú qí jí. yòu wáng sù gǎi zhèng liù shí bā tiáo, zhāng róng hé zhī, jiāng dìng zāng pǐ. róng chēng xuán zhù quán shēn guǎng bó, liǎng hàn sì bǎi yú nián, wèi yǒu wěi yú xuán zhě. rán èr jiāo zhī jì, shū tiān zhī sì, cǐ xuán wù yě. qí rú huáng tiān zǔ suǒ zì chū zhī dì, yì xuán lǜ zhī shī yě. jí fú qián shì chuán, wèi miǎn chà wéi, hòu dài yán zhī, sī hóng shèng yì, fēi wèi yáng jǐ zhī shàn, yǎn rén zhī míng yě. hé zhě? jūn zǐ yòng xīn, yuàn wén qí guò, gù zhòng ní yuē: guò yě rén jiē jiàn zhī, gèng yě rén jiē yǎng zhī shì yě. ér zhuān mén zhī tú, shù jǐ jí wù, huò gōng xiān shī zhī wù, rú wén fù mǔ zhī míng, jiāng wèi wáng zhě zhī dé yán ér jiàn yā yú zhòng rǎng yě. gù wáng shào shǐ lùn yuē: wèi jìn fú huá, gǔ dào yí tì, jì wáng sù dù yù, gèng kāi mén hù. lì zài sān bǎi, shì dài fū chǐ wèi zhāng jù. wéi cǎo yě shēng yǐ zhuān jīng zì xǔ, bù néng jiū lǎn yì yì, zé cóng qí shàn. tú yù fù kāng chéng, xiōng zi shèn, níng dào kǒng shèng wù, huì wén zhèng fú fēi. rán yú zhèng fú shén kuì kuì, zhèng fú zhī wài jiē chóu yě. zé zhī biàn yì zhāng jù, qí nán wǔ yě.
「卜商疑聖,納誚於曾輿;木賜近賢,貽嗤於武叔。自此之後,唯推鄭公。王 粲稱伊、洛已東,淮、漢之北,一人而已,莫不宗焉。咸雲先儒多闕,鄭氏道備, 粲竊嗟怪,因求其學。得《尚書注》,退而思之,以盡其意,意皆盡矣。所疑之者, 猶未喻焉。凡有兩卷,列於其集。又王肅改鄭六十八條,張融核之,將定臧否。融 稱玄注泉深廣博,兩漢四百餘年,未有偉於玄者。然二郊之祭,殊天之祀,此玄誤 也。其如皇天祖所自出之帝,亦玄慮之失也。及服虔釋《傳》,未免差違,後代言 之,思弘聖意,非謂揚己之善,掩人之名也。何者?君子用心,願聞其過,故仲尼 曰:『過也人皆見之,更也人皆仰之』是也。而專門之徒,恕己及物,或攻先師之 誤,如聞父母之名,將謂亡者之德言而見壓於重壤也。故王劭《史論》曰:『魏、 晉浮華,古道夷替,洎王肅、杜預,更開門戶。歷載三百,士大夫恥為章句。唯草 野生以專經自許,不能究覽異義,擇從其善。徒欲父康成,兄子慎,寧道孔聖誤, 諱聞鄭、服非。然於鄭、服甚憒憒,鄭、服之外皆仇也。』則知變易章句,其難五 也。
fú yǐ ān guó shàng shū liú xīn zuǒ chuán, xī zāo bìn yú nǎng yè, jiàn zhòng yú lái jīn. gù zhī èr rén zhī jiàn, gāo yú hàn tíng yuǎn yǐ. kǒng xiù chǎn yún: wù jí zé biàn. bǐ jí bǎi nián wài, dāng yǒu míng zhí jūn zǐ, hèn bù yǔ wú tóng dài zhě. yú xì! dào zhī xíng fèi, bì yǒu qí shí zhě yú! pū fēi zhuān jīng, hǎn xí zhāng jù, gāo míng bù zhe, yì shòu jīng wū. qǐng zhě xiū zhuàn, dài yān nián yuè, lài zhū xián bèi néng zuǒ yòu zhī, miǎn zhì qiān yóu, réng dāo shǎng jī, nèi shěng hūn xiǔ, qí róng yǐ duō. hé jù chí yī jǐ zhī qū qū, kàng qún qíng zhī zǔn dá shī, shě wù jīn zhī měi, chéng zì wǒ zhī sī, chù jìn míng zhī jiè, xìng fàn zhòng zhī huò? yī jǔ sì shī, zhōng cái bù wèi, shì yòng tāo shēng, gān cǐ chén mò yě.
「伏以安國《尚書》、劉歆《左傳》,悉遭擯於曩葉,見重於來今。故知二人 之鑑,高於漢廷遠矣。孔秀產云:『物極則變。比及百年外,當有明直君子,恨不 與吾同代者。』於戲!道之行廢,必有其時者歟!仆非專經,罕習章句,高名不著, 易受經誣。頃者修撰,殆淹年月,賴諸賢輩能左右之,免致愆尤,仍叨賞齎,內省 昏朽,其榮已多。何遽持一己之區區,抗群情之噂沓褷,舍勿矜之美,成自我之 私,觸近名之誡,興犯眾之禍?一舉四失,中材不為,是用韜聲,甘此沉默也。」
xíng chōng é yòu lèi biǎo qǐng zhì shì, zhì xǔ zhī. shí qī nián zú, nián qī shí qī, zèng lǐ bù shàng shū, shì yuē xiàn.
行沖俄又累表請致仕,制許之。十七年卒,年七十七,贈禮部尚書,諡曰獻。
wú jīng, biàn zhōu jùn yí rén yě. lì zhì qín xué, bó tōng jīng shǐ. sòng zhōu rén wèi yuán zhōng bó zhōu rén zhū jìng zé shēn qì zhòng zhī, jí jū xiāng fǔ, jiàn jīng yǒu shǐ cái, kān jū jìn shì, yīn lìng zhí shǐ guǎn, xiū guó shǐ. lěi yuè, bài yòu shí yí nèi gòng fèng. shén lóng zhōng, qiān yòu bǔ què, yǔ wéi chéng qìng cuī róng liú zi xuán zhuàn zé tiān shí lù chéng, zhuǎn qǐ jū láng. é qiān shuǐ bù láng zhōng, dīng yōu hái xiāng lǐ. kāi yuán sān nián fú què, kàng shū yán yuē: chén xiū shǐ yǐ chéng shù shí juǎn, zì tíng zhí hái jiā, fěi wàng zhǐ zhá, qǐ zhōng yú gōng. nǎi bài jiàn yì dài fū, yī qián xiū shǐ. é jiān xiū wén guǎn xué shì, lì wèi shǎo qīng yòu shù zǐ. jū zhí dài sān shí nián, xù shì jiǎn yào, rén yòng chēng zhī. mò nián shāng yú tài jiǎn. guó shǐ wèi chéng, shí qī nián, chū wèi jīng zhōu sī mǎ, zhì xǔ yǐ shǐ gǎo zì suí. zhōng shū lìng xiāo sōng jiān xiū guó shǐ, zòu qǔ jīng suǒ zhuàn guó shǐ, dé liù shí wǔ juǎn. lèi qiān tái hóng ráo qí sì zhōu cì shǐ, jiā yín qīng guāng lù dà fū, qiān xiāng zhōu zhǎng yuán xiàn zi. tiān bǎo chū gǎi guān míng, wèi yè jùn tài shǒu, rù wèi héng wáng fù.
吳兢,汴州浚儀人也。勵志勤學,博通經史。宋州人魏元忠、亳州人硃敬則深 器重之,及居相輔,薦兢有史才,堪居近侍,因令直史館,修國史。累月,拜右拾 遺內供奉。神龍中,遷右補闕,與韋承慶、崔融、劉子玄撰《則天實錄》成,轉起 居郎。俄遷水部郎中,丁憂還鄉里。開元三年服闋,抗疏言曰:「臣修史已成數十 卷,自停職還家,匪忘紙札,乞終餘功。」乃拜諫議大夫,依前修史。俄兼修文館 學士,歷衛少卿、右庶子。居職殆三十年,敘事簡要,人用稱之。末年傷於太簡。 《國史》未成,十七年,出為荊州司馬,制許以史稿自隨。中書令蕭嵩監修國史, 奏取兢所撰《國史》,得六十五卷。累遷台、洪、饒、蘄四州刺史,加銀青光祿大 夫,遷相州長垣縣子。天寶初改官名,為鄴郡太守,入為恆王傅。
jīng cháng yǐ liáng chén qí zhōu suí wǔ dài shǐ fán zá, nǎi bié zhuàn liáng qí zhōu shǐ gè shí juǎn chén shǐ wǔ juǎn suí shǐ èr shí juǎn, yòu shāng shū lüè. jīng suī shuāi hào, yóu xī shǐ zhí, ér xíng bù yǔ lóu, lǐ lín fǔ yǐ qí nián lǎo bù yòng. tiān bǎo bā nián, zú yú jiā, shí nián bā shí yú. jīng zú hòu, qí zi jìn jīng suǒ zhuàn táng shǐ bā shí yú juǎn, shì duō pī móu, bù dǎi yú zhuàng nián. jīng jiā jù shū pō duō, cháng mù lù qí juàn dì, hào wú shì xī zhāi shū mù.
兢嘗以梁、陳、齊、周、隋五代史繁雜,乃別撰《梁》、《齊》、《周史》各 十卷、《陳史》五卷、《隋史》二十卷,又傷疏略。兢雖衰耗,猶希史職,而行步 傴僂,李林甫以其年老不用。天寶八年,卒於家,時年八十餘。兢卒後,其子進兢 所撰《唐史》八十餘卷,事多紕繆,不逮於壯年。兢家聚書頗多,嘗目錄其卷第, 號《吳氏西齋書目》。
wéi shù, sī nóng qīng hóng jī céng sūn yě. fù jǐng jùn, fáng zhōu cì shǐ. shù shǎo cōng mǐn, dǔ zhì wén xué. jiā yǒu shū èr qiān juǎn, shù wèi ér tóng shí, jì lǎn jiē biàn. rén hài yì zhī. jǐng lóng zhōng, jǐng jùn wèi féi xiāng lìng, shù cóng fù zhì rèn. míng zhōu cì shǐ yuán xíng chōng, jǐng jùn zhī gū zǐ, wèi shí dà rú, cháng zài shū shù chē zì suí. shù rù qí shū zhāi, wàng qǐn yǔ shí. xíng chōng yì zhī, yǐn yǔ zhī tán, guàn chuān jīng shǐ, shì rú zhǐ zhǎng, tàn zé ào zhǐ, rú yù shī zī. yòu shì yǐ zhuì wén, cāo dú biàn jiù. xíng chōng dà yuè, yǐn zhī tóng tà yuē: cǐ wú wài jiā zhī bǎo yě. jǔ jìn shì, xī rù guān, shí shù shén shǎo, yí xíng miǎo xiǎo. kǎo gōng yuán wài láng sòng zhī wèn yuē: wéi xué shì tóng nián yǒu hé shì yè? shù duì yuē: xìng hǎo zhe shū. shù yǒu suǒ zhuàn táng chūn qiū sān shí juǎn, hèn wèi zhōng piān. zhì rú cí cè, yǎng dài míng shì. zhī wèn yuē: běn qiú yì cái, guǒ dé qiān gù. shì suì dēng kē.
韋述,司農卿弘機曾孫也。父景駿,房州刺史。述少聰敏,篤志文學。家有書 二千卷,述為兒童時,記覽皆遍。人駭異之。景龍中,景駿為肥鄉令,述從父至任。 洺州刺史元行沖,景駿之姑子,為時大儒,常載書數車自隨。述入其書齋,忘寢與 食。行沖異之,引與之談,貫穿經史,事如指掌,探賾奧旨,如遇師資。又試以綴 文,操牘便就。行沖大悅,引之同榻曰:「此吾外家之寶也。」舉進士,西入關, 時述甚少,儀形眇小。考功員外郎宋之問曰:「韋學士童年有何事業?」述對曰: 「性好著書。述有所撰《唐春秋》三十卷,恨未終篇。至如詞策,仰待明試。」之 問曰:「本求異才,果得遷、固。」是歲登科。
kāi yuán wǔ nián, wèi lì yáng wèi. mì shū jiān mǎ huái sù shòu zhào biān cì tú shū, nǎi zòu yòng zuǒ sàn qí cháng shì yuán xíng chōng zuǒ shù zǐ qí huàn mì shū shǎo jiān wáng xún wèi wèi shǎo qīng wú jīng bìng shù děng èr shí liù rén, tóng yú mì gé xiáng lù sì bù shū. huái sù xún zú, xíng chōng dài zhǎng qí shì, wǔ nián ér chéng, qí zǒng mù èr bǎi juǎn. shù hǎo pǔ xué, mì gé zhōng jiàn cháng shì liǔ chōng xiān zhuàn xìng zú xì lù èr bǎi juǎn, shù yú fēn kè zhī wài shǒu zì chāo lù, mù zé huái guī. rú shì zhōu suì, xiě lù jiē bì, bǎi shì yuán liú, zhuǎn yì xiáng xī. nǎi yú liǔ lù zhī zhōng, bié zhuàn chéng kāi yuán pǔ èr shí juǎn. qí dǔ zhì wàng juàn, jiē cǐ lèi yě.
開元五年,為櫟陽尉。秘書監馬懷素受詔編次圖書,乃奏用左散騎常侍元行沖、 左庶子齊澣、秘書少監王珣、衛尉少卿吳兢並述等二十六人,同於秘閣詳錄四部書。 懷素尋卒,行沖代掌其事,五年而成,其總目二百卷。述好譜學,秘閣中見常侍柳 沖先撰《姓族系錄》二百卷,述於分課之外手自抄錄,暮則懷歸。如是周歲,寫錄 皆畢,百氏源流,轉益詳悉。乃於《柳錄》之中,別撰成《開元譜》二十卷。其篤 志忘倦,皆此類也。
zhuǎn yòu bǔ què, zhōng shū lìng zhāng shuō zhuān jí xián yuàn shì, yǐn shù wèi zhí xué shì, qiān qǐ jū shè rén. shuō zhòng cí xué zhī shì, shù yǔ zhāng jiǔ líng xǔ jǐng xiān yuán huī zhào dōng xī sūn tì wáng gàn cháng yóu qí mén. zhào dōng xī xiōng dōng rì, dì zhī bì jū zhēn ān zhēn yí zhēn děng liù rén, shù dì dí yōu jiǒng qǐ xún yì liù rén, bìng cí xué dēng kē. shuō yuē: zhào wéi kūn jì, lìng zhī qǐ zǐ yě. shí bā nián, jiān zhī shǐ guān shì, zhuǎn tún tián yuán wài láng zhí fāng lì bù èr láng zhōng, xué shì zhī shǐ guān shì rú gù. jí zhāng jiǔ líng wèi zhōng shū lìng, jí jí xián zhī tóng zhí, péi yào qīng wèi shì zhōng, jí shù zhī jiù, jiē xiāng tuī zhòng, yǔ bì yí guǐ. èr shí qī nián, zhuǎn guó zi sī yè, tíng zhī shǐ shì. é ér fù jiān shǐ zhí, chōng jí xián xué shì. tiān bǎo chū, lì zuǒ yòu shù zǐ, jiā yín qīng guāng lù dài fū. jiǔ zài, jiān chōng lǐ yí shǐ. qí zài qiān shàng shū gōng bù shì láng, fēng fāng chéng xiàn hóu.
轉右補闕,中書令張說專集賢院事,引述為直學士,遷起居舍人。說重詞學之 士,述與張九齡、許景先、袁暉、趙冬曦、孫逖、王幹常游其門。趙冬曦兄冬日, 弟知壁、居貞、安貞、頤貞等六人,述弟迪、逌、迥、起、巡亦六人,並詞學登科。 說曰:「趙、韋昆季,令之杞梓也。」十八年,兼知史官事,轉屯田員外郎、職方 吏部二郎中,學士、知史官事如故。及張九齡為中書令,即集賢之同職,裴耀卿為 侍中,即述之舅,皆相推重,語必移晷。二十七年,轉國子司業,停知史事。俄而 復兼史職,充集賢學士。天寶初,歷左右庶子,加銀青光祿大夫。九載,兼充禮儀 使。其載遷尚書工部侍郎,封方城縣侯。
shù zài shū fǔ sì shí nián, jū shǐ zhí èr shí nián, shì xué zhe shū, shǒu bù shì juǎn. guó shǐ zì líng hú dé fēn zhì yú wú jīng, suī lèi xiū zhuàn, jìng wèi chéng yī jiā zhī yán. zhì shù shǐ dìng lèi lì, bǔ yí xù què, lēi chéng guó shǐ yī bǎi yī shí èr juǎn, bìng shǐ lì yī juàn, shì jiǎn ér jì xiáng, yǎ yǒu liáng shǐ zhī cái, lán líng xiāo yǐng shì yǐ wèi qiào zhōu chén shòu zhī liú. shù zǎo yǐ rú shù jìn, dāng dài zōng yǎng, ér chún hòu zhǎng zhě, dàn yú shì lì, dào zhī tóng zhě, wú jiān guì jiàn, jiē lǐ jiē zhī. jiā jù shū èr wàn juǎn, jiē zì xiào dìng qiān qiàn, suī yù fǔ bù dǎi yě. jiān gǔ jīn zhāo chén tú, lì dài zhī míng rén huà, wèi jìn yǐ lái cǎo lì zhēn jī shù bǎi juǎn, gǔ bēi gǔ qì yào fāng gé shì qián pǔ xǐ pǔ zhī lèi, dāng dài míng gōng chǐ tí, wú bù bì bèi. jí lù shān zhī luàn, liǎng jīng xiàn zéi, xuán zōng xìng shǔ, shù bào guó shǐ cáng yú nán shān, jīng jí zī chǎn, fén piāo dài jǐn. shù yì xiàn yú zéi tíng, shòu wěi guān. zhì dé èr nián, shōu liǎng jīng, sān sī yì zuì, liú yú yú zhōu, wèi cì shǐ xuē shū kùn rǔ, bù shí ér zú. qí shēng xiāo zhí wèi tài wèi lǐ guāng bì pàn guān, guǎng dé èr nián, zhí yīn rù zòu yán shì chēng zhǐ, nǎi shàng shū lǐ shù yú cāng huáng zhī jì, néng cún guó shǐ, zhì shèng cháo dà diǎn, dé wú yí yì, yǐ gōng bǔ guò, hé zhān ēn yòu. nǎi zèng yòu sàn qí cháng shì.
述在書府四十年,居史職二十年,嗜學著書,手不釋卷。國史自令狐德棻至於 吳兢,雖累修撰,竟未成一家之言。至述始定類例,補遺續闕,勒成《國史》一百 一十二卷,並《史例》一卷,事簡而記詳,雅有良史之才,蘭陵蕭穎士以為譙周、 陳壽之流。述早以儒術進,當代宗仰,而純厚長者,澹於勢利,道之同者,無間貴 賤,皆禮接之。家聚書二萬卷,皆自校定鉛槧,雖御府不逮也。兼古今朝臣圖,歷 代知名人畫,魏、晉已來草隸真跡數百卷,古碑、古器、藥方、格式、錢譜、璽譜 之類,當代名公尺題,無不畢備。及祿山之亂,兩京陷賊,玄宗幸蜀,述抱《國史》 藏於南山,經籍資產,焚剽殆盡。述亦陷於賊庭,授偽官。至德二年,收兩京,三 司議罪,流於渝州,為刺史薛舒困辱,不食而卒。其甥蕭直為太尉李光弼判官,廣 德二年,直因入奏言事稱旨,乃上疏理述於蒼黃之際,能存《國史》,致聖朝大典, 得無遺逸,以功補過,合霑恩宥。乃贈右散騎常侍。
yì zhě yún zì táng yǐ lái, shì zú zhī shèng, wú yú yú wéi shì. qí xiào yǒu cí xué, chéng qìng sì lì wèi zuì míng yú yīn lǜ, zé wàn shí wèi zuì dá yú lǐ yì, zé shū xià wèi zuì shǐ cái bó shí, yǐ shù wèi zuì. suǒ zhuàn táng zhí yí sān shí juǎn gāo zōng shí lù sān shí juǎn yù shǐ tái jì shí juǎn liǎng jīng xīn jì wǔ juǎn, fán zhe shū èr bǎi yú juǎn jiē xíng yú dài.
議者雲自唐已來,氏族之盛,無逾於韋氏。其孝友詞學,承慶、嗣立為最;明 於音律,則萬石為最;達於禮義,則叔夏為最;史才博識,以述為最。所撰《唐職 儀》三十卷、《高宗實錄》三十卷、《御史台記》十卷、《兩京新記》五卷,凡著 書二百餘卷;皆行於代。
yōu, xué yè yì yà yú shù, yóu jīng sān lǐ, yǔ shù duì wèi xué shì, dí, tóng wèi lǐ guān, shí rén róng zhī. lèi qiān kǎo gōng yuán wài láng guó zi sī yè, yǐ fēng jí zú.
逌,學業亦亞於述,尤精《三禮》,與述對為學士,迪,同為禮官,時人榮之。 累遷考功員外郎、國子司業,以風疾卒。
xiāo yǐng shì zhě, cōng rén juàn guò rén, fù cí xué, yǒu míng yú shí, jiǎ céng xí yù zhāng jì jí shù jiē yǐn wèi tán kè. kāi yuán èr shí sān nián dēng jìn shì dì, kǎo gōng yuán wài láng sūn tì chēng zhī yú cháo. biǎn zào wú wēi yí, yǔ shí bù ǒu, qián hòu wǔ shòu guān, xuán jí bó luò. qián yuán chū, zhōng yú yáng fǔ gōng cáo.
蕭穎士者,聰亻雋過人,富詞學,有名於時,賈曾、席豫、張垍及述皆引為談 客。開元二十三年登進士第,考功員外郎孫逖稱之於朝。褊躁無威儀,與時不偶, 前後五授官,旋即駁落。乾元初,終於揚府功曹。
shù zài mì gé shí, yǔ hù xiàn wèi mǔ jiǒng cáo zhōu sī fǎ yīn jiàn yóu bìng yǒu shàn, èr rén xiāng cì zú. jiàn yóu, shēn zhōu cì shǐ zhòng róng cóng zi, míng bān shǐ, tōng yú zú xìng. zi yín, yǒu zhì xìng, zǎo gū, shì mǔ yǐ xiào wén. yīng hóng cí jǔ, wèi yǒng níng wèi.
述在秘閣時,與鄠縣尉母煚、曹州司法殷踐猷並友善,二人相次卒。踐猷,申 州刺史仲容從子,明《班史》,通於族姓。子寅,有至性,早孤,事母以孝聞。應 宏詞舉,為永寧尉。
shǐ chén yuē: qián dài wén xué zhī shì, qì yī yǐ, rán yǐ dào yì ǒu guāi, zāo yù sī nán. mǎ huái sù chǔ wú liàng hào gǔ shì xué, bó shí duō wén, yù hǎo wén zhī jūn, lóng shī zī zhī lǐ, rú zhě zhī róng, kě wèi jì huì yǐ. liú xú děng wǔ gōng, xué jì tiān rén, cái jiān wén shǐ, bǐ xī yuán dōng guān, yī dài càn rán, gài zhū gōng zhī yòng xīn yě. rán ér zi xuán yù jié yú dāng nián, xíng chōng páng huáng yú jí bǐ, guān bù guò sú lì, chǒng bù dǎi cháng cái, fēi guò shǐ rán, gài cǐ dào fēi qū shí zhī jù yě, qí qióng yě yí zāi!
史臣曰:前代文學之士,氣壹矣,然以道義偶乖,遭遇斯難。馬懷素、褚無量 好古嗜學,博識多聞,遇好文之君,隆師資之禮,儒者之榮,可謂際會矣。劉、徐 等五公,學際天人,才兼文史,俾西垣、東觀,一代粲然,蓋諸公之用心也。然而 子玄鬱結於當年,行沖彷徨於極筆,官不過俗吏,寵不逮常才,非過使然,蓋此道 非趨時之具也,其窮也宜哉!
zàn yuē: xué zhě rú shì, bó tōng shén nán wén shì cuò hàn, diǎn lì wéi jiān. mǎ chǔ jīng shù, xú yuán zi xuán, wén xué zhī shū, hú níng bǐ yān!
贊曰:學者如市,博通甚難;文士措翰,典麗惟艱。馬、褚、兢、術,徐、元、 子玄,文學之書,胡寧比焉!