lǐ yì xuē dēng wéi còu cóng zi xū xīn xū zhōu
○李乂 薛登 韋湊 從子虛心 虛舟
hán sī fù céng sūn cì
韓思復 曾孫佽
zhāng tíng guī wáng qiú lǐ xīn tì fǒu
張廷珪 王 求禮 辛替否
lǐ yì, běn míng shàng zhēn, zhào zhōu fáng zi rén yě. shǎo yǔ xiōng shàng yī shàng zhēn jù yǐ wén zhāng jiàn chēng, jǔ jìn shì. jǐng lóng zhōng, lèi qiān zhōng shū shè rén. shí zhōng zōng qiǎn shǐ jiāng nán fēn dào shú shēng, yǐ suǒ zài guān wù chōng zhí. yì shàng shū yuē: jiāng nán shuǐ xiāng, cǎi bǔ wèi yè, yú biē zhī lì, lí yuán suǒ zī, tǔ dì shǐ rán, yǒu zì lái yǐ. fú yǐ shèng cí hán yù, ēn zhōu dòng zhí, bù tiān xià zhī dà dé, jí lín jiè zhī wēi pǐn. suī yún yǔ zhī sī, yǒu zhān yú mò lèi ér shēng chéng zhī huì, wèi qià yú píng rén. hé zé? jiāng hú zhī ráo, shēng yù wú xiàn fǔ kù zhī yòng, zhī gōng yì dān. fèi zhī ruò shǎo, zé suǒ jì hé chéng yòng zhī tǎng duō, zé cháng zhī yǒu què. zài yú zhěng wù, qǐ ruò yōu rén. qiě yù shēng zhī tú, wéi lì sī shì, qián dāo rì zhì, wǎng gǔ nián zī, shī zhī yī zhāo, yíng zhī bǎi bèi, wèi ruò huí jiù shú zhī qián wù, jiǎn kùn pín zhī yáo fù, huó guó ài rén, qí fú shèng bǐ.
李乂,本名尚真,趙州房子人也。少與兄尚一、尚貞俱以文章見稱,舉進士。 景龍中,累遷中書舍人。時中宗遣使江南分道贖生,以所在官物充直。乂上疏曰: 「江南水鄉,采捕為業,魚鱉之利,黎元所資,土地使然,有自來矣。伏以聖慈含 育,恩周動植,布天下之大德,及鱗介之微品。雖雲雨之私,有霑於末類;而生成 之惠,未洽於平人。何則?江湖之饒,生育無限;府庫之用,支供易殫。費之若少, 則所濟何成;用之倘多,則常支有闕。在於拯物,豈若憂人。且鬻生之徒,唯利斯 視,錢刀日至,網罟年滋,施之一朝,營之百倍,未若回救贖之錢物,減困貧之徭 賦,活國愛人,其福勝彼。」
yì zhī zhì gào fán shù zài. jǐng yún yuán nián, qiān lì bù shì láng, yǔ sòng jǐng lú cóng yuàn tóng shí diǎn xuǎn, quán xù píng yǔn, shén wèi dāng shí suǒ chēng. xún zhuǎn huáng mén shì láng. shí ruì zōng lìng zào jīn xiān yù zhēn èr guān, yì pín shàng shū jiàn, dì měi yōu róng zhī. kāi yuán chū, tè lìng yì yǔ zhōng shū shì láng sū tǐng zuǎn jí qǐ jū zhù, lù qí jiā mó chāng yán kě tǐ guó jīng yuǎn zhě, bié biān zòu zhī. yì zài mén xià, duō suǒ bó zhèng. kāi yuán chū, yáo chóng wèi zǐ wēi lìng, jiàn yì wèi zǐ wēi shì láng, wài tuō jiàn xián, qí shí yǐn zài jǐ xià, qù qí jiū bó zhī quán yě. é bài xíng bù shàng shū. yì fāng yǎ yǒu xué shí, cháo tíng chēng qí yǒu zǎi xiàng zhī wàng, huì bìng zú. xiōng shàng yī, qīng yuán wèi, zǎo zú shàng zhēn, guān zhì bó zhōu cì shǐ. xiōng dì tóng wèi yī jí, hào yuē lǐ shì huā è jí, zǒng èr shí juǎn.
乂知制誥凡數載。景雲元年,遷吏部侍郎,與宋璟、盧從願同時典選,銓敘平 允,甚為當時所稱。尋轉黃門侍郎。時睿宗令造金仙、玉真二觀,乂頻上疏諫,帝 每優容之。開元初,特令乂與中書侍郎蘇頲纂集起居注,錄其嘉謨昌言可體國經遠 者,別編奏之。乂在門下,多所駁正。開元初,姚崇為紫微令,薦乂為紫微侍郎, 外托薦賢,其實引在己下,去其糾駁之權也。俄拜刑部尚書。乂方雅有學識,朝廷 稱其有宰相之望,會病卒。兄尚一,清源尉,早卒;尚貞,官至博州刺史。兄弟同 為一集,號曰《李氏花萼集》,總二十卷。
xuē dēng, běn míng qiān guāng, cháng zhōu yì xìng rén yě. fù shì tōng, dà yè zhōng wèi yīng yáng láng jiāng. jiāng dū zhī luàn, shì tōng yǔ xiāng rén wén rén sì ān děng tóng jù běn jùn, yǐ yù kòu zéi. wǔ dé èr nián, qiǎn shǐ guī guó, gāo zǔ jiā zhī, jiàng xǐ shū láo miǎn, bài dōng wǔ zhōu cì shǐ. é ér fǔ gōng shí yú jiāng dū gòu nì, qiǎn qí jiāng xī mén jūn yí děng kòu cháng zhōu, shì tōng lǜ bīng jù zhàn, dà pò zhī, jūn yí děng jǐn yǐ shēn miǎn. jí gōng shí píng, lèi gōng fēng lín fén hóu. zhēn guān chū, lì qiān quán zhōu cì shǐ, zú.
薛登,本名謙光,常州義興人也。父士通,大業中為鷹揚郎將。江都之亂,士 通與鄉人聞人嗣安等同據本郡,以禦寇賊。武德二年,遣使歸國,高祖嘉之,降璽 書勞勉,拜東武州刺史。俄而輔公祏於江都構逆,遣其將西門君儀等寇常州,士通 率兵拒戰,大破之,君儀等僅以身免。及公祏平,累功封臨汾侯。貞觀初,歷遷泉 州刺史,卒。
qiān guāng bó shè wén shǐ, měi yǔ rén tán lùn qián dài gù shì, bì guǎng yǐn zhèng yàn, yǒu rú mù jī. shǎo yǔ xú jiān liú zi xuán qí míng yǒu shàn. wén míng zhōng, jiě hè làng zhōng zhǔ bù. tiān shòu zhōng, wèi zuǒ bǔ què, shí xuǎn jǔ pō làn, qiān guāng shàng shū yuē:
謙光博涉文史,每與人談論前代故事,必廣引證驗,有如目擊。少與徐堅、劉 子玄齊名友善。文明中,解褐閬中主簿。天授中,為左補闕,時選舉頗濫,謙光上 疏曰:
chén wén guó yǐ dé xián wèi bǎo, chén yǐ jǔ shì wèi zhōng. shì yǐ zi pí zhī ràng guó qiáo, bào shū zhī tuī guǎn zhòng, yàn zhāo wěi bīng yú lè yì, fú jiān tuō zhèng yú wáng měng. zi chǎn shòu guó rén zhī bàng, yí wú tān gòng jiǎ zhī cái, zhāo wáng xī hé mǎ yǐ zhǐ chán, yǒng gù lù fán shì yǐ chú zèn. chù cāi xián ér yì xìn, xíng jiān huǐ ér wú yí, cǐ yóu mò ér shí zhī, wěi ér chá zhī shēn yě. zhì ruò zǎi wǒ jiàn yú yú xuān ní, féng méng bèi zhī yú wén shū, hán xìn wú wén yú xiàng shì, máo suì bù chǐ yú píng yuán, cǐ shī shì zhī gù yě. shì yǐ rén zhǔ shòu bù xiào zhī shì zé zhèng guāi, dé xián liáng zhī zuǒ zé shí tài, gù yáo zī bā yuán ér shù jī qí lǐ, zhōu rèn shí luàn ér tiān xià hé píng. yóu shì yán zhī, zé shì bù kě bù chá, ér guān bù kě wàng shòu yě. hé zhě? bǐ lái jǔ jiàn, duō bù yǐ cái, jiǎ yù chí shēng, hù xiāng tuī jiǎng, xī rùn shēn zhī xiǎo jì, wàng chén zǐ zhī dà yóu, fēi suǒ yǐ bào guó qiú xián, fù bì xià qiào qiào zhī wàng zhě yě.
臣聞國以得賢為寶,臣以舉士為忠。是以子皮之讓國僑,鮑叔之推管仲,燕昭 委兵於樂毅,苻堅托政於王猛。子產受國人之謗,夷吾貪共賈之財,昭王錫輅馬以 止讒,永固戮樊世以除譖。處猜嫌而益信,行間毀而無疑,此由默而識之,委而察 之深也。至若宰我見愚於宣尼,逢萌被知於文叔,韓信無聞於項氏,毛遂不齒於平 原,此失士之故也。是以人主受不肖之士則政乖,得賢良之佐則時泰,故堯資八元 而庶績其理,周任十亂而天下和平。由是言之,則士不可不察,而官不可妄授也。 何者?比來舉薦,多不以才,假譽馳聲,互相推獎,希潤身之小計,忘臣子之大猷, 非所以報國求賢,副陛下翹翹之望者也。
chén qiè kuī gǔ zhī qǔ shì, shí yì yú jīn. xiān guān míng xíng zhī yuán, kǎo qí xiāng yì zhī yù, chóng lǐ ràng yǐ lì jǐ, míng jié yì yǐ biāo xìn, yǐ dūn pǔ wèi xiān zuì, yǐ diāo chóng wèi hòu kē. gù rén chóng quàn ràng zhī fēng, shì qù qīng fú zhī xíng. xī shì zhě bì xiū zhēn què bù bá zhī cāo, xíng nán jìn yì tuì zhī guī. zhòng yì yǐ dìng qí gāo xià, jùn jiāng nán wū yú qū zhí. gù jì gòng zhī xián yú, jí zhōu jiāng zhī róng rǔ huì xíng zhī zhāng lù, yì xiāng rén zhī hòu yán. shì yǐ lǐ líng jiàng ér lǒng xī cán, gàn mù yǐn ér xī hé měi. gù míng shèng yú lì, zé xiǎo rén zhī dào xiāo lì shèng yú míng, zé tān bào zhī fēng shàn. shì yǐ huà sú zhī běn, xū bìn qīng fú. xī jì quē yǐ lǐ ràng shēng cháo, zé jìn rén zhī lǐ wén wēng yǐ rú lín jiǎng sú, zé shǔ shì duō rú. yàn zhāo hǎo mǎ, zé jùn mǎ lái tíng yè gōng hǎo lóng, zé zhēn lóng rù shì. yóu shì yán zhī, wèi yǒu shàng zhī suǒ hǎo ér xià bù cóng qí huà zhě yě. zì qī guó zhī jì, suī zá zòng héng, ér hàn dài qiú cái, yóu zhēng bǎi xíng. shì yǐ lǐ jié zhī shì, mǐn dé zì xiū, lǘ lǐ tuī gāo, rán hòu wèi fǔ sì suǒ pì. wèi shì qǔ rén, yóu ài fàng dá jìn sòng zhī hòu, zhī zhòng mén zī. jiǎng wèi rén qiú guān zhī fēng, guāi shòu zhí wéi xián zhī yì. yǒu liáng jiàn shì, yǎ ài shǔ cí chén shì jiǎn xián, tè zhēn fù yǒng. gù qí sú yǐ shī jiǔ wèi zhòng, bù yǐ xiū shēn wèi wù. dǎi zhì suí shì, yú fēng shàng zài, kāi huáng zhōng lǐ è lùn zhī yú wén dì yuē: wèi zhī sān zǔ, gèng hǎo wén cí, hū jūn rén zhī dà dào, hǎo diāo chóng zhī xiǎo yì. lián piān lèi dú, bù chū yuè lù zhī xíng jī àn yíng xiāng, wéi shì fēng yún zhī zhuàng. dài sú yǐ cǐ xiāng gāo, cháo tíng yǐ zī zhuó shì, gù wén bǐ rì fán, qí zhèng rì luàn. dì nà lǐ è zhī cè, yóu shì xià zhì jìn duàn wén bǐ fú cí. qí nián, sì zhōu cì shǐ sī mǎ yòu zhī yǐ biǎo bù diǎn shí dé zuì. yú shì fēng sú gǎi lì, zhèng huà dà xíng. yáng dì sì xìng, yòu biàn qián fǎ, zhì jìn shì děng kē. yú shì hòu shēng zhī tú, fù xiāng fàng xiào, yīn lòu jiù guǎ, fù sù yāo shí, jī zhuì xiǎo wén, míng zhī cè xué, bù yǐ zhǐ shí wèi běn, ér yǐ fú xū wèi guì.
臣竊窺古之取士,實異於今。先觀名行之源,考其鄉邑之譽,崇禮讓以勵己, 明節義以標信,以敦樸為先最,以雕蟲為後科。故人崇勸讓之風,士去輕浮之行。 希仕者必修貞確不拔之操,行難進易退之規。眾議以定其高下,郡將難誣於曲直。 故計貢之賢愚,即州將之榮辱;穢行之彰露,亦鄉人之厚顏。是以李陵降而隴西慚, 干木隱而西河美。故名勝於利,則小人之道消;利勝於名,則貪暴之風扇。是以化 俗之本,須擯輕浮。昔冀缺以禮讓升朝,則晉人知禮;文翁以儒林獎俗,則蜀士多 儒。燕昭好馬,則駿馬來庭;葉公好龍,則真龍入室。由是言之,未有上之所好而 下不從其化者也。自七國之季,雖雜縱橫,而漢代求才,猶征百行。是以禮節之士, 敏德自修,閭里推高,然後為府寺所辟。魏氏取人,尤愛放達;晉、宋之後,祗重 門資。獎為人求官之風,乖授職惟賢之義。有梁薦士,雅愛屬詞;陳氏簡賢,特珍 賦詠。故其俗以詩酒為重,不以修身為務。逮至隋室,餘風尚在,開皇中李諤論之 於文帝曰:「魏之三祖,更好文詞,忽君人之大道,好雕蟲之小藝。連篇累牘,不 出月露之形;積案盈箱,唯是風雲之狀。代俗以此相高,朝廷以茲擢士,故文筆日 煩,其政日亂」。帝納李諤之策,由是下制禁斷文筆浮詞。其年,泗洲刺史司馬幼 之以表不典實得罪。於是風俗改勵,政化大行。煬帝嗣興,又變前法,置進士等科。 於是後生之徒,復相放效,因陋就寡,赴速邀時,緝綴小文,名之策學,不以指實 為本,而以浮虛為貴。
yǒu táng zuǎn lì, suī jiàn gé yú gù fēi bì xià jūn lín, sī chá cái yú gòng lǐ. shù běn chóng huà, wéi zài jīng xián. jīn zhī jǔ rén, yǒu guāi shì shí. xiāng yì jué xiǎo rén zhī bǐ, xíng xiū wú zhǎng zhě zhī lùn. cè dì xuān jìng yú zhōu fǔ, qí ēn bù shèng yú bài fú. huò míng zhì cái chū, shì qiǎn sōu yì pū, qū chí fǔ sì zhī mén, chū rù wáng gōng zhī dì. shàng qǐ chén shī, wéi xī hāi tuò zhī zé mó dǐng zhì zú, jì hé tí xié zhī ēn. gù sú hào jǔ rén, jiē chēng mì jǔ. mì wèi zì qiú zhī chēng, wèi shì rén zhī zhī cí. chá qí xíng ér dù qí cái, zé rén pǐn yú zī jiàn yǐ. xùn jǐ zhī xīn qiè, zé zhì gōng zhī lǐ guāi tān shì zhī xìng zhāng, zé lián jié zhī fēng báo. shì zhī fǔ mìng suī gāo, yì shū dù qín qín zhī ràng huáng mén yǐ guì, wú qín jiā gěng gěng zhī cí. zòng bù néng yì jǐ tuī xián, yì bù kěn dài yú sān mìng. qǐ yǔ fū bái jū jiǎo jiǎo, bù zá fēng chén, shù bó jiān jiān, róng gāo wù biǎo, xiào liàng qí guǎng xiá yě! shì yǐ gěng jiè zhī shì, xiū zì bá ér zhì qí cí xún cháng zhī rén, shě qí shū ér qǔ qí fù. gù xuǎn sī bǔ shǔ, xuān rán yú lǐ wéi zhōu gòng bīn wáng, zhēng sòng yú jiē tà. bàng yì fēn hé, jìn yǐ chéng fēng. fū jìng róng zhě bì yǒu jìng lì zhī xīn, qiān xùn zhě yì wú tān huì zhī lèi. zì fēi shàng zhì, yān néng bù yí zài yú zhōng rén, lǐ yóu xí sú. ruò zhòng jǐn hòu zhī shì, zé huái lù zhě bì chóng dé yǐ xiū míng ruò kāi qū jìng zhī mén, yāo shì zhě jiē qī shī ér fù huì. fù huì zé bǎi xìng lí qí bì, jié jǐ zé zhào shù méng qí fú. gù fēng huà zhī jiàn, mí bù yóu zī. jīn fǎng xiāng lǘ zhī tán, wéi qí guī yú lǐ zhèng. zòng shǐ míng kuī lǐ zé, zuì guà xíng zhāng, huò mào jí yǐ tōu zī, huò yāo xūn ér qiè jí, jiǎ qí bù yì zhī lù, zé shì wú fàn xiāng lǘ. qǐ dé bǐ guō yǒu dào zhī quán liàng, máo róng wàng zhòng, péi yì rén zhī shǎng bá, xià shǎo míng gāo, yǔ qí yōu liè yě!
有唐纂歷,雖漸革於故非;陛下君臨,思察才於共理。樹本崇化,惟在旌賢。 今之舉人,有乖事實。鄉議決小人之筆,行修無長者之論。策第喧競於州府,祈恩 不勝於拜伏。或明制才出,試遣搜易攵,驅馳府寺之門,出入王公之第。上啟陳詩, 唯希咳唾之澤;摩頂至足,冀荷提攜之恩。故俗號舉人,皆稱覓舉。覓為自求之稱, 未是人知之辭。察其行而度其材,則人品於茲見矣。徇己之心切,則至公之理乖; 貪仕之性彰,則廉潔之風薄。是知府命雖高,異叔度勤勤之讓;黃門已貴,無秦嘉 耿耿之辭。縱不能抑己推賢,亦不肯待於三命。豈與夫白駒皎皎,不雜風塵,束帛 戔戔,榮高物表,校量其廣狹也!是以耿介之士,羞自拔而致其辭;循常之人,舍 其疏而取其附。故選司補署,喧然於禮闈;州貢賓王,爭訟於階闥。謗議紛合,浸 以成風。夫競榮者必有競利之心,謙遜者亦無貪賄之累。自非上智,焉能不移;在 於中人,理由習俗。若重謹厚之士,則懷祿者必崇德以修名;若開趨競之門,邀仕 者皆戚施而附會。附會則百姓罹其弊,潔己則兆庶蒙其福。故風化之漸,靡不由茲。 今訪鄉閭之談,唯祇歸於里正。縱使名虧禮則,罪掛刑章,或冒籍以偷資,或邀勛 而竊級,假其不義之賂,則是無犯鄉閭。豈得比郭有道之銓量,茅容望重,裴逸人 之賞拔,夏少名高,語其優劣也!
qí rú cái yīng jīng bāng zhī liú, wéi lìng shì cè wǔ néng zhì dí zhī lì, zhǐ yàn wān hú. ruò qí wén shàn qīng qí, biàn chōng jiǎ dì, zǎo sī wēi jiǎn, biàn jí gào guī. yǐ cǐ shōu rén, kǒng guāi shì shí. hé zhě? lè guǎng jiǎ bǐ yú pān yuè, líng yùn cí gāo yú mù zhī, píng jīn wén liè yú zhǎng qīng, zi jiàn bǐ lì yú xún yù. ruò yǐ shè cè wèi zuì, zé pān xiè cáo mǎ bì jū sūn lè zhī yòu ruò shǐ xié zàn jī yóu, zé ān rén líng yùn yì wú bì fù zhī yì. yóu cǐ yán zhī, bù kě yī gài ér qǔ yě. zhì rú wǔ yì, zé zhào yún suī yǒng, zī zhū gé zhī zhǐ zǒng zhōu bó suī xióng, fá chén píng zhī jì lüè. ruò shǐ fán kuài jū xiāo hé zhī rèn, bì shī zhǐ zòng zhī jī shǐ xiāo hé rù xì xià zhī jūn, yì wú miǎn zhǔ zhī xiào. dòu jiāng zhǎng yú cuī fēng, móu jiāng shěn yú liào shì. shì yǐ wén quán jù mǐ, zhī kuí xiāo zhī kě tú chén tāng qū zhǐ, shí wū sūn zhī zì jiě. bā nán zhī móu shè, gāo zǔ zhuī cán yú lì shēng jiǔ jù zhī jì qióng, gōng shū xī xīn yú fá sòng. móu jiāng bù zhǎng yú gōng mǎ, liáng xiāng níng zī yú shè cè. qǐ yǔ fū yuán zhǎng zì biǎo, wàng shì cí fēng, cáo zhí tí zhāng, xū fēi lì zǎo, xiào liàng qí kě fǒu yě!
祇如才應經邦之流,唯令試策;武能制敵之例,只驗彎弧。若其文擅清奇,便 充甲第,藻思微減,便即告歸。以此收人,恐乖事實。何者?樂廣假筆於潘岳,靈 運詞高於穆之,平津文劣於長卿,子建筆麗於荀彧。若以射策為最,則潘、謝、曹、 馬必居孫、樂之右;若使協贊機猷,則安仁、靈運亦無裨附之益。由此言之,不可 一概而取也。至如武藝,則趙雲雖勇,資諸葛之指捴;周勃雖雄,乏陳平之計略。 若使樊噲居蕭何之任,必失指縱之機;使蕭何入戲下之軍,亦無免主之效。斗將長 於摧鋒,謀將審於料事。是以文泉聚米,知隗囂之可圖;陳湯屈指,識烏孫之自解。 八難之謀設,高祖追慚於酈生;九拒之計窮,公輸息心於伐宋。謀將不長於弓馬, 良相寧資於射策。豈與夫元長自表,妄飾詞鋒,曹植題章,虛飛麗藻,校量其可否 也!
fú yuàn bì xià jiàng míng zhì, bān jùn kē. qiān lǐ yī xián, shàng bù wèi shǎo, jiǎo xìng mào jìn, xū lì dī fáng. duàn fú xū zhī shì cí, shōu shí yòng zhī liáng cè, bù qǔ wú jī zhī shuō, bì qiú zhōng gào zhī yán. wén zé shì yǐ xiào guān, wǔ zé lìng qí shǒu yù, shǐ jì chá yán guān xíng, zhōng yì xún míng zé shí, zì rán jiǎo xìng làn chuī zhī wǔ, wú suǒ cáng qí wàng yōng. gù yàn yīng yún: jǔ zhī yǐ yǔ, kǎo zhī yǐ shì guǎ qí yán ér duō qí xíng, zhuō yú wén ér gōng yú shì. cǐ qǔ rén dé xián zhī dào yě. qí yǒu wǔ yì chāo jué, wén fēng tǐng xiù, yǒu xiào jì zhī piān yòng, wú jīng guó zhī dà cái, wèi jūn fēng zhī zhǎo yá, zuò cí fù zhī biāo zhǔn. zì kě shì líng yún zhī cè, liàn chuān zhá zhī gōng, chéng shàng mìng ér fù gān quán, bǐng zhōng jūn ér lìng fù dí, jì yǒu suí cái zhī rèn, bì wú fù chéng zhī yōu. chén jǐn àn wú qǐ lín zhàn, zuǒ yòu jìn jiàn, wú zǐ yuē: fū tí gǔ huī fú, lín nán jué yí, cǐ jiāng shì yě. yī jiàn zhī rèn, fēi jiāng shì yě. jǐn àn zhū gé liàng lín róng, bù qīn róng fú, dùn shǔ bīng yú wèi nán, xuān wáng chí jiàn, zú bù gǎn dāng. cǐ qǐ gōng shǐ zhī yòng yě! jǐn àn yáng dé yì sòng zhǎng qīng zhī wén, wǔ dì yuē: hèn bù dé yǔ cǐ rén tóng shí. jí xiàng rú zhì, zhōng yú wén yuán lìng, bù yǐ gōng qīng zhī wèi chù zhī zhě, gài fēi qí suǒ rèn gù yě.
伏願陛下降明制,頒峻科。千里一賢,尚不為少,僥倖冒進,須立堤防。斷浮 虛之飾詞,收實用之良策,不取無稽之說,必求忠告之言。文則試以效官,武則令 其守御,始既察言觀行,終亦循名責實,自然僥倖濫吹之伍,無所藏其妄庸。故晏 嬰云:「舉之以語,考之以事;寡其言而多其行,拙於文而工於事。」此取人得賢 之道也。其有武藝超絕,文鋒挺秀,有效伎之偏用,無經國之大才,為軍鋒之爪牙, 作詞賦之標準。自可試凌雲之策,練穿札之工,承上命而賦《甘泉》,稟中軍而令 赴敵,既有隨才之任,必無負乘之憂。臣謹案吳起臨戰,左右進劍,吳子曰:「夫 提鼓揮桴,臨難決疑,此將事也。一劍之任,非將事也。」謹案諸葛亮臨戎,不親 戎服,頓蜀兵於渭南,宣王持劍,卒不敢當。此豈弓矢之用也!謹案楊得意誦長卿 之文,武帝曰:「恨不得與此人同時。」及相如至,終於文園令,不以公卿之位處 之者,蓋非其所任故也。
jǐn àn hàn fǎ, suǒ jǔ zhī zhǔ, zhōng shēn bǎo rèn. yáng xióng zhī zuò tián yí, zé qí mào jiàn chéng zi zhī jū wèi xiāng, chóu yú dé xián. shǎng fá zhī lìng xíng, zé qǐng yè zhī xīn jué tuì ràng zhī yì zhe, zé tān jìng zhī lù xiāo. zì rán cháo tíng wú zhēng lù zhī rén, xuǎn sī yǒu qiān zǒng zhī shì. réng qǐng kuān lì nián xiàn, róng qí cǎi fǎng jiǎn tài, kān yòng zhě lìng qí shì shǒu, yǐ guān néng fǒu cān yàn xíng shì, yǐ bié shì fēi. bù shí miǎn wáng dān zhī guān, dé rén jiā dí huáng zhī shǎng, zì rán jiàn xián bù yǐn, shí lù bù zhuān. xún yù jìn zhōng yáo guō jiā, liú yǐn jiàn lǐ yīng zhū mù, shì bù yún yuǎn. yǒu chēng zhí zhě shòu jiàn xián zhī shǎng, làn jǔ zhě dǐ qī wǎng zhī zuì, zì rán jǔ dé xián xíng, zé jūn zǐ zhī dào zhǎng yǐ.
謹案漢法,所舉之主,終身保任。楊雄之坐田儀,責其冒薦;成子之居魏相, 酬於得賢。賞罰之令行,則請謁之心絕;退讓之義著,則貪競之路消。自然朝廷無 爭祿之人,選司有謙捴之士。仍請寬立年限,容其採訪簡汰,堪用者令其試守,以 觀能否;參驗行事,以別是非。不實免王丹之官,得人加翟璜之賞,自然見賢不隱, 食祿不專。荀彧進鍾繇、郭嘉,劉隱薦李膺、硃穆,勢不雲遠。有稱職者受薦賢之 賞,濫舉者抵欺罔之罪,自然舉得賢行,則君子之道長矣。
xún zhuǎn shuǐ bù yuán wài láng, lèi qiān gěi shì zhōng jiǎn xiào cháng zhōu cì shǐ. shǔ xuān zhōu kuáng kòu zhū dà mù zuò luàn, bǎi xìng bēn zǒu, qiān guāng yán bèi ān jí, hé jìng sù rán. zhuǎn xíng bù shì láng, jiā yín qīng guāng lù dài fū, zài qiān shàng shū zuǒ chéng. jǐng yún zhōng, zhuó bài yù shǐ dài fū. shí sēng huì fàn shì tài píng gōng zhǔ quán shì, bī duó bǎi xìng diàn sì, zhōu xiàn bù néng lǐ. qiān guāng jiāng jiā dàn zòu, huò qǐng qǐn zhī, qiān guāng yuē: xiàn tái lǐ yuān zhì, hé suǒ huí bì, cháo dàn mù chù, yì kě yǐ. suì yǔ diàn zhōng mù róng gǒu zòu dàn zhī, fǎn wèi tài píng gōng zhǔ suǒ gòu, chū wèi qí zhōu cì shǐ. huì fàn jì zhū, qiān tài zǐ bīn kè, zhuǎn xíng bù shàng shū, jiā jīn zǐ guāng lù dài fū zhāo wén guǎn xué shì. kāi yuán chū, wèi dōng dōu liú shǒu, yòu zhuǎn tài zǐ bīn kè. yǐ yǔ tài zǐ tóng míng, biǎo qǐng xíng zì, tè chì cì míng dēng. xún yǐ niè zǐ yuè qiān niú wèi xiàn sī suǒ hé, fàng guī tián lǐ. cháo tíng yǐ qí jiā pín, yòu tè gěi zhì shì lù. qī nián zú, nián qī shí sān, zèng jìn zhōu cì shǐ. zhuàn sì shí jì èr shí juǎn.
尋轉水部員外郎,累遷給事中、檢校常州刺史。屬宣州狂寇硃大目作亂,百姓 奔走,謙光嚴備安輯,闔境肅然。轉刑部侍郎,加銀青光祿大夫,再遷尚書左丞。 景雲中,擢拜御史大夫。時僧惠范恃太平公主權勢,逼奪百姓店肆,州縣不能理。 謙光將加彈奏,或請寢之,謙光曰:「憲台理冤滯,何所迴避,朝彈暮黜,亦可矣。」 遂與殿中慕容玽奏彈之,反為太平公主所構,出為岐州刺史。惠范既誅,遷太子賓 客,轉刑部尚書,加金紫光祿大夫、昭文館學士。開元初,為東都留守,又轉太子 賓客。以與太子同名,表請行字,特敕賜名登。尋以孽子悅千牛為憲司所劾,放歸 田裡。朝廷以其家貧,又特給致仕祿。七年卒,年七十三,贈晉州刺史。撰《四時 記》二十卷。
wéi còu, jīng zhào wàn nián rén. zēng zǔ zàn, suí shàng shū yòu chéng. zǔ shū xié, pú zhōu cì shǐ. fù xuán, guì zhōu dōu dū fǔ zhǎng shǐ. còu, yǒng chún èr nián, jiě hè shòu wù zhōu cān jūn, lèi zhuǎn yáng fǔ fǎ cáo cān jūn. zhōu rén qián rén shòu lìng mèng shén shuǎng háo zòng, shù fàn fǎ, jiāo tōng guì qī, qián hòu guān lì mò gǎn shéng àn, còu bái zhǎng shǐ zhāng qián, qǐng yīn shì chú zhī. huì shén shuǎng zuò shì tuī wèn, còu wú suǒ jiǎ jiè, shén shuǎng wàng chēng yǒu mì zhǐ, jiū wèn yǐn xū, suì zhàng shā zhī, yuǎn jìn chēng fú. còu, jǐng lóng zhōng lì qiān jiāng zuò shǎo jiàng sī nóng shǎo qīng. cháng yǐ gōng shì wǔ zōng chǔ kè, chū wèi bèi zhōu cì shǐ.
韋湊,京兆萬年人。曾祖瓚,隋尚書右丞。祖叔諧,蒲州刺史。父玄,桂州都 督府長史。湊,永淳二年,解褐授婺州參軍,累轉揚府法曹參軍。州人前仁壽令孟 神爽豪縱,數犯法,交通貴戚,前後官吏莫敢繩按,湊白長史張潛,請因事除之。 會神爽坐事推問,湊無所假借,神爽妄稱有密旨,究問引虛,遂杖殺之,遠近稱伏。 湊,景龍中歷遷將作少匠、司農少卿。嘗以公事忤宗楚客,出為貝州刺史。
ruì zōng jí wèi, bài hóng lú shǎo qīng, jiā yín qīng guāng lù dài fū. jǐng yún èr nián, zhuǎn tài fǔ shǎo qīng, yòu jiān tōng shì shè rén. shí gǎi zàng jié mǐn tài zǐ, yōu zhào jiā shì yòu xuě lǐ duō zuò děng zuì, hái qí guān jué, réng yì gèng jiā zèng guān. còu shàng shū yuē:
睿宗即位,拜鴻臚少卿,加銀青光祿大夫。景雲二年,轉太府少卿,又兼通事 舍人。時改葬節愍太子,優詔加諡;又雪李多祚等罪,還其官爵,仍議更加贈官。 湊上書曰:
chén wén wáng zhě fā hào shī lìng, bì fǎ hū tiān dào, shǐ sān gāng yōu xù, shí děng xián ruò zhě, shàn shàn míng, è è zhe yě. shàn shàn zhě, xuán jué shǎng yǐ quàn zhī yě è è zhě, shè xíng fá yǐ chéng zhī yě. qí shǎng fá suǒ bù jiā zhě, zé kǎo xíng lì shì yǐ bāo biǎn zhī, suǒ yǐ quàn jiè jiāng lái yě. sī bìng zhì gōng zhī dà yóu, fēi sī qíng zhī kě xùn. gù jī wēi huò yòng, guǎn cài wèi lù. shì zhě, chén yì qí jūn, zi yì qí fù, ér yuē líng yuē lì zhě, bù gǎn yǐ sī ér luàn dà yóu yě, zé qí yú ān kě shī zhōng zāi!
臣聞王者發號施令,必法乎天道,使三綱攸敘,十等咸若者,善善明,惡惡著 也。善善者,懸爵賞以勸之也;惡惡者,設刑罰以懲之也。其賞罰所不加者,則考 行立諡以褒貶之,所以勸誡將來也。斯並至公之大猷,非私情之可徇。故箕、微獲 用,管、蔡為戮。諡者,臣議其君,子議其父,而曰「靈」曰「厲」者,不敢以私 而亂大猷也,則其餘安可失衷哉!
chén qiè jiàn jié mǐn tài zǐ yǔ lǐ duō zuò děng yōng běi jūn jìn lǚ, shàng fàn chén jū, pò fēi zhǎn guān, tū jìn ér rù, bīng zhǐ huáng wū, qí téng zǐ wēi. xiào hé huáng dì yí yù xuán wǔ mén, qīn jiàng dé yīn, yù yǐ nì shùn, ér tài zǐ jù ān zì ruò, dū zhòng bù tíng. é ér qí dǎng huǐ fēi, zhuǎn nì wèi shùn, huò huí bīng tǎo zéi, huò tóu zhuàng zì jū. duō zuò děng fú zhū, tài zi fāng shì táo cuàn. xiàng shǐ tóng è xiāng jì, tiān dào wú zhēng, zéi tú què dǎo gē zhī rén, shì chén kuī bì jǐ zhī wèi, qí wèi huò yě, hú kě rěn yán! yú shí chén rèn jiāng zuò shǎo jiàng, cì tōng shì shè rén nèi gòng fèng. qí míng rì, xiào hé huáng dì yǐn jiàn gòng fèng guān děng, yǔ lèi wèi yuē: jǐ bù yǔ qīng děng xiāng jiàn! qí wèi wēi jù, bù yì shén hū! ér jīn shèng cháo xuě zuì lǐ zàng, shì wèi jié mǐn, yǐ chén yú shí, qiè suǒ huò yān.
臣竊見節愍太子與李多祚等擁北軍禁旅,上犯宸居,破扉斬關,突禁而入,兵 指黃屋,騎騰紫微。孝和皇帝移御玄武門,親降德音,諭以逆順,而太子據鞍自若, 督眾不停。俄而其黨悔非,轉逆為順,或回兵討賊,或投狀自拘。多祚等伏誅,太 子方事逃竄。向使同惡相濟,天道無征,賊徒闕倒戈之人,侍臣虧陛戟之衛,其為 禍也,胡可忍言!於時臣任將作少匠,賜通事舍人內供奉。其明日,孝和皇帝引見 供奉官等,雨淚謂曰:「幾不與卿等相見!」其為危懼,不亦甚乎!而今聖朝雪罪 禮葬,諡為節愍,以臣愚識,竊所惑焉。
fū chén zǐ zhī lǐ, yán jìng sī jí, gù guò wèi bì qū, cù lù mǎ chú yǒu zhū. xī hàn chéng zhī wèi tài zǐ yě, xíng bù gǎn jué chí dào. dāng zhōu shì zhī shuāi wēi yě, qín shī guò zhōu běi mén, zuǒ yòu miǎn zhòu ér xià, wáng sūn mǎn yóu yǐ qí bù juǎn jiǎ shù bīng, jī qí wú lǐ, zhī qí bì bài. yóu shì yán zhī, zé tài zǐ chēng bīng gōng nèi, kuà mǎ yù qián, bèi lǐ yǐ shèn yǐ, kuàng jiāng gèng shén hū. ér kě bāo shì, cǐ chén suǒ wèi yù yě. yǐ qí zhǎn wǔ sān sī fù zǐ ér jiā zhī hū? rán nòng bīng tǎo nì yǐ ān jūn fù, zé kě jiā yě, ér nǎi yīn yù zì qǔ zhī, shì jìng wèi nì, kě bāo shì hū? cǐ yòu chén suǒ wèi yù yě. jiāng fèi wéi shì ér jiā zhī hū? rán wéi shì nì zhāng yì jué, suī zhū zhī yì kě yě. dāng cǐ shí yě, wéi shì wèi yǒu nì zhāng, wèi yǒu yì jué, yú tài zǐ wèi mǔ, qǐ yǒu fèi mǔ zhī lǐ hū! qiě jì fēi zhōng zōng zhī mìng ér fèi zhī, shì jié fù fèi mǔ, yì bèi nì yě, kě bāo shì hū? cǐ yòu chén suǒ wèi yù yě. fū jūn huò bù jūn, chén ān kě bù chén? fù huò bù fù, zǐ ān kě bù zǐ? jiè rú jūn fù yǒu jié zhòu zhī xíng, chén zǐ wú fèi shā zhī lǐ. kuàng xiān dì gōng gé yǔ zhòu, dé bèi shēng líng, miào hào zhōng zōng, shì yuē xiào hé huáng dì, ér nì mìng zhī zǐ, kě bāo shì hū? cǐ yòu chén suǒ wèi yù yě.
夫臣子之禮,嚴敬斯極,故過位必趨,蹙路馬芻有誅。昔漢成之為太子也,行 不敢絕馳道。當周室之衰微也,秦師過周北門,左右免胄而下,王孫滿猶以其不捲 甲束兵,譏其無禮,知其必敗。由是言之,則太子稱兵宮內,跨馬御前,悖禮已甚 矣,況將更甚乎。而可褒諡,此臣所未諭也。以其斬武三思父子而嘉之乎?然弄兵 討逆以安君父,則可嘉也,而乃因欲自取之,是競為逆,可褒諡乎?此又臣所未諭 也。將廢韋氏而嘉之乎?然韋氏逆彰義絕,雖誅之亦可也。當此時也,韋氏未有逆 彰,未有義絕,於太子為母,豈有廢母之理乎!且既非中宗之命而廢之,是劫父廢 母,亦悖逆也,可褒諡乎?此又臣所未諭也。夫君或不君,臣安可不臣?父或不父, 子安可不子?借如君父有桀、紂之行,臣子無廢殺之理。況先帝功格宇宙,德被生 靈,廟號中宗,諡曰孝和皇帝,而逆命之子,可褒諡乎?此又臣所未諭也。
xī xiàn gōng huò lí jī zhī zèn, jiāng shā qí tài zǐ shēn shēng, gōng zǐ zhòng ěr wèi zhī yuē: zi hé yán zi zhī zhì yú gōng hū? tài zǐ yuē: bù kě, jūn ān lí jī, shì wǒ shāng jūn zhī xīn yě. yuē: rán zé hé xíng hū? yuē: bù kě, jūn wèi wǒ yù shì jūn yě, tiān xià qǐ yǒu wú fù zhī guó zāi! wú hé xíng zhī! shǐ rén cí yú hú tū yuē: shēn shēng bù gǎn ài qí sǐ. suī rán, wú jūn lǎo yǐ, zi shǎo, guó jiā duō nán. bó shì gǒu chū ér tú wú jūn, shēn shēng shòu cì ér sǐ. zài bài qǐ shǒu, nǎi zì yì. qí xíng rú shì, qí shì jǐn kě wèi gōng. jīn tài zǐ zhī xíng fǎn shì, kě shì wèi jié mǐn hū? cǐ yòu chén suǒ wèi yù yě.
昔獻公惑驪姬之譖,將殺其太子申生,公子重耳謂之曰:「子盍言子之志於公 乎?」太子曰:「不可,君安驪姬,是我傷君之心也。」曰:「然則盍行乎?」曰: 「不可,君謂我欲弒君也,天下豈有無父之國哉!吾何行之!」使人辭於狐突曰: 「申生不敢愛其死。雖然,吾君老矣,子少,國家多難。伯氏苟出而圖吾君,申生 受賜而死。」再拜稽首,乃自縊。其行如是,其諡僅可為恭。今太子之行反是,可 諡為節愍乎?此又臣所未諭也。
xī hàn wǔ dì mò nián, jiāng chōng yǔ tài zǐ yǒu xì, kǒng dì yàn jià hòu wèi tài zǐ suǒ zhū. huì wū gǔ shì qǐ, chōng diǎn lǐ qí shì. yīn cǐ wèi jiān, suì zhì tài zǐ gōng jué gǔ, dé tóng mù yǐ wū tài zǐ. shí wǔ dì bì shǔ gān quán gōng, dú huáng hòu tài zǐ zài, tài zǐ bù néng zì míng, nà qí shǎo fù shí dé móu, suì jiǎo jié zhǎn chōng, yīn bài táo nì. fēi chēng bīng yì què, wú nì móu yú fù, rán shēn sǐ yú hú, bù zàng wú shì. zhì zhāo dì shí, yǒu nán zǐ yì běi què zì chēng wèi tài zǐ, zhì shǐ gōng qīng shí shì, zhì zhě mò gǎn fā yán. jīng zhào yǐn juàn bù yí hòu zhì, chì cóng lì shōu fù zhī. huò yuē: shì fēi wèi kě zhī, qiě ān zhī. bù yí yuē: zhū jūn hé huàn yú wèi tài zǐ. xī kuǎi kuì chū bēn, zhé jù ér bù nà, chūn qiū shì zhī. wèi tài zǐ dé zuì xiān dì, wáng bù jí sǐ, jīn lái zì yì, cǐ zuì rén yě. suì sòng zhì yù. tiān zǐ wén ér jiā zhī yuē: gōng qīng dà chén, dāng yòng jīng shù míng yú dà yì zhě. jí hòu tài zǐ sūn lì wèi tiān zǐ, shì yuē xiào xuān huáng dì, tài zǐ fāng huò lǐ zàng, ér shì yuē lì. jīn jié mǐn tài zǐ zhī xíng bǐ zhī, qǐ kě tóng nián ér yǔ. qí yú bì xià, yòu yóu zi yě, ér shì wèi jié mǐn hū? cǐ yòu chén suǒ wèi yù yě.
昔漢武帝末年,江充與太子有隙,恐帝晏駕後為太子所誅。會巫蠱事起,充典 理其事。因此為奸,遂至太子宮掘蠱,得桐木以誣太子。時武帝避暑甘泉宮,獨皇 後、太子在,太子不能自明,納其少傅石德謀,遂矯節斬充,因敗逃匿。非稱兵詣 闕,無逆謀於父,然身死於湖,不葬無諡。至昭帝時,有男子詣北闕自稱衛太子, 制使公卿識視,至者莫敢發言。京兆尹雋不疑後至,叱從吏收縛之。或曰:「是非 未可知,且安之。」不疑曰:「諸君何患於衛太子。昔蒯聵出奔,輒拒而不納, 《春秋》是之。衛太子得罪先帝,亡不即死,今來自詣,此罪人也。」遂送制獄。 天子聞而嘉之曰:「公卿大臣,當用經術明於大義者。」及後太子孫立為天子,是 曰孝宣皇帝,太子方獲禮葬,而諡曰戾。今節愍太子之行比之,豈可同年而語。其 於陛下,又猶子也,而諡為節愍乎?此又臣所未諭也。
xī xiàng yǔ zhī chén dīng gōng, cháng jiāng wēi hàn gāo zǔ, gāo zǔ wèi zhī yuē: èr xián qǐ xiāng è zāi! dīng gōng nǎi zhǐ. jí gāo zǔ miè xiàng shì, suì lù dīng gōng yǐ xùn, yuē: shǐ xiàng wáng shī tiān xià zhě, dīng gōng yě. fū lù zhī, dà yì zhì gōng yě, bù sī dé zhī, suǒ yǐ jiè qí hòu zhī shì jūn zhě. jīn jié mǐn tài zǐ zhī wèi nì, fù fēi yù bǎo hù bì xià, qí kě bāo shì hū? cǐ yòu chén zhī suǒ wèi yù yě.
昔項羽之臣丁公,常將危漢高祖,高祖謂之曰:「二賢豈相厄哉!」丁公乃止。 及高祖滅項氏,遂戮丁公以徇,曰:「使項王失天下者,丁公也。」夫戮之,大義 至公也,不私德之,所以誡其後之事君者。今節愍太子之為逆,復非欲保護陛下, 其可褒諡乎?此又臣之所未諭也。
bì xià tiān zòng shèng zhé, suǒ rèn xián míng, yǐ chén zhì yú, níng kě gàn yì? rán chén yòu wéi yáo shùn, shèng jūn yě, bā kǎi wǔ chén, liáng zuǒ yě, yóu guǎng tīng chú ráo zhī yán zhě, gài wèi zhì zhě qiān lǜ, huò yǒu yī shī, yú zhě qiān lǜ, huò yǒu yī de yě. gù yuē: kuáng fū zhī yán, shèng rén zé yān. chén zhé yuán sī yì, gǎn yǐ chén wén, yuàn dé yǔ yì shì zhě duì yì yú yù qián. ruò chén yán fēi yě, gān shòu bàng shèng zhèng zhī zuì, fù dǐng huò zhī zhū. réng qǐng shēn míng yì yǐ shì tiān xià, shǐ chén bèi yú huò zhě xián méng bīng shì, zé wú fù yì yì yǐ. ruò suǒ shì wèi dāng, nài hé shī zhī shèng cháo, chuí zhī shǐ cè, shǐ hòu dài nì chén zéi zi yīn ér yǐn pì, zī yǐ wèi cí, shì kāi bèi luàn zhī mén, qǐ shì jiāng lái zhī fǎ! fú wàng gǎi dìng qí shì, wù hé lǐ jīng. qí lǐ duō zuò děng zuì, qǐng cóng yòu miǎn, bù wèi wèi xuě, yǐ shùn tiān xià zhī xīn, zé jǐn shàn jǐn měi yǐ.
陛下天縱聖哲,所任賢明,以臣至愚,寧可干議?然臣又惟堯、舜,聖君也, 八凱、五臣,良佐也,猶廣聽芻蕘之言者,蓋為智者千慮,或有一失,愚者千慮, 或有一得也。故曰:「狂夫之言,聖人擇焉。」臣輒緣斯義,敢以陳聞,願得與議 諡者對議於御前。若臣言非也,甘受謗聖政之罪,赴鼎鑊之誅。仍請申明義以示天 下,使臣輩愚惑者咸蒙冰釋,則無復異議矣。若所諡未當,奈何施之聖朝,垂之史 冊,使後代逆臣賊子因而引譬,資以為辭,是開悖亂之門,豈示將來之法!伏望改 定其諡,務合禮經。其李多祚等罪,請從宥免,不謂為雪,以順天下之心,則盡善 盡美矣。
shū zòu, ruì zōng yǐn còu wèi yuē: chéng rú qīng yán. shì yǐ rú cǐ, rú hé gǎi dòng? còu yuē: tài zǐ shí xíng bèi nì, bù kě bāo měi, qǐng chēng qí xíng, gǎi shì yǐ yī zì. duō zuò děng yǐ bīng fàn jūn, fēi yuē wú zuì, zhǐ kě yún fàng, bù kě chēng xuě. dì rán qí yán. dāng shí zhí zhèng yǐ zhì lìng yǐ xíng, nán yú gǎi yì, wéi duō zuò děng tíng zèng guān ér yǐ.
書奏,睿宗引湊謂曰:「誠如卿言。事已如此,如何改動?」湊曰:「太子實 行悖逆,不可褒美,請稱其行,改諡以一字。多祚等以兵犯君,非曰無罪,只可雲 放,不可稱雪。」帝然其言。當時執政以制令已行,難於改易,唯多祚等停贈官而 已。
míng nián chūn, qǐ jīn xiān yù zhēn liǎng guān, yòng gōng jù yì. còu jìn jiàn yuē: bì xià qù xià, yǐ fáng nóng tíng liǎng guān zuò, jīn zhèng nóng yuè, fān yù xìng gōng. suī zhī yòng gōng zhǔ qián, bù chū kù wù, dàn tǔ mù zuò qǐ, gāo jià gù rén, sān fǔ nóng rén, qū mù qián zhī lì, shě nóng shòu gù, qì běn zhú mò. chén wén yī fū bù gēng, tiān xià yǒu shòu qí jī zhě, chén qiè kǒng bù kě. dì bù yīng. còu yòu zòu yuē: rì yáng hé bù qì, wàn wù shēng yù, tǔ mù zhī jiān, kūn chóng wú shù. cǐ shí xìng zào, shāng shā shén duō, chén yì kǒng fēi rén shèng běn zhǐ. ruì zōng fāng nà qí yán, lìng zài wài xiáng yì. zhōng shū lìng cuī shí shì zhōng cén xī wèi còu yuē: gōng gǎn yán cǐ, dà shì nán shì. còu yuē: dāo shí hòu lù, sǐ qiě bù cí, kuàng zài míng shí, bì zhī bù sǐ. xún chū wèi shǎn zhōu cì shǐ, wú jǐ, zhuǎn rǔ zhōu cì shǐ. kāi yuán èr nián xià, chì jìng líng jiàn bēi, zhēng liào fū jiàng. còu yǐ zì gǔ yuán líng wú jiàn bēi zhī lǐ, yòu shí zhèng hàn jiǎn, bù kě xìng gōng, fēi biǎo jí jiàn, gōng yì nǎi zhǐ. xún qiān qí zhōu lá shǐ.
明年春,起金仙、玉真兩觀,用工巨億。湊進諫曰:「陛下去夏,以妨農停兩 觀作,今正農月,翻欲興功。雖知用公主錢,不出庫物,但土木作起,高價僱人, 三輔農人,趨目前之利,舍農受僱,棄本逐末。臣聞一夫不耕,天下有受其飢者, 臣竊恐不可。」帝不應。湊又奏曰:「日陽和布氣,萬物生育,土木之間,昆蟲無 數。此時興造,傷殺甚多,臣亦恐非仁聖本旨。」睿宗方納其言,令在外詳議。中 書令崔湜、侍中岑羲謂湊曰:「公敢言此,大是難事。」湊曰:「叨食厚祿,死且 不辭,況在明時,必知不死。」尋出為陝州刺史,無幾,轉汝州刺史。開元二年夏, 敕靖陵建碑,征料夫匠。湊以自古園陵無建碑之禮,又時正旱儉,不可興功,飛表 極諫,工役乃止。尋遷岐州剌史。
sì nián, rù wèi jiāng zuò dà jiàng. shí yǒu chì fù xiào jìng miào wèi yì zōng, còu shàng shū yuē:
四年,入為將作大匠。時有敕復孝敬廟為義宗,湊上書曰:
chén wén wáng zhě zhì lǐ, shì yuē guī mó, guī mó zhī xìng, shí yóu shī gǔ. shī gǔ zhī dào, bì yě zhèng míng, míng zhī yǔ shí, gù dāng xiāng fù. qí zài zōng miào, lǐ zhī dà zhě, qǐ kě shī zāi! lǐ, zǔ yǒu gōng ér zōng yǒu dé, zǔ zōng zhī miào, bǎi dài bù huǐ. gù yīn tài jiǎ wèi tài zōng, tài wù yuē zhōng zōng, wǔ dīng yuē gāo zōng zhōu zōng wén wáng wǔ wáng hàn zé wén dì wèi tài zōng, wǔ dì wèi shì zōng. qí hòu dài yǒu chēng zōng zhě, jiē yǐ fāng zhì hǎi nèi, dé zé kě zōng, liè yú zhāo mù, qī yú bù huǐ. chēng zōng zhī yì, bù yì dà hū! fú wéi xiào jìng huáng dì wèi zhǐ dōng gōng, wèi cháng nán miàn, shèng dào chéng guān yú chǔ fù, dé jiào bù bèi yú huán yíng, lì miào chēng zōng, kǒng fēi hé lǐ. kuàng bié qǐ qǐn miào, bù rù zhāo mù, jī zhū sì diǎn, hé yì chēng zōng? ér miào hào yì zōng, chēng zhī wàn dài, yǐ chén yōng shí, qiè wèi bù kě. bì xià lǜ xún diǎn lǐ, yǐ pì dà yóu, yǒu sī suǒ yì, yǐ zhì cǐ shī, huò kuī jǐn shàn, qǐ bù xī zāi! wàng gèng xiáng yì, wù hé yú lǐ.
臣聞王者制禮,是曰規模,規模之興,實由師古。師古之道,必也正名,名之 與實,故當相副。其在宗廟,禮之大者,豈可失哉!禮,祖有功而宗有德,祖宗之 廟,百代不毀。故殷太甲為太宗,太戊曰中宗,武丁曰高宗;周宗文王、武王;漢 則文帝為太宗,武帝為世宗。其後代有稱宗者,皆以方制海內,德澤可宗,列於昭 穆,期於不毀。稱宗之義,不亦大乎!伏惟孝敬皇帝位止東宮,未嘗南面,聖道誠 冠於儲副,德教不被於寰瀛,立廟稱宗,恐非合禮。況別起寢廟,不入昭穆,稽諸 祀典,何義稱宗?而廟號義宗,稱之萬代,以臣庸識,竊謂不可。陛下率循典禮, 以辟大猷,有司所議,以致此失,或虧盡善,豈不惜哉!望更詳議,務合於禮。
yú shì chì tài cháng yì, suì tíng yì zōng zhī hào.
於是敕太常議,遂停義宗之號。
còu qián hòu shàng shū lùn shí zhèng dé shī, duō jiàn cǎi nà. zài qiān hé nán yǐn, lèi fēng péng chéng jùn gōng. yǐ gōng shì zuǒ shòu háng zhōu cì shǐ, zhuǎn fén zhōu cì shǐ. shí nián, bài tài yuán yǐn jiān jié dù zhī dù yíng tián dà shǐ. qí nián zú guān, nián liù shí wǔ. zèng yōu zhōu dū du, shì yuē wén. zi jiàn sù, zì yǒu chuán. còu cóng zi xū xīn.
湊前後上書論時政得失,多見採納。再遷河南尹,累封彭城郡公。以公事左授 杭州刺史,轉汾州刺史。十年,拜太原尹兼節度支度營田大使。其年卒官,年六十 五。贈幽州都督,諡曰文。子見素,自有傳。湊從子虛心。
xū xīn fù wéi, shǎo xí rú yè, bó shè wén shǐ, jǔ jìn shì. zì dà lǐ chéng lèi zhì hù bù láng zhōng, shàn yú pōu pàn, shí yuán wài láng sòng zhī wèn gōng yú shī, shí rén yǐ wèi hù bù yǒu èr miào. zhōng yú zuǒ shù zǐ. xū xīn jǔ xiào lián, wèi guān yán zhěng, lèi zhì dà lǐ chéng shì yù shǐ. shén lóng nián, tuī àn dà yù, shí pú shè dòu huái zhēn shì zhōng liú yōu qiú yì yù kuān jiǎ, xū xīn jiān zhí fǎ lìng, yǒu bù kě duó zhī zhì. jǐng lóng zhōng, xī yù qiāng hú bèi pàn, shí bìng qín huò, yǒu chì jǐn yù zhū zhī. xū xīn lùn zòu, dàn zuì yuán shǒu, qí suǒ quán zhě qiān yú rén. xū xīn yǒu xiào xíng, jí dīng fù yōu, āi huǐ guò lǐ, xū bìn jǐn bái, cháo tíng shēn suǒ jiē shàng. hòu qiān yù shǐ zhōng chéng zuǒ yòu chéng bīng bù shì láng jīng yáng lù zhǎng shǐ jiān cǎi fǎng shǐ, suǒ zài guān lì zhèn sù, wēi lìng shén jǔ, zhōng wài yǐ wèi biāo zhǔn. lì hù bù shàng shū dōng jīng liú shǒu, zú, nián liù shí qī.
虛心父維,少習儒業,博涉文史,舉進士。自大理丞累至戶部郎中,善於剖判, 時員外郎宋之問工於詩,時人以為戶部有二妙。終於左庶子。虛心舉孝廉,為官嚴 整,累至大理丞、侍御史。神龍年,推按大獄,時僕射竇懷貞、侍中劉幽求意欲寬 假,虛心堅執法令,有不可奪之志。景龍中,西域羌胡背叛,時並擒獲,有敕盡欲 誅之。虛心論奏,但罪元首,其所全者千餘人。虛心有孝行,及丁父憂,哀毀過禮, 須鬢盡白,朝廷深所嗟尚。後遷御史中丞、左右丞、兵部侍郎、荊揚潞長史兼採訪 使,所在官吏振肅,威令甚舉,中外以為標準。歷戶部尚書、東京留守,卒,年六 十七。
jì dì xū zhōu, yì yǐ jǔ xiào lián, zì yù shǐ lèi zhì hù bù sī xūn zuǒ sī láng zhōng, lì jīng zhōu zhǎng shǐ, hóng wèi zhōu cì shǐ jiān cǎi fǎng shǐ, duō zhe néng zhèng. rù wèi xíng bù shì láng, zhōng dà lǐ qīng. jiā yǒu lǐ zé, fù zǐ xiōng dì gèng jiàn láng shǔ, shí chēng láng guān jiā.
季弟虛舟,亦以舉孝廉,自御史累至戶部、司勛、左司郎中,歷荊州長史,洪、 魏州刺史兼採訪使,多著能政。入為刑部侍郎,終大理卿。家有禮則,父子兄弟更 踐郎署,時稱「郎官家」。
hán sī fù, jīng zhào zhǎng ān rén yě. zǔ lún, zhēn guān zhōng wèi zuǒ wèi lǜ, cì jué zhǎng shān xiàn nán. sī fù shǎo xí zǔ jué. chū wèi biàn zhōu sī hù cān jūn, wèi zhèng kuān shù, bù xíng zhàng fá. zài rèn dīng yōu, jiā pín, yù xīn zhōng sàng zhì. shí yáo chóng wèi xià guān shì láng, zhī zhèng shì, shēn jiā tàn zhī, zhuó shòu sī lǐ bó shì.
韓思復,京兆長安人也。祖倫,貞觀中為左衛率,賜爵長山縣男。思復少襲祖 爵。初為汴州司戶參軍,為政寬恕,不行杖罰。在任丁憂,家貧,鬻薪終喪制。時 姚崇為夏官侍郎,知政事,深嘉嘆之,擢授司禮博士。
jǐng lóng zhōng, lèi qiān gěi shì zhōng. shí zuǒ sàn qí cháng shì yán shàn sī zuò qiào wáng zhòng fú shì xià zhì yù, yǒu sī yán: shàn sī xī cháng rèn rǔ zhōu cì shǐ, sù yǔ zhòng fú jiāo yóu, zhào zhì jīng shī, jìng bù yán qí móu nì, wéi zòu yún dōng dōu yǒu bīng qì. jù zhuàng zhèng dāng nì fǎn, qǐng cóng jiǎo xíng. sī fù bó zòu yuē: yì yù huǎn sǐ, liè shèng míng guī xíng yí cóng qīng, yǒu guó cháng diǎn. yán shàn sī wǎng zài xiān cháo, shǔ wéi shì shàn nèi, shì chǒng gōng yē, móu wēi zōng shè. shàn sī cǐ shí suì néng xiān jué, yīn yì xiāng fǔ yǒu suǒ fā míng, jìn lùn shèng gōng bì dēng chén jí. suī jiāo yóu zhòng fú, gài móu xiàn wéi shì. jí qí yè jiàn, yóu bù zòu wén, jiāng cǐ xíng cáng, jí cóng jí fǎ. qiě chì zhuī shàn sī, shū zhì biàn fā, xiàng huái nì jié, níng jí bèn mìng? yī miàn shū wǎng, chéng hé shùn shēng sān qū qǔ qín, lái ér kě yòu. wéi xíng shì xù, shì hé zhāo xiáng. qǐng fù xíng bù jí qún guān yì dìng zòu cái, yǐ fú shèn yù. shì shí yì zhě duō yún shàn sī hé cóng yuán yòu, yǒu sī réng zhí qián yì qǐng zhū zhī. sī fù yòu bó yuē: chén wén xíng rén yú shì, jué rén yú cháo, bì qiān móu yōu tóng, shǐ xíng zhī wú huò. jǐn àn zhū sī suǒ yì, yán shàn sī shí cái yī rù, dǐ zuì wéi qīng. fū dì hūn jiǔ zhòng, tú yuǎn qiān lǐ. gù jiè tiān xià zhī ěr yǐ tīng, tīng wú bù cōng jiè tiān xià zhī mù yǐ shì, shì wú bù jiē. jīn qún yán shàng wén, cǎi zé yí shěn, ruò qì duō jiù shǎo, chén shí jù yān. yú sòng yī guāi, xià qíng bù dá, suī yù cóng zhòng, qí kě jí hū! fán bǎi jīng sī, féng shí zhī tài, liè guān fēn zhí, yǒu xián yǒu qīn. qīn zé liè fān zhū wáng, bì xià ài zi xián zé zuò máo kāi guó, bì xià míng chén. jiàn wú lǐ yú jūn, níng kěn léi tóng bù yì? jīn cuò cí duō chū, fǎ lìng cóng qīng. shàng nà qí zòu, jìng miǎn shàn sī sǐ, pèi liú jìng zhōu. sī fù xún zhuǎn zhōng shū shè rén, shù shàng shū chén dé shī, duō jiàn nà yòng.
景龍中,累遷給事中。時左散騎常侍嚴善思坐譙王重福事下制獄,有司言: 「善思昔嘗任汝州刺史,素與重福交遊,召至京師,竟不言其謀逆,唯奏雲『東都 有兵氣』。據狀正當匿反,請從絞刑。」思復駁奏曰:「議獄緩死,列聖明規;刑 疑從輕,有國常典。嚴善思往在先朝,屬韋氏擅內,恃寵宮掖,謀危宗社。善思此 時遂能先覺,因詣相府有所發明,進論聖躬必登宸極。雖交遊重福,蓋謀陷韋氏。 及其謁見,猶不奏聞,將此行藏,即從極法。且敕追善思,書至便發,向懷逆節, 寧即奔命?一面疏網,誠合順生;三驅取禽,來而可宥。惟刑是恤,事合昭詳。請 付刑部集群官議定奏裁,以符慎獄。」是時議者多雲善思合從原宥,有司仍執前議 請誅之。思復又駁曰:「臣聞刑人於市,爵人於朝,必僉謀攸同,始行之無惑。謹 按諸司所議,嚴善思十才一入,抵罪惟輕。夫帝閽九重,塗遠千里。故借天下之耳 以聽,聽無不聰;借天下之目以視,視無不接。今群言上聞,採擇宜審,若棄多就 少,臣實懼焉。輿誦一乖,下情不達,雖欲從眾,其可及乎!凡百京司,逢時之泰, 列官分職,有賢有親。親則列籓諸王,陛下愛子;賢則胙茅開國,陛下名臣。見無 禮於君,寧肯雷同不異?今措詞多出,法令從輕。」上納其奏,竟免善思死,配流 靜州。思復尋轉中書舍人,數上疏陳得失,多見納用。
kāi yuán chū, wèi jiàn yì dài fū. shí shān dōng huáng chóng dà qǐ, yáo chóng wèi zhōng shū lìng, zòu qiǎn shǐ fēn wǎng hé nán hé běi zhū dào shā huáng chóng ér mái zhī. sī fù yǐ wèi huáng chóng shì tiān zāi, dāng xiū dé yǐ ráng zhī, kǒng fēi rén lì suǒ néng jiǎn miè. shàng shū yuē: chén wén hé nán hé běi huáng chóng, qǐng rì gèng yì fán chì, jīng lì zhī chù, miáo jià dōu sǔn. jīn jiàn xuān fēi hé xī, yóu shí zhì luò, shǐ mìng lái wǎng, bù gǎn chāng yán, shān dōng shù zhōu, shén wèi huáng jù. qiě tiān zāi liú xíng, mái yì nán jǐn. wàng bì xià huǐ guò zé gōng, fā shǐ xuān wèi, sǔn bù jí zhī wù, zhào zhì gōng zhī rén, shàng xià tóng xīn, jūn chén yī dé, chí cǐ chéng shí, yǐ dá xiū jiù. qián hòu qū huáng shǐ děng, fú wàng zǒng tíng. shū yún: huáng tiān wú qīn, wéi dé shì fǔ rén xīn wú qīn, wéi huì shì huái. bù kě bù shōu lǎn rén xīn yě. shàng shēn rán zhī, chū sī fù shū yǐ fù chóng. chóng nǎi qǐng qiǎn sī fù wǎng shān dōng jiǎn huáng chóng suǒ sǔn zhī chù, jí hái, jù yǐ shí zòu. chóng yòu qǐng lìng jiān chá yù shǐ liú zhǎo zhòng jiā xiáng fù, zhǎo xī chóng zhǐ yì, suì chuí tà bǎi xìng, huí gǎi jiù zhuàng yǐ zòu zhī. yóu shì hé nán shù zhōu, jìng bù dé miǎn. sī fù suì wèi chóng suǒ jǐ, chū wèi dé zhōu cì shǐ, zhuǎn jiàng zhōu cì shǐ. rù wèi huáng mén shì láng, jiā yín qīng guāng lù dà fū, dài péi cuǐ wèi yù shǐ dài fū. sī fù xìng tián dàn, hǎo xuán yán, ān rén tǐ dào, fēi jì gāng zhī rèn. wú jǐ, zhuǎn tài zǐ bīn kè. shí sān nián zú, nián qī shí yú.
開元初,為諫議大夫。時山東蝗蟲大起,姚崇為中書令,奏遣使分往河南、河 北諸道殺蝗蟲而埋之。思復以為蝗蟲是天災,當修德以禳之,恐非人力所能翦滅。 上疏曰:「臣聞河南、河北蝗蟲,頃日更益繁熾,經歷之處,苗稼都損。今漸翾飛 河西,游食至洛,使命來往,不敢昌言,山東數州,甚為惶懼。且天災流行,埋瘞 難盡。望陛下悔過責躬,發使宣慰,損不急之務,召至公之人,上下同心,君臣一 德,持此誠實,以答休咎。前後驅蝗使等,伏望總停。《書》云:『皇天無親,惟 德是輔;人心無親,惟惠是懷。』不可不收攬人心也。」上深然之,出思復疏以付 崇。崇乃請遣思復往山東檢蝗蟲所損之處,及還,具以實奏。崇又請令監察御史劉 沼重加詳覆,沼希崇旨意,遂箠撻百姓,回改舊狀以奏之。由是河南數州,竟不得 免。思復遂為崇所擠,出為德州刺史,轉絳州刺史。入為黃門侍郎,加銀青光祿大 夫,代裴漼為御史大夫。思復性恬澹,好玄言,安仁體道,非紀綱之任。無幾,轉 太子賓客。十三年卒,年七十餘。
zi cháo zōng, tiān bǎo chū wèi jīng zhào yǐn.
子朝宗,天寶初為京兆尹。
céng sūn cì, zì xiāng zhī, shǎo yǒu wén xué, xìng shàng jiǎn dàn. jǔ jìn shì, lèi pì fān fāng. zì xiāng zhōu cóng shì zhēng bài diàn zhōng shì yù shǐ, qiān xíng bù yuán wài. qiú wèi lǐ zhōu cì shǐ. suì mǎn shòu dài, zǎi xiàng niú sēng rú zhèn è zhǔ, pì wèi cóng shì, zhēng bài xíng bù láng zhōng, zhuǎn jīng zhào shǎo yǐn, qiān gěi shì zhōng. chū wèi guì zhōu guān chá shǐ. guì guǎn èr shí yú jùn, zhōu yuàn ér xià zhì yì zhǎng sān bǎi yuán, yóu lì bù ér bǔ zhě shén yī, tā jiē lián lì liàng qí cái ér bǔ zhī. cì jì zhì guì, lì yǐ cháng suǒ wèi guān zhě shù bǎi rén yǐn yè, yī lì zhí jí ér qián yuē: jù yuán qǐng bǔ qí què. cì jiè yuē: zài rèn yǒu zhèng zhě, bù duó suǒ lǐ yǒu guò zhě, bì shéng yǐ fǎ. quē zhě dāng qí jī zhū gù jí, qǔ qí kě zhě, rán hòu bǔ zhī. huì chūn yī shǐ nèi guān zhì, qiú huì yú yóu lì, sān háo jiā yīn hòu qí zī yǐ qiú yì zǎi, cì xī nuò zhī. shǐ qù, zuò yǐ náo fǎ, gè chī qí bèi. zì shì háo huá liǎn jī, jiē dé qīng lián lì yǐ sū huó qí rén. wèi jǐ, zhào zhì wǔ guǎn dōu jiān, jì suǒ fèi jǐn yī jìng dì zhēng, bù zú bǎo qí yì, cì tè yòng jiǎn yuē chù zhī, suì wèi dìng zhì, jūn zǐ yǐ wèi nán. kāi chéng èr nián, zú yú guān, zèng gōng bù shì láng.
曾孫佽,字相之,少有文學,性尚簡澹。舉進士,累辟籓方。自襄州從事征拜 殿中侍御史,遷刑部員外。求為澧州刺史。歲滿受代,宰相牛僧孺鎮鄂渚,闢為從 事,征拜刑部郎中,轉京兆少尹,遷給事中。出為桂州觀察使。桂管二十餘郡,州 掾而下至邑長三百員,由吏部而補者什一,他皆廉吏量其才而補之。佽既至桂,吏 以常所為官者數百人引謁,一吏執籍而前曰:「具員請補其闕。」佽戒曰:「在任 有政者,不奪所理;有過者,必繩以法。缺者當俟稽諸故籍,取其可者,然後補之。」 會春衣使內官至,求賄於郵吏,三豪家因厚其資以求邑宰,佽悉諾之。使去,坐以 撓法,各笞其背。自是豪猾斂跡,皆得清廉吏以蘇活其人。未幾,詔置五管都監, 計所費盡一境地征,不足飽其意,佽特用儉約處之,遂為定製,君子以為難。開成 二年,卒於官,贈工部侍郎。
zhāng tíng guī, hé nán jì yuán rén, qí xiān zì cháng zhōu xǐ yān. tíng guī shǎo yǐ wén xué zhī míng, xìng kāng kǎi, yǒu zhì shàng. ruò guàn yīng zhì jǔ. zhǎng ān zhōng, lèi qiān jiān chá yù shǐ. zé tiān shuì tiān xià sēng ní chū qián, yù yú bái sī mǎ bǎn yíng jiàn dà xiàng. tíng guī shàng shū jiàn yuē:
張廷珪,河南濟源人,其先自常州徙焉。廷珪少以文學知名,性慷慨,有志尚。 弱冠應制舉。長安中,累遷監察御史。則天稅天下僧尼出錢,欲於白司馬坂營建大 像。廷珪上疏諫曰:
fū fú zhě, yǐ jué zhī wèi yì, yīn xīn ér chéng, bù kě yǐ zhū xiāng jiàn yě. jīng yún: ruò yǐ sè jiàn wǒ, yǐ yīn shēng qiú wǒ, shì rén xíng xié dào, bù néng jiàn rú lái. cǐ zhēn rú zhī guǒ bù wài qiú yě. bì xià xìn xīn guī yī, fā hóng shì yuàn, zhuàng qí tǎ miào, guǎng qí zūn róng, yǐ biàn yú tiān xià jiǔ yǐ. gài yǒu zhù yú xiāng ér xíng bù shī, fēi zuì shàng dì yī xī yǒu zhī fǎ. hé yǐ yán zhī? jīng yún: ruò rén mǎn sān qiān dà qiān shì jiè qī bǎo yǐ yòng bù shī, jí héng hé shā děng shēn mìng bù shī, qí fú shén duō. ruò rén yú cǐ jīng zhōng shòu chí jí sì jù jì děng wèi rén yǎn shuō, qí fú shèng bǐ. rú fú suǒ yán, zé bì xià qīng sì hǎi zhī cái, dān wàn rén zhī lì, qióng shān zhī mù yǐ wèi tǎ, jí yě zhī jīn yǐ wèi xiàng, suī láo zé shén yǐ, fèi zé duō yǐ, ér suǒ huò fú bù yù yú yī chán fáng zhī pǐ fū.
夫佛者,以覺知為義,因心而成,不可以諸相見也。經云:「若以色見我,以 音聲求我,是人行邪道,不能見如來。」此真如之果不外求也。陛下信心歸依,發 弘誓願,壯其塔廟,廣其尊容,已遍於天下久矣。蓋有住於相而行布施,非最上第 一希有之法。何以言之?經云:「若人滿三千大千世界七寶以用布施,及恆河沙等 身命布施,其福甚多。若人於此經中受持及四句偈等為人演說,其福勝彼。」如佛 所言,則陛下傾四海之財,殫萬人之力,窮山之木以為塔,極冶之金以為像,雖勞 則甚矣,費則多矣,而所獲福不愈於一禪房之匹夫。
pú sà zuò fú dé, bù yīng tān zhe, gài yǒu wèi zhī fǎ bù zú gāo yě. kuàng cǐ yíng jiàn, shì yīn mù tǔ, huò kāi fā pán bó, jùn zhú jī jiē, huò sāi xué dòng, tōng zhuǎn cǎi zhuó, zhǎn yā chóng yǐ, dòng yíng jù yì. qǐ fú biāo zuò xià zhī yì, mǐn chǔn dòng ér bù rěn hài qí shēng zāi! yòu yì guǐ bù kě, wéi rén shì yíng, tōng jì gōng jiàng, lǜ duō pín jù, cháo qū mù yì, láo jīn kǔ gǔ, dān shí piáo yǐn, chén chuī xīng fàn, jī kě suǒ zhì, jí zhěn jiāo jí. qǐ fú biāo tú xíng zhī yì, mǐn chù shòu ér bù rěn cán qí lì zāi! yòu yíng zhú zhī zī, sēng ní shì shuì, suī qǐ gài suǒ zhì, ér pín què yóu duō. zhōu xiàn zhēng shū, xīng huǒ bī pò, huò móu jì mí suǒ, huò yù mài yǐ chōng, yuàn shēng zài lù, hé qì wèi qià. qǐ fú biāo suí xǐ zhī yì, mǐn yú méng ér bù rěn duó qí chǎn zāi! qiě biān shuò wèi níng, jūn zhuāng rì gěi, tiān xià xū jié, hǎi nèi láo bì. fú wéi bì xià shèn zhī zhòng zhī, sī pú sà zhī xíng wèi lì yì yī qiè zhòng shēng, yīng rú shì bù shī, zé qí fú dé ruò nán xī běi fāng sì wéi shàng xià xū kōng bù kě sī liang. fū hé bì qín yú zhù xiāng, diāo cāng shēng zhī yè, chóng bù jí zhī wù hū! chén yǐ shí zhèng lùn zhī, zé yí xiān biān jìng, xù fǔ kù, yǎng rén lì chén yǐ shì jiào lùn zhī, zé yí jiù kǔ è, miè zhū xiāng, chóng wú wèi. fú yuàn bì xià chá chén zhī yú, xíng fú zhī yì, wù yǐ lǐ wèi shàng, bù yǐ rén fèi yán, xìng shèn xìng shèn.
菩薩作福德,不應貪著,蓋有為之法不足高也。況此營建,事殷木土,或開發 盤礴,峻築基階,或塞穴洞,通轉采斫,輾壓蟲蟻,動盈巨億。豈佛標坐夏之義, 愍蠢動而不忍害其生哉!又役鬼不可,唯人是營,通計工匠,率多貧窶,朝驅暮役, 勞筋苦骨,簞食瓢飲,晨炊星飯,饑渴所致,疾疹交集。豈佛標徒行之義,愍畜獸 而不忍殘其力哉!又營築之資,僧尼是稅,雖乞丐所致,而貧闕猶多。州縣征輸, 星火逼迫,或謀計靡所,或鬻賣以充,怨聲載路,和氣未洽。豈佛標隨喜之義,愍 愚蒙而不忍奪其產哉!且邊朔未寧,軍裝日給,天下虛竭,海內勞弊。伏惟陛下慎 之重之,思菩薩之行為利益一切眾生,應如是布施,則其福德若南西北方四維上下 虛空不可思量。夫何必勤於住相,凋蒼生之業,崇不急之務乎!臣以時政論之,則 宜先邊境,蓄府庫,養人力;臣以釋教論之,則宜救苦厄,滅諸相,崇無為。伏願 陛下察臣之愚,行佛之意,務以理為上,不以人廢言,幸甚幸甚。
zé tiān cóng qí yán, jí tíng suǒ zuò, réng yú zhǎng shēng diàn zhào jiàn, shēn shǎng wèi zhī. jǐng lóng mò, wèi zhōng shū shè rén, zài zhuǎn hóng zhōu dū du, réng wèi jiāng nán xī dào àn chá shǐ.
則天從其言,即停所作,仍於長生殿召見,深賞慰之。景龍末,為中書舍人, 再轉洪州都督,仍為江南西道按察使。
kāi yuán chū, rù wèi lǐ bù shì láng. shí jiǔ hàn, guān zhōng jī jiǎn, xià zhì qiú zhí jiàn chāng yán hóng yì zhèng lǐ zhě. tíng guī shàng shū yuē:
開元初,入為禮部侍郎。時久旱,關中飢儉,下制求直諫昌言、弘益政理者。 廷珪上疏曰:
chén wén gǔ yǒu duō nán xìng wáng yīn yōu qǐ shèng zhě, jiē yǐ shì wēi zé zhì ruì, qíng pò zé sī shēn, gù néng zì xià dēng gāo, zhuǎn huò wèi fú zhě yě. fú jiàn jǐng lóng zhī mò, zhōng zōng yù huò, xiān tiān zhī jì, xiōng dǎng gòu móu, shè jì yǒu wēi yú zhuì liú, guó cháo jiāng jūn yú jué yán. bì xià shén wǔ chāo dài, jīng chéng dòng tiān, zài sǎo fēn lì, liù hé qīng lǎng. ér hòu shàng shùn huáng zhǐ, fǔ niàn qián lí, gāo yùn xuán héng, guāng yīng bǎo lù. rì yuè suǒ zhú zhī dì, shū guǐ wèi tōng zhī xiāng, wú bù zhān rú wò ēn, bèi fú chún huà. shí yáo jiǔ shùn, wèi zú chēng yě. míng míng shàng dì, zhào lín xià tǔ, yí xī jiè zhǐ, yǐ dá hóng xiū.
臣聞古有多難興王、殷憂啟聖者,皆以事危則志銳,情迫則思深,故能自下登 高,轉禍為福者也。伏見景龍之末,中宗遇禍,先天之際,凶黨構謀,社稷有危於 綴旒,國朝將均於絕綖。陛下神武超代,精誠動天,再掃氛沴,六合清朗。而後上 順皇旨,俯念黔黎,高運璿衡,光膺寶籙。日月所燭之地,書軌未通之鄉,無不霑 濡渥恩,被服淳化。十堯、九舜,未足稱也。明明上帝,照臨下土,宜錫介祉,以 答鴻休。
rán shǔ qǐng suì yǐ lái, yīn yáng qiān hòu, jiǔ gǔ shī rěn, wàn xìng zǔ jī, guān fǔ zhī jiān, gèng wèi yóu jù. zhì yǒu qiáo sū mò cuàn, liáng hé mí zī, bù fù liáo shēng, fāng yōu zhuǎn sǐ. ǒu huì chāng yùn, gòu zī nán fǒu zhě, chén qiè sī zhī, huáng tiān zhī yì, jiāng kǒng bì xià chūn qiū dǐng shèng, shén shèng zài gōng, bù chóng cháo ér jiàn dà gōng, zì fān dǐ ér zhì yuán hòu, huò jiǎn xià jì zhī dào, dú mǎn xióng tú zhī zhì, qīng yú shùn ér bù fǎ, sī hàn wǔ yǐ zì gāo. shì gù zhāo jiàn jiù zhēng, zài jiā shàn yòu, jiāng yù dà jūn rì shèn yī rì, suī xiū wù xiū, yǒng bǎo tài hé, yǐ gù bāng běn yě. sī huáng tiān yú bì xià juàn gù shēn yǐ, bì xià yān kě bù fèng ruò xiū zhǐ ér yín wèi zāi! chén yú chéng yuàn bì xià yuē xīn xuē zhì, chéng sī lì jīng, kǎo xī nóng zhī shū, dūn sù pǔ zhī dào. dēng yōng duān shì, fàng chù nìng rén, bǐng tuì hòu gōng, jiǎn chè wài jiù, chǎng wú cù jū zhī wán, yě jué cóng qín zhī shǎng. xiū shí tián zhī yuǎn jìng, bà jīn jiǎ zhī xuán jūn, jīn xù qióng lí, juān báo yáo fù. qù qí jì yín qiǎo, juān hé bì suí zhū, bù jiàn kě yù, shǐ xīn bù luàn. zì rán bō qīng sì hǎi, chén xiāo jiǔ yù, nóng fū lè qí yè, yú liáng qī yú mǔ. zé hé qì shàng tōng yú tiān, suī wǔ xīng lián zhū, liǎng yào hé bì, wèi zú duō yě zhēn xiáng xià jiàng yú dì, suī fèng huáng cháo gé, qí lín zài jiāo, wèi zú qí yě. huò wèi tiān zhī jiǒng jiè bù zú wèi zhě, zé jiāng shàng dì píng nù, fēng yǔ mí cuò, huāng jǐn rì shén, wú yǐ jì xià yǐ. huò wèi rén zhī qióng fá bù zú xù zhě, zé jiāng qí méng jǔ zhì, yì zhào xié lí, chóu kǔ shì jí, wú yǐ fèng shàng yǐ. sī gài ān wēi suǒ xì, huò fú zhī yuán, nài hé cháo tíng céng bú shì chá! kuàng jīn bì xià shòu mìng yī shǐ, fū zhèng wéi xīn, qīng shì bǎi liáo, huá yí wàn zú, mò bù qīng ěr yǐ tīng, guā mù ér shì, yán jǐng qǐ zhǒng, jì yǒu suǒ wén jiàn, yóng yóng rú yě. hé kě dài qì diǎn zé, zuò gū qí wàng zāi!
然屬頃歲已來,陰陽愆候,九穀失稔,萬姓阻飢,關輔之間,更為尤劇。至有 樵蘇莫爨,糧籺靡資,不復聊生,方憂轉死。偶會昌運,遘茲難否者,臣竊思之, 皇天之意,將恐陛下春秋鼎盛,神聖在躬,不崇朝而建大功,自籓邸而陟元後,或 簡下濟之道,獨滿雄圖之志,輕虞舜而不法,思漢武以自高。是故昭見咎徵,載加 善誘,將欲大君日慎一日,雖休勿休,永保太和,以固邦本也。斯皇天於陛下睠顧 深矣,陛下焉可不奉若休旨而寅畏哉!臣愚誠願陛下約心削志,澄思勵精,考羲、 農之書,敦素樸之道。登庸端士,放黜佞人,屏退後宮,減徹外廄,場無蹴匊之 玩,野絕從禽之賞。休石田之遠境,罷金甲之懸軍,矜恤煢嫠,蠲薄徭賦。去奇伎 淫巧,捐和璧隋珠,不見可欲,使心不亂。自然波清四海,塵銷九域,農夫樂其業, 餘糧棲於畝。則和氣上通於天,雖五星連珠,兩曜合璧,未足多也;珍祥下降於地, 雖鳳皇巢閣,麒麟在郊,未足奇也。或謂天之炯戒不足畏者,則將上帝憑怒,風雨 迷錯,荒饉日甚,無以濟下矣。或謂人之窮乏不足恤者,則將齊甿沮志,億兆攜離, 愁苦勢極,無以奉上矣。斯蓋安危所系,禍福之源,奈何朝廷曾不是察!況今陛下 受命伊始,敷政惟新,卿士百僚,華夷萬族,莫不清耳以聽,刮目而視,延頸企踵, 冀有所聞見,顒顒如也。何可怠棄典則,坐辜其望哉!
zài qiān huáng mén shì láng. shí jiān chá yù shǐ jiǎng tǐng yǐ jiān jué zhàng xíng shāo qīng, chì cháo táng zhàng zhī, tíng guī zòu yuē: yù shǐ xiàn sī, qīng wàng ěr mù zhī guān, yǒu fàn dāng shā jí shā, dāng liú jí liú, bù kě jué zhàng. shì kě shā, bù kě rǔ yě. shí zhì mìng yǐ xíng, rán yì zhě yǐ tíng guī zhī yán wèi shì. é zuò xiè jìn zhōng yǔ, chū wèi miǎn zhōu cì shǐ, yòu lì sū sòng wèi sān zhōu cì shǐ. rù wèi shào fǔ jiān, jiā jīn zǐ guāng lù dài fū, fēng fàn yáng nán. sì qiān tài zǐ zhān shì, yǐ lǎo jí zhì shì. èr shí èr nián zú, nián qī shí yú, zèng gōng bù shàng shū, shì yuē zhēn mù. tíng guī sù yǔ chén zhōu cì shǐ lǐ yōng qīn shàn, lǚ shàng biǎo jiàn zhī, yōng suǒ zhuàn bēi jié zhī wén, bì qǐng tíng guī bā fēn shū zhī. tíng guī jì shàn kǎi lì, shén wèi shí rén suǒ zhòng.
再遷黃門侍郎。時監察御史蔣挺以監決杖刑稍輕,敕朝堂杖之,廷珪奏曰: 「御史憲司,清望耳目之官,有犯當殺即殺,當流即流,不可決杖。士可殺,不可 辱也。」時制命已行,然議者以廷珪之言為是。俄坐泄禁中語,出為沔州刺史,又 歷蘇、宋、魏三州刺史。入為少府監,加金紫光祿大夫,封范陽男。四遷太子詹事, 以老疾致仕。二十二年卒,年七十餘,贈工部尚書,諡曰貞穆。廷珪素與陳州刺史 李邕親善,屢上表薦之,邕所撰碑碣之文,必請廷珪八分書之。廷珪既善楷隸,甚 為時人所重。
wáng qiú lǐ, xǔ zhōu zhǎng shè rén. zé tiān cháo wèi zuǒ shí yí, qiān jiān chá yù shǐ. xìng zhōng jiǎn gǎn yán, měi shàng fēng dàn shì, wú suǒ wèi bì. shí qì dān lǐ jǐn zhōng fǎn pàn, qí jiāng sūn wàn róng kòu xiàn hé běi shù zhōu, hé nèi wáng wǔ yì zōng yōng bīng tǎo zhī, wèi nuò bù gǎn jìn. jì ér zéi dà lüè ér qù, yì zōng tiáo zòu cāng yíng bǎi xìng wèi zéi guà wù zhě shù bǎi jiā, qǐng zhū zhī. qiú lǐ zhí ér hé zhī yuē: cǐ guà wù zhī rén, bǐ wú liáng lì jiào xí, chéng chí yòu bù wán gù, wèi zéi qū bī, gǒu xùn tú quán, qǐ sù yǒu bèi pàn zhī xīn zāi! yì zōng yōng qiáng bīng shù shí wàn, wén zéi jiāng zhì, zǒu bǎo chéng yì, zuì dāng zhū lù. jīn nǎi yí huò yú guà wù zhī rén, qǐ shì wèi chén zhī dào? qǐng zhǎn yì zōng yǐ xiè hé běi bǎi xìng. yì zōng dà jù, zé tiān jìng jiàng zhì shè zhī.
王求禮,許州長社人。則天朝為左拾遺,遷監察御史。性忠謇敢言,每上封彈 事,無所畏避。時契丹李盡忠反叛,其將孫萬榮寇陷河北數州,河內王武懿宗擁兵 討之,畏懦不敢進。既而賊大掠而去,懿宗條奏滄、瀛百姓為賊詿誤者數百家,請 誅之。求禮執而劾之曰:「此詿誤之人,比無良吏教習,城池又不完固,為賊驅逼, 苟徇圖全,豈素有背叛之心哉!懿宗擁強兵數十萬,聞賊將至,走保城邑,罪當誅 戮。今乃移禍於詿誤之人,豈是為臣之道?請斬懿宗以謝河北百姓。」懿宗大懼, 則天竟降制赦之。
qì dān xiàn yōu zhōu, kuì wǎn bù gěi, zuǒ xiāng dòu lú qīn wàng qǐng chuò jīng guān liǎng yuè fèng liào yǐ zhù jūn, qiú lǐ wèi qīn wàng yuē: gōng lù hòu fèng yōu, chuò zhī kě yě. guó jiā fù yǒu sì hǎi, zú yǐ chǔ jūn guó zhī yòng, hé jí pín guān báo fèng. gōng cǐ jǔ qǐ zǎi xiàng fǎ xié? qīn wàng zuò sè jù zhī, nǎi zòu yuē: qín hàn jiē yǒu shuì suàn yǐ shàn jūn, qiú lǐ bù shí dà tǐ, wàng yǒu sòng cí. qiú lǐ duì yuē: qín huáng hàn wǔ shuì tiān xià, xū zhōng yǐ shì biān, nài hé shǐ shèng cháo zé xiào? bù zhī qīn wàng cǐ yán shì dà tǐ yé! shì suì bù xíng.
契丹陷幽州,饋輓不給,左相豆盧欽望請輟京官兩月俸料以助軍,求禮謂欽望 曰:「公祿厚俸優,輟之可也。國家富有四海,足以儲軍國之用,何藉貧官薄俸。 公此舉豈宰相法邪?」欽望作色拒之,乃奏曰:「秦、漢皆有稅算以贍軍,求禮不 識大體,妄有訟辭。」求禮對曰:「秦皇、漢武稅天下,虛中以事邊,奈何使聖朝 則效?不知欽望此言是大體耶!」事遂不行。
shí sān yuè xuě, fèng gé shì láng sū wèi dào děng yǐ wèi ruì, cǎo biǎo jiāng hè, qiú lǐ zhǐ zhī yuē: zǎi xiàng diào xiè yīn yáng, ér zhì xuě jiàng mù chūn, zāi yě, ān dé wèi ruì? rú sān yuè xuě wèi ruì xuě, zé là yuè léi yì ruì léi yě. jǔ cháo chī xiào, yǐ wèi kǒu shí. qiú lǐ jìng yǐ gāng zhèng, míng wèi bù dá ér zú.
時三月雪,鳳閣侍郎蘇味道等以為瑞,草表將賀,求禮止之曰:「宰相調燮陰 陽,而致雪降暮春,災也,安得為瑞?如三月雪為瑞雪,則臘月雷亦瑞雷也。」舉 朝嗤笑,以為口實。求禮竟以剛正,名位不達而卒。
xīn tì fǒu, jīng zhào rén yě. jǐng lóng nián wèi zuǒ shí yí. shí zhōng zōng zhì gōng zhǔ fǔ guān shǔ, ān lè gōng zhǔ fǔ suǒ bǔ yóu duō wěi làn. yòu fù mǎ wǔ chóng xùn sǐ hòu, qì jiù zhái bié zào yī zhái, chǐ lì guò shén. shí yòu shèng xìng fó sì, bǎi xìng láo bì, tǎng zàng wèi zhī kōng jié. tì fǒu shàng shū jiàn yuē:
辛替否,京兆人也。景龍年為左拾遺。時中宗置公主府官屬,安樂公主府所補 尤多猥濫。又駙馬武崇訓死後,棄舊宅別造一宅,侈麗過甚。時又盛興佛寺,百姓 勞弊,帑藏為之空竭。替否上疏諫曰:
chén wén gǔ zhī jiàn guān, yuán bù bì bèi, jiǔ qīng yǐ xià, jiē yǒu qí wèi ér què qí xuǎn. shǎng yī rén móu hū sān shì, zhí yī rén fǎng hū qún sī, fù chǒng zhě wèi quán shì zhī zài gōng, zhī róng zhě bì quán mén ér bù rù. gù chēng shǎng bù jiàn, guān bù làn, shì jiē wán xíng, jiā yǒu lián jié, cháo tíng yǒu yú fèng, bǎi xìng yǒu yú shí. xià zhōng yú shàng, shàng lǐ yú xià, wěi qiú ér wú cāng zú zhī wēi, chuí gǒng ér wú diān pèi zhī huàn. fū shì yǒu tì ěr mù, dòng xīn lǜ, zuò bù shī gǔ, yǐ xíng yú jīn zhě, gài yǒu zhī yǐ. fú wéi bì xià bǎi bèi xíng shǎng, shí bèi zēng guān, jīn yín bù gōng qí yìn, shù bó wú chōng yú xī, hé kuì yú wú yòng zhī chén, hé cán yú wú lì zhī shì! zhì yú gōng fǔ bǔ shòu, hǎn yǒu tuī zé, suì shǐ fù shāng háo jiǎ, jǐn jū yīng miǎn zhī liú, yù jì xíng wū, xián shè gāo yú zhī dì.
臣聞古之建官,員不必備,九卿以下,皆有其位而闕其選。賞一人謀乎三事, 職一人訪乎群司,負寵者畏權勢之在躬,知榮者避權門而不入。故稱賞不僭,官不 濫,士皆完行,家有廉節,朝廷有餘俸,百姓有餘食。下忠於上,上禮於下,委裘 而無倉卒之危,垂拱而無顛沛之患。夫事有惕耳目,動心慮,作不師古,以行於今 者,蓋有之矣。伏惟陛下百倍行賞,十倍增官,金銀不供其印,束帛無充於錫,何 愧於無用之臣,何慚於無力之士!至於公府補授,罕有推擇,遂使富商豪賈,盡居 纓冕之流,鬻伎行巫,咸涉膏腴之地。
chén wén gǔ rén yuē: fú shēng yǒu jī, huò shēng yǒu tāi. fú wéi gōng zhǔ bì xià zhī ài nǚ, xuǎn xián liáng yǐ jià zhī, shè guān zhí yǐ fǔ zhī, qīng fǔ kù yǐ cì zhī, zhuàng dì guān yǐ jū zhī, guǎng chí liáo yǐ xī zhī, kě wèi zhī zhì zhòng yě, kě wèi zhī zhì lián yě. rán ér yòng bù hé yú gǔ yì, xíng bù gēn yú rén xīn, jiāng kǒng biàn ài chéng zēng, zhuǎn fú wèi huò. hé zhě? jié rén zhī lì, rén yuàn yě fèi rén zhī cái, rén yuàn yě duó rén zhī jiā, rén yuàn yě. ài shù zi ér qǔ sān yuàn yú tiān xià, shǐ biān jiāng zhī shì bù jǐn lì, cháo tíng zhī shì bù jǐn zhōng, rén zhī sàn yǐ, dú chí suǒ ài, hé suǒ shì hū? xiàng zhě lǔ wáng shǎng tóng zhū xù, lǐ děng cháo chén, zé yì yǒu jīn rì zhī fú, wú nǎng shí zhī huò. rén tú jiàn qí huò, bù zhī huò zhī suǒ lái. suǒ yǐ huò zhě, chǒng ài guò yú chén zǐ yě. qù nián qī yuè wǔ rì, yǐ jiàn qí zhēng yǐ. ér jīn shì wú gǎi, gèng shàng yīn xún, qì yī zhái ér zào yī zhái, wàng qián huò ér hū hòu huò. chén qiè wèi bì xià zēng zhī yǐ, fēi ài zhī yě.
臣聞古人曰:「福生有基,禍生有胎。」伏惟公主陛下之愛女,選賢良以嫁之, 設官職以輔之,傾府庫以賜之,壯第觀以居之,廣池膋以嬉之,可謂之至重也,可 謂之至憐也。然而用不合於古義,行不根於人心,將恐變愛成憎,轉福為禍。何者? 竭人之力,人怨也;費人之財,人怨也;奪人之家,人怨也。愛數子而取三怨於天 下,使邊疆之士不盡力,朝廷之士不盡忠,人之散矣,獨持所愛,何所恃乎?向者 魯王賞同諸婿,禮等朝臣,則亦有今日之福,無曩時之禍。人徒見其禍,不知禍之 所來。所以禍者,寵愛過於臣子也。去年七月五日,已見其征矣。而今事無改,更 尚因循,棄一宅而造一宅,忘前禍而忽後禍。臣竊謂陛下憎之矣,非愛之也。
chén wén jūn yǐ rén wèi běn, běn gù zé bāng níng. bāng níng zé bì xià fū fù mǔ zǐ zhǎng xiāng bǎo yě. fú wéi wài móu zǎi chén, wèi jiǔ ān zhī jì yǐ cún zhī, bù shǐ jiān chén zéi zi yǐ cì zhī. chén wén wēi bù kě bù fáng, yuǎn bù kě bù lǜ. dāng jīn jiāng chǎng wēi hài, cāng lǐn kōng xū, jiē gān shǒu yù zhī shì shǎng bù jí, gān nǎo tú dì zhī zú shū bù chōng. ér fāng dà qǐ sì shě, guǎng zào dì zhái, fá mù kōng shān, bù zú chōng liáng dòng, yùn tǔ sāi lù, bù zú chōng qiáng bì. kuā gǔ yào jīn, yú zhāng yuè zhì, bǎi liáo qián kǒu sì hǎi shāng xīn. fū shì jiào zhě, yǐ qīng jìng wèi jī, cí bēi wèi zhǔ, gù dāng tǐ dào yǐ jì wù, bù yù lì jǐ yǐ sǔn rén, gù cháng qù jǐ yǐ quán zhēn, bù wèi róng shēn yǐ hài jiào. sān shí zhī yuè, jué shān chuān chí, sǔn mìng yě dān fǔ xū tǎng, sǔn rén yě guǎng diàn zhǎng láng, róng shēn yě. sǔn mìng zé bù cí bēi, sǔn rén zé bù jì wù, róng shēn zé bù qīng jìng, qǐ dà shèng dà shén zhī xīn hū! chén yǐ wèi fēi zhēn jiào, fēi fú yì, wéi shí xíng, wéi rén yù. zì xiàng wáng xī xià, fó jiào dōng chuán, qīng luó bù rù yú zhōu qián, bái mǎ fāng xíng yú hàn hòu. fēng liú yǔ sàn, qiān dì bǎi wáng, shì mí shèng ér guó mí kōng, yì mí zhòng ér huò mí dà. fù chē jì guǐ, céng bù gǎi tú, jìn chén yǐ nìng fú qǔ jī, liáng zhǔ yǐ shě shēn gòu xì. ruò yǐ zào sì bì wèi qí lǐ tǐ, yǎng rén bù zú yǐ jīng bāng, zé yīn zhōu yǐ wǎng jiē àn luàn, hàn wèi yǐ jiàng jiē shèng míng yīn zhōu yǐ wǎng wèi bù zhǎng, hàn wèi yǐ jiàng wèi bù duǎn. chén wén xià wèi tiān zǐ èr shí yú dài ér yīn shòu zhī, yīn wèi tiān zǐ èr shí yú dài ér zhōu shòu zhī, zhōu wèi tiān zǐ sān shí yú dài ér qín shòu zhī, zì hàn yǐ hòu lì dài kě zhī yě. hé zhě? yǒu dào zhī zhǎng, wú dào zhī duǎn, qǐ yīn qí qióng jīn yù xiū tǎ miào, fāng dé jiǔ zhǎng zhī zuò hū!
臣聞君以人為本,本固則邦寧。邦寧則陛下夫婦、母子長相保也。伏惟外謀宰 臣,為久安之計以存之,不使奸臣賊子以伺之。臣聞微不可不防,遠不可不慮。當 今疆場危駭,倉廩空虛,揭竿守御之士賞不及,肝腦塗地之卒輸不充。而方大起寺 舍,廣造第宅,伐木空山,不足充梁棟,運土塞路,不足充牆壁。夸古耀今,逾章 越制,百僚鉗口四海傷心。夫釋教者,以清淨為基,慈悲為主,故當體道以濟物, 不欲利己以損人,故常去己以全真,不為榮身以害教。三時之月,掘山穿池,損命 也;殫府虛帑,損人也;廣殿長廊,榮身也。損命則不慈悲,損人則不濟物,榮身 則不清淨,豈大聖大神之心乎!臣以為非真教,非佛意,違時行,違人慾。自像王 西下,佛教東傳,青螺不入於周前,白馬方行於漢後。風流雨散,千帝百王,飾彌 盛而國彌空,役彌重而禍彌大。覆車繼軌,曾不改途,晉臣以佞佛取譏,梁主以舍 身構隙。若以造寺必為其理體,養人不足以經邦,則殷、周已往皆暗亂,漢、魏已 降皆聖明;殷、周已往為不長,漢、魏已降為不短。臣聞夏為天子二十餘代而殷受 之,殷為天子二十餘代而周受之,周為天子三十餘代而秦受之,自漢已後歷代可知 也。何者?有道之長,無道之短,豈因其窮金玉、修塔廟,方得久長之祚乎!
chén wén yú jīng yuē: pú sà xīn zhù yú fǎ ér xíng bù shī, rú rén rù àn, jí wú suǒ jiàn. yòu yuē: yī qiè yǒu wèi fǎ, rú mèng huàn pào yǐng, rú lù yì rú diàn. chén yǐ jiǎn diāo zhuó zhī fèi yǐ zhèn pín xià, shì yǒu rú lái zhī dé xī chuān jué zhī kǔ yǐ quán kūn chóng, shì yǒu rú lái zhī rén bà yíng gòu zhī zhí yǐ gěi biān chuí, shì yǒu tāng wǔ zhī gōng huí bù jí zhī lù yǐ gòu lián qīng, shì yǒu táng yú zhī lǐ. bì xià huǎn qí suǒ jí, jí qí suǒ huǎn, qīn wèi lái ér shū jiàn zài, shī zhēn shí ér jì xū wú, zhòng sú rén zhī suǒ wèi ér qīng tiān zǐ zhī gōng yè, chén qiè tòng zhī yǐ. dāng jīn chū cái yī shì zhě jǐn dù wèi shā mén, bì yì jiān é zhě jǐn dù wèi shā mén qí suǒ wèi dù, wéi pín qióng yǔ shàn rén. jiāng hé yǐ zuò fàn hū? jiāng hé yǐ yì lì hū? chén yǐ wèi chū jiā zhě, shě chén sú, lí péng dǎng, wú sī ài. jīn zhí huò yíng shēng, fēi shě chén sú bá qīn shù zhī, fēi lí péng dǎng chù qī yǎng nú, fēi wú sī ài. shì zhì rén yǐ huǐ dào, fēi guǎng dào yǐ qiú rén. fú jiàn jīn zhī gōng guān tái xiè, jīng shī zhī yǔ luò yáng, bù zēng xiū shì, yóu kǒng shē lì. bì xià shàng yù tián chí qiàn, juān yuàn yòu, yǐ zhèn pín rén wú chǎn yè zhě. jīn tiān xià zhī sì gài wú qí shù, yī sì dāng bì xià yī gōng, zhuàng lì zhī shén yǐ! yòng dù guò zhī yǐ! shì shí fēn tiān xià zhī cái ér fú yǒu qī bā, bì xià hé yǒu zhī yǐ! bǎi xìng hé shí zhī yǐ! suī yǐ yīn yáng wèi tàn, wàn wù wèi tóng, yì bù shí zhī rén, shǐ bù yī zhī shì, yóu shàng bù gěi. kuàng zī yú tiān shēng dì yǎng, fēng dòng yǔ rùn, ér hòu dé zhī hū! chén wén guó wú jiǔ nián zhī chǔ, guó fēi qí guó. fú jì cāng lǐn, dù fǔ kù, bǎi liáo gōng gěi, bǎi shì yòng dù, chén kǒng zú suì bù chōng, kuàng jiǔ nián zhī jī hū! yī dàn fēng chén zài rǎo, shuāng báo jiàn zhēn, shā mén bù kě huàn gān gē, sì tǎ bù zú rǎng jī jǐn, chén qiè tòng zhī yǐ!
臣聞於經曰:「菩薩心住於法而行布施,如人入暗,即無所見。」又曰:「一 切有為法,如夢幻泡影,如露亦如電。」臣以減雕琢之費以賑貧下,是有如來之德; 息穿掘之苦以全昆蟲,是有如來之仁;罷營構之直以給邊陲,是有湯、武之功;回 不急之祿以購廉清,是有唐、虞之理。陛下緩其所急,急其所緩,親未來而疏見在, 失真實而冀虛無,重俗人之所為而輕天子之功業,臣竊痛之矣。當今出財依勢者盡 度為沙門,避役奸訛者盡度為沙門;其所未度,唯貧窮與善人。將何以作范乎?將 何以役力乎?臣以為出家者,舍塵俗,離朋黨,無私愛。今殖貨營生,非舍塵俗; 拔親樹知,非離朋黨;畜妻養孥,非無私愛。是致人以毀道,非廣道以求人。伏見 今之宮觀台榭,京師之與洛陽,不增修飾,猶恐奢麗。陛下尚欲填池塹,捐苑囿, 以賑貧人無產業者。今天下之寺蓋無其數,一寺當陛下一宮,壯麗之甚矣!用度過 之矣!是十分天下之財而佛有七八,陛下何有之矣!百姓何食之矣!雖以陰陽為炭, 萬物為銅,役不食之人,使不衣之士,猶尚不給。況資於天生地養,風動雨潤,而 後得之乎!臣聞國無九年之儲,國非其國。伏計倉廩,度府庫,百僚供給,百事用 度,臣恐卒歲不充,況九年之積乎!一旦風塵再擾,霜雹荐臻,沙門不可擐干戈, 寺塔不足攘饑饉,臣竊痛之矣!
shū zòu bù nà. suì yú, ān lè gōng zhǔ bèi zhū.
疏奏不納。歲餘,安樂公主被誅。
ruì zōng jí wèi, yòu wèi jīn xiān yù zhēn gōng zhǔ guǎng yíng èr guān. xiān shì, zhōng zōng shí xié fēng shòu guān rén yī qiè tíng rèn, fán shù bǎi qiān rén, yòu yǒu chì fàng lìng què shàng. tì fǒu shí wèi zuǒ bǔ què, yòu shàng shū chén shí zhèng yuē:
睿宗即位,又為金仙、玉真公主廣營二觀。先是,中宗時斜封受官人一切停任, 凡數百千人,又有敕放令卻上。替否時為左補闕,又上疏陳時政曰:
chén cháng yǐ wèi gǔ zhī yòng dù bù shí, jué shǎng bù dāng, pò jiā wáng guó zhě, kǒu shuō bù rú shēn féng, ěr wén bù rú yǎn jiàn, chén qǐng yǐ yǒu táng yǐ lái lǐ guó zhī dé shī, bì xià zhī suǒ yǎn jiàn zhě yǐ yán zhī. wéi bì xià shěn zhī tīng zhī, zé shàn ér cóng zhī, zé wàn suì zhī yè, zì kě zhì yǐ, hé yōu hū lí shù zhī bù kāng, fú zuò zhī bù yǒng!
臣嘗以為古之用度不時,爵賞不當,破家亡國者,口說不如身逢,耳聞不如眼 見,臣請以有唐已來理國之得失,陛下之所眼見者以言之。惟陛下審之聽之,擇善 而從之,則萬歲之業,自可致矣,何憂乎黎庶之不康,福祚之不永!
fú yǐ tài zōng wén wǔ shèng huáng dì, bì xià zhī zǔ, bō luàn fǎn zhèng, kāi jiē lì jí, dé zhì lǐ zhī tǐ, shè jiǎn yào zhī fāng. shěng qí guān, qīng qí lì, jǔ tiān xià zhí sī wú yī xū shòu, yòng tiān xià cái bó wú yī wǎng fèi. shǎng bì qí gōng, guān bì děi jùn, suǒ wèi wú bù chéng, suǒ zhēng wú bù fú. bù duō zào sì guān ér fú dé zì zhì, bù duō dù sēng ní ér yāng jiù zì miè. dào hé hū tiān dì, dé tōng hū shén míng. gù tiān dì lián zhī, shén míng yòu zhī, shǐ yīn yáng bù qiān, fēng yǔ hé dù. sì rén lè qí yè, wǔ gǔ suì qí chéng, fǔ sù làn bó, tián jiē wěi xiàng. qiān lǐ wàn lǐ, gòng fù yú jiāo jiǔ yí bǎi mán, guī kuǎn yú què. zì yǒu dì huáng yǐ lái, wèi yǒu ruò sī zhī shén shèng zhě yě, gù dé xiǎng guó jiǔ zhǎng, duō lì nián suǒ, bì xià hé bù qǔ ér zé zhī?
伏以太宗文武聖皇帝,陛下之祖,撥亂反正,開階立極,得至理之體,設簡要 之方。省其官,清其吏,舉天下職司無一虛授,用天下財帛無一枉費。賞必俟功, 官必得俊,所為無不成,所征無不伏。不多造寺觀而福德自至,不多度僧尼而殃咎 自滅。道合乎天地,德通乎神明。故天地憐之,神明祐之,使陰陽不愆,風雨合度。 四人樂其業,五穀遂其成,腐粟爛帛,填街委巷。千里萬里,貢賦於郊;九夷百蠻, 歸款於闕。自有帝皇已來,未有若斯之神聖者也,故得享國久長,多歷年所,陛下 何不取而則之?
zhōng zōng xiào hé huáng dì, bì xià zhī xiōng, jū xiān rén zhī yè, hū xiān rén zhī huà, bù qǔ xián liáng zhī yán, ér zì zi nǚ zhī yì. guān jué fēi zé, xū shí lù zhě shù qiān rén fēng jiàn wú gōng, wàng shí tǔ zhě bǎi yú hù. zào sì bù zhǐ, wǎng fèi cái zhě shù bǎi yì dù rén bù xiū, miǎn zū yōng zhě shù shí wàn. shì shǐ guó jiā suǒ chū jiā shù bèi, suǒ rù jiǎn shù bèi. cāng bù tíng zú suì zhī chǔ, kù bù zhù yī shí zhī bó. suǒ è zhě zhú, zhú duō zhōng liáng suǒ ài zhě shǎng, shǎng duō chán tè. péng nìng dié dié, jiāo xiāng qīng dòng. róng shēn bù wèi yú cháo tíng, bǎo wèi jiē yóu yú dǎng fù. duó bǎi xìng zhī shí, yǐ yǎng cán xiōng bō wàn rén zhī yī, yǐ tú tǔ mù. yú shì rén yuàn shén nù, qīn fèn zhòng lí, shuǐ hàn bù diào, jí yì lǚ qǐ. yuǎn jìn shū lùn, gōng sī qìng rán. wǔ liù nián jiān, zài sān huò biàn, xiǎng guó bù yǒng, shòu zhōng yú xiōng fù rén. sì shě bù néng bǎo qí shēn, sēng ní bù néng hù qī zǐ, qǔ jī wàn dài, jiàn xiào sì yí. cǐ bì xià zhī suǒ yǎn jiàn yě, hé bù chú ér gǎi zhī.
中宗孝和皇帝,陛下之兄,居先人之業,忽先人之化,不取賢良之言,而恣子 女之意。官爵非擇,虛食祿者數千人;封建無功,妄食土者百餘戶。造寺不止,枉 費財者數百億;度人不休,免租庸者數十萬。是使國家所出加數倍,所入減數倍。 倉不停卒歲之儲,庫不貯一時之帛。所惡者逐,逐多忠良;所愛者賞,賞多讒慝。 朋佞喋喋,交相傾動。容身不為於朝廷,保位皆由於黨附。奪百姓之食,以養殘凶; 剝萬人之衣,以塗土木。於是人怨神怒,親忿眾離,水旱不調,疾疫屢起。遠近殊 論,公私罄然。五六年間,再三禍變,享國不永,受終於凶婦人。寺舍不能保其身, 僧尼不能護妻子,取譏萬代,見笑四夷。此陛下之所眼見也,何不除而改之。
yī tài zōng zhī lǐ guó, zé bǎi guān yǐ lǐ, bǎi xìng wú yōu, gù tài shān zhī ān lì kě zhì yǐ yī zhōng zōng zhī lǐ guó, zé wàn rén yǐ yuàn, bǎi shì bù níng, gù lěi luǎn zhī wēi lì kě zhì yǐ. qǐng zì xià yǐ lái, yín yǔ bù jiě, gǔ huāng yú lǒng, mài làn yú chǎng. rù qiū yǐ lái, kàng hàn chéng zāi, miáo ér bù shí, shuāng sǔn chóng bào, cǎo yè kū huáng. xià rén zī jiē, wèi zhī zhōu zhèn ér yíng sì zào guān, rì jì yú shí, jiǎn xiào shì guān, chōng tái yì shǔ. fú wéi bì xià ài liǎng nǚ, wèi zào liǎng guān, shāo wǎ yùn mù, zài tǔ tián kēng, dào lù liú yán, jiē yún jì yòng qián bǎi yú wàn guàn. wéi bì xià, shèng rén yě, wú suǒ bù zhī bì xià, míng jūn yě, wú suǒ bù jiàn. jì zhī qiě jiàn, zhī cāng yǒu jǐ nián zhī chǔ, kù yǒu jǐ nián zhī bó? zhī bǎi xìng zhī jiān kě cún huó hū? sān biān zhī shàng kě zhuǎn shū hū? dāng jīn fā yī zú yǐ yù biān chuí, qiǎn yī bīng yǐ wèi shè jì, duō wú yī shí, jiē dài jī hán. shǎng cì zhī jiān, jiǒng wú suǒ chū, jūn lǚ zhòu bài, mò bù yóu sī. ér nǎi yǐ bǎi wàn guàn qián zào wú yòng zhī guān, yǐ shòu liù hé zhī yuàn hū! yǐ wéi wàn rén zhī xīn hū! fú wéi bì xià xù ā wéi zhī chǒu jī, ér bù gǎi ā wéi zhī luàn zhèng. rěn qì tài zōng zhī lǐ běn, bù rěn qì zhōng zōng zhī luàn jiē rěn qì tài zōng jiǔ zhǎng zhī móu, bù rěn qì zhōng zōng duǎn cù zhī jì. bì xià yòu hé yǐ jì zǔ zōng guān wàn guó.
依太宗之理國,則百官以理,百姓無憂,故太山之安立可致矣;依中宗之理國, 則萬人以怨,百事不寧,故累卵之危立可致矣。頃自夏已來,霪雨不解,谷荒於壟, 麥爛於場。入秋已來,亢旱成災,苗而不實,霜損蟲暴,草葉枯黃。下人咨嗟,未 知賙賑;而營寺造觀,日繼於時,檢校試官,充台溢署。伏惟陛下愛兩女,為造兩 觀,燒瓦運木,載土填坑,道路流言,皆雲計用錢百餘萬貫。惟陛下,聖人也,無 所不知;陛下,明君也,無所不見。既知且見,知倉有幾年之儲,庫有幾年之帛? 知百姓之間可存活乎?三邊之上可轉輸乎?當今發一卒以御邊陲,遣一兵以衛社稷, 多無衣食,皆帶饑寒。賞賜之間,迥無所出,軍旅驟敗,莫不由斯。而乃以百萬貫 錢造無用之觀,以受六合之怨乎!以違萬人之心乎!伏惟陛下續阿韋之丑跡,而不 改阿韋之亂政。忍棄太宗之理本,不忍棄中宗之亂階;忍棄太宗久長之謀,不忍棄 中宗短促之計。陛下又何以繼祖宗、觀萬國。
xī bì xià wèi huáng tài zǐ, zài ā wéi zhī shí, wēi wáng shì jù, cháng qiè chǐ yú qún xiōng. jīn guì wèi tiān zǐ, fù yǒu hǎi nèi, ér bù gǎi qún xiōng zhī shì, chén kǒng fù yǒu qiè chǐ yú bì xià zhě yě, bì xià yòu hé yǐ fēi qún xiōng ér zhū zhī? chén wǎng jiàn míng chì, zì jīn yǐ hòu, yī yī zhēn guān gù shì. qiě zhēn guān zhī shí, qǐ yǒu jīn rì zhī zào sì yíng guān, jiā sēng ní dào shì, yì wú yòng zhī guān, xíng bù jí zhī wù, ér luàn zhèng zhě yě! chén yǐ wèi qì qí yán ér bù xíng qí xìn, mù qí shàn ér bù qiān qí è, bì xià yòu hé yǐ xíng yú sì hǎi? wǎng zhě, hé dì zhī lián bèi nì yě, wèi jiān rén zhī suǒ wù, zōng jìn qīng quàn wèi dì zhái, zhào lǚ wēn quàn wèi yuán tíng, sǔn shù bǎi jiā zhī jū, qīn shù bǎi jiā zhī dì. gōng tú zhuó ér wèi xī, yì bīng fēn yǐ jiāo chí, zú shǐ tíng bù dé yóu, zhái bù dé zuò. xìn xié nìng zhī shuō, chéng gǔ ròu zhī xíng, cǐ bì xià zhī suǒ yǎn jiàn yě. jīn zī zào guān, chén bì zhī fēi bì xià gōng zhǔ zhī běn yì, dé wú zhào lǚ wēn zhī tú jiāng quàn wèi zhī, jì wù qí gǔ ròu, bù kě bù míng chá yě.
昔陛下為皇太子,在阿韋之時,危亡是懼,常切齒於群凶。今貴為天子,富有 海內,而不改群凶之事,臣恐復有切齒於陛下者也,陛下又何以非群凶而誅之?臣 往見明敕,自今已後,一依貞觀故事。且貞觀之時,豈有今日之造寺營觀,加僧尼 道士,益無用之官,行不急之務,而亂政者也!臣以為棄其言而不行其信,慕其善 而不遷其惡,陛下又何以刑於四海?往者,和帝之憐悖逆也,為奸人之所誤,宗晉 卿勸為第宅,趙履溫勸為園亭,損數百家之居,侵數百家之地。工徒斫而未息,義 兵紛以交馳,卒使亭不得游,宅不得坐。信邪佞之說,成骨肉之刑,此陛下之所眼 見也。今茲造觀,臣必知非陛下、公主之本意,得無趙履溫之徒將勸為之,冀誤其 骨肉,不可不明察也。
chén wén chū jiā xiū dào zhě, bù yù rén shì, zhuān qīng qí shēn xīn, yǐ xū pō wèi gāo, yǐ wú wèi wèi miào, yī liǎng juǎn lǎo zi, shì yī qū tiān zūn, wú yù wú yíng, bù sǔn bù hài. hé bì xuán tái yù xiè, bǎo xiàng zhēn kān, shǐ rén kùn qióng, rán hòu wèi dào zāi! qiě jiù guān zú kě guī yī, wú zào wú yíng, yǐ qǔ qióng jié. ruò cǐ xíng zhī sān nián, guó bù fù, rén bù ān, cháo tíng bù qīng, bì xià bù lè, zé chén qǐng shā shēn yú cháo, yǐ lìng tiān xià yán shì zhě. fú wéi bì xià xíng fēi cháng zhī huì, quán tíng liǎng guān, yǐ qí fēng nián. yǐ liǎng guān zhī cái, wèi gōng zhǔ shī pín qióng, tián fǔ kù, zé gōng zhǔ fú dé wú qióng yǐ. bù rán, chén kǒng xià rén yuàn wàng, bù jiǎn yú qián cháo zhī shí. qián cháo zhī shí, xián yú zhī bài, rén suī yǒu kǒu ér bù gǎn yán, yán wèi fā shēng, huò jiāng jí yǐ. wéi yuè jiāng shòu zhū yú dān jiǎo, yàn qīn róng jiàn shā yú zǐ tíng, cǐ rén jiē bù xī qí shēn ér nà zhōng yú zhǔ, shēn jì sǐ yǐ, cháo yì wēi yǐ. gù xiān cháo zhū zhī, bì xià shǎng zhī, shì bì xià zhī zhí yán zhī shì yǒu bì yú guó. chén jīn zhí yán, yì xiān dài zhī zhí, wéi bì xià chá zhī.
臣聞出家修道者,不預人事,專清其身心,以虛泊為高,以無為為妙,依兩卷 《老子》,視一軀天尊,無欲無營,不損不害。何必璇台玉榭,寶像珍龕,使人困 窮,然後為道哉!且舊觀足可歸依,無造無營,以取窮竭。若此行之三年,國不富, 人不安,朝廷不清,陛下不樂,則臣請殺身於朝,以令天下言事者。伏惟陛下行非 常之惠,權停兩觀,以俟豐年。以兩觀之財,為公主施貧窮,填府庫,則公主福德 無窮矣。不然,臣恐下人怨望,不減於前朝之時。前朝之時,賢愚知敗,人雖有口 而不敢言,言未發聲,禍將及矣。韋月將受誅于丹徼,燕欽融見殺於紫庭,此人皆 不惜其身而納忠於主,身既死矣,朝亦危矣。故先朝誅之,陛下賞之,是陛下知直 言之士有裨於國。臣今直言,亦先代之直,惟陛下察之。
shū zòu, ruì zōng jiā qí gōng zhí. shāo qiān wèi yòu tái diàn zhōng shì yù shǐ. kāi yuán zhōng, lèi zhuǎn yǐng wáng fǔ zhǎng shǐ. tiān bǎo chū zú, nián bā shí yú.
疏奏,睿宗嘉其公直。稍遷為右台殿中侍御史。開元中,累轉潁王府長史。天 寶初卒,年八十餘。
shǐ chén yuē: fū hǎo wén qí shàn, è wén qí guò, jūn rén zhě zhī cháng qíng yě níng chǎn mèi yǐ qǔ róng, bù nì ěr yǐ zhāo huò, chén rén zhě zhī cháng qíng yě. néng fǎn cǐ zhě, bù yì shàn hū! lǐ xuē děng liù jūn, tǔ zhōng dǎng zhī yán, bǔ cháo tíng zhī shī, yǒu fàn wú yǐn, bù kuì gǔ rén, yǒu táng zhī liáng chén yě.
史臣曰:夫好聞其善,惡聞其過,君人者之常情也;寧諂媚以取容,不逆耳以 招禍,臣人者之常情也。能反此者,不亦善乎!李、薛等六君,吐忠讜之言,補朝 廷之失,有犯無隱,不愧古人,有唐之良臣也。
zàn yuē: chén zhī shì jūn, yǒu xié yǒu zhèng. jūn zhī shǐ chén, cóng jiàn zé shèng. lǐ xuē shū zhōng, jiù rén zhī mìng. wéi hán dǎng yán, yī guó zhī bìng. xīn wáng zhāng shū, fàn yán sǒng tīng. zhāng zi fǎ yán, shí bì shí zhèng.
贊曰:臣之事君,有邪有正。君之使臣,從諫則聖。李、薛輸忠,救人之命。 韋、韓讜言,醫國之病。辛、王章疏,犯顏竦聽。張子法言,實裨時政。