zhōng yì shàng
忠義上

xià hóu duān liú gǎn cháng dá luó shì xìn lǚ zi zāng zhāng dào yuán zú zi chǔ jīn fù
○夏侯端 劉感 常達 羅士信 呂子臧 張道源 族子楚金附

lǐ gōng yì zhāng shàn xiāng lǐ xuán tōng jìng jūn hóng féng lì xiè shū fāng wáng yì fāng chéng sān láng yǐn yuán zhēn gāo ruì zi zhòng shū cuī lín fù
李公逸 張善相 李玄通 敬君弘 馮立 謝叔方 王義方 成三郎 尹元貞 高睿 子仲 舒 崔琳附

wáng tóng jiǎo zhōu jǐng fù
王同皎 周憬附

sū ān héng yú wén jùn wáng qiú lǐ yàn qīn róng láng jí fù
蘇安恆 俞文俊 王求禮 燕欽融 郎岌 附

ān jīn cáng
安金藏

yǔ yuē: wú qiú shēng yǐ hài rén, yǒu shā shēn yǐ chéng rén. mèng kē yuē: shēng yì wǒ suǒ yù, yì yì wǒ suǒ yù, shě shēng ér qǔ yì kě yě. gǔ zhī dé xíng jūn zǐ, dòng bì yóu lǐ, shǒu zhī yǐ rén, zào cì diān pèi, bù qiān yú sù. yǒu ruò zhòng yóu zhī jié yīng, chú ní zhī chù shù, jì xìn zhī dǎo huǒ, yù ràng zhī zhǎn yī, cǐ suǒ wèi shā shēn chéng rén, lín nán bù gǒu zhě yě! rán shòu xíng yī dài, gù zhān qī zú. bù fàn nán zhě, yǒu zhōng shēn zhī lì suí shì dào zhě, huò dāng shì zhī róng. gǒu fēi qì yì bù qún, zhēn gāng jué sú, ān néng suì suǒ zhòng zhī zhī tǐ, xùn tā rén zhī yì zāi! zé yóu ní xìn ràng zhī tú, jūn rén zhě cháng yí xuè sì, kuàng zì yǒu qí chén hū! jí rú ān jīn cáng pōu fù yǐ míng huáng sì, duàn xiù shí tǐng hù ér jī yuán xiōng, zhāng xún yáo chuāng zhī shǒu chéng, gǎo qīng zhēn qīng zhī mà zéi, yòu yù yú jīn cáng. xiù shí děng gè jiàn běn chuán. jīn cǎi xià hóu duān lǐ xin qī yǐ xià, fù yú cǐ piān.
《語》曰：「無求生以害仁，有殺身以成仁。」孟軻曰：「生亦我所欲，義亦 我所欲，捨生而取義可也。」古之德行君子，動必由禮，守之以仁，造次顛沛，不 愆於素。有若仲由之結纓，鉏麑之觸樹，紀信之蹈火，豫讓之斬衣，此所謂殺身成 仁，臨難不苟者也！然受刑一代，顧瞻七族。不犯難者，有終身之利；隨市道者， 獲當世之榮。苟非氣義不群，貞剛絕俗，安能碎所重之支體，徇他人之義哉！則由、 麑、信、讓之徒，君人者常宜血祀，況自有其臣乎！即如安金藏剖腹以明皇嗣，段 秀實挺笏而擊元兇，張巡、姚摐之守城，杲卿、真卿之罵賊，又愈於金藏。秀實等 各見本傳。今采夏侯端、李忄妻已下，附於此篇。

xià hóu duān, shòu zhōu shòu chūn rén, liáng shàng shū zuǒ pú shè xiáng zhī sūn yě. shì suí wèi dà lǐ sī zhí, gāo zǔ lóng qián shí, yǔ qí jié jiāo. dà yè zhōng, gāo zǔ shuài shī yú hé dōng tǎo bǔ, nǎi qǐng duān wèi fù. shí yáng dì xìng jiāng dū, dào zéi rì zī. duān pō zhī xuán xiàng, shàn xiāng rén, shuō gāo zǔ yuē: jīn yù chuáng yáo dòng, cǐ dì zuò bù ān. cān xū dé suì, bì yǒu zhēn rén qǐ yú shí chén zhī cì. tiān xià fāng luàn, néng ān zhī zhě, qí zài míng gōng. dàn zhǔ shàng xiǎo chá, qíng duō cāi rěn, qiè jì zhū lǐ, qiáng zhě xiān zhū, quán cái jì sǐ, míng gōng qǐ fēi qí cì? ruò zǎo wèi jì, zé yīng tiān fú bù rán zhě, zé zhū yǐ! gāo zǔ shēn rán qí yán. jí yì shī qǐ, duān zài hé dōng, wèi lì suǒ bǔ, sòng yú zhǎng ān, qiú zhī. gāo zǔ rù jīng chéng, shì zhī. yǐn rù wò nèi, yǔ yǔ jí huān, shòu mì shū jiān.
夏侯端，壽州壽春人，梁尚書左僕射詳之孫也。仕隋為大理司直，高祖龍潛時， 與其結交。大業中，高祖帥師於河東討捕，乃請端為副。時煬帝幸江都，盜賊日滋。 端頗知玄象，善相人，說高祖曰：「金玉床搖動，此帝座不安。參墟得歲，必有真 人起於實沉之次。天下方亂，能安之者，其在明公。但主上曉察，情多猜忍，切忌 諸李，強者先誅，全才既死，明公豈非其次？若早為計，則應天福；不然者，則誅 矣！」高祖深然其言。及義師起，端在河東，為吏所捕，送於長安，囚之。高祖入 京城，釋之。引入臥內，與語極歡，授秘書監。

shǔ lǐ mì wèi wáng shì chōng suǒ pò, yǐ zhòng lái jiàng, guān dōng zhī dì, wèi yǒu suǒ shǔ. duān gù qǐng wǎng zhāo yù zhī, nǎi jiā dà jiāng jūn, chí jié wèi hé nán dào zhāo wèi shǐ. zhì lí yáng, lǐ jī fā bīng sòng zhī, zì chán shuǐ jì hé, chuán xí jùn xiàn, dōng zhì yú hǎi, nán zhì yú huái, èr shí yú zhōu, bìng qiǎn shǐ sòng kuǎn. xíng cì qiào zhōu, huì bó zhōu cì shǐ dīng shū zé jí biàn zhōu cì shǐ wáng yào hàn bìng yǐ suǒ bù jiàng yú shì chōng, lù suì gé jué.
屬李密為王世充所破，以眾來降，關東之地，未有所屬。端固請往招諭之，乃 加大將軍，持節為河南道招慰使。至黎陽，李勣發兵送之，自澶水濟河，傳檄郡縣， 東至於海，南至於淮，二十餘州，並遣使送款。行次譙州，會亳州刺史丁叔則及汴 州刺史王要漢並以所部降於世充，路遂隔絕。

duān sù dé zhòng xīn, suǒ cóng èr qiān rén, suī liáng jǐn, bù rěn wěi qù. duān zhī shì bì bù jì, nǎi zuò zé zhōng, jǐn shā sī mǎ, yǐ huì jūn shì. yīn xū xī yuē: jīn wáng shī yǐ bài, zhū chù bìng méi, qīng děng tǔ rǎng, xī jiē cóng wěi, tè yǐ gòng shì zhī qíng, wèi néng jiàn wěi. rán wǒ fèng wáng mìng, bù kě cóng. qīng yǒu qī zǐ, wú yí xiào wǒ. kě zhǎn wú shǒu, chí guī yú zéi, bì huò fù guì. zhòng jiē liú tì. duān yòu yuē: qīng bù rěn jiàn shā, wú dāng zì wěn. zhòng shì bào chí zhī, jiē yuē: gōng yú táng jiā, fēi yǒu qīn shǔ, dàn yǐ zhōng yì zhī gù, bù cí yú sǐ. zhū rén yǔ gōng gòng shì, jīng shè jiān wēi, qǐ yǒu hài gōng ér qǔ fù guì! fù yǔ tóng jìn. qián xíng wǔ rì, něi sǐ zhě shí sān sì yòu wèi zéi suǒ jī, bēn kuì xiāng shī zhě dà bàn. duān wéi yǔ sān shí yú rén dōng zǒu, cǎi shēng yíng dòu ér shí zhī. yóu chí jié yǔ zhī jù wò qǐ, wèi zhòng rén yuē: píng shēng bù zhī sǐ dì nǎi zài cǐ zhōng. wǒ shòu guó ēn, suǒ yǐ rán ěr, jīn qīng děng hé nǎi xiāng bàn sǐ hū! kě sàn tóu zéi, yóu quán xìng mìng. wú dāng bào cǐ yī jié, yǔ zhī jù yǔn. zhòng yòu bù qù.
端素得眾心，所從二千人，雖糧盡，不忍委去。端知事必不濟，乃坐澤中，盡 殺私馬，以會軍士。因歔欷曰：「今王師已敗，諸處並沒，卿等土壤，悉皆從偽， 特以共事之情，未能見委。然我奉王命，不可從。卿有妻子，無宜效我。可斬吾首， 持歸於賊，必獲富貴。」眾皆流涕。端又曰：「卿不忍見殺，吾當自刎。」眾士抱 持之，皆曰：「公於唐家，非有親屬，但以忠義之故，不辭於死。諸人與公共事， 經涉艱危，豈有害公而取富貴！」復與同進。潛行五日，餒死者十三四；又為賊所 擊，奔潰相失者大半。端唯與三十餘人東走，采生瑩豆而食之。猶持節與之俱臥起， 謂眾人曰：「平生不知死地乃在此中。我受國恩，所以然耳，今卿等何乃相伴死乎！ 可散投賊，猶全性命。吾當抱此一節，與之俱殞。」眾又不去。

shǔ lǐ gōng yì wèi táng shǒu qǐ zhōu, wén ér lè bīng yíng guǎn zhī. yú shí hé nán zhī dì, jiē rù shì chōng, wéi gōng yì gǎn duān zhī yì, dú jiān shǒu bù xià. shì chōng qiǎn shǐ zhào duān, jiě yī yí zhī. lǐ shén hòu, réng sòng chú shū, yǐ duān wèi huái nán jùn gōng lì bù shàng shū. duān duì qí shǐ zhě yuē: xià hóu duān tiān zǐ dà shǐ, qǐ shòu wáng shì chōng zhī guān! zì fēi zhǎn wǒ tóu jiāng wǎng jiàn rǔ, hé róng shēn gǒu huó ér qū yú zéi hū! suì fén qí shū, bá dāo zhǎn qí suǒ yí yī fú. yīn fā lù xī guī, jiě jié máo huái zhī, qǔ gān jiā rèn, cóng jiān dào dé zhì yí yáng.
屬李公逸為唐守杞州，聞而勒兵迎館之。於時河南之地，皆入世充，唯公逸感 端之義，獨堅守不下。世充遣使召端，解衣遺之。禮甚厚，仍送除書，以端為淮南 郡公、吏部尚書。端對其使者曰：「夏侯端天子大使，豈受王世充之官！自非斬我 頭將往見汝，何容身苟活而屈於賊乎！」遂焚其書，拔刀斬其所遺衣服。因發路西 歸，解節旄懷之，取竿加刃，從間道得至宜陽。

chū, shān zhōng xiǎn jùn, xiān wú qī jìng, dàn mào lǚ zhēn gěng, zhòu yè jiān xíng, cóng zhě sān shí èr rén, huò zhuì yá nì shuǐ yù měng shòu ér sǐ yòu bàn, qí yú zhì zhě, jiē bìn fà tū luò, xíng mào kū jí. duān chí yì fèng jiàn, dàn xiè wú gōng, shū bù zì yán jiān kǔ. gāo zǔ mǐn zhī, fù yǐ wèi mì shū jiān. é chū wèi zǐ zhōu cì shǐ. suǒ de liào qián, jiē sàn shī gū guǎ. zhēn guān yuán nián bìng zú.
初，山中險峻，先無蹊徑，但冒履榛梗，晝夜兼行，從者三十二人，或墜崖溺 水、遇猛獸而死又半，其餘至者，皆鬢髮禿落，形貌枯瘠。端馳驛奉見，但謝無功， 殊不自言艱苦。高祖憫之，復以為秘書監。俄出為梓州刺史。所得料錢，皆散施孤 寡。貞觀元年病卒。

liú gǎn, qí zhōu fèng quán rén, hòu wèi sī tú gāo chāng wáng fēng shēng zhī sūn yě. wǔ dé chū, yǐ biāo qí jiāng jūn zhèn jīng zhōu. xuē rén gǎo lǜ zhòng wéi zhī. gǎn yīng chéng jù shǒu, chéng zhōng liáng jǐn, suì shā suǒ chéng mǎ yǐ fēn jiāng shì, gǎn yī wú suǒ dàn, wéi zhǔ mǎ gǔ qǔ zhī, hé mù xiè shí zhī. chéng chuí xiàn zhě shù yǐ. zhǎng píng wáng shū liáng yuán bīng zhì, rén gǎo jiě wéi ér qù. gǎn yǔ shū liáng chū zhàn, wèi zéi suǒ qín. rén gǎo fù wéi jīng zhōu, lìng gǎn yǔ chéng zhōng yún: yuán jūn yǐ bài, tú shǒu gū chéng, hé yì yě! yí zǎo chū jiàng, yǐ quán jiā shì. gǎn xǔ zhī. jí zhì chéng xià, dà hū yuē: nì zéi jī è, wáng zài zhāo xī! qín wáng lǜ shù shí wàn zhòng, sì miàn jù jí, chéng zhōng wù yōu, gè yí zì miǎn, yǐ quán zhōng jié! rén gǎo dà nù, zhí gǎn yú chéng biān, mái jiǎo zhì xī, chí qí shè shā zhī, zhì sǐ shēng sè yú lì.
劉感，岐州鳳泉人，後魏司徒高昌王豐生之孫也。武德初，以驃騎將軍鎮涇州。 薛仁杲率眾圍之。感嬰城拒守，城中糧盡，遂殺所乘馬以分將士，感一無所啖，唯 煮馬骨取汁，和木屑食之。城垂陷者數矣。長平王叔良援兵至，仁杲解圍而去。感 與叔良出戰，為賊所擒。仁杲復圍涇州，令感語城中云：「援軍已敗，徒守孤城， 何益也！宜早出降，以全家室。」感許之。及至城下，大呼曰：「逆賊飢餓，亡在 朝夕！秦王率數十萬眾，四面俱集，城中勿憂，各宜自勉，以全忠節！」仁杲大怒， 執感於城邊，埋腳至膝，馳騎射殺之，至死聲色逾厲。

zéi píng, gāo zǔ gòu dé qí shī, jì yǐ shǎo láo, zèng yíng zhōu cì shǐ, fēng píng yuán jùn gōng, shì yuē zhōng zhuàng. lìng qí zi xí guān jué, bìng cì tián zhái.
賊平，高祖購得其屍，祭以少牢，贈瀛州刺史，封平原郡公，諡曰忠壯。令其 子襲官爵，並賜田宅。

cháng dá, shǎn rén yě. chū shì suí wèi yīng yáng láng jiāng, shù cóng gāo zǔ zhēng fá, shén méng qīn dài. jí yì bīng qǐ, dá zài huò yì, cóng sòng lǎo shēng lái jù zhàn. lǎo shēng bài, dá jù, zì nì bù chū. gāo zǔ wèi dá yǐ sǐ, lìng rén yuè shī qiú zhī. jí dá fèng jiàn, gāo zǔ dà yuè, yǐ wèi tǒng jūn. wǔ dé chū, bài lǒng zhōu cì shǐ. shí xuē jǔ lǚ gōng zhī, bù néng kè, nǎi qiǎn qí jiāng wǔ shì zhèng yǐ shù bǎi rén wěi jiàng dá. dá bù zhī cè, hòu jiā fǔ jiē. shì zhèng sì xì yǐ qí tú jié dá, yōng chéng zhōng èr qiān rén ér pàn, qiān dá yǐ jiàn yú jǔ. dá cí sè kàng lì, bù wèi zhī qū. jǔ zhǐ qí qī wèi dá yuē: shí huáng hòu fǒu? dá yuē: zhèng shì yǐng lǎo yù, hé zú kě shí! jìng shì zhī. yǒu zéi shuài zhāng guì wèi dá yuē: rǔ shí wǒ fǒu? dá yuē: rǔ táo sǐ nú. zhēn mù shì zhī, guì nù, bá dāo jiāng zhuó dá. rén jiù zhī, huò miǎn.
常達，陝人也。初仕隋為鷹揚郎將，數從高祖征伐，甚蒙親待。及義兵起，達 在霍邑，從宋老生來拒戰。老生敗，達懼，自匿不出。高祖謂達已死，令人閱屍求 之。及達奉見，高祖大悅，以為統軍。武德初，拜隴州刺史。時薛舉屢攻之，不能 克，乃遣其將仵士政以數百人偽降達。達不之測，厚加撫接。士政伺隙以其徒劫達， 擁城中二千人而叛，牽達以見於舉。達詞色抗厲，不為之屈。舉指其妻謂達曰： 「識皇后否？」達曰：「正是癭老嫗，何足可識！」竟釋之。有賊帥張貴謂達曰： 「汝識我否？」答曰：「汝逃死奴。」真目視之，貴怒，拔刀將斫達。人救之， 獲免。

jí rén gǎo píng, gāo zǔ jiàn dá, wèi yuē: qīng zhī zhōng jié, biàn kě qiú zhī gǔ rén. mìng qǐ jū shè rén líng hú dé fēn yuē: liú gǎn cháng dá, xū zài zhī shǐ cè yě. zhí wǔ shì zhèng, pū shā zhī. cì dá bù bó sān bǎi duàn, fù bài lǒng zhōu cì shǐ, zú.
及仁杲平，高祖見達，謂曰：「卿之忠節，便可求之古人。」命起居舍人令狐 德棻曰：「劉感、常達，須載之史策也。」執仵士政，撲殺之。賜達布帛三百段， 復拜隴州刺史，卒。

luó shì xìn, qí zhōu lì chéng rén yě. dà yè zhōng, zhǎng bái shān zéi wáng bù zuǒ cái xiāng mèng ràng lái kòu qí jùn, tōng shǒu zhāng xū tuó lǜ bīng tǎo jī. shì xìn nián shǐ shí sì, gù qǐng zì xiào. xū tuó wèi yuē: rǔ xíng róng wèi shèng yì jiǎ, hé kě rù zhèn! shì xìn nù, zhòng zhe èr jiǎ, zuǒ yòu shuāng jiān ér shàng mǎ, xū tuó zhuàng ér cóng zhī. jī zéi wéi shuǐ zhī shàng. zhèn cái liè, shì xìn chí zhì zéi suǒ, cì dào shù rén, zhǎn yī rén shǒu, zhì yú kōng zhōng, yòng qiāng chéng zhī, dài yǐ lüè zhèn. zéi zhòng è rán, wú gǎn bī zhě xū tuó yīn ér fèn jī, zéi zhòng dà kuì. shì xìn zhú běi, měi shā yī rén, zhé yì qí bí ér huái zhī jí hái, zé yàn bí yǐ biǎo shā zéi zhī duō shǎo yě. xū tuó shén jiā tàn shǎng, yǐ suǒ chéng mǎ yí zhī, yǐn zhì zuǒ yòu. měi zhàn, xū tuó xiān dēng, shì xìn wèi fù. yáng dì qiǎn shǐ wèi yù zhī, yòu lìng huà gōng xiě xū tuó shì xìn zhàn zhèn zhī tú, shàng yú nèi shǐ.
羅士信，齊州歷城人也。大業中，長白山賊王簿、左才相、孟讓來寇齊郡，通 守張須陀率兵討擊。士信年始十四，固請自效。須陀謂曰：「汝形容未勝衣甲，何 可入陣！」士信怒，重著二甲，左右雙鞬而上馬，須陀壯而從之。擊賊濰水之上。 陣才列，士信馳至賊所，刺倒數人，斬一人首，擲於空中，用槍承之，戴以略陣。 賊眾愕然，無敢逼者；須陀因而奮擊，賊眾大潰。士信逐北，每殺一人，輒劓其鼻 而懷之；及還，則驗鼻以表殺賊之多少也。須陀甚加嘆賞，以所乘馬遺之，引置左 右。每戰，須陀先登，士信為副。煬帝遣使慰喻之，又令畫工寫須陀、士信戰陣之 圖，上於內史。

jí xū tuó wèi lǐ mì suǒ shā, shì xìn suí péi rén jī lǜ zhòng guī yú mì, shǔ wèi zǒng guǎn. shǐ tǒng suǒ bù, suí mì jī wáng shì chōng. bài, shì xìn yuè mǎ tū jìn, shēn zhōng shù shǐ, nǎi xiàn yú shì chōng jūn. shì chōng zhī qí xiāo yǒng, hòu lǐ zhī, yǔ tóng qǐn shí. hòu shì chōng pò lǐ mì, dé mì jiāng bǐng yuán zhēn děng, jǐn bài wèi jiāng jūn, bù fù zhuān zhòng zhī. shì xìn chǐ yǔ wèi wǔ, lǜ suǒ bù qiān yú rén bēn yú gǔ zhōu. gāo zǔ yǐ wèi shǎn zhōu dào héng jūn zǒng guǎn, shǐ tú shì chōng. jí dà jūn zhì luò yáng, shì xìn yǐ bīng wéi shì chōng qiān jīn bǎo. zhōng yǒu dà mà zhī zhě, shì xìn nù, yè qiǎn bǎi yú rén jiāng yīng ér shù shí zhì yú bǎo xià, zhà yán cóng dōng dōu lái tóu luó zǒng guǎn. yīn lìng yīng ér tí zào, jì ér yáng jīng yuē: cǐ qiān jīn bǎo, wú bèi cuò yǐ! hū rán ér qù. bǎo zhōng wèi shì dōng dōu táo rén, jù chū bīng zhuī zhī. shì xìn fú bīng yú lù, qí qí kāi mén, fèn jī dà pò zhī, shā wú yí lèi. shì chōng píng, zhuó shòu jiàng zhōu zǒng guǎn, fēng shàn guó gōng.
及須陀為李密所殺，士信隨裴仁基率眾歸於密，署為總管。使統所部，隨密擊 王世充。敗，士信躍馬突進，身中數矢，乃陷於世充軍。世充知其驍勇，厚禮之， 與同寢食。後世充破李密，得密將邴元真等，盡拜為將軍，不復專重之。士信恥與 為伍，率所部千餘人奔於谷州。高祖以為陝州道行軍總管，使圖世充。及大軍至洛 陽，士信以兵圍世充千金堡。中有大罵之者，士信怒，夜遣百餘人將嬰兒數十至於 堡下，詐言「從東都來投羅總管」。因令嬰兒啼噪，既而佯驚曰：「此千金堡，吾 輩錯矣！」忽然而去。堡中謂是東都逃人，遽出兵追之。士信伏兵於路，俟其開門， 奮擊大破之，殺無遺類。世充平，擢授絳州總管，封剡國公。

xún cóng tài zōng jī liú hēi tà yú hé běi, yǒu míng shuǐ rén yǐ chéng lái jiàng, qiǎn shì xìn rù chéng jù shǒu. zéi xī zhòng gōng zhī shén jí, yù yǔ xuě, dà jūn bù dé jiù, jīng shù rì, chéng xiàn, wèi zéi suǒ qín. hēi tà wén qí yǒng, yì yù huó zhī shì xìn cí sè bù qū, suì yù hài, nián èr shí. tài zōng wén ér shāng xī, gòu dé qí shī, zàng zhī, shì yuē yǒng. shì xìn chū wèi péi rén jī suǒ lǐ, cháng gǎn qí zhī jǐ zhī ēn, jí dōng dōu píng, suì yǐ jiā cái shōu liǎn, zàng yú běi máng. yòu yún: wǒ sǐ hòu, dāng zàng cǐ mù cè. jí zú, guǒ jiù rén jī zuǒ ér tuō zàng yān.
尋從太宗擊劉黑闥於河北，有洺水人以城來降，遣士信入城據守。賊悉眾攻之 甚急，遇雨雪，大軍不得救，經數日，城陷，為賊所擒。黑闥聞其勇，意欲活之； 士信詞色不屈，遂遇害，年二十。太宗聞而傷惜，購得其屍，葬之，諡曰勇。士信 初為裴仁基所禮，嘗感其知己之恩，及東都平，遂以家財收斂，葬於北邙。又云： 「我死後，當葬此墓側。」及卒，果就仁基左而托葬焉。

lǚ zi zāng, pú zhōu hé dōng rén yě. dà yè mò, wèi nán yáng jùn chéng. gāo zǔ kè jīng shī, qiǎn mǎ yuán guī fǔ wèi shān nán, zi zāng jiān shǒu bù xià, yuán guī qiǎn shǐ fěng yù zhī, qián hòu shù bèi, jiē wèi zi zāng suǒ shā. jí yáng dì bèi shā, gāo zǔ yòu qiǎn qí xù xuē jūn qiàn jī shǒu zhào yù zhǐ, zi zāng nǎi wèi yáng dì fā sàng chéng lǐ. ér hòu guī guó, bài dèng zhōu cì shǐ, fēng nán yáng jùn gōng.
呂子臧，蒲州河東人也。大業末，為南陽郡丞。高祖克京師，遣馬元規撫慰山 南，子臧堅守不下，元規遣使諷諭之，前後數輩，皆為子臧所殺。及煬帝被殺，高 祖又遣其婿薛君倩齎手詔諭旨，子臧乃為煬帝發喪成禮。而後歸國，拜鄧州刺史， 封南陽郡公。

shí zhū càn xīn bài, zi zāng lǜ suǒ bù shù qiān rén, yǔ yuán guī bìng lì jiāng jī zhī. wèi yuán guī yuē: zhū càn xīn pò zhī hòu, shàng xià wēi jù, yī zhàn kě qín. ruò gèng qiān yán, bù zhòng shāo jí, lì qiáng shí jǐn, bì sǐ zhàn yú wǒ, wèi huàn bù xì yě. yuán guī bù nà, zi zāng qǐng yǐ běn bīng dú zhàn, yòu bù xǔ. é ér càn zhòng dà zhì, yuán guī jù, tuì bǎo nán yáng. zi zāng wèi yuán guī yuē: yán bù jiàn nà, yǐ zhì yú cǐ, lǎo fū jīn zuò gōng sǐ yǐ! càn guǒ lǜ bīng wéi zhī, yù lín yǔ, chéng bì jiē huài, suǒ qīn zhě zhī chéng bì xiàn, gù quàn qí jiàng. zi zāng yuē: ān yǒu tiān zǐ fāng bó jiàng zéi zhě hū! yú shì lǜ qí huī xià, fù dí ér sǐ. é ér chéng xiàn, yuán guī yì yù hài.
時硃粲新敗，子臧率所部數千人，與元規併力將擊之。謂元規曰：「硃粲新破 之後，上下危懼，一戰可擒。若更遷延，部眾稍集，力強食盡，必死戰於我，為患 不細也。」元規不納，子臧請以本兵獨戰，又不許。俄而粲眾大至，元規懼，退保 南陽。子臧謂元規曰：「言不見納，以至於此，老夫今坐公死矣！」粲果率兵圍之， 遇霖雨，城壁皆壞，所親者知城必陷，固勸其降。子臧曰：「安有天子方伯降賊者 乎！」於是率其麾下，赴敵而死。俄而城陷，元規亦遇害。

zhāng dào yuán, bīng zhōu qí rén yě. nián shí wǔ, fù sǐ, jū sàng yǐ xiào xíng chēng, xiàn lìng guō zhàn gǎi qí suǒ jū wèi fù lǐ xiāng zhì xiào lǐ. dào yuán cháng yǔ yǒu rén kè yóu, yǒu rén bìng, zhōng xiāo ér zú, dào yuán kǒng jīng rǎo zhǔ rén, suì gòng shī wò, dá shǔ fāng kū, qīn bù yíng sòng, zhì qí běn xiāng lǐ. gāo zǔ jǔ yì, zhào shòu dà jiāng jūn fǔ hù cáo cān jūn. jí píng jīng chéng, qiǎn dào yuán fǔ wèi shān dōng, yàn zhào zhī dì zhēng lái kuǎn fù. gāo zǔ xià shū bāo měi, lèi fēng fàn yáng jùn gōng, hòu bài dà lǐ qīng. shí hé chóu shì chéng yǒu zuì, jiā kǒu jí méi, réng yǐ cì zhī. dào yuán tàn yuē: rén yǒu fǒu tài, gài yì shì cháng. ān kě yīn jǐ zhī tài, lì rén zhī fǒu, qǔ qí zǐ nǚ yǐ wèi pū qiè, qǐ jìn rén zhě zhī xīn hū jiē shě zhī, yī wú suǒ qǔ. xún zhuǎn tài pú qīng, hòu lì xiāng zhōu dū du. wǔ dé qī nián zú guān, zèng gōng bù shàng shū, shì yuē jié. dào yuán suī lì zhí jiǔ qīng, shēn sǐ rì, wéi yǒu sù shí liǎng, gāo zǔ shēn yì zhī, cì qí jiā bó sān bǎi duàn.
張道源，并州祁人也。年十五，父死，居喪以孝行稱，縣令郭湛改其所居為復 禮鄉至孝里。道源嘗與友人客游，友人病，中宵而卒，道源恐驚擾主人，遂共屍臥， 達曙方哭，親步營送，至其本鄉里。高祖舉義，召授大將軍府戶曹參軍。及平京城， 遣道源撫慰山東，燕、趙之地爭來款附。高祖下書褒美，累封范陽郡公，後拜大理 卿。時何稠、士澄有罪，家口籍沒，仍以賜之。道源嘆曰：「人有否泰，蓋亦是常。 安可因己之泰，利人之否，取其子女以為仆妾，豈近仁者之心乎＃」皆舍之，一無 所取。尋轉太僕卿，後歷相州都督。武德七年卒官，贈工部尚書，諡曰節。道源雖 歷職九卿，身死日，唯有粟石兩，高祖深異之，賜其家帛三百段。

zú zi chǔ jīn.
族子楚金。

chǔ jīn, shǎo yǒu zhì xíng, shì qīn yǐ xiào wén. chū, yǔ xiōng yuè shí tóng yù xiāng gòng jìn shì, zhōu sī jiāng bà yuè shí ér jiàn chǔ jīn, cí yuē: yǐ shùn zé yuè shí zhǎng, yǐ cái zé chǔ jīn bù rú. gù qǐng jù tuì. shí lǐ jī wèi dū du, tàn yuē: gòng shì běn qiú cái xíng, xiāng tuī rú cǐ, hé xián shuāng jū yě. nǎi jù jiàn zhuó dì. chǔ jīn, gāo zōng shí lèi qiān xíng bù shì láng. yí fèng nián, yǒu yāo xīng jiàn, chǔ jīn shàng shū, jí yán dé shī. gāo zōng yōu nà, cì bó èr bǎi duàn. zé tiān lín cháo, lì wèi lì bù shì láng qiū guān shàng shū, cì jué nán yáng hóu. wèi kù lì zhōu xìng suǒ xiàn, pèi liú lǐng biǎo, jìng zú yú xǐ suǒ. zhe hàn yuàn sān shí juǎn shēn jiè sān juǎn, bìng chuán yú shí.
楚金，少有志行，事親以孝聞。初，與兄越石同預鄉貢進士，州司將罷越石而 薦楚金，辭曰：「以順則越石長，以才則楚金不如。」固請俱退。時李勣為都督， 嘆曰：「貢士本求才行，相推如此，何嫌雙居也。」乃俱薦擢第。楚金，高宗時累 遷刑部侍郎。儀鳳年，有妖星見，楚金上疏，極言得失。高宗優納，賜帛二百段。 則天臨朝，歷位吏部侍郎、秋官尚書，賜爵南陽侯。為酷吏周興所陷，配流嶺表， 竟卒於徙所。著《翰苑》三十卷、《紳誡》三卷，並傳於時。

lǐ gōng yì, biàn liáng yōng qiū rén yě. suí mò, yǔ zú dì shàn xíng yǐ yì yǒng wèi rén suǒ fù. chū guī wáng shì chōng, zhī qí bì bài, qiǎn jiān shǐ qǐng jiàng. gāo zǔ yīn yǐ yōng qiū zhì qǐ zhōu, bài wèi zǒng guǎn, fēng yáng xià jùn gōng. yòu yǐ shàn xíng wèi qǐ zhōu cì shǐ. shì chōng qiǎn qí cóng dì biàn lǜ zhòng gōng zhī, gōng yì qiǎn shǐ qǐng yuán. gāo zǔ yǐ qí xuán gé zéi jìng, wèi jí chū bīng. gōng yì nǎi liú shàn xíng jū shǒu, zì rù cháo qǐng yuán, xíng zhì xiāng chéng, wèi shì chōng yī zhōu cì shǐ zhāng yīn suǒ huò, sòng yú luò yáng. shì chōng wèi yuē: qīng yuè zhèng chén táng, qí shuō ān zài? gōng yì dá yuē: wǒ yú tiān xià, wéi wén yǒu táng. shì chōng nù, zhǎn zhī. shàn xíng jìng méi yú zéi. gāo zǔ wén ér dào xī, fēng qí zi wèi xiāng yì xiàn gōng.
李公逸，汴梁雍丘人也。隋末，與族弟善行以義勇為人所附。初歸王世充，知 其必敗，遣間使請降。高祖因以雍丘置杞州，拜為總管，封陽夏郡公。又以善行為 杞州刺史。世充遣其從弟辨率眾攻之，公逸遣使請援。高祖以其懸隔賊境，未即出 兵。公逸乃留善行居守，自入朝請援，行至襄城，為世充伊州刺史張殷所獲，送於 洛陽。世充謂曰：「卿越鄭臣唐，其說安在？」公逸答曰：「我於天下，唯聞有唐。」 世充怒，斬之。善行竟沒於賊。高祖聞而悼惜，封其子為襄邑縣公。

zhāng shàn xiāng, xǔ zhōu xiāng chéng rén yě. dà yè mò, wèi lǐ zhǎng, měi dū xiàn bīng, zhú xiǎo dào, wèi zhòng suǒ fù, suì jù běn jùn, guī yú lǐ mì. mì bài, yǐ chéng guī guó, gāo zǔ shòu yī zhōu zǒng guǎn. wáng shì chōng shù gōng zhī, shàn xiāng pín qiǎn shǐ qǐng jiù. bīng jì bù fù, chéng zhōng liáng jǐn, zì zhī bì bài, wèi liáo shǔ yuē: sǐ dāng zhǎn wú tóu yǐ guī shì chōng. zhòng jiē qì yuē: níng yǔ gōng tóng sǐ, zhōng bù dú shēng! hòu chéng xiàn bèi qín, sòng yú shì chōng, cí sè bù náo, mà shì chōng jí kǒu, xún bèi hài. gāo zǔ tàn yuē: wú fù shàn xiāng, shàn xiāng bù fù wú. fēng qí zi wèi xiāng chéng jùn gōng.
張善相，許州襄城人也。大業末，為里長，每督縣兵，逐小盜，為眾所附，遂 據本郡，歸於李密。密敗，以城歸國，高祖授伊州總管。王世充數攻之，善相頻遣 使請救。兵既不赴，城中糧盡，自知必敗，謂僚屬曰：「死當斬吾頭以歸世充。」 眾皆泣曰：「寧與公同死，終不獨生！」後城陷被擒，送於世充，辭色不撓，罵世 充極口，尋被害。高祖嘆曰：「吾負善相，善相不負吾。」封其子為襄城郡公。

lǐ xuán tōng, yōng zhōu lán tián rén. shì suí yīng yáng láng jiāng. yì bīng rù guān, lǜ suǒ bù guī guó, lèi chú dìng zhōu zǒng guǎn. liú hēi tà fǎn pàn, gōng zhī, chéng xiàn bèi qín. hēi tà zhòng qí cái, yù yǐ wèi dà jiāng, xuán tōng tàn xī yuē: wú hé cháo ēn, zuò fān dōng xià, gū chéng wú yuán, suì xiàn lǔ tíng. dāng shǒu chén jié, yǐ zhōng bào guó, qǐ néng jiàng zhì, zhé shòu zéi guān. jù ér bù shòu. gù lì yǒu yǐ jiǔ shí kuì zhī zhě, xuán tōng yuē: zhū jūn āi wú kùn rǔ, gù yǐ jiǔ shí lái xiāng kuān wèi, wú dāng wèi zhū jūn yī zuì. suì yǔ lè yǐn. wèi shǒu zhě yuē: wú néng wǔ jiàn, kě jiè wú dāo. shǒu zhě yǔ zhī. jí qū zhōng, tài xī ér yán: dà zhàng fū shòu guó hòu ēn, zhèn fǔ fāng miàn, bù néng bǎo quán suǒ shǒu, yì hé miàn mù shì xī shì jiān zāi! yīn kuì fù ér sǐ. gāo zǔ wén ér wèi zhī liú tì, bài qí zi fú hù wèi dà jiāng.
李玄通，雍州藍田人。仕隋鷹揚郎將。義兵入關，率所部歸國，累除定州總管。 劉黑闥反叛，攻之，城陷被擒。黑闥重其才，欲以為大將，玄通嘆息曰：「吾荷朝 恩，作籓東夏，孤城無援，遂陷虜庭。當守臣節，以忠報國，豈能降志，輒受賊官。」 拒而不受。故吏有以酒食饋之者，玄通曰：「諸君哀吾困辱，故以酒食來相寬慰， 吾當為諸君一醉。」遂與樂飲。謂守者曰：「吾能舞劍，可借吾刀。」守者與之。 及曲終，太息而言：「大丈夫受國厚恩，鎮撫方面，不能保全所守，亦何面目視息 世間哉！」因潰腹而死。高祖聞而為之流涕，拜其子伏護為大將。

jìng jūn hóng, jiàng zhōu tài píng rén, qí yòu pú shè xiǎn juàn céng sūn yě. wǔ dé zhōng, wèi biāo qí jiāng jūn, fēng qián chāng xiàn hóu, zhǎng tún yíng bīng yú xuán wǔ mén, jiā shòu yún huī jiāng jūn. yǐn tài zǐ jiàn chéng zhī zhū yě, qí yú dǎng féng lì xiè shū fāng lǜ bīng fàn xuán wǔ mén, jūn hóng tǐng shēn chū zhàn. qí suǒ qīn zhǐ zhī yuē: shì wèi kě zhī, dāng qiě guān biàn, dài bīng jí, chéng liè ér zhàn, wèi wǎn yě. jūn hóng bù cóng, nǎi yǔ zhōng láng jiāng lǚ shì héng dà hū ér jìn, bìng yù hài. tài zōng shén jiē shǎng zhī, zèng jūn hóng zuǒ tún wèi dà jiāng jūn, shì héng yòu xiāo wèi jiāng jūn.
敬君弘，絳州太平人，齊右僕射顯雋曾孫也。武德中，為驃騎將軍，封黔昌縣 侯，掌屯營兵於玄武門，加授雲麾將軍。隱太子建成之誅也，其餘黨馮立、謝叔方 率兵犯玄武門，君弘挺身出戰。其所親止之曰：「事未可知，當且觀變，待兵集， 成列而戰，未晚也。」君弘不從，乃與中郎將呂世衡大呼而進，並遇害。太宗甚嗟 賞之，贈君弘左屯衛大將軍，世衡右驍衛將軍。

féng lì, tóng zhōu féng yì rén yě. yǒu wǔ yì, lüè shè shū jì, yǐn tài zǐ jiàn chéng yǐn wèi yì wèi chē qí jiāng jūn, tuō yǐ xīn lǚ. jiàn chéng bèi zhū, qí zuǒ yòu duō táo sàn, lì tàn yuē: qǐ yǒu shēng shòu qí ēn ér sǐ táo qí nán! yú shì lǜ bīng fàn xuán wǔ mén, kǔ zhàn jiǔ zhī, shā tún yíng jiāng jūn jìng jūn hóng. wèi qí tú yuē: wēi yǐ bào tài zǐ yǐ! suì jiě bīng dùn yú yě. é ér lái qǐng zuì. tài zōng shù zhī yuē: rǔ zài dōng gōng, qián wèi jiān gòu, zǔ wǒ gǔ ròu, rǔ zuì yī yě. zuó rì fù chū bīng lái zhàn, shā shāng wǒ jiāng shì, rǔ zuì èr yě. hé yǐ táo sǐ! duì yuē: chū shēn shì zhǔ, qī zhī xiào mìng, dāng zhí zhī rì, wú suǒ gù dàn. yīn fú dì xū xī, bēi bù zì shèng. tài zōng wèi miǎn zhī. lì guī, wèi suǒ qīn yuē: féng mò dà zhī ēn, xìng ér huò jì, zhōng dāng yǐ sǐ fèng dá.
馮立，同州馮翊人也。有武藝，略涉書記，隱太子建成引為翊衛車騎將軍，托 以心膂。建成被誅，其左右多逃散，立嘆曰：「豈有生受其恩而死逃其難！」於是 率兵犯玄武門，苦戰久之，殺屯營將軍敬君弘。謂其徒曰：「微以報太子矣！」遂 解兵遁於野。俄而來請罪。太宗數之曰：「汝在東宮，潛為間構，阻我骨肉，汝罪 一也。昨日復出兵來戰，殺傷我將士，汝罪二也。何以逃死！」對曰：「出身事主， 期之效命，當職之日，無所顧憚。」因伏地歔欷，悲不自勝。太宗慰勉之。立歸， 謂所親曰：「逢莫大之恩，幸而獲濟，終當以死奉答。」

wèi jǐ, tū jué zhì biàn qiáo. lì lǜ shù bǎi qí yǔ lǔ zhàn yú xián yáng, shā huò shén zhòng. tài zōng wén ér jiā tàn, bài guǎng zhōu dū du. qián hòu zuò mù zhě, duō yǐ dú huò wèi mán yí suǒ huàn, yóu shì shù yuàn pàn. lì dào, bù yíng chǎn yè, yī shí qǔ gěi ér yǐ. cháng zhì tān quán, tàn yuē: cǐ wú yǐn zhī suǒ zhuó quán yě. yǐn yī bēi shuǐ, hé zú dào zāi! wú dāng jí ér wèi shí, qǐ zhǐ yī bēi yé, ān néng yì wú xìng hū! suì bì yǐn ér qù. zài zhí shù nián, shén yǒu huì zhèng, zú yú guān.
未幾，突厥至便橋。立率數百騎與虜戰於咸陽，殺獲甚眾。太宗聞而嘉嘆，拜 廣州都督。前後作牧者，多以黷貨為蠻夷所患，由是數怨叛。立到，不營產業，衣 食取給而已。嘗至貪泉，嘆曰：「此吳隱之所酌泉也。飲一杯水，何足道哉！吾當 汲而為食，豈止一杯耶，安能易吾性乎！」遂畢飲而去。在職數年，甚有惠政，卒 於官。

xiè shū fāng, yōng zhōu wàn nián rén yě. chū cóng cháo lá wáng yuán jí zhēng tǎo, shù yǒu zhàn gōng, yuán jí zòu shòu qū xì zhí fǔ zuǒ jūn qí. tài zōng zhū yǐn tài zǐ jí yuán jí yú xuán wǔ mén, shū fāng lǜ fǔ bīng yǔ féng lì hé jūn, jù zhàn yú běi què xià, shā jìng jūn hóng lǚ shì héng. tài zōng bīng bù zhèn, qín fǔ hù jūn wèi chí jìng dé chuán yuán jí shǒu yǐ shì zhī, shū fāng xià mǎ hào kū ér dùn. míng rì chū shǒu, tài zōng yuē: yì shì yě! mìng shì zhī. lì qiān xī yī èr zhōu cì shǐ, shàn suī biān zhèn, hú róng ài ér jìng zhī, rú shì yán fù. zhēn guān mò, lěi jiā yín qīng guāng lù dài fū, lì hóng guǎng èr zhōu dū du. yǒng huī zhōng zú.
謝叔方，雍州萬年人也。初從巢剌王元吉徵討，數有戰功，元吉奏授屈咥直府 左軍騎。太宗誅隱太子及元吉於玄武門，叔方率府兵與馮立合軍，拒戰於北闕下， 殺敬君弘、呂世衡。太宗兵不振，秦府護軍尉遲敬德傳元吉首以示之，叔方下馬號 哭而遁。明日出首，太宗曰：「義士也！」命釋之。歷遷西、伊二州刺史，善綏邊 鎮，胡戎愛而敬之，如事嚴父。貞觀末，累加銀青光祿大夫，歷洪、廣二州都督。 永徽中卒。

wáng yì fāng, sì zhōu lián shuǐ rén yě. shǎo gū pín, shì mǔ shén jǐn, bó tōng wǔ jīng, ér jiǎn ào dú xíng. chū jǔ míng jīng, yīn yì jīng shī, zhōng lù féng tú bù zhě, zì yún fù wèi yǐng shàng lìng, wén bìng dǔ, bèi dào jiāng wǎng yān, tú bù bù qián, jì wú suǒ chū. yì fāng jiě suǒ chéng mǎ yǔ zhī, bù gào xìng míng ér qù. é shòu jìn wáng fǔ cān jūn, zhí hóng wén guǎn. tè jìn wèi zhēng shén lǐ zhī, jiāng yǐ zhí nǚ qī zhī. yì fāng jìng qǔ zhēng zhī zhí nǚ, gào rén yuē: xī bù fù zǎi xiàng zhī shì, jīn gǎn zhī jǐ zhī yán gù yě. zhuǎn tài zǐ xiào shū.
王義方，泗州漣水人也。少孤貧，事母甚謹，博通《五經》，而謇傲獨行。初 舉明經，因詣京師，中路逢徒步者，自雲父為潁上令，聞病篤，倍道將往焉，徒步 不前，計無所出。義方解所乘馬與之，不告姓名而去。俄授晉王府參軍，直弘文館。 特進魏徵甚禮之，將以侄女妻之。義方竟娶征之侄女，告人曰：「昔不附宰相之勢， 今感知己之言故也。」轉太子校書。

wú hé, zuò yǔ xíng bù shàng shū zhāng liàng jiāo tōng, biǎn wèi dān zhōu jí ān chéng. xíng zhì hǎi nán, zhōu rén jiāng yǐ jiǔ pú zhì jì. yì fāng yuē: shǔ jì fēi xīn, yì zài míng dé. nǎi zhuó shuǐ ér jì, wèi wén yuē: sī dì xiāng ér běi gù, wàng hǎi pǔ ér nán fú. bì yě xíng qiān zhū jǐ, yì fù qián xiū. zhǎng jīng jī shuǐ, tiān wú fù zhōu. yīn zhōng huò lì, yǐ xiào jiàn yóu. sì wéi wù kuò, qiān lǐ ān liú. líng yīng rú xiǎng, wú zuò shén xiū. shí dāng shèng xià, fēng tāo zhēng dú, jì ér kāi jì, nán dù jí ān. mán sú huāng gěng, yì fāng zhào zhū shǒu lǐng, jí shēng tú, qīn wèi jiǎng jīng, xíng shì diàn zhī lǐ qīng gē chuī yuè, dēng jiàng yǒu xù, mán qiú dà xǐ.
無何，坐與刑部尚書張亮交通，貶為儋州吉安丞。行至海南，舟人將以酒脯致 祭。義方曰：「黍稷非馨，義在明德。」乃酌水而祭，為文曰：「思帝鄉而北顧， 望海浦而南浮。必也行愆諸己，義負前修。長鯨擊水，天吳覆舟。因忠獲戾，以孝 見尤。四維霧廓，千里安流。靈應如響，無作神羞。」時當盛夏，風濤蒸毒，既而 開霽，南渡吉安。蠻俗荒梗，義方召諸首領，集生徒，親為講經，行釋奠之禮；清 歌吹籥，登降有序，蠻酋大喜。

zhēn guān èr shí sān nián, gǎi shòu huán shuǐ chéng. shí zhāng liàng xiōng zi jiǎo, pèi liú zài yá zhōu, lái yī yì fāng ér zú. lín zhōng tuō yǐ qī zǐ jí zhì shī hái xiāng. yì fāng yǔ jiǎo qī zì shì yú hǎi shén, shǐ nú fù jiù, lìng jiǎo qī bào qí chì zǐ, chéng yì fāng zhī mǎ, shēn dú bù cóng ér hái. xiān zhī yuán wǔ zàng jiǎo, gào jì zhāng liàng, sòng jiǎo qī zǐ guī qí jiā ér wǎng huán shuǐ. zhuǎn yún yáng chéng, zhuó wèi zhù zuò zuǒ láng.
貞觀二十三年，改授洹水丞。時張亮兄子皎，配流在崖州，來依義方而卒。臨 終托以妻子及致屍還鄉。義方與皎妻自誓於海神，使奴負柩，令皎妻抱其赤子，乘 義方之馬，身獨步從而還。先之原武葬皎，告祭張亮，送皎妻子歸其家而往洹水。 轉雲陽丞，擢為著作佐郎。

xiǎn qìng yuán nián, qiān shì yù shǐ. shí zhōng shū shì láng lǐ yì fǔ zhí quán yòng shì, fù rén chún yú shì yǒu měi sè, zuò shì xì dà lǐ, yì fǔ yuè zhī, tuō dà lǐ chéng bì zhèng yì wǎng fǎ chū zhī. gāo zōng yòu chì gěi shì zhōng liú rén guǐ shì yù shǐ zhāng lún zhòng àn qí shì. zhèng yì zì yì. gāo zōng tè yuán yì fǔ zhī zuì. yì fāng yǐ yì fǔ jiān dù hài zhèng, jiāng jiā dàn zòu, yǐ wèn qí mǔ. mǔ yuē: xī wáng líng mǔ fú jiàn chéng zi zhī yì, rǔ néng jǐn zhōng lì míng, wú zhī yuàn yě, suī sǐ bù hèn! yì fāng nǎi xiān zòu yuē:
顯慶元年，遷侍御史。時中書侍郎李義府執權用事，婦人淳于氏有美色，坐事 系大理，義府悅之，托大理丞畢正義枉法出之。高宗又敕給事中劉仁軌、侍御史張 倫重按其事。正義自縊。高宗特原義府之罪。義方以義府奸蠹害政，將加彈奏，以 問其母。母曰：「昔王陵母伏劍成子之義，汝能盡忠立名，吾之願也，雖死不恨！」 義方乃先奏曰：

chén wén chūn yīng míng yú xiàn suì, xī shuài yín yú shǐ qiū, wù yǒu wēi ér yīng shí, rén yǒu jiàn ér yán zhōng. chén qù suì dōng chū, yún yáng xià xiàn chéng ěr. jīn chūn jí xià, bì xià zhuó chén zhù zuò zuǒ láng, jí wén xué zhī qīng xuǎn. wèi jǐ, yòu bài chén shì yù shǐ, làn cháo tíng zhī xióng zhí. gù shì shēng yá, yǔn shǒu fēi bào, wéi yù yǒu fàn wú yǐn, yǐ guǎng tiān tīng.
臣聞春鶯鳴於獻歲，蟋蟀吟於始秋，物有微而應時，人有賤而言忠。臣去歲冬 初，雲陽下縣丞耳。今春及夏，陛下擢臣著作佐郎，極文學之清選。未幾，又拜臣 侍御史，濫朝廷之雄職。顧視生涯，隕首非報，唯欲有犯無隱，以廣天聽。

fú yǐ lǐ yì fǔ wǎng shā sì chéng, bì xià yǐ shè zhī, chén bù yīng gèng yǒu jū wèn. rán tiān zǐ zhì sān gōng jiǔ qīng èr shí qī dài fū bā shí yī yuán shì, běn yù shuǐ huǒ xiāng jì, yán méi xiāng chéng, rán hòu shù jī xián xī, fēng yǔ jiāo tài. yì bù kě dú shì dú fēi, jiē yóu shèng zhǐ. xī táng yáo shī zhī yú sì xiōng, hàn zǔ shī zhī yú chén xī, guāng wǔ shī zhī yú féng méng, wèi wǔ shī zhī yú zhāng miǎo. cǐ sì dì zhě, yīng jié zhī zhǔ, rán shī zhī yú qián, dé zhī yú hòu. jīn bì xià jì shèng, fǔ yù wàn bāng, mán zōu yí luò, yóu jù shū wǎng. kuàng niǎn gǔ zhǐ chǐ, jiān chén sì nüè, zú shǐ zhōng chén kàng fèn, yì shì è wàn. zòng lìng zhèng yì zì yì, mí bù kě róng, biàn shì wèi yì fǔ zhī quán shì, néng shā shēn yǐ miè kǒu. cǐ zé shēng shā zhī wēi, shàng fēi wáng chū shǎng fá zhī bǐng, xià yí nìng chǒng. chén kǒng lǚ shuāng jiān bīng, jī xiǎo chéng dà, qǐng zhòng jū zhèng yì sǐ yóu, xuě yuān qì yú yōu quán, zhū jiān chén yú bái rì.
伏以李義府枉殺寺丞，陛下已赦之，臣不應更有鞫問。然天子置三公、九卿、 二十七大夫、八十一元士，本欲水火相濟，鹽梅相成，然後庶績咸熙，風雨交泰。 亦不可獨是獨非，皆由聖旨。昔唐堯失之於四凶，漢祖失之於陳豨，光武失之於逢 萌，魏武失之於張邈。此四帝者，英傑之主，然失之於前，得之於後。今陛下繼聖， 撫育萬邦，蠻陬夷落，猶懼疏網。況輦轂咫尺，奸臣肆虐，足使忠臣抗憤，義士扼 腕。縱令正義自縊，彌不可容，便是畏義府之權勢，能殺身以滅口。此則生殺之威， 上非王出；賞罰之柄，下移佞寵。臣恐履霜堅冰，積小成大，請重鞫正義死由，雪 冤氣於幽泉，誅奸臣於白日。

jí tíng hé yì fǔ, yuē:
及廷劾義府，曰：

chén wén fù xià wǎng shàng, shèng zhǔ zhī suǒ yí zhū xīn hěn mào gōng, míng shí zhī suǒ bì fá. shì yǐ yǐn zéi yǎn yì, bù róng táng dì zhī cháo qiè xìng chéng quán, zhōng chǐ hàn huáng zhī jiàn. zhōng shū shì láng lǐ yì fǔ, yīn yuán jì huì, suì jiē tōng xiǎn. bù néng jǐn zhōng jié jié, duì yáng wáng xiū, cè jiǎn lì nú, zhī fèng huáng juàn, ér fǎn píng fù chéng shè, bì kuī rì yuè, qǐng tuō gōng xíng, jiāo yóu qún xiǎo. tān yě róng zhī měi, yuán yǒu zuì zhī chún yú kǒng lòu xiè qí móu, yǔn wú gū zhī zhèng yì. suī xié shān chāo hǎi zhī lì, wàng cǐ yóu qīng huí tiān zhuǎn rì zhī wēi, fāng sī gèng liè. cǐ ér kě shù, shú bù kě róng! jīn fēng jiè jié, yù lù qǐ tú, shuāng jiǎn yǔ qiū diǎn gòng qīng, zhōng chén jiāng yīng zhān bìng jī. qǐng chú jūn cè, shǎo dá hóng sī, suì shǒu yù jiē, shù míng chén jié.
臣聞附下罔上，聖主之所宜誅；心狠貌恭，明時之所必罰。是以隱賊掩義，不 容唐帝之朝；竊幸乘權，終齒漢皇之劍。中書侍郎李義府，因緣際會，遂階通顯。 不能盡忠竭節，對揚王休，策蹇勵駑，祗奉皇眷，而反憑附城社，蔽虧日月，請託 公行，交遊群小。貪冶容之美，原有罪之淳于；恐漏泄其謀，殞無辜之正義。雖挾 山超海之力，望此猶輕；回天轉日之威，方斯更劣。此而可恕，孰不可容！金風屆 節，玉露啟塗，霜簡與秋典共清，忠臣將鷹鸇並擊。請除君側，少答鴻私，碎首玉 階，庶明臣節。

gāo zōng yǐ yì fāng huǐ rǔ dà chén, yán cí bù xùn, zuǒ qiān lái zhōu sī hù cān jūn. zhì mǎn, jiā yú chāng lè, jù tú jiào shòu. mǔ zú, suì bù fù shì jìn. zǒng zhāng èr nián zú, nián wǔ shí wǔ. zhuàn bǐ hǎi shí juǎn wén jí shí juǎn. mén rén hé yàn guāng yuán bàn qiān wèi yì fāng zhì shī fú, sān nián sàng bì ér qù.
高宗以義方毀辱大臣，言詞不遜，左遷萊州司戶參軍。秩滿，家於昌樂，聚徒 教授。母卒，遂不復仕進。總章二年卒，年五十五。撰《筆海》十卷、文集十卷。 門人何彥光、員半千為義方制師服，三年喪畢而去。

bàn qiān zhě, qí zhōu quán jié rén yě. shì yì fāng jīng shí yú nián, bó shè jīng shǐ, zhī míng hé shuò. zé tiān shí guān zhì tiān guān shì láng. zhuàn sān guó chūn qiū èr shí juǎn, xíng yú dài. zì yǒu chuán.
半千者，齊州全節人也。事義方經十餘年，博涉經史，知名河朔。則天時官至 天官侍郎。撰《三國春秋》二十卷，行於代。自有傳。

chéng sān láng, yōu zhōu yú yáng rén yě. guāng zhái nián, wèi zuǒ bào tāo wèi zhǎng shàng guǒ yì. lǐ xiào yì zhī tǎo xú jìng yè, yǐ wèi qián fēng, yǔ zéi zhàn yú gāo yóu. jūn guó bài jī, bèi qín, sòng yú jiāng dū. zéi dǎng táng zhī qí dài qí zhòng yuē: cǐ lǐ xiào yì yě! jiāng zhǎn zhī. sān láng dà hū yuē: wǒ, shì guǒ yì chéng sān láng, bú shì jiāng jūn lǐ xiào yì. guān jūn yǐ wéi ěr shù zhòng, pò ěr zài yú zhāo xī. wǒ sǐ, qī zǐ shòu róng ěr sǐ, jiā kǒu pèi méi, zhōng bù jí wǒ! zhī qí nù, zhǎn zhī. jìng yè píng, zèng zuǒ jiān mén jiāng jūn, shì yuē yǒng. shí qū ā lìng yǐn yuán zhēn, yì sǐ jìng yè zhī nán.
成三郎，幽州漁陽人也。光宅年，為左豹韜衛長上果毅。李孝逸之討徐敬業， 以為前鋒，與賊戰於高郵。軍國敗績，被擒，送於江都。賊黨唐之奇紿其眾曰： 「此李孝逸也！」將斬之。三郎大呼曰：「我，是果毅成三郎，不是將軍李孝逸。 官軍已圍爾數重，破爾在於朝夕。我死，妻子受榮；爾死，家口配沒，終不及我！」 之奇怒，斬之。敬業平，贈左監門將軍，諡曰勇。時曲阿令尹元貞，亦死敬業之難。

yǐn yuán zhēn zhě, yíng zhōu hé jiān rén yě. zài qū ā, wén jìng yè gōng xiàn rùn zhōu, lǜ bīng fù yuán. jí zhàn bài, bèi qín. jìng yè lín yǐ bái rèn, xié lìng fù jǐ, jiāng jiā rèn yòng. yuán zhēn cí sè kāng kǎi, jìng bù zhī qū, xún yù hài. jìng yè píng, zèng rùn zhōu cì shǐ, shì yuē zhuàng.
尹元貞者，瀛州河間人也。在曲阿，聞敬業攻陷潤州，率兵赴援。及戰敗，被 擒。敬業臨以白刃，脅令附己，將加任用。元貞詞色慷慨，竟不之屈，尋遇害。敬 業平，贈潤州刺史，諡曰壯。

gāo ruì, yōng zhōu wàn nián rén, suí shàng shū zuǒ pú shè è sūn yě. fù biǎo rén, gǔ zhōu cì shǐ. ruì shǎo yǐ míng jīng lèi chú guì zhōu dū du, xún jiā yín qīng guāng lù dài fū, zhuǎn zhào zhōu cì shǐ, fēng píng chāng xiàn zi. shèng lì chū, tū jué mò chuài lái kòu, ruì yòu yīng chéng gù shǒu. zhǎng shǐ táng bō ruò jiàn chéng wéi shén jí, suì qián móu yīng zéi. ruì jué zhī, jiāng zì shā, bù sǐ, é ér chéng xiàn bèi qín, gèng lìng zhāo yù zhū xiàn wèi jiàng zhě. ruì jìng bù cóng, suì wèi suǒ shā.
高睿，雍州萬年人，隋尚書左僕射崿孫也。父表仁，谷州刺史。睿少以明經累 除桂州都督，尋加銀青光祿大夫，轉趙州刺史，封平昌縣子。聖歷初，突厥默啜來 寇，睿又嬰城固守。長史唐波若見城圍甚急，遂潛謀應賊。睿覺之，將自殺，不死， 俄而城陷被擒，更令招喻諸縣未降者。睿竟不從，遂為所殺。

chū, zéi jiāng zhì zhōu jìng. huò wèi ruì yuē: tū jué suǒ xiàng wú qián, bǎi xìng sàng dǎn míng gōng lì bù néng yù, bù ruò jiàng zhī. ruì yuē: wú wèi tiān zǐ cì shǐ, bù zhàn ér jiàng, qí zuì dà yǐ. zé tiān wén ér shēn tàn xī zhī, zèng dōng guān shàng shū, shì yuē jié. jí zéi tuì, táng bō ruò fú zhū, jiā kǒu jí méi. yīn xià zhì yuē: gù zhào zhōu cì shǐ gāo ruì, kuáng zéi jì zhì, sǐ jié bù jiàng zhǎng shǐ táng bō ruò, bù néng gù chéng, xiāng shuài guī zéi. gāo ruì yǐ jiā bāo zhù, bō ruò děng shēn sǐ pò jiā. shǎng fá jì xíng, xū dūn chéng quàn, yí bān shì tiān xià, xián shǐ zhī wén.
初，賊將至州境。或謂睿曰：「突厥所向無前，百姓喪膽；明公力不能御，不 若降之。」睿曰：「吾為天子刺史，不戰而降，其罪大矣。」則天聞而深嘆息之， 贈冬官尚書，諡曰節。及賊退，唐波若伏誅，家口籍沒。因下制曰：「故趙州刺史 高睿，狂賊既至，死節不降；長史唐波若，不能固城，相率歸賊。高睿已加褒柱， 波若等身死破家。賞罰既行，須敦懲勸，宜頒示天下，咸使知聞。」

zi zhòng shū, bó tōng jīng shǐ, yóu míng sān lǐ jí gǔ xùn zhī shū. shén lóng zhōng, wèi xiāng wáng fǔ wén xué, wáng shén jìng zhòng zhī. kāi yuán zhōng, lèi shòu zhōng shū shè rén, shì zhōng sòng jǐng zhōng shū shì láng sū tǐng měi xún fǎng gù shì yān.
子仲舒，博通經史，尤明《三禮》及詁訓之書。神龍中，為相王府文學，王甚 敬重之。開元中，累授中書舍人，侍中宋璟、中書侍郎蘇頲每詢訪故事焉。

shí yòu yǒu zhōng shū shè rén cuī lín, shēn dá zhèng lǐ, jǐng děng yì lǐ yān. cháng wèi rén yuē: gǔ shì wèn gāo zhòng shū, jīn shì wèn cuī lín, zé yòu hé suǒ yí yǐ! zhòng shū lèi qiān tài zǐ yòu shù zǐ zú.
時又有中書舍人崔琳，深達政理，璟等亦禮焉。嘗謂人曰：「古事問高仲舒， 今事問崔琳，則又何所疑矣！」仲舒累遷太子右庶子卒。

wáng tóng jiǎo, xiāng zhōu ān yáng rén, chén shì zhōng fù mǎ dū wèi kuān zhī céng sūn. qí xiān zì láng yá shì jiāng zuǒ, chén wáng, xǐ jiā hé běi. tóng jiǎo, zhǎng ān zhōng shàng huáng tài zǐ nǚ dìng ān jùn zhǔ. shòu cháo sàn dài fū, xíng tài zǐ diǎn shàn láng. jìng huī děng tǎo zhāng yì zhī xiōng dì yě. qiǎn tóng jiǎo yǔ yòu yǔ lín jiāng jūn lǐ duō zuò yíng tài zǐ yú dōng gōng, qǐng tài zǐ zhì xuán wǔ mén zhǐ huī jiāng shì. tài zǐ chū jù ér bù xǔ, tóng jiǎo fěng yù qiē zhì, tài zǐ nǎi jiù jià. yǐ gōng shòu yòu qiān niú jiāng jūn, fēng láng xié jùn gōng, cì shí fēng wǔ bǎi hù. jí jùn zhǔ jìn fēng wèi gōng zhǔ, bài tóng jiǎo wèi fù mǎ dū wèi. xún jiā yín qīng guāng lù dà fū, qiān guāng lù qīng.
王同皎，相州安陽人，陳侍中、駙馬都尉寬之曾孫。其先自琅邪仕江左，陳亡， 徙家河北。同皎，長安中尚皇太子女定安郡主。授朝散大夫，行太子典膳郎。敬暉 等討張易之兄弟也。遣同皎與右羽林將軍李多祚迎太子於東宮，請太子至玄武門指 麾將士。太子初拒而不許，同皎諷諭切至，太子乃就駕。以功授右千牛將軍，封琅 邪郡公，賜實封五百戶。及郡主進封為公主，拜同皎為駙馬都尉。尋加銀青光祿大 夫，遷光祿卿。

shén lóng èr nián, tóng jiǎo yǐ wǔ sān sī zhuān quán rèn shì, móu wèi nì luàn, nǎi zhāo jí zhuàng shì, qī yǐ zé tiān líng jià fā yǐn, jié shā sān sī. tóng móu rén fǔ zhōu sī cāng rǎn zǔ yōng, jù yǐ qí jì mì gào sān sī. sān sī nǎi qiǎn xiào shū láng lǐ quān shàng yán: tóng jiǎo qián móu shā sān sī hòu, jiāng yōng bīng yì què, fèi chù huáng hòu. dì rán zhī, suì zhǎn tóng jiǎo yú dōu tíng yì qián, jí méi qí jiā. lín xíng shén sè bù biàn, tiān xià mò bù yuān zhī. ruì zōng jí wèi, lìng fù qí guān jué. zhí rǎn zǔ yōng lǐ quān, bìng zhū zhī.
神龍二年，同皎以武三思專權任勢，謀為逆亂，乃招集壯士，期以則天靈駕發 引，劫殺三思。同謀人撫州司倉冉祖雍，具以其計密告三思。三思乃遣校書郎李悛 上言：「同皎潛謀殺三思後，將擁兵詣闕，廢黜皇后。」帝然之，遂斬同皎於都亭 驛前，籍沒其家。臨刑神色不變，天下莫不冤之。睿宗即位，令復其官爵。執冉祖 雍、李悛，並誅之。

chū yǔ tóng jiǎo yè móu, yǒu wǔ dāng chéng zhōu jǐng zhě, shòu zhōu shòu chūn rén yě. shì jì xiè, dùn yú bǐ gàn miào zhōng, zì wěn ér sǐ. lín zhōng, wèi zuǒ yòu yuē: bǐ gàn, gǔ zhī zhōng chén yě. tǎng shén dào cōng míng, yīng zhī zhōu jǐng zhōng ér sǐ yě. wéi hòu luàn cháo, chǒng shù xié nìng, wǔ sān sī gàn shàng fàn shùn, nüè hài zhōng liáng, wú zhī qí miè wáng bù jiǔ yě! kě xuán wú tóu yú guó mén, guān qí shēn shǒu yì mén ér chū. qí hòu jiē rú qí yán.
初與同皎葉謀，有武當丞周憬者，壽州壽春人也。事既泄，遁於比干廟中，自 刎而死。臨終，謂左右曰：「比干，古之忠臣也。倘神道聰明，應知周憬忠而死也。 韋後亂朝，寵樹邪佞，武三思幹上犯順，虐害忠良，吾知其滅亡不久也！可懸吾頭 於國門，觀其身首異門而出。」其後皆如其言。

sū ān héng, jì zhōu wǔ yì rén yě. bó xué, yóu míng zhōu lǐ jí chūn qiū zuǒ shì chuán. dà zú yuán nián, tóu guǐ shàng shū yuē:
蘇安恆，冀州武邑人也。博學，尤明《周禮》及《春秋左氏傳》。大足元年， 投匭上疏曰：

bì xià qīn shèng huáng zhī gù tuō, shòu sì zǐ zhī tuī ràng, yīng tiān shùn rén, èr shí nián yǐ. qǐ bù sī yú shùn qiān shang, zhōu gōng fù pì, liáng yǐ dà yǔ zhì shèng, chéng wáng jì zhǎng, tuī wèi ràng guó, qí dào bèi yān! gù shùn zhī yú yǔ, shì qí zú qīn dàn jǔ chéng wáng, bù lí shū fù. qiě zú qīn hé rú zi zhī ài? shū fù hé rú mǔ zhī ēn? jīn tài zǐ xiào jìng shì chóng, chūn qiū jì zhuàng, ruò shǐ tǒng lín chén jí, hé yì bì xià zhī suì! bì xià nián dé jì zūn, bǎo wèi jiāng juàn, jī wù yīn zhòng, hào dàng xīn shén, hé bù chán wèi dōng gōng, zì yí shèng tǐ!
陛下欽聖皇之顧托，受嗣子之推讓，應天順人，二十年矣。豈不思虞舜褰裳， 周公復辟，良以大禹至聖，成王既長，推位讓國，其道備焉！故舜之於禹，是其族 親；旦舉成王，不離叔父。且族親何如子之愛？叔父何如母之恩？今太子孝敬是崇， 春秋既壯，若使統臨宸極，何異陛下之隧！陛下年德既尊，寶位將倦，機務殷重， 浩蕩心神，何不禪位東宮，自怡聖體！

chén wén zì xī míng wáng zhī xiào lǐ tiān xià zhě, bù jiàn èr xìng ér jù wáng yě. dāng jīn liáng dìng hé nèi jiàn chāng zhū wáng děng, chéng bì xià zhī yìn fù, bìng dé fēng wáng, chén kǒng qiān qiū wàn suì zhī hòu, yú shì fēi biàn, chén qǐng chù wèi gōng hóu, rèn yǐ xián jiǎn.
臣聞自昔明王之孝理天下者，不見二姓而俱王也。當今梁、定、河內、建昌諸 王等，承陛下之廕覆，並得封王，臣恐千秋萬歲之後，於事非便，臣請黜為公侯， 任以閒簡。

chén yòu wén bì xià yǒu èr shí yú sūn, jīn wú chǐ tǔ zhī fēng, cǐ fēi zhǎng jiǔ zhī jì yě. chén qǐng sì miàn dū du fǔ jí yào chōng zhōu jùn, fēn tǔ ér wáng zhī. zòng jīn nián shàng yòu xiǎo, wèi xián yǎng rén zhī shù, qǐng zé lì shī fù, chéng qí xiào jìng zhī dào, jiāng yǐ jiā fǔ zhōu shì, fān píng huáng jiā, shǐ lèi yè chóng guāng, xiǎng sì bù chuò, sī wèi měi yǐ, qǐ bù dà zāi!
臣又聞陛下有二十餘孫，今無尺土之封，此非長久之計也。臣請四面都督府及 要衝州郡，分土而王之。縱今年尚幼小，未嫻養人之術，請擇立師傅，成其孝敬之 道，將以夾輔周室，籓屏皇家，使累葉重光，饗祀不輟，斯為美矣，豈不大哉！

shū zòu, zé tiān zhào jiàn, cì shí wèi yù ér qiǎn zhī. zhǎng ān èr nián, yòu shàng shū yuē:
疏奏，則天召見，賜食慰諭而遣之。長安二年，又上疏曰：

zhōng chén bù shùn shí ér qǔ chǒng, liè shì bù xī sǐ ér tōu shēng. gù jūn dào bù míng zhě, zhōng chén zhī guò yú! chén dào bù guǐ zhě, liè shì zhī guò yú! xī zhě xiān huáng yàn jià, liú qí gù tuō, jiāng yǐ wàn jī yīn guǎng, lìng bì xià jiān zhī qí shì. suī táng yáo yú shùn jū qí wèi, ér gòng gōng huān dōu zài qí jiān, bì xià gǔ ròu zhī ēn zǔ, bì xià zǐ mǔ zhī ài wàng. chén wèi shèng qíng yǐ yùn zuò jiāng sàng, jí sī dà jié tiān xià wèi bì xià wēi ruò lǐ shì, tān tiān zhī gōng. hé yǐ nián zài mào juàn, ér bù néng fù zǐ míng pì, shǐ zhōng yán mò jìn, jiān nìng chéng péng, yí dí fēn rǎo, tú hài lí shù! bì xià suī nà huáng zhěn niàn, yì wǎng néng jiù cǐ shēng líng.
忠臣不順時而取寵，烈士不惜死而偷生。故君道不明者，忠臣之過歟！臣道不 軌者，烈士之過歟！昔者先皇晏駕，留其顧托，將以萬機殷廣，令陛下兼知其事。 雖唐堯、虞舜居其位，而共工、驩兜在其間，陛下骨肉之恩阻，陛下子母之愛忘。 臣謂聖情以運祚將喪，極斯大節；天下謂陛下微弱李氏，貪天之功。何以年在耄倦， 而不能復子明辟，使忠言莫進，奸佞成朋，夷狄紛擾，屠害黎庶！陛下雖納隍軫念， 亦罔能救此生靈。

chén wén tiān xià zhě, shén yáo wén wǔ zhī tiān xià yě. xī yǒu suí shī yù, xiǎo rén dào zhǎng, qún xióng hài lù, sì hǎi zhān wū. huáng táng qīn shì róng zhān, fèng xiáng cān yě, xuē píng yǔ xiàn, lóng jiàn chén jí. shà xuè wèi méng, zhǐ hé wèi shì, fēi lǐ shì bù wáng, fēi gōng chén bù fēng. bì xià suī jū zhèng tǒng, shí táng shì jiù jī. gù shī yuē: wéi què yǒu cháo, wéi jiū jū zhī. cǐ yán suī xiǎo, kě yǐ yù dà. bì xià zì kūn shēng dé, chéng gān zuò zhǔ, qǐ bù yǐ shàng fú tiān yì, xià shùn rén xīn! dōng gōng xī zài liàng yīn, xiāng wáng yòu fēi zhǎng zi, bì xià kǒng zōng sì zhōng jué, suǒ yǐ yīng qí ōu gē. dāng jīn tài zǐ zhuī huí, nián dé jù shèng, bì xià tān qí bǎo wèi ér wàng mǔ zǐ shēn ēn. chén wén jīng yì yì yì, sì fāng qǔ zé. bì xià bì tài zǐ zhī yuán liáng, wǎng tài zǐ zhī shén qì, hé yǐ jiào tiān xià mǔ cí zǐ xiào! yān néng shǐ tiān xià yí fēng yì sú yān? wéi bì xià sī zhī, jiāng hé shèng yán yǐ jiàn táng jiā zōng miào? jiāng hé gào mìng yǐ yè dà dì fén líng? bì xià hé gù rì yè jī yōu, bù zhī zhōng míng lòu jǐn? chén yú yǐ tiān yì rén shì, hái guī lǐ jiā. bì xià suī ān tiān wèi, shū bù zhī wù jí zé fǎn, qì mǎn zé qīng. gù yǔ yuē: dāng duàn bù duàn, fǎn shòu qí luàn. cǐ zhī wèi yě. bì xià bù rú gāo yī jī wù, zì tián shèng gōng, mìng shǐ chén yǐ shū zhī, lìng lè fǔ yǐ gē zhī, sī yì tài píng zhī shèng shì yě!
臣聞天下者，神堯、文武之天下也。昔有隋失馭，小人道長，群雄駭鹿，四海 瞻烏。皇唐親事戎旃，鳳翔參野，削平宇縣，龍踐宸極。歃血為盟，指河為誓，非 李氏不王，非功臣不封。陛下雖居正統，實唐氏舊基。故《詩》曰：「惟鵲有巢， 唯鳩居之。」此言雖小，可以喻大。陛下自坤生德，乘乾作主，豈不以上符天意， 下順人心！東宮昔在諒陰，相王又非長子，陛下恐宗祀中絕，所以應其謳歌。當今 太子追回，年德俱盛，陛下貪其寶位而忘母子深恩。臣聞京邑翼翼，四方取則。陛 下蔽太子之元良，枉太子之神器，何以教天下母慈子孝！焉能使天下移風易俗焉？ 惟陛下思之，將何聖顏以見唐家宗廟？將何誥命以謁大帝墳陵？陛下何故日夜積憂， 不知鐘鳴漏盡？臣愚以天意人事，還歸李家。陛下雖安天位，殊不知物極則反，器 滿則傾。故語曰：「當斷不斷，反受其亂。」此之謂也。陛下不如高揖機務，自恬 聖躬，命史臣以書之，令樂府以歌之，斯亦太平之盛事也！

chén wén jiàn guò bù jiàn, fēi zhōng chén yě wèi sǐ bù yán, fēi yǒng shì yě. chén hé xī yī zhāo zhī mìng, ér bù ān wàn chéng zhī guó zāi! gù yuē: gǒu lì guó jiā, suī sǐ kě yǐ! yuàn bì xià shāo chuò wàn jī, xiáng chén yú jiàn. bì xià ruò yǐ chén wèi zhōng, zé cóng jiàn rú liú, zé shì ér yòng ruò yǐ chén wèi bù zhōng, zé zhǎn qǔ chén tóu, yǐ lìng tiān xià.
臣聞見過不諫，非忠臣也；畏死不言，非勇士也。臣何惜一朝之命，而不安萬 乘之國哉！故曰：苟利國家，雖死可矣！願陛下稍輟萬機，詳臣愚見。陛下若以臣 為忠，則從諫如流，擇是而用；若以臣為不忠，則斬取臣頭，以令天下。

shū zòu bù nà. míng nián, yù shǐ dài fū wèi yuán zhōng wèi zhāng yì zhī xiōng dì suǒ gòu, ān héng yòu kàng shū shēn lǐ zhī yuē:
疏奏不納。明年，御史大夫魏元忠為張易之兄弟所構，安恆又抗疏申理之曰：

chén wén míng wáng yǒu hán tiān xià zhī liàng, yǒu jì tiān xià zhī xīn, néng jìn tiān xià zhī shàn, chú tiān xià zhī è. ruò wèi jūn wáng ér bù xíng cǐ sì zhě, zé dāng shén yuān guǐ nù, yīn cuò yáng luàn, yù shǐ guó jiā róng tài, qí kě dé hū! bì xià gé mìng zhī chū, qín yú shù zhèng, qīn zǒng wàn jī, bó cǎi móu yóu, bàng qiú jùn yì, gù hǎi nèi yǐ bì xià wèi nà jiàn zhī zhǔ yǐ! mù nián yǐ lái, dài yú zhèng jiào, chán xié jié dǎng, shuǐ huǒ chéng zāi, bǎi xìng bù qīn, wǔ pǐn bù xùn, gù sì hǎi zhī nèi, yǐ bì xià wèi shòu nìng zhī zhǔ yǐ! dāng jīn xié zhèng mò biàn, sù sòng hán yuān, qǐ bì xià xī shì ér jīn fēi, gài jū ān wàng wēi zhī shī yě!
臣聞明王有含天下之量，有濟天下之心，能進天下之善，除天下之惡。若為君 王而不行此四者，則當神冤鬼怒，陰錯陽亂，欲使國家榮泰，其可得乎！陛下革命 之初，勤於庶政，親總萬機，博採謀猷，傍求俊乂，故海內以陛下為納諫之主矣！ 暮年已來，怠於政教，讒邪結黨，水火成災，百姓不親，五品不遜，故四海之內， 以陛下為受佞之主矣！當今邪正莫辯，訴訟含冤，豈陛下昔是而今非，蓋居安忘危 之失也！

chén qiè jiàn yù shǐ dài fū jiǎn xiào tài zǐ yòu shù zǐ tóng fèng gé luán tái píng zhāng shì wèi yuán zhōng, lián zhí yǒu wén, wèi jū zǎi fǔ. lǚ zhōng zhèng zhī jī zhě, yòng yuán zhōng wèi guī jìng jiàn xié nìng zhī lù zhě, jí yuán zhōng ruò chóu chóu. lín tái jiān zhāng yì zhī xiōng dì, zài shēn wú dé, yú guó wú gōng, bù yú shù nián, suì jí lóng guì. zì dāng yǐn bīng huái jù, zhuó shuǐ sī qīng, sù yè jīng jīng, yǐ dá ēn zào. bù wèi xī hè qí zhì, chái láng qí xīn, yù zhǐ lù ér xiàn mǎ, xiān hài zhōng ér sǔn shàn jiāng sī luàn dài zhī fǎ, wū wǒ míng jūn zhī cháo. zì yuán zhōng xià yù, chén jiàn zhǎng ān chéng nèi, jiē tán xiàng yì, jiē yǐ bì xià wěi rèn jiān guǐ, chì zhú xián liáng, yǐ yuán zhōng bì wú bù shùn zhī yán, yǐ yì zhī bì yǒu jiāo luàn zhī yì, xiāng féng ǒu yǔ, rén xīn bù ān. suī yǒu zhōng chén liè shì, kōng fǔ bì yú sī shì. ér qián kǒu bù gǎn yán zhě, jiē jù yì zhī děng wēi quán, kǒng wú gū ér shòu lù, yì tú xū sǐ ěr!
臣竊見御史大夫、檢校太子右庶子、同鳳閣鸞台平章事魏元忠，廉直有聞，位 居宰輔。履忠正之基者，用元忠為龜鏡；踐邪佞之路者，嫉元忠若仇讎。麟台監張 易之兄弟，在身無德，於國無功，不逾數年，遂極隆貴。自當飲冰懷懼，酌水思清， 夙夜兢兢，以答恩造。不謂溪壑其志，豺狼其心，欲指鹿而獻馬，先害忠而損善； 將斯亂代之法，污我明君之朝。自元忠下獄，臣見長安城內，街談巷議，皆以陛下 委任奸宄，斥逐賢良，以元忠必無不順之言，以易之必有交亂之意，相逢偶語，人 心不安。雖有忠臣烈士，空撫髀於私室。而鉗口不敢言者，皆懼易之等威權，恐無 辜而受戮，亦徒虛死耳！

jīn zéi lǔ qiáng shèng, zhēng liǎn fán zhòng, yǐ chén yán zhī, wàn xìng bù shèng qí bì. kuàng yòu wén bì xià zòng yì chán tè, jìn gù liáng shàn, shǎng xíng shī zhōng, zé xiá ěr shēng biàn. chén kǒng sì yí yīn zhī, zé kuī chān dé shī, yǐ wèi biān jùn zhī huàn bǎi xìng yīn zhī, jí jié jù yì bīng, yǐ chú jūn cè zhī è. fù kǒng zhú lù zhī dǎng, kòu guān ér zhì luàn jiē zhī tú, cóng zhōng xiāng yīng zhēng fēng yú zhū què mén nèi, wèn dǐng yú dà míng diàn qián, bì xià jiāng hé shì yǐ xiè zhī? fù hé fāng yǐ yù zhī? chén jīn wèi bì xià jì, ān bǎi xìng zhī xīn zhě, mò ruò shōu léi diàn zhī wēi, jiè yuán zhōng zhī wǎng, fù qí jué wèi, jūn chén rú chū, zé tiān xià xìng shèn! bì xià hǎo shēng è shā, zòng bù néng zhǎn nìng chén tóu yǐ sāi rén wàng, chén qǐng duó qí róng chǒng, jiǎn qí yǔ yì, wú shǐ quán bǐng zài shǒu, jiāo héng rì zī. zhuān guó bèi yú ráng hóu, huí tiān guò yú zuǒ guàn, zé shè jì wēi yǐ, wéi bì xià tú zhī!
今賊虜強盛，征斂煩重，以臣言之，萬姓不勝其弊。況又聞陛下縱逸讒慝，禁 錮良善，賞刑失中，則遐邇生變。臣恐四夷因之，則窺覘得失，以為邊郡之患；百 姓因之，即結聚義兵，以除君側之惡。復恐逐鹿之黨，叩關而至；亂階之徒，從中 相應；爭鋒於硃雀門內，問鼎於大明殿前，陛下將何事以謝之？復何方以御之？臣 今為陛下計，安百姓之心者，莫若收雷電之威，解元忠之網，復其爵位，君臣如初， 則天下幸甚！陛下好生惡殺，縱不能斬佞臣頭以塞人望，臣請奪其榮寵，翦其羽翼， 無使權柄在手，驕橫日滋。專國倍於穰侯，回天過於左悺，則社稷危矣，惟陛下圖 之！

chén běn wēi jiàn, bù shí yuán zhōng yì zhī, qǐ cǐ kě qīn ér bǐ kě shū? dàn kǒng chán xié zhǎng ér zhōng chén jué! fú yuàn bì xià zàn chuí tiān jiàn, chá chén cǐ xīn, jí wēi chén cháo zhì de xíng, xī sǐ wú hèn!
臣本微賤，不識元忠、易之，豈此可親而彼可疏？但恐讒邪長而忠臣絕！伏願 陛下暫垂天鑒，察臣此心，即微臣朝志得行，夕死無恨！

shū zòu, yì zhī děng dà nù, yù qiǎn cì kè shā zhī. lài zhèng jiàn dài fū zhū jìng zé fèng gé shè rén huán yàn fàn zhe zuò láng wèi zhī gǔ děng bǎo hù yǐ miǎn.
疏奏，易之等大怒，欲遣刺客殺之。賴正諫大夫硃敬則、鳳閣舍人桓彥范、著 作郎魏知古等保護以免。

ān héng, shén lóng chū wèi jí yì guǎn nèi jiào. jié mǐn tài zǐ zhī shā wǔ sān sī yě, huò yán ān héng yù qí móu, suì xià yù sǐ. ruì zōng jí wèi, zhī qí yuān, xià zhì yuē: gù sū ān héng, wén xué jī shēn, gěng zhí chéng cāo, wǎng nián kàng shū, zhōng dǎng kě jiā. shǔ huí xié shàn gòu, yǎn cóng fēi mìng, xìng yán zhěn dào, yòng cè yú huái. yí zèng chǒng zhāng, shì jīng huī liè, kě zèng jiàn yì dài fū. shí yòu yǒu yú wén jùn wáng qiú lǐ, yì yǐ zhí yán jiàn chēng.
安恆，神龍初為集藝館內教。節愍太子之殺武三思也，或言安恆預其謀，遂下 獄死。睿宗即位，知其冤，下制曰：「故蘇安恆，文學基身，鯁直成操，往年抗疏， 忠讜可嘉。屬回邪擅構，奄從非命，興言軫悼，用惻於懷。宜贈寵章，式旌徽烈， 可贈諫議大夫。」時又有俞文俊、王求禮，亦以直言見稱。

yú wén jùn zhě, jīng zhōu jiāng líng rén. zé tiān zài chū nián, xīn fēng yīn fēng léi shān yí, nǎi gǎi xiàn míng wèi qìng shān, sì fāng bì hè. wén jùn yì què shàng shū yuē: chén wén tiān qì bù hé ér hán shǔ bìng, rén qì bù zhī ér yóu zhuì shēng, dì qì bù hé ér duī fù chū. jīn bì xià yǐ nǚ zhǔ chù yáng wèi, fǎn yì gāng róu, gù dì qì gé sāi ér shān biàn wèi zāi. bì xià wèi zhī qìng shān, chén yǐ wèi fēi qìng yě. chén yú yǐ wèi yí cè shēn xiū dé, yǐ dá tiān qiǎn. bù rán, kǒng yāng huò zhì yǐ! zé tiān dà nù, liú yú lǐng wài. hòu wèi liù dào shǐ suǒ shā.
俞文俊者，荊州江陵人。則天載初年，新豐因風雷山移，乃改縣名為慶山，四 方畢賀。文俊詣闕上書曰：「臣聞天氣不和而寒暑並，人氣不知而疣贅生，地氣不 和而塠阜出。今陛下以女主處陽位，反易剛柔，故地氣隔塞而山變為災。陛下謂之 慶山，臣以為非慶也。臣愚以為宜側身修德，以答天譴。不然，恐殃禍至矣！」則 天大怒，流於嶺外。後為六道使所殺。

wáng qiú lǐ zhě, xǔ zhōu zhǎng shè rén. zé tiān shí, wèi zuǒ shí yí. shí wǔ yì zōng tǒng bīng tǎo qì dān, wèi xin ruǎn bù gǎn jìn. jí zéi píng, yì zōng zòu cāng yíng děng shù bǎi jiā cóng zéi, qǐng zhū zhī. qiú lǐ tíng zhé zhī yuē: cǐ děng sù wú wǔ bèi, chéng chí bù wán, yù zéi wèi jù, gǒu cóng zhī yǐ qiú shēng, qǐ sù yǒu bèi pàn zhī xīn yě! yì zōng yōng qiáng bīng shù shí wàn, wén zéi zhé tuì, shǐ qí zī màn. yòu yù yí zuì yú cǎo zé guà wù zhī rén, qǐ wèi chén zhī dào! chén qǐng xiān zhǎn yì zōng, yǐ xiè hé běi. yì zōng bù néng dá. zé tiān suì kuān xié cóng zhě zhī zuì. hòu dū chéng sān yuè yǔ xuě, fèng gé shì láng sū wèi dào yǐ wèi ruì xuě, lǜ qún guān biǎo hè. qiú lǐ yuē: gōng wèi zǎi xiàng, bù néng xiè lǐ yīn yáng, fēi shí jiàng xuě, yòu jiāng zāi ér wèi ruì, wū wǎng shì tīng. ruò yǐ sān yuè xuě wèi ruì xuě, jí là yuè léi yì wèi ruì léi yé? wèi dào bù cóng. qiú lǐ lèi qiān zuǒ tái diàn zhōng shì yù shǐ. shén lóng chū, wèi wèi wáng yuàn, bìng zú.
王求禮者，許州長社人。則天時，為左拾遺。時武懿宗統兵討契丹，畏忄耎不 敢進。及賊平，懿宗奏滄、瀛等數百家從賊，請誅之。求禮廷折之曰：「此等素無 武備，城池不完，遇賊畏懼，苟從之以求生，豈素有背叛之心也！懿宗擁強兵數十 萬，聞賊輒退，使其滋蔓。又欲移罪於草澤詿誤之人，豈為臣之道！臣請先斬懿宗， 以謝河北。」懿宗不能答。則天遂寬脅從者之罪。後都城三月雨雪，鳳閣侍郎蘇味 道以為瑞雪，率群官表賀。求禮曰：「公為宰相，不能燮理陰陽，非時降雪，又將 災而為瑞，誣罔視聽。若以三月雪為瑞雪，即臘月雷亦為瑞雷耶？」味道不從。求 禮累遷左台殿中侍御史。神龍初，為衛王掾，病卒。

yàn qīn róng, luò zhōu yǎn shī rén yě. jǐng lóng mò, wèi xǔ zhōu sī hù cān jūn. shí wéi shù rén gàn yù guó zhèng, shèng fēng bài qún cóng zǐ dì. yòu yǔ bèi nì shù rén jí fù mǎ dū wèi wǔ yán xiù zhōng shū lìng zōng chǔ kè děng jiāng tú wēi zōng shè. qīn róng lián shàng zòu qí shì, shù rén dà nù, quàn zhōng zōng zhào qīn róng tíng jiàn, pū shā zhī. zōng chǔ kè yòu sī lìng zhí fǎ zhě jiā rèn, qīn róng yīn ér zhì sǐ. ruì zōng jí wèi, xià zhì yuē: gù xǔ zhōu sī hù cān jūn yàn qīn róng, xiān chén zhōng dǎng, pō liè zhāng zòu, suī gàn fēi qí wèi, ér jìn bù gù shēn. yǒng yán yǎn wáng, chéng suǒ shāng dào, fāng kāi jiàn lù, yí wèi zhūn xī. kě zèng jiàn yì dài fū, réng lìng bèi lǐ gǎi zàng, tè shòu yī zi guān.
燕欽融，洛州偃師人也。景龍末，為許州司戶參軍。時韋庶人干預國政，盛封 拜群從子弟。又與悖逆庶人及駙馬都尉武延秀、中書令宗楚客等將圖危宗社。欽融 連上奏其事，庶人大怒，勸中宗召欽融廷見，撲殺之。宗楚客又私令執法者加刃， 欽融因而致死。睿宗即位，下制曰：「故許州司戶參軍燕欽融，先陳忠讜，頗列章 奏，雖干非其位，而進不顧身。永言奄亡，誠所傷悼，方開諫路，宜慰窀穸。可贈 諫議大夫，仍令備禮改葬，特授一子官。」

xiān shì, dìng zhōu rén láng jí, yì bèi chén wéi shù rén jí zōng chǔ kè jiāng wèi nì luàn zhī zhuàng, zhōng zōng bù nà, ér wéi shù rén quàn zhàng shā zhī. ruì zōng jí wèi, zhuī zèng jiàn yì dài fū.
先是，定州人郎岌，亦備陳韋庶人及宗楚客將為逆亂之狀，中宗不納，而韋庶 人勸杖殺之。睿宗即位，追贈諫議大夫。

ān jīn cáng, jīng zhào zhǎng ān rén, chū wèi tài cháng gōng rén. zài chū nián, zé tiān chēng zhì, ruì zōng hào wèi huáng sì. shǎo fǔ jiān péi fěi gōng nèi shì fàn yún xiān bìng yǐ sī yè huáng sì yāo zhǎn. zì cǐ gōng qīng yǐ xià, bìng bù dé jiàn zhī, wéi jīn cáng děng gōng rén dé zài zuǒ yòu. huò yǒu wū gào huáng sì qián yǒu yì móu zhě, zé tiān lìng lái jùn chén qióng jū qí zhuàng. zuǒ yòu bù shèng chǔ dú, jiē yù zì wū, wéi jīn cáng què rán wú cí, dà hū wèi jùn chén yuē: gōng bù xìn jīn cáng zhī yán, qǐng pōu xīn yǐ míng huáng sì bù fǎn. jí yǐn pèi dāo zì pōu qí xiōng, wǔ cáng bìng chū, liú xiě bèi dì, yīn qì jué ér pū. zé tiān wén zhī, lìng yú rù gōng zhōng, qiǎn yī rén què nèi wǔ cáng, yǐ sāng bái pí wèi xiàn fèng hé, fù zhī yào. jīng sù, jīn cáng shǐ sū. zé tiān qīn lín shì zhī, tàn yuē: wú zi bù néng zì míng, bù rú ěr zhī zhōng yě! jí lìng jùn chén tíng tuī, ruì zōng yóu shì miǎn nán.
安金藏，京兆長安人，初為太常工人。載初年，則天稱制，睿宗號為皇嗣。少 府監裴匪躬、內侍范雲仙並以私謁皇嗣腰斬。自此公卿已下，並不得見之，唯金藏 等工人得在左右。或有誣告皇嗣潛有異謀者，則天令來俊臣窮鞫其狀。左右不勝楚 毒，皆欲自誣，唯金藏確然無辭，大呼謂俊臣曰：「公不信金藏之言，請剖心以明 皇嗣不反。」即引佩刀自剖其胸，五藏並出，流血被地，因氣絕而仆。則天聞之， 令輿入宮中，遣醫人卻內五藏，以桑白皮為線縫合，傅之藥。經宿，金藏始甦。則 天親臨視之，嘆曰：「吾子不能自明，不如爾之忠也！」即令俊臣停推，睿宗由是 免難。

jīn cáng, shén lóng chū sàng mǔ, yù zàng yú dōu nán què kǒu zhī běi, lú yú mù cè, gōng zào shí fén shí tǎ, zhòu yè bù xī. yuán shàng jiù wú shuǐ, hū yǒu yǒng quán zì chū. yòu yǒu lǐ shù shèng dōng kāi huā, quǎn lù xiāng xiá. běn dào shǐ lú huái shèn shàng wén, chì jīng biǎo qí mén. jǐng yún zhōng, lèi qiān yòu wǔ wèi zhōng láng jiāng. xuán zōng jí wèi, zhuī sī jīn cáng zhōng jié, xià zhì bāo měi, zhuó bài yòu xiāo wèi jiāng jūn, nǎi lìng shǐ guān biān cì qí shì. kāi yuán èr shí nián, yòu tè fēng dài guó gōng, réng yú dōng yuè děng zhū bēi juān lēi qí míng. jìng yǐ shòu zhōng, zèng bīng bù shàng shū.
金藏，神龍初喪母，寓葬於都南闕口之北，廬於墓側，躬造石墳石塔，晝夜不 息。原上舊無水，忽有湧泉自出。又有李樹盛冬開花，犬鹿相狎。本道使盧懷慎上 聞，敕旌表其門。景雲中，累遷右武衛中郎將。玄宗即位，追思金藏忠節，下制褒 美，擢拜右驍衛將軍，乃令史官編次其事。開元二十年，又特封代國公，仍於東嶽 等諸碑鐫勒其名。竟以壽終，贈兵部尚書。

zhōng yì xià
忠義下

lǐ chéng zi yuán péng péng sūn jǐng ràng
○李憕 子源 彭 彭孫景讓

zhāng jiè rán cuī wú bì lú yì jiǎng qīng yán gǎo qīng zi quán míng
張介然 崔無詖 盧奕 蔣清 顏杲卿 子 泉明

xuē yuàn páng jiān fù
薛願 龐堅附

zhāng xún yáo shàn fù
張巡 姚掞附

xǔ yuǎn chéng qiān lǐ yuán guāng tíng shào zhēn fú lín zhào yè shí yǎn fēn zhāng míng zhèn fù
許遠 程千里 袁光庭邵真 符璘 趙曄 石演芬 張名振附

zhāng pī zhēn jì liú dūn rú gāo mù jiǎ zhí yán yǔ jìng xiū xīn dǎng
張伾 甄濟 劉敦儒 高沐 賈直言 庾敬休 辛讜

lǐ chéng, tài yuán wén shuǐ rén. fù xī qiàn, zhōng zōng shén lóng chū, yòu tái jiān chá yù shǐ.
李憕，太原文水人。父希倩，中宗神龍初，右台監察御史。

chéng zǎo cōng mǐn, yǐ míng jīng jǔ, kāi yuán chū wèi xián yáng wèi. shí zhāng shuō zì zǐ wēi lìng yàn guó gōng chū wèi xiāng zhōu cì shǐ hé běi àn chá shǐ, yǒu míng zhōu liú xíng shàn xiāng rén, shuō wèn: liáo cǎi hòu shuí guì dá? xíng nǎi chēng chéng jí lín hé wèi zhèng yán. shuō nǎi yǐ nǚ qī yán, mèi xù yīn xíng zhēn nǚ qī yú chéng. jí shuō wèi bīng zhōu zhǎng shǐ tiān bīng jūn dà shǐ, yǐn chéng cháng zài mù xià. jiǔ nián, rù wèi xiāng, xin qī yòu wèi zhǎng ān wèi. shǔ yǔ wén róng wèi yù shǐ, kuò tián hù, zòu zhī míng zhī shì cuī xī yì xián gǎo yè yǔ wén shùn yú rú qīng lǐ zhòu jí xin qī wèi pàn guān, shè jiān chá yù shǐ, fēn lù jiǎn chá, yǐ kè bìng qiān jiān chá yù shǐ. xin qī zhòu lì bīng lì bù láng zhōng, gěi shì zhōng. chéng yǒu lì gàn, míng yú jī àn, shén yǒu dāng guān zhī chēng.
憕早聰敏，以明經舉，開元初為咸陽尉。時張說自紫微令、燕國公出為相州刺 史、河北按察使，有洺州劉行善相人，說問：「寮寀後誰貴達？」行乃稱憕及臨河 尉鄭岩。說乃以女妻岩，妹婿陰行真女妻於憕。及說為并州長史、天兵軍大使，引 憕常在幕下。九年，入為相，忄妻又為長安尉。屬宇文融為御史，括田戶，奏知名 之士崔希逸、咸暠業、宇文順、於孺卿、李宙及忄妻為判官，攝監察御史，分路檢 察，以課並遷監察御史。忄妻驟歷兵、吏部郎中，給事中。憕有吏干，明於几案， 甚有當官之稱。

èr shí bā nián, wèi hé nán shǎo yǐn. shí xiāo jiǒng wèi yǐn, yī yǐ quán guì, lì shì duō bù fǎ. chéng yǐ gōng zhí zhèng zhī, rén yòng xì lài. yòu dào shì sūn zèng shēng yǐ zuǒ dào qiú jìn, tuō yǐ xiū gōng dé, wǎng lái sōng shān, qiú qǐng wú dù, xin qī bì cuò zhī. jiǒng jí zèng shēng huàn zhī, ér gòu yú cháo tíng. tiān bǎo chū, chū wèi qīng hé tài shǒu. shí yī zài, lèi zhuǎn hé dōng tài shǒu běn dào cǎi fǎng. yè yú xíng zài suǒ, gǎi shàng shū yòu chéng jīng zhào yǐn. shí sì zài, zhuǎn guāng lù qīng dōng jīng liú shǒu, pàn shàng shū shěng shì.
二十八年，為河南少尹。時蕭炅為尹，依倚權貴，蒞事多不法。憕以公直正之， 人用系賴。又道士孫甑生以左道求進，托以修功德，往來嵩山，求請無度，忄妻必 挫之。炅及甑生患之，而構於朝廷。天寶初，出為清河太守。十一載，累轉河東太 守、本道採訪。謁於行在所，改尚書右丞、京兆尹。十四載，轉光祿卿、東京留守， 判尚書省事。

qí zài shí yī yuè, ān lù shān fǎn yú fàn yáng, rén xīn zhèn jù. xuán zōng qiǎn ān xī jié dù fēng cháng qīng jiān yù shǐ dài fū wèi jiāng, zhào mù yú dōng jīng yǐ yù zhī. chéng yǔ liú tái yù shǐ zhōng chéng lú yì hé nán yǐn dá xī xún, suī jí jiāng shì, wán shàn chéng guō, è qí qīn bī. qiān xin qī lǐ bù shàng shū, yī qián liú shǒu. zì nì tú fā fàn yáng, zhì dù hé, lìng yán, chān hòu jì jué. jí dù hé, xiàn chén liú xíng yáng èr jùn, shā zhāng jiè rán cuī wú bì, shù rì jiān yǐ zhì dū chéng xià. lù shān suǒ tǒng, jiē fān hàn jīng bīng, xùn liàn yǐ jiǔ cháng qīng zhī zhòng, duō shì jǐng zhī rén, chū bù zhī zhàn. jí bīng jiāo zhī hòu, bèi tiě qí táng tū, fēi shǐ rú yǔ, jiē hún shè sè jǔ, wàng zéi bēn sàn. xin qī wèi yì yuē: wú cáo hé guó zhòng jì, shì wú bì sǐ, suī lì bù dí, qí ruò guān shǒu hé! yì yì biàn xǔ yuàn shǒu běn sī. yú shì chéng jū liú shǒu zhái, yì dú jū tái zhōng.
其載十一月，安祿山反於范陽，人心震懼。玄宗遣安西節度封常清兼御史大夫 為將，召募於東京以御之。憕與留台御史中丞盧奕、河南尹達奚珣，綏輯將士，完 繕城郭，遏其侵逼。遷忄妻禮部尚書，依前留守。自逆徒發范陽，至渡河，令嚴， 覘候計絕。及渡河，陷陳留、滎陽二郡，殺張介然、崔無詖，數日間已至都城下。 祿山所統，皆蕃漢精兵，訓練已久；常清之眾，多市井之人，初不知戰。及兵交之 後，被鐵騎唐突，飛矢如雨，皆魂懾色沮，望賊奔散。忄妻謂奕曰：「吾曹荷國重 寄，誓無避死，雖力不敵，其若官守何！」奕亦便許願守本司。於是憕居留守宅， 奕獨居台中。

jí cháng qīng xī bēn, lù shān lǐng qí zhòng, chuí gǔ dà hū, yǐ rù dū chéng, shā lüè shù qiān rén, jiàn jí gōng què. rán hòu zhù jū yú xián jiù zhōng, lìng qín xin qī jí yì pàn guān jiǎng qīng děng sān rén, hài zhī, yǐ wēi yú zhòng. lù shān chuán xin qī yì qīng sān rén zhī shǒu, yǐ xùn hé běi. xìn sù, zhì píng yuán, tài shǒu yán zhēn qīng zhǎn qí shǐ, yù qí shǒu, liàn yǐ mù hán, jì ér yì zhī, yǐ wén. xuán zōng zèng xin qī sī tú, réng yǔ yī zi wǔ pǐn guān. yì wǔ bù shàng shū, cuī wú bì gōng bù shàng shū, gè yǔ yī zi guān. jiǎng qīng wén bù láng zhōng.
及常清西奔，祿山領其眾，椎鼓大呼，以入都城，殺掠數千人，箭及宮闕。然 後住居於閒廄中，令擒忄妻及奕、判官蔣清等三人，害之，以威於眾。祿山傳忄妻、 奕、清三人之首，以徇河北。信宿，至平原，太守顏真卿斬其使，浴其首，殮以木 函，祭而瘞之，以聞。玄宗贈忄妻司徒，仍與一子五品官。奕武部尚書，崔無詖工 部尚書，各與一子官。蔣清文部郎中。

xin qī fēng yú chǎn yè, yī chuān gāo yú, shuǐ lù shàng tián, xiū zhú mào shù, zì chéng jí què kǒu, bié yè xiāng wàng, yǔ lì bù shì láng lǐ péng nián jiē yǒu dì pǐ. zhèng yán, tiān bǎo zhōng shì zhì jiàng jùn tài shǒu, rù wèi shào fǔ jiān, tián chǎn yà yú xin qī.
忄妻豐於產業，伊川膏腴，水陸上田，修竹茂樹，自城及闕口，別業相望，與 吏部侍郎李彭年皆有地癖。鄭岩，天寶中仕至絳郡太守，入為少府監，田產亞於忄 妻。

xin qī yǒu zi shí yú rén, èr zi wèi sēng, yǔ xin qī tóng yù hài èr zi péng yuán, cún yān.
忄妻有子十餘人，二子為僧，與忄妻同遇害；二子彭、源，存焉。

yuán, shí nián bā suì, wèi zéi suǒ fú, zhuǎn xǐ liú lí, fán qī bā nián. jí shǐ cháo yì zǒu hé běi, luò yáng gù lì yǒu yì yuán zhě, shú zhī yú mín jiā. dài zōng wén zhī, shòu hé nán fǔ cān jūn, zhuǎn sī nóng sì zhǔ bù. yǐ fù sǐ huò nán, wú xīn lù shì, shì bù hūn qī, bù shí jiǔ ròu. luò yáng zhī běi huì lín sì, xin qī zhī jiù jiān shù yě, yuán nǎi yī sì sēng, yù jū yī shì, yī sēng zhāi jiè, rén wèi cháng jiàn qí suǒ xí. xiān xué dì wèi mù, yù wèi zhōng zhì, shí shí yǎn yǎng yú xué zhōng.
源，時年八歲，為賊所俘，轉徙流離，凡七八年。及史朝義走河北，洛陽故吏 有義源者，贖之於民家。代宗聞之，授河南府參軍，轉司農寺主簿。以父死禍難， 無心祿仕，誓不婚妻，不食酒肉。洛陽之北惠林寺，忄妻之舊堅墅也，源乃依寺僧， 寓居一室，依僧齋戒，人未嘗見其所習。先穴地為墓，預為終制，時時偃仰於穴中。

zhǎng qìng sān nián, yù shǐ zhōng chéng lǐ dé yù biǎo jiàn zhī yuē: chù shì lǐ yuán, jí gù lǐ bù shàng shū dōng dōu liú shǒu zèng sī tú zhōng liè gōng lǐ xin qī zhī shǎo zǐ. tiān yǔ zhōng xiào, sì zī zhēn liè. yǐ fù sǐ guó nán, āi chán zhōng shēn, zì sī nóng sì zhǔ bù, jué xīn lù shì, chuí wǔ shí nián. jì yú shuāi mù, duō yī huì lín fó sì, běn xin qī zhī shù yě. sì zhī zhèng diàn, jí xin qī zhī qǐn shì, yuán guò diàn bì qū, wèi cháng dēng jiàn. suí sēng yī shí, yǐ wǔ shí nián. qí duān xīn zhí xiào, wú yǒu bù zhì. bào cǐ zhēn jié, qì yú qīng cháo, chén qiè wèi bì xià xī zhī. zhào yuē:
長慶三年，御史中丞李德裕表薦之曰：「處士李源，即故禮部尚書、東都留守、 贈司徒、忠烈公李忄妻之少子。天與忠孝，嗣茲貞烈。以父死國難，哀纏終身，自 司農寺主簿，絕心祿仕，垂五十年。暨於衰暮，多依惠林佛寺，本忄妻之墅也。寺 之正殿，即忄妻之寢室，源過殿必趨，未嘗登踐。隨僧一食，已五十年。其端心執 孝，無有不至。抱此貞節，棄於清朝，臣竊為陛下惜之。」詔曰：

lǐ zhe sǐ suī, chuán chēng wò jié, juān shēng shǒu wèi, qǔ zhòng rén lún. wèi yì shén míng, qí fēng huò tì, yán niàn yú cǐ, kǎi rán xìng huái. ér cháo zhī gōng qīng, yǒu shàng yán zhě, yún tiān bǎo zhī jì, dào qǐ yōu líng, zhèn dàng shēng líng, shì tūn hé luò. zèng sī tú zhōng liè gōng xin qī, chù nán jū shǒu, zhèng sè shòu tú, liǎng hé wén fēng, zài gù wēi bì, shǒu lì shū jié, dào jīn chēng zhī. qí zi yuán, yǒu céng mǐn zhī xíng, kě guàn yú shén míng yǒu cháo yóu zhī fēng, kě xī yú tài gǔ. shān lín yǐ jì qí jī, jué lù bù rù yú xīn, pō rán wú yíng, wǔ shí yú zài. fū bāo zhōng kě yǐ quàn chén jié, jīng xiào kě yǐ jī rén lún, shàng yì kě yǐ jǐng jiāo fú, jìng lǎo kě yǐ hòu fēng sú. jǔ zī sì zhě, dà jǐng yú shí. shì yòng zhuó zì héng mén, lì yú wén bì, chù yǐ jiàn zhí, jì wén dǎng yán, réng jiā yìn fú, shì shì guāng chǒng. kě shǒu zuǒ jiàn yì dà fū, cì fēi yú dài. réng chì hé nán yǐn chà guān jiù suǒ jū dūn yù qiǎn fā.
《禮》著死綏，《傳》稱握節，捐生守位，取重人倫。為義甚明，其風或替， 言念於此，慨然興懷。而朝之公卿，有上言者，雲天寶之季，盜起幽陵，振盪生靈， 噬吞河洛。贈司徒、忠烈公忄妻，處難居首，正色受屠，兩河聞風，再固危壁，首 立殊節，到今稱之。其子源，有曾、閔之行，可貫於神明；有巢、由之風，可希於 太古。山林以寄其跡，爵祿不入於心，泊然無營，五十餘載。夫褒忠可以勸臣節， 旌孝可以激人倫，尚義可以警澆浮，敬老可以厚風俗。舉茲四者，大儆於時。是用 擢自衡門，立於文陛，處以諫職，冀聞讜言，仍加印紱，式示光寵。可守左諫議大 夫，賜緋魚袋。仍敕河南尹差官就所居敦諭遣發。

mù zōng xún lìng zhōng shǐ jī shǒu zhào fēi páo yá hù juàn èr bǎi pǐ, wǎng luò yáng huì lín sì xuān cì. yuán shòu zhào, duì zhōng shǐ kǔ chén jí shén nián gāo, bù néng qū bài, fù biǎo xiè ēn, qí guān gào fú sè juàn, jiē cí bù shòu. jìng zú yú sì.
穆宗尋令中使齎手詔、緋袍、牙笏、絹二百匹，往洛陽惠林寺宣賜。源受詔， 對中使苦陳疾甚年高，不能趨拜，附表謝恩，其官告服色絹，皆辭不受。竟卒於寺。

péng, yǐ yī zi guān lèi lì zhōu xiàn lìng zhǎng. zi hóng, shì guān yù bēi. shēng sān zi: jǐng ràng jǐng zhuāng jǐng wēn, zì yuán hé hòu, xiāng jì yǐ jìn shì dēng dì.
彭，以一子官累歷州縣令長。子宏，仕官愈卑。生三子：景讓、景莊、景溫， 自元和後，相繼以進士登第。

jǐng ràng, tài hé zhōng wèi shàng shū láng, chū wèi shāng zhōu cì shǐ. kāi chéng èr nián, rù cháo wèi zhōng shū shè rén. èr nián shí yuè, chū wèi huá zhōu cì shǐ tóng guān fáng yù zhèn guó jūn shǐ. sì nián, rù wèi lǐ bù shì láng. wǔ nián, xuǎn gòng shì lǐ wèi, hòu zhì zǎi xiàng yáng zhī tuì wèi shàng shū. dà zhōng cháo, wèi xiāng zhōu cì shǐ shān nán dào jié dù shǐ, rù wèi lì bù shàng shū. shí yī nián, zhuǎn yù shǐ dài fū.
景讓，太和中為尚書郎，出為商州刺史。開成二年，入朝為中書舍人。二年十 月，出為華州刺史、潼關防禦、鎮國軍使。四年，入為禮部侍郎。五年，選貢士李 蔚，後至宰相；楊知退為尚書。大中朝，為襄州刺史、山南道節度使，入為吏部尚 書。十一年，轉御史大夫。

jǐng ràng yǒu dà zhì, shì qīn yǐ xiào wén, zhèng sè lì cháo, yán wú bì jì. wèi dài fū shí, xuān zōng jiù zhèng guāng zú, zhào zèng sī tú, bà cháo sān rì. jǐng ràng yuē: guó jiù suī qīn, cháo diǎn yǒu sù, wú róng guò yuè. nǎi shàng yán yuē:
景讓有大志，事親以孝聞，正色立朝，言無避忌。為大夫時，宣宗舅鄭光卒， 詔贈司徒，罷朝三日。景讓曰：「國舅雖親，朝典有素，無容過越。」乃上言曰：

zhèng guāng shì bì xià qīn jiù, wài zú zhī ài, chéng zhěn shèng xīn, kuàng huáng tài hòu āi qiē zhī shí, lǐ hé jiā děng, ér cì zhī sù bó, lóng qí dì zhái, zì jiā xíng guó, yǔn wèi hé yí. jīn yǐ chuò cháo zhī shù, bǐ yú qīn wáng gōng zhǔ, zé qián lì suǒ wú. zòng yǒu, yì bù kě shī yòng. hé zhě? xiān wáng zhì lǐ, suǒ yǐ fáng wēi. dà fán rén qíng, yú wài zú zé shēn, yú zōng shǔ zé báo. suǒ yǐ xiān wáng zhì lǐ, gē ài hòu qīn, shì shù yóu rán, kuàng dāng wàn chéng! qīn wáng gōng zhǔ, zōng shǔ yě jiù shì, wài zú yě. jīn zhāo tíng gōng qīng yǐ zhì shù rén, jù kāi yuán lǐ, wài zǔ fù mǔ jí qīn jiù sàng fú, xiǎo gōng wǔ yuè, ruò qīn bó shū qīn xiōng dì jí fú qí cuī zhōu nián. suǒ yǐ shū qí wài ér mì yú nèi yě. yǒu tiān xià zhě, yóu bù kě shǐ wài qī qiáng shèng. gù xī hàn yǒu lǚ shì zhī chǐ, jǐ miè liú shì guó cháo yǒu zé tiān zhī cuàn, dài gé táng mìng. jiē fēi yī cháo yī xī, qí suǒ yóu lái jiàn yě. jīn zhèng guāng chuò cháo rì shù, yǔ qīn wáng gōng zhǔ tóng, shè shǐ bì xià sù gǎi zhào mìng, chuò cháo yī rì huò liǎng rì, shì qí shēng jiàng yǒu chà, ēn lǐ wú jiàn, shǐ sì fāng jiàn bì xià qīn míng zhī dé, qīng shǐ chuán bì xià zhì dù zhī wén, chuí zhī bǎi wáng, bō zhī fāng liè.
鄭光是陛下親舅，外族之愛，誠軫聖心，況皇太后哀切之時，理合加等，而賜 之粟帛，隆其第宅，自家刑國，允謂合宜。今以輟朝之數，比於親王公主，則前例 所無。縱有，亦不可施用。何者？先王制禮，所以防微。大凡人情，於外族則深， 於宗屬則薄。所以先王制禮，割愛厚親，士庶猶然，況當萬乘！親王公主，宗屬也； 舅氏，外族也。今朝廷公卿以至庶人，據《開元禮》，外祖父母及親舅喪服，小功 五月，若親伯叔親兄弟即服齊縗周年。所以疏其外而密於內也。有天下者，尤不可 使外戚強盛。故西漢有呂氏之侈，幾滅劉氏；國朝有則天之篡，殆革唐命。皆非一 朝一夕，其所由來漸也。今鄭光輟朝日數，與親王公主同，設使陛下速改詔命，輟 朝一日或兩日，示其升降有差，恩禮無僭，使四方見陛下欽明之德，青史傳陛下制 度之文，垂之百王，播之芳烈。

chén yú bù xiào, miù qiè ēn sī, shí yuàn bì xià chù yú yáo shùn zhī shàng, xī xuān zhī liè, suǒ yǐ gān xīn dǐng huò, fú jìn wēi yán!
臣愚不肖，謬竊恩私，實願陛下處於堯、舜之上，羲、軒之列，所以甘心鼎鑊， 伏進危言！

yōu zhào bào zhī, nǎi bà liǎng rì. jǐng ràng fù wèi lì bù shàng shū, zú, shì yuē xiào.
優詔報之，乃罷兩日。景讓復為吏部尚書，卒，諡曰孝。

jǐng wēn, dēng dì hòu jiàn lì tái gé. xián tōng zhōng, zì gōng bù shì láng chū wèi huá zhōu cì shǐ tóng guān fáng yù zhèn guó jūn shǐ. jǐng zhuāng, yì zhì dá guān.
景溫，登第後踐歷台閣。咸通中，自工部侍郎出為華州刺史、潼關防禦、鎮國 軍使。景莊，亦至達官。

zhāng jiè rán zhě, pú zhōu yī shì rén yě. běn míng liù lǎng. jǐn shèn shàn chóu suàn, wèi jùn shǒu zài hé lǒng. jí tiān bǎo zhōng, wáng zhōng sì huáng fǔ wéi míng gē shū hàn xiāng cì wèi jié jiāng, bìng wěi yǐ yíng tián zhī dù děng shǐ. jìn wèi wèi wèi qīng, réng jiān xíng jūn sī mǎ, shǐ rú gù. jí jiā yín qīng guāng lù dài fū, dài shàng zhù guó, yīn rù zòu chēng zhǐ, tè jiā cì jī. jiè rán chéng jiān zòu yuē: chén jīn sān pǐn, hé liè qǐ jǐ. ruò liè yú dì chéng, xiāng lǐ bù zhī chén guì. chén, hé dōng rén yě, qǐng liè jǐ yú gù xiāng. xuán zōng yuē: suǒ gěi kě liè gù xiāng, jīng chéng zhù dāng bié cì. jiè rán bài xiè ér chū, réng cì juàn wǔ bǎi pǐ, lìng yàn jí lǘ lǐ, yǐ chǒng yì zhī. běn xiāng liè jǐ, zì jiè rán shǐ yě. gē shū hàn zhuī zài xī jīng, jiàn wèi shào fǔ jiān.
張介然者，蒲州猗氏人也。本名六朗。謹慎善籌算，為郡守在河、隴。及天寶 中，王忠嗣、皇甫惟明、哥舒翰相次為節將，並委以營田支度等使。進位衛尉卿， 仍兼行軍司馬，使如故。及加銀青光祿大夫，帶上柱國，因入奏稱旨，特加賜齎。 介然乘間奏曰：「臣今三品，合列棨戟。若列於帝城，鄉里不知臣貴。臣，河東人 也，請列戟於故鄉。」玄宗曰：「所給可列故鄉，京城佇當別賜。」介然拜謝而出， 仍賜絹五百匹，令宴集閭里，以寵異之。本鄉列戟，自介然始也。哥舒翰追在西京， 薦為少府監。

ān lù shān jiāng fàn hé luò, yǐ jiè rán wèi hé nán fáng yù shǐ, lìng shǒu chén liú. chén liú shuǐ lù suǒ còu, yì jū wàn jiā, ér sù bù xí zhàn. jiè rán zhì rèn shù rì, zéi yǐ dù hé. suī lǜ bīng dēng chéng, jiān shǒu yào hài, lǔ qí shí wàn, suǒ guò shā lù, yān chén gèn tiān, mí màn shù shí lǐ. jiè rán zhī zhòng, wén chuī jiǎo gǔ zào zhī shēng, shòu jiǎ bù dé, qì yǐ duó yǐ, gù zhì fù bài.
安祿山將犯河洛，以介然為河南防禦使，令守陳留。陳留水陸所湊，邑居萬家， 而素不習戰。介然至任數日，賊已渡河。雖率兵登城，兼守要害，虜騎十萬，所過 殺戮，煙塵亘天，瀰漫數十里。介然之眾，聞吹角鼓譟之聲，授甲不得，氣已奪矣， 故至覆敗。

chū, xuán zōng yǐ lù shān qǐ nì, yú hé nán yào lù xuán bǎng yǐ gòu qí shǒu, yòu yù yǐ shā qí zi qìng zōng děng. lù shān rù chén liú běi guō, ān qìng xù jiàn bǎng, bái yú lù shān. lù shān yú yú zhōng liǎng shǒu fǔ xiōng, dà kū shù shēng, yuē: wǒ yǒu hé zuì, yǐ shā wǒ ér? biàn zòng xiōng dú. qián yǒu chén liú bīng jiāng jiàng zhě xiàng wàn rén, háng liè yú lù, lù shān mìng qí yá jiāng shā lù jiē jǐn, liú xiě rú chuān. nǎi zhǎn jiè rán yú jūn mén, lù shān qì nǎi shāo jiě. dùn jūn yú chén liú guō xià, yǐ qí jiāng lǐ tíng wàng wèi jié dù zhèn zhī. shí wǔ zài, xuán zōng zèng jiè rán gōng bù shàng shū, yǔ yī zi wǔ pǐn guān.
初，玄宗以祿山起逆，於河南要路懸榜以購其首，又諭已殺其子慶宗等。祿山 入陳留北郭，安慶緒見榜，白於祿山。祿山於輿中兩手撫胸，大哭數聲，曰：「我 有何罪，已殺我兒？」便縱凶毒。前有陳留兵將降者向萬人，行列於路，祿山命其 牙將殺戮皆盡，流血如川。乃斬介然於軍門，祿山氣乃稍解。頓軍於陳留郭下，以 其將李庭望為節度鎮之。十五載，玄宗贈介然工部尚書，與一子五品官。

cuī wú bì zhě, jīng zhào zhǎng ān rén yě. běn bó líng jiù zú. fù cóng lǐ, zhōng zōng wéi shù rén zhī jiù, jǐng lóng zhōng wèi wèi qīng. shí zhōng shū lìng zàn guó gōng xiāo zhì zhōng cái wèi sù gāo, shén chéng ēn gù, chì wáng xiān nǚ míng hūn wéi shù rén wáng dì. wú bì hūn zhì zhōng nǚ, hòu wèi nǚ jiā, zhōng zōng wèi ér jiā, gōng nǐ shén hòu, shí rén wèi zhī yǔ yuē: huáng hòu jià nǚ, tiān zǐ qǔ fù. jí wéi shù rén bài, zhì zhōng nǚ yì sǐ, wú bì zuò lèi jiǔ biǎn zài wài.
崔無詖者，京兆長安人也。本博陵舊族。父從禮，中宗韋庶人之舅，景龍中衛 尉卿。時中書令、酇國公蕭至忠才位素高，甚承恩顧，敕亡先女冥婚韋庶人亡弟。 無詖婚至忠女，後為女家，中宗為兒家，供擬甚厚，時人為之語曰：「皇后嫁女， 天子娶婦。」及韋庶人敗，至忠女亦死，無詖坐累久貶在外。

kāi yuán zhōng, wèi yì zhōu sī mǎ. huì yáng guó zhōng wèi xīn dū wèi, yǔ zhī huān shén, guó zhōng yīn shì yǐn yòng zhī, lèi zhuǎn shǎn jùn tài shǒu shào fǔ jiān xíng yáng jùn tài shǒu. ān lù shān lǜ zhòng nán xiàng, wú bì zhào mù jù zhī. jí zéi xiàn chén liú jùn hòu, xiōng wēi zhuǎn shèng, gē máo gǔ jiǎo, jīng hài chéng yì, liǎng sù jí xíng yáng. chéng chéng zì zhuì rú yǔ, gù wú bì jí guān lì, jǐn wèi zéi suǒ lǔ. zéi yǐ qí jiāng wǔ lìng xún zhèn zhī.
開元中，為益州司馬。會楊國忠為新都尉，與之歡甚，國忠因事引用之，累轉 陝郡太守、少府監、滎陽郡太守。安祿山率眾南向，無詖召募拒之。及賊陷陳留郡 後，凶威轉盛，戈矛鼓角，驚駭城邑，兩宿及滎陽。乘城自墜如雨，故無詖及官吏， 盡為賊所虜。賊以其將武令珣鎮之。

lú yì, huáng mén jiān huái shèn zhī shǎo zǐ yě. yǔ qí xiōng huàn qí míng. dà fù fēng xià, méi mù shū lǎng. jǐn yuàn guǎ yù, bù shàng yú mǎ, kè jǐ zì lì. kāi yuán zhōng, rèn jīng zhào sī lù cān jūn. tiān bǎo chū, wèi hù xiàn lìng bīng bù láng zhōng. suǒ lì yǒu shēng, jiē rú huàn zhī suǒ zhì yě. tiān bǎo bā zài, zhuǎn gěi shì zhōng. shí yī zài, wèi yù shǐ zhōng chéng. shǐ huái shèn jí huàn bìng wèi zhōng chéng, fù zǐ sān jì, qīng jié bù yì, shí rén měi zhī. yì liú tái dōng dōu, yòu fēn zhī dōng dōu wǔ bù xuǎn shì.
盧奕，黃門監懷慎之少子也。與其兄奐齊名。大腹豐下，眉目疏朗。謹愿寡慾， 不尚輿馬，克己自勵。開元中，任京兆司錄參軍。天寶初，為鄠縣令、兵部郎中。 所歷有聲，皆如奐之所治也。天寶八載，轉給事中。十一載，為御史中丞。始懷慎 及奐並為中丞，父子三繼，清節不易，時人美之。奕留台東都，又分知東都武部選 事。

shí sì zài, ān lù shān fàn dōng dōu, rén lì bēn sàn yì zài tái dú jū, wèi zéi suǒ zhí, yǔ lǐ chéng tóng jiàn hài. xuán zōng wén ér mǐn zhī, zèng bīng bù shàng shū. tài cháng yì shì, bó shì dú gū jí yì yuē:
十四載，安祿山犯東都，人吏奔散；奕在台獨居，為賊所執，與李憕同見害。 玄宗聞而愍之，贈兵部尚書。太常議諡，博士獨孤及議曰：

lú yì gāng yì pǔ zhōng, zhí fāng ér qīng, lì jīng lì shì, suǒ jū kě jì. tiān bǎo shí sì zài, luò yáng xiàn méi. yú shí dōng jīng rén shì, láng bèi lù hài, měng hǔ mó yá ér zhēng qí ròu, jū wèi zhě jiē yù bǎo mìng ér quán qī zǐ. huò xiān cè gāo zú, zhēng tuō yì gòu huò bù chǐ gǒu huó, gān yǐn dào quán. yì dú zhèng shēn shǒu wèi yì bù qù, yǐ sǐ quán jié shì bù rǔ. shì jiǒng lì qū, yǐ cháo fú jiù zhí, yóu kāng kǎi gǎn fèn, shù zéi xiāo jìng zhī zuì. guān zhě gǔ lì, yì bù biàn qí sè, ér běi miàn cí jūn, rán hòu shòu hài. suī gǔ liè shì, fāng zhī zhě xiān yǐ!
盧奕剛毅朴忠，直方而清，勵精吏事，所居可紀。天寶十四載，洛陽陷沒。於 時東京人士，狼狽鹿駭，猛虎磨牙而爭其肉，居位者皆欲保命而全妻子。或先策高 足，爭脫羿彀；或不恥苟活，甘飲盜泉。奕獨正身守位義不去，以死全節誓不辱。 勢窘力屈，以朝服就執，猶慷慨感憤，數賊梟獍之罪。觀者股慄，奕不變其色，而 北面辭君，然後受害。雖古烈士，方之者鮮矣！

huò yuē: luò yáng zhī cún wáng, cāo bīng zhě shí rèn qí jiù, fēi zhí fǎ lì suǒ néng kàng. shī bài jiāng bēn, qù zhī kě yě. wěi shēn kòu chóu, yǐ sǐ shuí duì? jí yǐ wèi bù rán. yǒng zhě yù ér zhōng zhě shǒu, bì shè jì shì wèi, zé sǐ shēng yǐ zhī. wēi ér qù zhī, shì zhì miǎn yě, yú zhōng hé yǒu? xī xún xī shā shēn yú jìn, bù shí qí yán yě zhòng yóu jié yīng yú wèi, shí yān bù bì qí nán yě xuán míng qín qí guān ér shuǐ sǐ, shǒu wèi ér wàng qū yě bó jī dài bǎo mǔ ér huǒ sǐ, xiān lǐ ér hòu shēn yě. bǐ sì rén zhě, sǐ zhī rì, jiē yú shì wú bǔ, fū qǐ ài sǐ ér jiǎ huò yě! yǐ wèi sǐ qīng yú yì, gù dǎo yì ér juān shēng. gǔ shǐ shū zhī, shǐ shì jūn zhě quàn. rán zé lù shān zhī luàn, dà yú lǐ kè kǒng kuī yì lián chá zhī rèn, qiè yú xuán míng zhī guān. fēn mìng suǒ xì, bù chì yú bǎo mǔ nì dǎng bīng wēi, shén yú shuǐ huǒ. yú sī shí yě, néng yǔ zhí gān gē zhě tóng qí lù lì, wǎn zhī bù lái, tuī zhī bù qù, qǐ bù yǐ shī kě kuī, miǎn bù kě gǒu, shēn kě shā, jié bù kě duó. gù quán qí tè cāo yú bái rèn zhī xià, shú yǔ fū huái ān tōu shēng zhě tóng qí fēng zāi!
或曰：「洛陽之存亡，操兵者實任其咎，非執法吏所能抗。師敗將奔，去之可 也。委身寇讎，以死誰懟？」及以為不然。勇者御而忠者守，必社稷是衛，則死生 以之。危而去之，是智免也，於忠何有？昔荀息殺身於晉，不食其言也；仲由結纓 於衛，食焉不避其難也；玄冥勤其官而水死，守位而忘軀也；伯姬待保姆而火死， 先禮而後身也。彼四人者，死之日，皆於事無補，夫豈愛死而賈禍也！以為死輕於 義，故蹈義而捐生。古史書之，使事君者勸。然則祿山之亂，大於里克、孔悝；奕 廉察之任，切於玄冥之官。分命所系，不啻於保姆；逆黨兵威，甚於水火。於斯時 也，能與執干戈者同其戮力，挽之不來，推之不去，豈不以師可虧，免不可苟，身 可殺，節不可奪。故全其特操於白刃之下，孰與夫懷安偷生者同其風哉！

jǐn àn shì fǎ, tú guó wàng shēn yuē zhēn, bǐng dé zūn yè yuē liè. yì zhí xiàn róng mǎ zhī jiān, zhì fān wáng shì, kě wèi tú guó guó wēi bù néng zhěng, ér jì zhī yǐ sǐ, kě wèi wàng shēn lì guān yī shí rèn, yán bì zhèng, shì bì guǒ, ér qīng jié bù náo, qù zhī ruò shǐ zhì, kě wèi bǐng dé xiān huáng mén yǐ zhí dào zuǒ shí, yì sì zhī yǐ zhōng chún, kě wèi zūn yè. qǐng shì yuē zhēn liè.
謹按諡法，圖國忘身曰「貞」，秉德遵業曰「烈」。奕執憲戎馬之間，志籓王 室，可謂圖國；國危不能拯，而繼之以死，可謂忘身；歷官一十任，言必正，事必 果，而清節不撓，去之若始至，可謂秉德；先黃門以直道佐時，奕嗣之以忠純，可 謂遵業。請諡曰「貞烈」。

cóng zhī.
從之。

jiǎng qīng zhě, gù lì bù shì láng qīn xù zhī zǐ. jǔ míng jīng, diào bǔ tài zǐ xiào shū láng gǒng xiàn chéng, lú yì liú zhī xiàn fǔ. qīng yǔ zhū xiōng yì yǎn yǎn, zhī míng yú shí. yì zhī bèi hài, qīng yì sǐ yān.
蔣清者，故吏部侍郎欽緒之子。舉明經，調補太子校書郎、鞏縣丞，盧奕留之 憲府。清與諸兄溢、演、沇，知名於時。奕之被害，清亦死焉。

yán gǎo qīng, láng yá lín yí rén. shì shì jiāng zuǒ. wǔ dài zǔ zhī tuī, běi qí huáng mén shì láng xiū wén guǎn xué shì. qí wáng rù zhōu, shǐ jiā guān nèi, suì wèi zhǎng ān rén yān. céng bó zǔ shī gǔ, zhēn guān zhōng mì shū jiān, zì yǒu chuán. zēng zǔ qín lǐ, chóng wén guǎn xué shì. zǔ fǔ, cáo wáng shì dú. fù yuán sūn, chuí gǒng chū dēng jìn shì dì, kǎo gōng yuán wài láng liú qí bǎng qí cí cè, wén guī jùn bá, duō shì sǒng guān. lì guān zhǎng ān wèi tài zǐ shè rén bó zhōu cì shǐ zú.
顏杲卿，琅邪臨沂人。世仕江左。五代祖之推，北齊黃門侍郎、修文館學士。 齊亡入周，始家關內，遂為長安人焉。曾伯祖師古，貞觀中秘書監，自有傳。曾祖 勤禮，崇文館學士。祖甫，曹王侍讀。父元孫，垂拱初登進士第，考功員外郎劉奇 榜其詞策，文瑰俊拔，多士聳觀。歷官長安尉、太子舍人、亳州刺史卒。

gǎo qīng yǐ yìn shòu guān, xìng gāng zhí, yǒu lì gàn. kāi yuán zhōng, wèi wèi zhōu lù shì cān jūn, zhèn jǔ gāng mù, zhèng chēng dì yī. tiān bǎo shí sì zài, shè cháng shān tài shǒu. shí ān lù shān wèi hé běi hé dōng cǎi fǎng shǐ, cháng shān zài qí bù nèi. qí nián shí yī yuè, lù shān jǔ fàn yáng zhī bīng yì què. shí èr yuè shí èr rì, xiàn dōng dōu. gǎo qīng zhōng chéng gǎn fā, jù zéi suì kòu tóng guān, jí wēi zōng shè. shí cóng dì zhēn qīng wèi píng yuán tài shǒu, chū wén lù shān nì móu, yīn yǎng sǐ shì, zhāo huái háo yòu, wèi jù zéi zhī jì. zhì shì qiǎn shǐ gào gǎo qīng, xiāng yǔ qǐ yì bīng, jǐ jiǎo duàn zéi guī lù, yǐ shū xī kòu zhī shì. gǎo qīng nǎi yǔ zhǎng shǐ yuán lǚ qiān qián zhēn dìng lìng jiǎ shēn qián nèi qiū chéng zhāng tōng yōu děng, móu kāi tǔ mén yǐ bèi zhī. shí lù shān qiǎn jiǎng qīn còu gāo miǎo lǜ zhòng wǔ qiān shǒu tǔ mén. gǎo qīng yù zhū qīn còu, kāi tǔ mén zhī lù. shí qīn còu jūn lì cháng shān jùn, shǔ qīn còu qiǎn gāo miǎo wǎng yōu zhōu wèi hái, gǎo qīng qiǎn lì zhào qīn còu zhì jùn jì shì. shì yuè èr shí èr rì yè, qīn còu zhì, shě zhī yú chuán shě. huì yǐn jì zuì, lìng yuán lǚ qiān yǔ cān jūn féng qián xiàn wèi lǐ qī mò shǒu lì dí wàn dé děng shā qīn còu. zhōng yè, lǚ qiān yǐ qīn còu shǒu jiàn gǎo qīng, xiāng yǔ chuí qì, xǐ shì jiāo jì yě. shì yè, gǎo chéng wèi cuī ān shí bào gāo miǎo hái zhì pú chéng, jí lìng féng qián dí wàn dé yǔ ān shí wǎng tú zhī. jié cháo, gāo miǎo zhī qí cóng shù rén zhì gǎo chéng yì, ān shí jiē shā zhī. é ér miǎo zhì, ān shí dài zhī yuē: tài shǒu bèi jiǔ lè yú chuán shě. miǎo fāng jù xià mǎ, féng qián děng qín ér zhí zhī. shì rì, zéi jiāng hé qiān nián zì dōng dōu lái zhào jùn, féng qián wàn dé fú bīng yú lǐ quán yì, qiān nián zhì, yòu qín zhī. jí rì fù èr zéi jiāng hái jùn. gǎo qīng qiǎn zǐ ān píng wèi quán míng jí jiǎ shēn zhāng tōng yōu dí wàn dé, hán qīn còu zhī shǒu, xiè èr zéi, sòng yú jīng shī.
杲卿以廕受官，性剛直，有吏干。開元中，為魏州錄事參軍，振舉綱目，政稱 第一。天寶十四載，攝常山太守。時安祿山為河北、河東採訪使，常山在其部內。 其年十一月，祿山舉范陽之兵詣闕。十二月十二日，陷東都。杲卿忠誠感發，懼賊 遂寇潼關，即危宗社。時從弟真卿為平原太守，初聞祿山逆謀，陰養死士，招懷豪 右，為拒賊之計。至是遣使告杲卿，相與起義兵，掎角斷賊歸路，以紓西寇之勢。 杲卿乃與長史袁履謙、前真定令賈深、前內丘丞張通幽等，謀開土門以背之。時祿 山遣蔣欽湊、高邈率眾五千守土門。杲卿欲誅欽湊，開土門之路。時欽湊軍隸常山 郡，屬欽湊遣高邈往幽州未還，杲卿遣吏召欽湊至郡計事。是月二十二日夜，欽湊 至，舍之於傳舍。會飲既醉，令袁履謙與參軍馮虔、縣尉李棲默、手力翟萬德等殺 欽湊。中夜，履謙以欽湊首見杲卿，相與垂泣，喜事交濟也。是夜，稾城尉崔安石 報高邈還至蒲城，即令馮虔、翟萬德與安石往圖之。詰朝，高邈之騎從數人至稾城 驛，安石皆殺之。俄而邈至，安石紿之曰：「太守備酒樂於傳舍。」邈方據下馬， 馮虔等擒而縶之。是日，賊將何千年自東都來趙郡，馮虔、萬德伏兵於醴泉驛，千 年至，又擒之。即日縛二賊將還郡。杲卿遣子安平尉泉明及賈深、張通幽、翟萬德， 函欽湊之首，械二賊，送於京師。

zhì tài yuán, jié dù shǐ wáng chéng yè liú quán míng jiǎ shēn děng, qǐn gǎo qīng zhī biǎo. chéng yè zì shàng biǎo xiàn zhī, yǐ wèi jǐ gōng. xuán zōng bù zhī zhī, zhuó bài chéng yè dà jiāng jūn, yá guān huò shǎng zhě bǎi shù. xuán zōng xún zhī gǎo qīng zhī gōng, nǎi jiā wèi wèi qīng jiān yù shǐ dài fū, yǐ yuán lǚ qiān wèi cháng shān tài shǒu, jiǎ shēn wèi sī mǎ.
至太原，節度使王承業留泉明、賈深等，寢杲卿之表。承業自上表獻之，以為 己功。玄宗不之知，擢拜承業大將軍，牙官獲賞者百數。玄宗尋知杲卿之功，乃加 衛尉卿、兼御史大夫，以袁履謙為常山太守，賈深為司馬。

gǎo qīng jì zhǎn zéi jiāng, shōu bīng liàn zú, nǎi xí gào hé běi jùn xiàn, yán cháo tíng yǐ róng wáng wèi hé běi bīng mǎ dà yuán shuài, gē shū hàn wèi fù, tǒng zhòng sān shí wàn, jí chū tǔ mén. jùn xiàn wén zhī, jiē shā zéi shǒu jiāng, yuǎn jìn xiǎng yīng, shí shí wǔ jùn jiē wèi guó jiā suǒ shǒu. shí ān lù shān qiǎn shǐ chuán lǐ xin qī lú yì zhī shǒu xùn hé běi. zhì píng yuán, zhēn qīng shā zéi shǐ, shōu cáng xin qī děng shǒu. qīng chí wèi jiǎ zài yì zhǎn wěi shǔ jǐng chéng shǒu liú xuán dào, chuán shǒu yú píng yuán. ráo yáng jùn shǒu lú quán chéng yì jù jùn jǔ bīng, huì yú zhēn qīng. shí cháng shān píng yuán èr jùn bīng wēi dà zhèn. lù shān fāng zì lǜ zhòng ér xī, yǐ zhì shǎn, wén hé běi yǒu biàn ér hái, nǎi mìng shǐ sī míng cài xī dé lǜ zhòng dù hé.
杲卿既斬賊將，收兵練卒，乃檄告河北郡縣，言朝廷以榮王為河北兵馬大元帥， 哥舒翰為副，統眾三十萬，即出土門。郡縣聞之，皆殺賊守將，遠近響應，時十五 郡皆為國家所守。時安祿山遣使傳李忄妻、盧奕之首徇河北。至平原，真卿殺賊使， 收藏忄妻等首。清池尉賈載亦斬偽署景城守劉玄道，傳首於平原。饒陽郡守盧全誠 亦據郡舉兵，會於真卿。時常山、平原二郡兵威大振。祿山方自率眾而西，已至陝， 聞河北有變而還，乃命史思明、蔡希德率眾渡河。

shí wǔ nián zhēng yuè, sī míng gōng cháng shān jùn. chéng zhōng bīng shǎo, zhòng guǎ bù dí, yù bèi jiē jié. qí yuè bā rì, chéng xiàn, gǎo qīng lǚ qiān wèi zéi suǒ zhí, sòng yú dōng dōu. sī míng jì xiàn cháng shān, suì gōng zhū jùn, yè guǎng píng jù lù zhào jùn shàng gǔ bó líng wén ān wèi jùn xìn dōu, fù wèi zéi shǒu. lù shān jiàn gǎo qīng, miàn zé zhī yuē: rǔ zuó zì fàn yáng hù cáo, wǒ zòu wèi pàn guān, suì dé guāng lù tài cháng èr chéng, biàn yòng rǔ shè cháng shān tài shǒu, fù rǔ hé shì ér bèi wǒ yé? gǎo qīng chēn mù ér bào yuē: wǒ shì wèi táng chén, cháng shǒu zhōng yì, zòng shòu rǔ zòu shǔ, fù hé cóng rǔ fǎn hū! qiě rǔ běn yíng zhōu yī mù yáng jié nú ěr, dāo qiè ēn chǒng, zhì shēn jí cǐ, tiān zǐ fù rǔ hé shì ér rǔ fǎn yé? lù shān nù shén, lìng fù yú zhōng qiáo nán tóu cóng xī dì èr zhù, jié jiě zhī, bǐ zhì qì jué, dà mà bù xī.
十五年正月，思明攻常山郡。城中兵少，眾寡不敵，御備皆竭。其月八日，城 陷，杲卿、履謙為賊所執，送於東都。思明既陷常山，遂攻諸郡，鄴、廣平、鉅鹿、 趙郡、上谷、博陵、文安、魏郡、信都，復為賊守。祿山見杲卿，面責之曰：「汝 昨自范陽戶曹，我奏為判官，遂得光祿、太常二丞，便用汝攝常山太守，負汝何事 而背我耶？」杲卿瞋目而報曰：「我世為唐臣，常守忠義，縱受汝奏署，複合從汝 反乎！且汝本營州一牧羊羯奴耳，叨竊恩寵，致身及此，天子負汝何事而汝反耶？」 祿山怒甚，令縛於中橋南頭從西第二柱，節解之，比至氣絕，大罵不息。

shì rì gǎo qīng yòu zǐ dàn zhí xǔ jí yuán lǚ qiān, jiē bèi xiān jié shǒu zú, hé qiān nián dì zài bàng, hán xuè pēn qí miàn, yīn jiā gē luán, lù rén jiàn zhī liú tì. qí nián èr yuè, lǐ guāng bì guō zi yí zhī shī zì tǔ mén dōng xià, fù shōu cháng shān jùn. gǎo qīng lǚ qiān děng qī nǚ shù bǎi rén, xì zhī yù zhōng, guāng bì pò xiè chū zhī, lìng xíng sàng fú, gěi qiǎn zhōu hòu.
是日杲卿幼子誕、侄詡及袁履謙，皆被先截手足，何千年弟在傍，含血噴其面， 因加割臠，路人見之流涕。其年二月，李光弼、郭子儀之師自土門東下，復收常山 郡。杲卿、履謙等妻女數百人，系之獄中，光弼破械出之，令行喪服，給遣周厚。

zhì dé èr nián dōng, guǎng píng wáng shōu fù liǎng jīng, shǐ sī míng yǐ hé shuò guī guó. shí zhēn qīng wèi pú zhōu cì shǐ, nǎi lìng quán míng yú hé běi qiú fǎng xuè shǔ. gǎo qīng mèi xiān shì gù yú cì lìng zhāng jǐng dān, mèi nǚ liú luò zéi zhōng, quán míng yī nǚ yì luò zéi zhōng, jù suǒ gòu qián sān wàn. quán míng xī suǒ suǒ fèi, gòu gū nǚ ér hái, bǐ fù nà gòu, jǐ nǚ suì shī. ér yuán lǚ qiān yǐ xià, fù zhī jiāng lì qī zǐ nú lì sān bǎi yú rén, zhuǎn xǐ zéi zhōng, qióng jiǒng wú gào. quán míng xī yǐ guī pú zhōu, zhēn qīng shàn gěi jiǔ zhī, suí qí suǒ yì ér zī sòng zhī. quán míng qiú qí fù shī yú dōng dōu, dé qí xíng xíng zhě, yán gǎo qīng bèi hài shí, xiān duàn yī zú, yǔ lǚ qiān tóng kǎn yì zhī. jí fā yì dé shī, guǒ wú yī zú, jí rì yǔ lǚ qiān zhī shī, gè wèi yī jiù, fú hù hái zhǎng ān. chū, lǚ qiān qī yí fū jiù liàn yī jiǎn báo, fā guān shì zhī, yī yǔ gǎo qīng děng, lǚ qiān qī hào yǒng gǎn tàn, dài zhī rú fù. quán míng zhī zhì xíng rén yì rú cǐ.
至德二年冬，廣平王收復兩京，史思明以河朔歸國。時真卿為蒲州刺史，乃令 泉明於河北求訪血屬。杲卿妹先適故榆次令張景儋，妹女流落賊中，泉明一女亦落 賊中，俱索購錢三萬。泉明悉索所費，購姑女而還，比復納購，己女遂失。而袁履 謙已下，父之將吏妻子奴隸三百餘人，轉徙賊中，窮窘無告。泉明悉以歸蒲州，真 卿贍給久之，隨其所詣而資送之。泉明求其父屍於東都，得其行刑者，言杲卿被害 時，先斷一足，與履謙同坎瘞之。及發瘞得屍，果無一足，即日與履謙之屍，各為 一柩，扶護還長安。初，履謙妻疑夫柩殮衣儉薄，發棺視之，一與杲卿等，履謙妻 號踴感嘆，待之如父。泉明之志行仁義如此。

qián yuán yuán nián wǔ yuè, zhào yuē: gù wèi wèi qīng jiān yù shǐ zhōng chéng héng zhōu cì shǐ yán gǎo qīng, rèn bǐ zhuān chéng, zhì xiāo kuáng lǔ, jiān nán zhī jì, zhōng yì zài xīn. fèn qún xiōng ér kāng kǎi, lín dà jié ér fèn fā, suì qín yuán è, chéng cǐ mào xūn. shǔ hú lǔ píng líng, liú dú fāng chì, gū chéng lì qū, jiàn xiàn kòu chóu, shēn mò míng cún, shí zhāng zhōng liè. fū rén zhě yǒu yǒng, yàn zhī yú lín nán chén zhī bào guó, yì cún yú juān qū. jiā qí sǐ jié zhī chéng, wèi bèi shì zhōng zhī lǐ, kě zèng tài zǐ tài bǎo.
乾元元年五月，詔曰：「故衛尉卿、兼御史中丞、恆州刺史顏杲卿，任彼專城， 志梟狂虜，艱難之際，忠義在心。憤群凶而慷慨，臨大節而奮發，遂擒元惡，成此 茂勛。屬胡虜憑陵，流毒方熾，孤城力屈，見陷寇讎，身歿名存，實彰忠烈。夫仁 者有勇，驗之於臨難；臣之報國，義存於捐軀。嘉其死節之誠，未備飾終之禮，可 贈太子太保。」

xuē yuàn, hé dōng fén yīn rén. fù tāo, lǐ bù láng zhōng. xiōng chóng yī, shàng huì xuān tài zǐ nǚ yí jūn xiàn zhǔ. nǚ dì wèi fèi tài zǐ yīng fēi. yuàn zuò gōng fèi biǎn guān. lù shān zhī luàn, nán yáng jié dù shǐ lǔ jiǒng zòu yòng yuàn wèi yǐng chuān tài shǒu běn jùn fáng yù shǐ. shí zéi yǐ xiàn chén liú xíng yáng rǔ nán děng jùn, fāng wéi nán yáng. yǐng chuān dāng qí lái wǎng zhī lù, yuàn yǔ fáng yù fù shǐ páng jiān tóng lì gù shǒu, chéng zhōng chǔ xù wú sù, bīng zú dān guǎ. zì zhì dé yuán nián zhēng yuè zhì shí yī yuè, zéi zhòu yè gōng zhī bù xī, jù chéng bǎi lǐ, lú shě fén mù lín shù kāi fā zhǎn chè dài jǐn, ér wài jiù wú zhì. zéi jiāng ā shǐ nà chéng qìng xī yǐ ruì zú bìng gōng, wèi mù lǘ mù é, yún tī chōng péng, sì miàn yún hé, gǔ zào rú léi, shǐ shí rú yǔ, lì gōng shí yú rì, chéng zhōng shǒu bèi jiē jié, zéi yè bàn chéng tī ér rù. yuàn jiān jù bèi zhí, sòng yú dōng dōu, jiāng zhī jiě zhī. huò shuō lù shān yuē: xuē yuàn páng jiān, yì shì yě. rén gè wèi qí zhǔ, tú zhī bù xiáng. nǎi xì yú luò shuǐ zhī bīn, shǔ kǔ hán, yī xī dòng sǐ.
薛願，河東汾陰人。父縚，禮部郎中。兄崇一，尚惠宣太子女宜君縣主。女弟 為廢太子瑛妃。願坐宮廢貶官。祿山之亂，南陽節度使魯炅奏用願為潁川太守、本 郡防禦使。時賊已陷陳留、滎陽、汝南等郡，方圍南陽。潁川當其來往之路，願與 防禦副使龐堅同力固守，城中儲蓄無素，兵卒單寡。自至德元年正月至十一月，賊 晝夜攻之不息，距城百里，廬舍墳墓林樹開發斬徹殆盡，而外救無至。賊將阿史那 承慶悉以銳卒並攻，為木驢木鵝，雲梯衝棚，四面雲合，鼓譟如雷，矢石如雨，力 攻十餘日，城中守備皆竭，賊夜半乘梯而入。願、堅俱被執，送於東都，將支解之。 或說祿山曰：「薛願、龐堅，義士也。人各為其主，屠之不祥。」乃係於洛水之濱， 屬苦寒，一夕凍死。

jiān, wǔ dé gōng chén yù zhī xuán sūn. chū qǔ bīn wáng shǒu lǐ nǚ jiàn níng xiàn zhǔ. lǔ jiǒng zòu wèi yǐng chuān jùn zhǎng shǐ, jiān fáng yù fù shǐ.
堅，武德功臣玉之玄孫。初娶邠王守禮女建寧縣主。魯炅奏為潁川郡長史，兼 防禦副使。

zhāng xún, pú zhōu hé dōng rén. xiōng xiǎo, kāi yuán zhōng jiān chá yù shǐ. xiōng dì jiē yǐ wén xíng zhī míng. xún cōng wù yǒu cái gàn, jǔ jìn shì, sān yǐ shū pàn bá cuì rù děng. tiān bǎo zhōng, diào shòu qīng hé lìng. yǒu néng míng, zhòng yì shàng qì jié, rén yǐ wēi jiǒng gào zhě, bì qīng cái yǐ xù zhī.
張巡，蒲州河東人。兄曉，開元中監察御史。兄弟皆以文行知名。巡聰悟有才 干，舉進士，三以書判拔萃入等。天寶中，調授清河令。有能名，重義尚氣節，人 以危窘告者，必傾財以恤之。

lù shān zhī luàn, xún wèi zhēn yuán lìng. shuō qiào jùn tài shǒu, lìng wán chéng, mù shì rén, wèi jù zéi zhī shì. shí wú wáng zhī wèi líng chāng tài shǒu, fèng zhào jiū lǜ hé nán zhū jùn, liàn bīng yǐ jù nì dǎng, jì nán tài shǒu lǐ suí fù zhī. xún yǔ dān fù wèi jiǎ bì gè zhào mù háo jié, tóng wèi yì jǔ.
祿山之亂，巡為真源令。說譙郡太守，令完城，募市人，為拒賊之勢。時吳王 祗為靈昌太守，奉詔糾率河南諸郡，練兵以拒逆黨，濟南太守李隨副之。巡與單父 尉賈賁各召募豪傑，同為義舉。

shí yōng qiū lìng líng hú cháo yù yǐ qí chéng jiàng zéi, mín lì bǎi yú rén bù cóng mìng, cháo jiē fǎn jiē, pū zhī yú dì, jiāng zhǎn zhī. huì zéi lái gōng chéng, cháo jù chū dòu, ér fǎn jiē zhě zì jiě qí fù, bì chéng mén jù cháo zhào bì. bì yǔ xún yǐn zhòng rù yōng qiū, shā cháo qī zǐ, yīng chéng shǒu bèi. wú wáng zhī chéng zhì shòu bì jiān chá yù shǐ. shù rì, zéi lái gōng chéng, bì chū dòu ér sǐ, xún nǎi hé bì zhī zhòng chéng shǒu. líng hú cháo yǐn zéi jiāng lǐ tíng wàng gōng wéi lěi yuè, zéi shāng yí dà bàn. lù shān nǎi yú yōng qiū běi zhì qǐ zhōu, zhú chéng lěi yǐ jué xiǎng lù, zì shì nèi wài gé jué. yòu xiāng chí lěi yuè, zéi fēng zhuǎn chì, chéng zhōng yì kùn.
時雍丘令令狐潮欲以其城降賊，民吏百餘人不從命，潮皆反接，仆之於地，將 斬之。會賊來攻城，潮遽出斗，而反接者自解其縛，閉城門拒潮召賁。賁與巡引眾 入雍丘，殺潮妻子，嬰城守備。吳王祗承制授賁監察御史。數日，賊來攻城，賁出 斗而死，巡乃合賁之眾城守。令狐潮引賊將李廷望攻圍累月，賊傷夷大半。祿山乃 於雍丘北置杞州，築城壘以絕餉路，自是內外隔絕。又相持累月，賊鋒轉熾，城中 益困。

shí xǔ yuǎn wèi suī yáng shǒu, yǔ chéng fù lìng yáo chuāng tóng shǒu suī yáng chéng, zéi gōng zhī bù xià. chū lù shān xiàn hé luò, xǔ shū jì shǒu líng chāng, xuē yuàn shǒu yǐng chuān, xǔ yuǎn shǒu suī yáng, jiē chéng gū wú yuán. yuàn shǒu yī nián ér chéng xiàn, dū jì yī nián ér zì bá, dú suī yáng jiān shǒu. zéi jiāng yǐn zǐ qí gōng wéi jīng nián. xún yǐ yōng qiū xiǎo yì, chǔ bèi bù zú, dà kòu lín zhī, bì nán bǎo shǒu, nǎi liè zú jié zhèn zhà jiàng, zhì dé èr nián zhēng yuè yě. xuán zōng wén ér zhuàng zhī, shòu xún zhǔ kè láng zhōng jiān yù shǐ zhōng chéng. yǐn zǐ qí gōng wéi jì jiǔ, chéng zhōng liáng jǐn, yì zǐ ér shí, xī hái ér cuàn, rén xīn wēi kǒng, lǜ jiāng yǒu biàn. xún nǎi chū qí qiè, duì sān jūn shā zhī, yǐ xiǎng jūn shì. yuē: zhū gōng wèi guó jiā lù lì shǒu chéng, yī xīn wú èr, jīng nián fá shí, zhōng yì bù shuāi. xún bù néng zì gē jī fū, yǐ dàn jiāng shì, qǐ kě xī cǐ fù, zuò shì wēi pò. jiāng shì jiē qì xià, bù rěn shí, xún qiáng lìng shí zhī. nǎi kuò chéng zhōng fù rén jì jǐn, yǐ nán fū lǎo xiǎo jì zhī, suǒ shí rén kǒu èr sān wàn, rén xīn zhōng bù lí biàn.
時許遠為睢陽守，與城父令姚摐同守睢陽城，賊攻之不下。初祿山陷河洛，許 叔冀守靈昌，薛願守潁川，許遠守睢陽，皆城孤無援。願守一年而城陷，督冀一年 而自拔，獨睢陽堅守。賊將尹子奇攻圍經年。巡以雍丘小邑，儲備不足，大寇臨之， 必難保守，乃列卒結陣詐降，至德二年正月也。玄宗聞而壯之，授巡主客郎中、兼 御史中丞。尹子奇攻圍既久，城中糧盡，易子而食，析骸而爨，人心危恐，慮將有 變。巡乃出其妾，對三軍殺之，以饗軍士。曰：「諸公為國家戮力守城，一心無二， 經年乏食，忠義不衰。巡不能自割肌膚，以啖將士，豈可惜此婦，坐視危迫。」將 士皆泣下，不忍食，巡強令食之。乃括城中婦人；既盡，以男夫老小繼之，所食人 口二三萬，人心終不離變。

shí hè lán jìn míng yǐ zhòng bīng shǒu lín huái, xún qiǎn zhàng xià zhī shì nán jì yún yè zhuì chū chéng, qiú yuán yú jìn míng. jìn míng rì yǔ zhū jiāng zhāng lè gāo huì, wú chū shī yì. jì yún qì gào zhī yuē: běn zhōu qiáng kòu líng bī, zhòng wéi bàn nián, shí jǐn bīng qióng, jì wú cóng chū. chū wéi chéng zhī rì, chéng zhōng shù wàn kǒu, jīn fù rén lǎo yòu, xiāng shí dài jǐn, zhāng zhōng chéng shā ài qiè yǐ dàn jūn rén, jīn jiàn cún zhī shù, bù guò shù qiān, chéng zhōng zhī rén, fēn dāng ěr zéi. dàn suī yáng jì bá, jí jí lín huái, pí máo xiāng yī, lǐ xū yuán zhù. jì yún suǒ yǐ mào zéi fēng rèn, pú fú qǐ shī, wèi dài fū shēn niàn wēi wáng, yán fā xiǎng yīng, hé dé yàn ān zì chù, shū wú jiù xù zhī xīn? fū zhōng chén yì shì zhī suǒ wèi, qǐ yí rú cǐ! jì yún jì bù néng dá zhǔ jiāng zhī yì, qǐng niè yī zhǐ, liú yú dài fū, shì zhī yǐ xìn, guī bào běn zhōu. jì yún zì lín huái hái suī yáng, shéng chéng ér rù. chéng zhōng jiāng lì zhī jiù bù zhì, tòng kū lèi rì.
時賀蘭進明以重兵守臨淮，巡遣帳下之士南霽雲夜縋出城，求援於進明。進明 日與諸將張樂高會，無出師意。霽雲泣告之曰：「本州強寇凌逼，重圍半年，食盡 兵窮，計無從出。初圍城之日，城中數萬口，今婦人老幼，相食殆盡，張中丞殺愛 妾以啖軍人，今見存之數，不過數千，城中之人，分當餌賊。但睢陽既拔，即及臨 淮，皮毛相依，理須援助。霽雲所以冒賊鋒刃，匍匐乞師，謂大夫深念危亡，言發 響應，何得宴安自處，殊無救恤之心？夫忠臣義士之所為，豈宜如此！霽雲既不能 達主將之意，請齧一指，留於大夫，示之以信，歸報本州。」霽雲自臨淮還睢陽， 繩城而入。城中將吏知救不至，慟哭累日。

shí yuè, chéng xiàn. xún yǔ yáo chuāng nán jì yún xǔ yuǎn, jiē wèi zéi suǒ zhí. xún shén qì kāng kǎi, měi yǔ zéi zhàn, dà hū shì shī, zì liè xuè liú, chǐ yá jiē suì. chéng jiāng xiàn, xī xiàng zài bài, yuē: chén zhì yǒng jù jié, bù néng shì è qiáng kòu, bǎo shǒu gū chéng. chén suī wèi guǐ, shì yǔ zéi wèi lì, yǐ dá míng ēn. jí chéng xiàn, yǐn zǐ qí wèi xún yuē: wén jūn měi zhàn zì liè, jué chǐ jiē suì, hé zhì cǐ yé? xún yuē: wú yù qì tūn nì zéi, dàn lì bù suí ěr! zǐ qí yǐ dà dāo tī xún kǒu, shì qí chǐ, cún zhě bù guò sān shù. xún dà mà yuē: wǒ wèi jūn fù yì sǐ. ěr fù nì zéi, quǎn zhì yě, ān néng jiǔ zāi! zǐ qí yì qí yán, jiāng lǐ zhī, zuǒ yòu yuē: cǐ rén shǒu yì, bì bù wèi wǒ yòng. sù dé shì xīn, bù kě jiǔ liú. shì rì, yǔ yáo chuāng jì yún tóng bèi hài, wéi xǔ yuǎn zhí sòng luò yáng.
十月，城陷。巡與姚摐、南霽雲、許遠，皆為賊所執。巡神氣慷慨，每與賊戰， 大呼誓師，眥裂血流，齒牙皆碎。城將陷，西向再拜，曰：「臣智勇俱竭，不能式 遏強寇，保守孤城。臣雖為鬼，誓與賊為厲，以答明恩。」及城陷，尹子奇謂巡曰： 「聞君每戰眥裂，嚼齒皆碎，何至此耶？」巡曰：「吾欲氣吞逆賊，但力不遂耳！」 子奇以大刀剔巡口，視其齒，存者不過三數。巡大罵曰：「我為君父義死。爾附逆 賊，犬彘也，安能久哉！」子奇義其言，將禮之，左右曰：「此人守義，必不為我 用。素得士心，不可久留。」是日，與姚摐、霽雲同被害，唯許遠執送洛陽。

yáo chuāng zhě, jiā zhōu píng lù rén, gù xiāng liáng guó gōng chóng zhī zhí sūn. fù yǎn, kāi yuán chū lì chù zhōu cì shǐ. chuāng xìng háo dàng, hǎo yǐn xuè, shàn sī zhú. lì shòu ān wèi chéng fù lìng, yǔ zhāng xún sù xiāng qīn shàn. yǐ shǒu suī yáng zhī gōng, zhì dé èr nián chūn, jiā jiǎn xiào shàng shū shì láng.
姚摐者，浹州平陸人，故相梁國公崇之侄孫。父弇，開元初歷處州刺史。摐性 豪盪，好飲謔，善絲竹。歷壽安尉、城父令，與張巡素相親善。以守睢陽之功，至 德二年春，加檢校尚書侍郎。

jiǎ bì zhě, gù làng zhōu cì shǐ xuán zhī zǐ yě.
賈賁者，故閬州刺史璿之子也。

xǔ yuǎn zhě, háng zhōu yán guān rén yě. shì shì jiāng yòu. zēng zǔ gāo yáng gōng jìng zōng, lóng shuò zhōng zǎi xiàng, zì yǒu chuán. yuǎn qīng gàn, chū cóng jūn hé xī, wèi qì xī zhī dù pàn guān. zhāng chóu jiān qióng zhèn jiàn nán, yòu pì wèi cóng shì. mù qí mén, yù yǐ zi qī zhī. yuǎn cí, jiān qióng nù, jī tā shì zhōng shāng, biǎn wèi gāo yào wèi. hòu yù shè dé hái.
許遠者，杭州鹽官人也。世仕江右。曾祖高陽公敬宗，龍朔中宰相，自有傳。 遠清干，初從軍河西，為磧西支度判官。章仇兼瓊鎮劍南，又闢為從事。慕其門， 欲以子妻之。遠辭，兼瓊怒，積他事中傷，貶為高要尉。後遇赦得還。

lù shān zhī luàn, bù cì bá jiāng shuài, huò jiàn yuǎn sù liàn róng shì. xuán zōng zhào jiàn, bài suī yáng tài shǒu, lěi jiā shì yù shǐ běn zhōu fáng yù shǐ. jí zéi jiāng yǐn zǐ qí gōng wéi, yuǎn yǔ zhāng xún yáo chuāng yīng chéng jù shǒu jīng nián, wài jiù bù zhì, bīng liáng jù jǐn ér chéng xiàn. yǐn zǐ qí zhí sòng luò yáng, yǔ gē shū hàn chéng qiān lǐ, jù qiú zhī kè shěng. jí ān qìng xù bài, dù hé běi zǒu, shǐ yán zhuāng jiē hài zhī.
祿山之亂，不次拔將帥，或薦遠素練戎事。玄宗召見，拜睢陽太守，累加侍御 史、本州防禦使。及賊將尹子奇攻圍，遠與張巡、姚摐嬰城拒守經年，外救不至， 兵糧俱盡而城陷。尹子奇執送洛陽，與哥舒翰、程千里，俱囚之客省。及安慶緒敗， 渡河北走，使嚴莊皆害之。

chū, hè lán jìn míng yǔ fáng guǎn sù bù xiāng yè. jí guǎn wèi zǎi xiàng, jìn míng shí wèi yù shǐ dài fū. guǎn zòu yòng jìn míng wèi péng chéng tài shǒu hé nán jié dù shǐ jiān yù shǐ dài fū, dài sì guó wáng jù fù yòng líng chāng tài shǒu xǔ shū jì wèi jìn míng dōu zhī bīng mǎ jiān yù shǐ dài fū, zhòng qí guān yǐ cuò jìn míng. guó wáng jù shòu dài zhī shí, jǐn jiāng bù qǔ ér xíng, suǒ liú zhě jiǎn tuì léi bīng shù qiān rén liè mǎ shù bǎi pǐ, bù kān gǎn zéi. shū jì shì bù xià jīng ruì, yòu míng wèi děng yú jìn míng, zì wèi pǐ dí, bù shòu jìn míng jié zhì. gù nán jì yún zhī qǐ shī, jìn míng bù gǎn fēn bīng, jù shū jì jiàn xí. liǎng xiāng guān wàng, zuò shì wēi wáng, zhì hé nán jùn yì wèi xū, yóu zhí zhèng zhī guāi jīng zhì yě.
初，賀蘭進明與房琯素不相葉。及琯為宰相，進明時為御史大夫。琯奏用進明 為彭城太守、河南節度使、兼御史大夫，代嗣虢王巨；復用靈昌太守許叔冀為進明 都知兵馬、兼御史大夫，重其官以挫進明。虢王巨受代之時，盡將部曲而行，所留 者揀退羸兵數千人、劣馬數百匹，不堪扞賊。叔冀恃部下精銳，又名位等於進明， 自謂匹敵，不受進明節制。故南霽雲之乞師，進明不敢分兵，懼叔冀見襲。兩相觀 望，坐視危亡，致河南郡邑為墟，由執政之乖經制也。

chéng qiān lǐ, jīng zhào rén. shēn zhǎng qī chǐ, gǔ xiāng kuí àn, yǒu yǒng lì. běn qì xī mù rén, lèi yǐ róng xūn, guān zhì ān xī fù dōu ràng. tiān bǎo shí yī zài, shòu yù shǐ zhōng chéng. shí èr zài, jiān běi tíng dōu ràng, chōng ān xī běi tíng jié dù shǐ. tū jué shǒu lǐng ā bù sī xiān lǜ zhòng nèi fù, lì shuò fāng jūn, xuán zōng cì xìng míng yuē lǐ xiàn zhōng. lǐ lín fǔ yáo lǐng shuò fāng jié dù, yòng xiàn zhōng wèi fù jiāng. hòu yǒu zhào yí xiàn zhōng bù luò lì yōu zhōu, xiàn zhōng sù yǔ lù shān yǒu xì, jù bù fèng zhào, nǎi pàn guī qì běi, shù wèi biān huàn. xuán zōng fèn zhī, mìng qiān lǐ jiāng bīng tǎo zhī.
程千里，京兆人。身長七尺，骨相魁岸，有勇力。本磧西募人，累以戎勛，官 至安西副都讓。天寶十一載，授御史中丞。十二載，兼北庭都讓，充安西北庭節度 使。突厥首領阿布思先率眾內附，隸朔方軍，玄宗賜姓名曰李獻忠。李林甫遙領朔 方節度，用獻忠為副將。後有詔移獻忠部落隸幽州，獻忠素與祿山有隙，懼不奉詔， 乃叛歸磧北，數為邊患。玄宗憤之，命千里將兵討之。

shí èr zài shí yī yuè, qiān lǐ bīng zhì qì xī, yǐ shū yù gé lù, lìng qí xiāng yīng. xiàn zhōng shì qióng, guī gé lù bù. gé lù fù xiàn zhōng bìng qí qī zǐ jí zhàng xià shù qiān rén, sòng zhī qiān lǐ, fēi biǎo xiàn jié, tiān zǐ zhuàng zhī. shí sān zài sān yuè, qiān lǐ xiàn fú yú qín zhèng lóu, zhǎn zhī yú zhū què jiē, yǐ gōng shòu yòu jīn wú wèi dà jiāng jūn tóng zhèng, réng liú zuǒ yǔ lín jūn. lù shān zhī luàn, zhào qiān lǐ yú hé dōng zhào mù, chōng hé dōng jié dù fù shǐ yún zhōng tài shǒu.
十二載十一月，千里兵至磧西，以書喻葛祿，令其相應。獻忠勢窮，歸葛祿部。 葛祿縛獻忠並其妻子及帳下數千人，送之千里，飛表獻捷，天子壯之。十三載三月， 千里獻俘於勤政樓，斬之於硃雀街，以功授右金吾衛大將軍同正，仍留佐羽林軍。 祿山之亂，詔千里於河東召募，充河東節度副使、雲中太守。

shí wǔ zài zhēng yuè, qiān shàng dǎng jùn zhǎng shǐ tè jìn, shè yù shǐ zhōng chéng, yǐ bīng shǒu shàng dǎng. zéi lái gōng chéng, lǚ wèi qiān lǐ suǒ bài, yǐ gōng lěi jiā kāi fǔ yí tóng sān sī lǐ bù shàng shū jiān yù shǐ dài fū.
十五載正月，遷上黨郡長史、特進，攝御史中丞，以兵守上黨。賊來攻城，屢 為千里所敗，以功累加開府儀同三司、禮部尚書、兼御史大夫。

zhì dé èr nián jiǔ yuè, zéi jiāng cài xī dé wéi chéng, shù yǐ qīng qí tiāo zhàn. qiān lǐ shì qí xiāo guǒ, kāi xuán mén, lǜ bǎi qí, yù shēng qín xī dé. jìn qí bó zhī, chuí jiāng qín ér xī dé jiù bīng zhì, qiān lǐ liǎn qí ér tuì, qiáo huài zhuì kēng, fǎn wèi xī dé suǒ zhí. yǎng shǒu gào zhū qí yuē: fēi wú zhàn zhī guò, cǐ tiān yě! wèi wǒ bào zhū jiāng shì, zhà kě shī shuài, bù kě shī chéng. jūn rén wén zhī qì xià, zhòu yè yán bīng chéng shǒu, zéi jìng bù néng bá. qiān lǐ zhì dōng dōu, ān qìng xù shě zhī, wěi shǔ tè jìn, qiú zhī kè shěng. jí qìng xù bài zǒu, wèi yán zhuāng suǒ hài.
至德二年九月，賊將蔡希德圍城，數以輕騎挑戰。千里恃其驍果，開懸門，率 百騎，欲生擒希德。勁騎搏之，垂將擒而希德救兵至，千里斂騎而退，橋壞墜坑， 反為希德所執。仰首告諸騎曰：「非吾戰之過，此天也！為我報諸將士，乍可失帥， 不可失城。」軍人聞之泣下，晝夜嚴兵城守，賊竟不能拔。千里至東都，安慶緒舍 之，偽署特進，囚之客省。及慶緒敗走，為嚴莊所害。

qí nián shí èr yuè, shàng yù dān fèng lóu dà shè, jié wén yuē: zhōng chén shì jūn, yǒu sǐ wú èr liè shì xùn yì, suī mò rú cún. qí lǐ xin qī lú yì yuán lǚ qiān zhāng xún xǔ yuǎn zhāng jiè rán jiǎng qīng páng jiān děng, jí yǔ zhuī zèng, fǎng qí zi sūn, hòu qí guān jué, jiā kǒu shēn jiā yōu xù. zì shì shè ēn, wú bù gāi yú jié yì, ér chéng qiān lǐ zhōng yǐ shēng zhí zéi tíng, bù zhān bāo zèng.
其年十二月，上御丹鳳樓大赦，節文曰：「忠臣事君，有死無貳；烈士徇義， 雖歿如存。其李忄妻、盧奕、袁履謙、張巡、許遠、張介然、蔣清、龐堅等，即與 追贈，訪其子孫，厚其官爵，家口深加優恤。」自是赦恩，無不該於節義，而程千 里終以生執賊庭，不沾褒贈。

yuán guāng tíng zhě, hé xī shù jiāng, tiān bǎo mò wèi yī zhōu cì shǐ. lù shān zhī luàn, xī běi biān róng bīng rù fù nán, hé lǒng jùn yì, jiē wèi tǔ bō suǒ bá. wéi guāng tíng shǒu yī zhōu lěi nián, wài jiù bù zhì. lǔ bǎi duān yòu shuō, zhōng bù zhī qū, bù xià rú yī. jí shǐ shí jì jǐn, liáng chǔ bìng jié, chéng jiāng xiàn méi, guāng tíng shǒu shā qí qī zǐ, zì fén ér sǐ. cháo tíng wén zhī, zèng gōng bù shàng shū.
袁光庭者，河西戍將，天寶末為伊州刺史。祿山之亂，西北邊戎兵入赴難，河、 隴郡邑，皆為吐蕃所拔。唯光庭守伊州累年，外救不至。虜百端誘說，終不之屈， 部下如一。及矢石既盡，糧儲並竭，城將陷沒，光庭手殺其妻子，自焚而死。朝廷 聞之，贈工部尚書。

shào zhēn zhě, héng zhōu jié dù shǐ lǐ bǎo chén zhī pàn guān yě. lěi jiā jiǎn xiào sī fēng láng zhōng jiān yù shǐ zhōng chéng, zhuān zhǎng wén hàn, bǎo chén shēn suǒ xìn rèn. bǎo chén sǐ, qí zi wéi yuè shàn lǐng fù zhòng. lǐ zhèng jǐ tián yuè qiǎn rén shuō wéi yuè tóng pàn, zhēn qì jiàn yuē: xiān gōng wèi jiān jiāng xiāng, shòu guó hòu ēn, dài fū cuī dié zhī zhōng, jù yù wéi mìng, tóng lín dào zhī è, wéi xiān gōng zhī zhì, bì bù kě yě! tián yuè yǔ wǒ mì ěr, jué zhī yòu kǒng sù huò zhèng jǐ shāo yuǎn, jué zhī yì ěr. dàn lìng yuè shǐ hái bào, qǐng xú sī qí yí zhí zhèng jǐ shǐ sòng jīng shī, yīn qǐng zhì tǎo, cháo tíng bì jiā dài fū zhī zhōng, ér jīng jié kě dé. wéi yuè rán zhī, lìng zhēn cǎo zòu. jiāng fā, kǒng mù lì hú zhèn wèi wéi yuè yuē: cǐ shì fēi xì, qǐng yǔ jiāng lì huì yì. zhǎng shǐ bì huá yuē: xiān gōng yǔ èr dào qīn hǎo, èr shí yú nián, yī zhāo bèi zhī, fú kǒng shēng shì. jīn zhí qí lái shǐ, sòng yú jīng shī, dà shàn. tuō wèi wèi cháo tíng suǒ xìn, zhèng jǐ bīng qiáng, hū lái xí chéng, gū jūn wú yuán, hé yǐ dí zhī? bù ruò réng jiù wù jué, xú guān qí biàn. wéi yuè yòu cóng zhī. zhēn yòu quàn wéi yuè qiǎn qí dì wéi jiǎn rù cháo, réng qiǎn jūn lì xuē guǎng sì yì hé dōng jié dù mǎ suì jūn qiú bǎo jiàn. tián yuè tún bīng shù lù, wén qí móu, qiǎn rén wèi wéi yuè yuē: shào zhēn huò luàn jūn zhèng, bì sù shā zhī. bù rán, wú qiě tǎo qí zuì yǐ. wéi yuè jù, suì shā zhēn. cháo tíng wén ér jiā zhī, zèng hù bù shàng shū.
邵真者，恆州節度使李寶臣之判官也。累加檢校司封郎中、兼御史中丞，專掌 文翰，寶臣深所信任。寶臣死，其子惟岳擅領父眾。李正己、田悅遣人說惟岳同叛， 真泣諫曰：「先公位兼將相，受國厚恩，大夫縗絰之中，遽欲違命，同鄰道之惡， 違先公之志，必不可也！田悅與我密邇，絕之又恐速禍；正己稍遠，絕之易耳。但 令悅使還報，請徐思其宜；執正己使送京師，因請致討，朝廷必嘉大夫之忠，而旌 節可得。」惟岳然之，令真草奏。將發，孔目吏胡震謂惟岳曰：「此事非細，請與 將吏會議。」長史畢華曰：「先公與二道親好，二十餘年，一朝背之，伏恐生事。 今執其來使，送於京師，大善。脫未為朝廷所信，正己兵強，忽來襲城，孤軍無援， 何以敵之？不若仍舊勿絕，徐觀其變。」惟岳又從之。真又勸惟岳遣其弟惟簡入朝， 仍遣軍吏薛廣嗣詣河東節度馬燧軍求保薦。田悅屯兵束鹿，聞其謀，遣人謂惟岳曰： 「邵真惑亂軍政，必速殺之。不然，吾且討其罪矣。」惟岳懼，遂殺真。朝廷聞而 嘉之，贈戶部尚書。

fú lín zhě, tián yuè zhī jiāng. chū, mǎ suì lǐ bào zhēn lǐ péng děng pò tián yuè yú huán shuǐ, suì děng jìn tún wèi zhōu. shí yuè yǔ lǐ nà huì yú pú yáng, yīn qǐng zhù bīng, nà fēn huī xià shù qiān rén suí zhī. zhì shì nà wèi hé nán zhū jūn suǒ bī, zì pú yáng bēn guī pú zhōu, zhēng bīng yú yuè, yuè qiǎn lín jiāng sān bǎi qí hù sòng zhī. nà bīng jì guī, suì xī qí zhòng jiàng yú suì. qiān lín shì tài zǐ zhān shì jiān yù shǐ zhōng chéng, fēng yì yáng jùn wáng, shí fēng yī bǎi hù.
符璘者，田悅之將。初，馬燧、李抱真、李芃等破田悅於洹水，燧等進屯魏州。 時悅與李納會於濮陽，因請助兵，納分麾下數千人隨之。至是納為河南諸軍所逼， 自濮陽奔歸濮州，徵兵於悅，悅遣璘將三百騎護送之。納兵既歸，遂悉其眾降於燧。 遷璘試太子詹事、兼御史中丞，封義陽郡王，實封一百戶。

lín fù lìng qí, chū wèi yuè bù jiāng, zhì shì yīn lín zhī chū, suì lìng sān zi tóng jiàng yú suì. yuè nù, zhí lìng qí, lìng qí dà hū màn mà zhī, yuè zú qí jiā. zèng lìng qí hù bù shàng shū.
璘父令奇，初為悅部將，至是因璘之出，遂令三子同降於燧。悅怒，執令奇， 令奇大呼慢罵之，悅族其家。贈令奇戶部尚書。

zhào yè, zì yún qīng, dèng zhōu ráng rén, qí xiān zì tiān shuǐ xǐ yān. zhēn guān zhōng, zhǔ kè yuán wài láng dé yán céng sūn yě. fù jìng xiān, diàn zhōng shì yù shǐ.
趙曄，字雲卿，鄧州穰人，其先自天水徙焉。貞觀中，主客員外郎德言曾孫也。 父敬先，殿中侍御史。

yè zhì xué, shàn shǔ wén. kāi yuán zhōng, jǔ jìn shì, lián zhuó kē dì, bǔ tài zǐ zhèng zì, lèi shòu dà lǐ píng shì, biǎn běi yáng wèi, yí léi zé hé dōng èr chéng. hé dōng cǎi fǎng shǐ wéi zhì yǐ yè lǚ cāo qīng zhí, pō tuī jìng zhī, biǎo wèi bīn liáo. zhì bà, chén liú cǎi fǎng shǐ guō nà fù zòu yè wèi zhī shǐ. jí ān lù shān xiàn chén liú, yīn méi yú zéi. shí yǒu jīng zhào wéi shì, fū rèn jī guān, yǐ bù gōng zéi jūn yù hài, wéi bèi nì zéi méi rù wèi bì. jiāng xī guān chá shǐ wéi xuān, zú xiōng dì yě. yè āi qí yuān yì, yǐ qián shú zhī, bǐ qí qī zhì zhī bié yuàn, hòu gōng yī shí, ér yè jìng bù miàn qí rén. míng nián, shōu fù dōng dōu, yè yǐ jiā cái zī gěi, ér fǎng qí qīn shǔ guī zhī, shí zhě xián zhòng yān.
曄志學，善屬文。開元中，舉進士，連擢科第，補太子正字，累授大理評事， 貶北陽尉，移雷澤、河東二丞。河東採訪使韋陟以曄履操清直，頗推敬之，表為賓 僚。陟罷，陳留採訪使郭納復奏曄為支使。及安祿山陷陳留，因沒於賊。時有京兆 韋氏，夫任畿官，以不供賊軍遇害，韋被逆賊沒入為婢。江西觀察使韋儇，族兄弟 也。曄哀其冤抑，以錢贖之，俾其妻置之別院，厚供衣食，而曄竟不面其人。明年， 收復東都，曄以家財資給，而訪其親屬歸之，識者咸重焉。

qián yuán chū, sān sī yì zuì, biǎn jìn jiāng wèi. shù nián, gǎi lù shì cān jūn. zhēng bài zuǒ bǔ què, wèi zhì. fú jiàn guān chá shǐ lǐ chéng zhāo zòu wèi pàn guān, shòu shì dà lǐ sī zhí jiān jiān chá yù shǐ. shì sī yì láng jiān diàn zhōng shì yù shǐ. rù wèi shàn bù bǐ bù èr yuán wài, shàn bù cāng bù èr láng zhōng, mì shū shǎo jiān.
乾元初，三司議罪，貶晉江尉。數年，改錄事參軍。征拜左補闕，未至。福建 觀察使李承昭奏為判官，授試大理司直、兼監察御史。試司議郎、兼殿中侍御史。 入為膳部、比部二員外，膳部、倉部二郎中，秘書少監。

yè xìng xiào tì, dūn zhòng jiāo yǒu, suī jīng jiān wēi, bù gǎi qí cāo. shǎo shí yǔ yīn yín yán zhēn qīng liǔ fāng lù jù xiāo yǐng shì lǐ huá shào zhěn tóng zhì yǒu shàn, gù tiān bǎo zhōng yǔ yuē: yīn yán liǔ lù xiāo lǐ shào zhào, yǐ qí chóng xíng yì, dūn jiāo dào yě. ér yè zǎo shàn gāo míng, zài huàn tú wǔ shí nián, lèi jīng biǎn zhé, jiǎn zhì bèi zhì. rù shì sān shí nián, fāng zhān shěng guān, shēn zài láng shǔ, zi cháng tú bù. guān jì sàn cáo, fèng lù dān guǎ, yī shí bù chōng, yǐ zhì wáng mò, fú míng jiǎn zhě wèi zhī tàn xī. jiàn zhōng sì nián dōng, jīng yuán bīng pàn, yè cuàn yú shān gǔ. xún yǐ jí zhōng, zhuī zèng huá zhōu cì shǐ.
曄性孝悌，敦重交友，雖經艱危，不改其操。少時與殷寅、顏真卿、柳芳、陸 據、蕭穎士、李華、邵軫、同志友善，故天寶中語曰：「殷、顏、柳、陸、蕭、李、 邵、趙」，以其重行義，敦交道也。而曄早擅高名，在宦途五十年，累經貶謫，蹇 躓備至。入仕三十年，方霑省官，身在郎署，子常徒步。官既散曹，俸祿單寡，衣 食不充，以至亡歿，服名檢者為之嘆息。建中四年冬，涇原兵叛，曄竄於山谷。尋 以疾終，追贈華州刺史。

zi zōng rú, bié yǒu chuán.
子宗儒，別有傳。

shí yǎn fēn, běn xī chéng hú rén yě. yǐ wǔ yǒng wèi shuò fāng bīn níng jié dù bīng mǎ shǐ jiān yù shǐ dài fū. lǐ huái guāng yǎng wèi zi, lèi zhì yòu wǔ fēng dōu jiāng. shí huái guāng jūn tún sān qiáo, jiāng yǔ zhū cǐ tōng móu. yǎn fēn nǎi shǐ mén kè gào chéng yì mì shū, jù yán huái guāng wú zhuàng, qǐng bà qí zǒng tǒng. chéng yì zhì fèng tiān, nǎi fǎn yǐ qí yán gào huái guāng zǐ wéi, wéi mì gào qí fù. huái guāng nǎi zhào yǎn fēn zé zhī yuē: yǐ ěr wèi zi, nài hé yù pò wǒ jiā! jīn sǐ kě hū? yǎn fēn duì yuē: tiān zǐ yǐ gōng wèi fù xīn, gōng shàng fù tiān zǐ, ān kě zé yǎn fēn! qiě yǎn fēn hú rén, bù jiě yì xīn, yù shǒu shì yī rén, xìng miǎn hū wèi zéi. sǐ, cháng fēn yě! huái guāng shǐ zuǒ yòu luán shí zhī, jiē yuē: cǐ zhōng liè shì yě! kě lìng sù sǐ. nǎi yǐ dāo duàn qí jǐng. dé zōng zhuī sī yì liè, zèng bīng bù shàng shū, réng cì qián sān bǎi qiān. yòu bǔ dé gào chéng yì yú shuò fāng, lù zhī.
石演芬，本西城胡人也。以武勇為朔方邠寧節度兵馬使、兼御史大夫。李懷光 養為子，累至右武鋒都將。時懷光軍屯三橋，將與硃泚通謀。演芬乃使門客郜成義 密疏，具言懷光無狀，請罷其總統。成義至奉天，乃反以其言告懷光子琟，琟密告 其父。懷光乃召演芬責之曰：「以爾為子，奈何欲破我家！今死可乎？」演芬對曰： 「天子以公為腹心，公上負天子，安可責演芬！且演芬胡人，不解異心，欲守事一 人，倖免呼為賊。死，常分也！」懷光使左右臠食之，皆曰：「此忠烈士也！可令 速死。」乃以刀斷其頸。德宗追思義烈，贈兵部尚書，仍賜錢三百千。又捕得郜成 義於朔方，戮之。

xiān shì, zhào cì huái guāng tiě quàn. huái guāng fèng zhào jù màn, zuǒ dōu jiāng zhāng míng zhèn dà hū jūn mén yuē: tài wèi jiàn zéi bù jī, tiān shǐ dào bù yíng, gù jiāng fǎn yé! qiě ān shǐ liǎng zéi, pú gù huái ēn, jīn jiē zú miè, gōng yù hé wèi? shì zī zhōng yì zhī shì lì gōng xūn ěr! huái guāng wén zhī, zhào wèi yuē: wǒ bù fǎn, wèi zéi qiáng shèng, xū xù ruì qí shí ěr. wú jǐ, huái guāng yǐn jūn rù xián yáng, míng zhèn yuē: gōng nǎi yán bù fǎn, jīn cǐ lái hé yě? hé bù jí gōng zhū cǐ, shōu fù jīng chéng, yǐ tú fù guì? huái guāng yuē: míng zhèn bìng kuáng. shǐ zuǒ yòu shā zhī.
先是，詔賜懷光鐵券。懷光奉詔倨慢，左都將張名振大呼軍門曰：「太尉見賊 不擊，天使到不迎，固將反耶！且安史兩賊，僕固懷恩，今皆族滅，公欲何為？是 資忠義之士立功勳耳！」懷光聞之，召謂曰：「我不反，為賊強盛，須蓄銳俟時耳。」 無幾，懷光引軍入咸陽，名振曰：「公乃言不反，今此來何也？何不急攻硃泚，收 復京城，以圖富貴？」懷光曰：「名振病狂。」使左右殺之。

zhāng pī, jiàn zhōng chū, yǐ zé lù jiāng zhèn lín míng. tián yuè gōng zhī, pī dù bīng lì bù néng chū zhàn, yán shè shǒu bèi, yīng chéng jù shǒu, zéi bù néng bá. lěi yuè, gōng zhī yì jí, shì duō sǐ shāng, liáng chǔ jiàn fá, jiù bīng wèi zhì. pī zhī shì bù jì, wú yǐ jī shì xīn, nǎi xī zhào jiāng zú yú jūn mén, mìng qí nǚ chū bài zhī, wèi yuē: jiāng shì xīn kǔ shǒu zhàn, pī zhī jiā wú chǐ cùn wù yǔ gōng děng, dú yǒu cǐ nǚ, xìng wèi jià rén, yuàn chū mài zhī, wèi jiāng shì yī rì zhī fèi. zhòng jiē dà kū, yuē: shì wèi jiāng jūn sǐ zhàn, xìng wú lǜ yě! huì mǎ suì yǔ tài yuán zhī shī zhì, yǔ zhòng hé jī yuè yú chéng xià, dà bài zhī. pī chéng shì chū zhàn, shì zú wú bù yī dāng bǎi. wéi jiě, yǐ gōng qiān sì zhōu cì shǐ. zài zhōu shí yú nián, bài yòu jīn wú wèi dà jiāng jūn. zhào wèi zhì, bìng zú. zhēn yuán èr shí yī nián, zèng shàng shū yòu pú shè.
張伾，建中初，以澤潞將鎮臨洺。田悅攻之，伾度兵力不能出戰，嚴設守備， 嬰城拒守，賊不能拔。累月，攻之益急，士多死傷，糧儲漸乏，救兵未至。伾知事 不濟，無以激士心，乃悉召將卒於軍門，命其女出拜之，謂曰：「將士辛苦守戰， 伾之家無尺寸物與公等，獨有此女，幸未嫁人，願出賣之，為將士一日之費。」眾 皆大哭，曰：「誓為將軍死戰，幸無慮也！」會馬燧與太原之師至，與眾合擊悅於 城下，大敗之。伾乘勢出戰，士卒無不一當百。圍解，以功遷泗州刺史。在州十餘 年，拜右金吾衛大將軍。詔未至，病卒。貞元二十一年，贈尚書右僕射。

yǒu zi zhòng zhèng, jūn lì yù lì wèi jùn jiāng, zhòng zhèng mǔ xú shì gù jù bù cóng. zhào yuē: qián zhāo yì jūn sì zhōu xíng yíng yá qián bīng mǎ shǐ dà zhōng dài fū shì tài zǐ bīn kè jiān jiān chá yù shǐ zhāng zhòng zhèng, mén yǒu xūn lì, wéi tuī yì yǒng. sù wén kè jiā zhī měi, cháng chēng fǔ zhòng zhī cái. jìn zhě qí fù chū wáng, qún xiǎo shàn huò, yòu yǐ qí jì, bǐ zhí jūn huī. ér zhòng zhèng yǔ qí mǔ xiōng, hào qì gù jù, suì quán kěn yuàn, bēn gào yuán róng, bù wèi lì huí, chéng qí xiān zhì. yú jiā wèi xiào zǐ, zài
有子重政，軍吏欲立為郡將，重政母徐氏固拒不從。詔曰：「前昭義軍泗州行 營衙前兵馬使、大中大夫、試太子賓客、兼監察御史張重政，門有勛力，惟推義勇。 夙聞克家之美，常稱撫眾之才。近者其父初亡，群小扇惑，誘以奇計，俾執軍麾。 而重政與其母兄，號泣固拒，遂全懇願，奔告元戎，不為利回，成其先志。於家為 孝子，在