strong qīn cháng bǎi cǎo liáo mín jí strong
親嘗百草療民疾

què shuō shén nóng shì jì jiào bǎi xìng gēng zhǒng, yì lì yú mín, mín xīn dà yuè. yī rì, dì tóng bǎi guān chū liè, jiàn bǎi xìng miàn jiē huáng zhǒng, yǒu fēng shī zhī bìng. dì xīn bù ān, shén lián zhī, huí cháo shēng diàn, qún chén shì lì, dì yuē: zhèn chū xún sì jiāo, jiàn mín liǎn yǒu huáng sè, shēn shì fú zhǒng, bì yǒu jí bìng, huò xū zhě shí zhě hán zhě rè zhě, huò hán rè xiāng bàn zhě, zhèn xiǎng fēi yào bù zhì. xū biàn cǎi tiān xià yì cǎo, zhèn qīn cháng zhī, ruò xìng hán zhě, huì zhì rè bìng xìng rè zhě, huì zhì hán bìng qí tǐ xū zhě yòng bǔ yào, shí zhě yòng qīng yào. rú cǐ, mín bù zhì yú yāo sǐ yě. qún chén tīng bà, jiē zài bài ér zòu yuē: wǒ zhǔ tiān ēn shī jí rén mín, wú yǒu jí bìng zhī kǔ, suī sān huáng zhì jīn wèi yǒu rú shì zhě, shèng shàng mò dà zhī gōng, wàn shì gǎn dài yǐ! dì dà yuè, chuán zhǐ xiǎo yù tiān xià: fán dì zhōng suǒ chū gè sè cǎo mù, jù yào lián gēn shōu qǔ jiě zhì jīng dū. qún chén jiē sàn cháo ér chū.
卻說神農氏既教百姓耕種，益利於民，民心大悅。一日，帝同百官出獵，見百姓面皆黃腫，有風濕之病。帝心不安，甚憐之，回朝升殿，群臣侍立，帝曰：「朕出巡四郊，見民臉有黃色，身似浮腫，必有疾病，或虛者、實者、寒者、熱者，或寒熱相半者，朕想非藥不治。須遍采天下異草，朕親嘗之，若性寒者，匯治熱病；性熱者，匯治寒病；其體虛者用補藥，實者用清藥。如此，民不至於夭死也。」群臣聽罷，皆再拜而奏曰：「我主天恩施及人民，無有疾病之苦，雖三皇至今未有如是者，聖上莫大之功，萬世感戴矣！」帝大悅，傳旨曉諭天下：凡地中所出各色草木，俱要連根收取解至京都。群臣皆散朝而出。

shǐ chén lǐng zhǐ wǎng gè zhèn zhū hóu chù, zhòng zhū hóu jiē zhǐ, chuán yǔ shǒu tǔ guān yuán, zhe xiāng mín qǔ cǎi cǎo mù yè gēn qián lái jiāo nà. bù yī zài, zhòng zhū hóu gè jiāng tiān xià cǎo mù yè gēn zhī pí jù qǔ qí jiě rù jīng dū. yán dì shè cháo, qún chén shān hū lǐ bì, chuán shì guān zòu yuē: qǐ shàng wǒ zhǔ! jīn yǒu gè chù zhū hóu jiě dào yào cǎo, jiàn zài cháo mén wài hòu zhǐ. dì mìng xuān rù. gè jiě guān chéng shàng cǎo mù děng yào, huò yǒu bǎi yàng zhě, huò yǒu wǔ qī shí yàng zhě, huò nèi yǒu xiāng tóng zhě, dì yú lóng shū àn shàng yī yī guān kàn, dà yuè. mìng nèi shǐ káng rù hòu gōng, hòu shǎng jiě guān ér huí.
使臣領旨往各鎮諸侯處，眾諸侯接旨，傳與守土官員，着鄉民取采草木葉根前來交納。不一載，眾諸侯各將天下草木葉根枝皮俱取齊解入京都。炎帝設朝，群臣山呼禮畢，傳事官奏曰：「啟上我主！今有各處諸侯解到藥草，見在朝門外候旨。」帝命宣入。各解官呈上草木等藥，或有百樣者，或有五七十樣者，或內有相同者，帝於龍書案上一一觀看，大悅。命內使扛入後宮，厚賞解官而回。

cháo sàn, bǎi guān tuì chū, dì rù hòu gōng. mǎng shì jiē jià lǐ bì, hòu yuē: zhǔ shàng tuì cháo hé yàn? dì yuē: zhèn qián chū xún huāng jiāo, yīn jiàn mín rén huáng zhǒng yǒu bìng, fēi rè jí hán, fēi xū jí shí, gù cǐ shēng jí. zhèn sī dì zhōng cǎo mù gēn yè bì yǒu lěng rè wēn liáng zhī xìng, zhèn qiǎn shǐ mìng tiān xià zhū hóu, fán yǒu cǎo mù zhī shí, jù jiě rù cháo. zuó gè chù jiē jìn zhì yǐ, jīn lìng káng rù hòu gōng. zhèn bì qīn zì cháng zhī, xián qīng wú lí zhèn páng. tǎng yù yǒu dú zhī yào, yǐ biàn zhì jiě. hòu lǐng nuò. dì mìng pái xiāng huā dēng zhú, bài gào tiān dì. qí dǎo yǐ bì, zuò yú pán lóng yù zuò zhī shàng, jí mìng zuǒ yòu jìn shì jiāng gè chù jìn lái zhī yào yī yī jiǎn shì. tóng zhě, qù zhī bù tóng zhě, jiē qīn cháng zhī. dàn jiàn qí xiān shì cháng gān cǎo, wèi gān píng wú dú, shàn néng jiě zhū yào dú, yào zhōng zuì liáng zhě, gù shǒu zài zhī běn cǎo.
朝散，百官退出，帝入後宮。莽氏接駕禮畢，後曰：「主上退朝何晏？」帝曰：「朕前出巡荒郊，因見民人黃腫有病，非熱即寒，非虛即實，故此生疾。朕思地中草木根葉必有冷熱溫涼之性，朕遣使命天下諸侯，凡有草木枝實，俱解入朝。昨各處皆進至矣，今令扛入後宮。朕必親自嘗之，賢卿無離朕旁。倘遇有毒之藥，以便制解。」後領諾。帝命排香花燈燭，拜告天地。祈禱已畢，坐於蟠龍御座之上，即命左右近侍將各處進來之藥一一揀視。同者，去之；不同者，皆親嘗之。但見其先試嘗甘草，味甘平無毒，善能解諸藥毒，藥中最良者，故首載之《本草》。

cì jué wū méi, jù chǐ suān ér jīn yè shēng.
次嚼烏梅，遽齒酸而津液生。

cái jí zào jiǎo, rù bí tì yǐ qì tōng,
才及皂角，入鼻嚏以氣通，

niè huā jiāo ér qì kāi dàn là jiè zé tì lèi,
齧花椒而氣開；啖辣芥則涕淚，

zī yīn jiāo zhī jū fā suǒ zài, xiāo wèi jiù nǎo tòng yù wáng,
滋陰膠知疽發所在，硝未救腦痛欲亡，

guī niào jiě dú, shǔ gǔ shēng yá,
龜尿解毒，鼠骨生牙，

xuè tóu ǒu ér bù níng, qī dé xiè ér zì sàn,
血投藕而不凝，漆得蟹而自散，

lóng suǐ kě áo guì zuò shuǐ, chán gāo nǎi ruǎn jiē rú ní.
龍髓可熬桂作水，蟾膏乃軟癤如泥。

ruò cǐ zhī lèi, bù kě méi jǔ. yī rì yù dú yào shí èr wèi, shén ér huà zhī. mìng hòu jiāng cǐ bǔ xiè wēn liáng hán rè děng yào gè fàng yī chù, dì biàn qí jūn chén zuǒ shǐ zhī yì. suì zuò fāng shū yǐ liáo mín jí, ér yī dào lì yǐ.
若此之類，不可枚舉。一日遇毒藥十二味，神而化之。命後將此補瀉溫涼寒熱等藥各放一處，帝辨其君臣佐使之義。遂作方書以療民疾，而醫道立矣。

dì bǎi yào cháng wán, yī rì shēng diàn. qún chén cháo bì. dì yuē: zhèn jīn jiāng zhū cǎo běn guǒ yè gēn pí, jù qīn cháng guò, jiē shí mǒu yào zhì mǒu bìng, bǔ xiè wēn liáng hán rè lěng zào, wú yǒu bù bié fēn wèi jūn chén zuǒ shǐ zhī yòng, yǐ liáo mín jí. zuò yǒu fāng shū kě fǎ, bān bù tiān xià, shǐ wàn mín yǒng bù shòu qí bìng kǔ yǐ. yòu lìng mín yòng shān shuǐ wèi yǐn, shuǐ bù kě yǐn zhě, zhèn yì wèi zhī biàn bié. fán quán shuǐ fēi zì chū zhě, shēn yuān zhī chù jiǔ zhì bù gàn wū zhuó dú jù zhī shuǐ, qiè bù kě yǐn. rén ruò yǐn zhī, bù sǐ jí bìng. wéi kāi dì shēn zhàng yú, zì rán shuǐ chū, míng yuē quán shuǐ, qīng ér qiě tián, fāng kě yǐn zhī, zé jí bìng bù shēng yǐ. qún chén zòu yuē: zì sān huáng jì lì, mín wù suī huǒ huǒ, dài yǒu zhì zuò, rú rú cǎo mù zhī shí, shí qín shòu zhī ròu, zì ruò yě: zì wǒ zhǔ chū dé tiān xià, jí xìng jiù mín zhī xīn, yōu mín zhī shí, mǐn mín zhī bìng, duàn mù wèi sì, róu mù wèi lěi, jiào mín shù yì wǔ gǔ, gōng qīn quǎn mǔ, gēng zhǒng shōu cáng, nóng shì yǒu lài yǐ. yòu jiàn tiān shí hán yù, mín cháng huàn zhī, wǒ zhǔ qīn cháng yào wèi, chá hán wēn píng rè zhī sì děng, biàn jūn chén xiāng zuǒ zhī èr qū. yī rì zhī jiān yù shí èr dú, xìng tiān huà zhī, bù shòu cán hài. nǎi zuò fāng shū, yǐ xìng yī dào, mín yǒu jí bìng, jiē méng shèng huì. fù chuān dì wèi quán, bù zhì dú shuǐ zhī rǎn, ēn chuí wàn shì, lài wú qióng gōng dé yǐ! dì wén zòu dà yuè, zhòng shǎng qún chén ér sàn.
帝百藥嘗完，一日升殿。群臣朝畢。帝曰：「朕今將諸草本果葉根皮，俱親嘗過，皆識某藥治某病，補瀉、溫涼、寒熱、冷燥，無有不別分為君臣佐使之用，以療民疾。作有方書可法，頒布天下，使萬民永不受其病苦矣。又令民用山水為飲，水不可飲者，朕亦為之辨別。凡泉水非自出者，深淵之處、久滯不干、污濁毒聚之水，切不可飲。人若飲之，不死即病。惟開地深丈余，自然水出，名曰泉水，清而且甜，方可飲之，則疾病不生矣。」群臣奏曰：「自三皇繼立，民物雖夥伙，代有製作，如茹草木之實，食禽獸之肉，自若也：自我主初得天下，即興救民之心，憂民之食，閔民之病，斷木為耜，揉木為耒，教民樹藝五穀，躬親畎畝，耕種收藏，農事有賴矣。又見天時寒燠，民常患之，我主親嘗藥味，察寒溫平熱之四等，辨君臣相佐之二區。一日之間遇十二毒，幸天化之，不受殘害。乃作《方書》，以興醫道，民有疾病，皆蒙聖惠。復穿地為泉，不致毒水之染，恩垂萬世，賴無窮功德矣！」帝聞奏大悅，重賞群臣而散。

zì yán dì zhì shì yǐ lái, qí sú pǔ zhòng duān què. bù fèn zhēng ér cái zú, wú zhì lìng ér mín cóng wēi lì ér bù shā, fǎ shěng ér bù fán. lì tiān xià zhī mín, jù tiān xià zhī huò, rì zhōng wèi shì, jiāo yì ér tuì, gè dé qí suǒ. tiān shí rén shì, kě chēng shèng shì. bù zhī hòu lái rú hé, qiě tīng xià huí fēn jiě.
自炎帝治世以來，其俗樸重端愨。不忿爭而財足，無制令而民從；威厲而不殺，法省而不煩。利天下之民，聚天下之貨，日中為市，交易而退，各得其所。天時人事，可稱聖世。不知後來如何，且聽下回分解。