wèi jiāng jūn wén zi wèn yú zǐ gòng yuē:" wú wén kǒng zǐ zhī shī jiào yě, xiān zhī yǐ shī shū, ér dào zhī yǐ xiào tì, shuō zhī yǐ rén yì, guān zhī yǐ lǐ yuè, rán hòu chéng zhī yǐ wén dé. gài rù shì shēng táng zhě, qī shí yǒu yú rén, qí shú wèi xián?" zǐ gòng duì yǐ bù zhī.
卫将军文子问于子贡曰:“吾闻孔子之施教也,先之以《诗》、《书》,而道之以孝悌,说之以仁义,观之以礼乐,然后成之以文德。盖入室升堂者,七十有余人,其孰为贤?”子贡对以不知。
wén zǐ yuē:" yǐ wú zi cháng yǔ xué, xián zhě yě, bù zhī hé wèi?"
文子曰:“以吾子常与学,贤者也,不知何谓?”
zǐ gòng duì yuē:" xián rén wú wàng, zhī xián jí nán. gù jūn zǐ zhī yán yuē: zhì mò nán yú zhī rén. shì yǐ nán duì yě."
子贡对曰:“贤人无妄,知贤即难。故君子之言曰:智莫难于知人。是以难对也。”
wén zǐ yuē:" ruò fú zhī xián, mò bù nán. jīn wú zi qīn yóu yān, shì yǐ gǎn wèn."
文子曰:“若夫知贤,莫不难。今吾子亲游焉,是以敢问。”
zǐ gòng yuē:" fū zǐ zhī mén rén, gài yǒu sān qiān jiù yān, cì yǒu dǎi jí yān, wèi dǎi jí yān, gù bù dé biàn zhī yǐ gào yě."
子贡曰:“夫子之门人,盖有三千就焉,赐有逮及焉,未逮及焉,故不得遍知以告也。”
wén zǐ yuē:" wú zi suǒ jí zhě, qǐng wèn qí xíng."
文子曰:“吾子所及者,请问其行。”
zǐ gòng duì yuē:" néng sù xīng yè mèi, fěng sòng chóng lǐ, xíng bù èr guò, chēng yán bù gǒu, shì yán huí zhī xíng yě. kǒng zǐ shuō zhī yǐ shī yuē:' mèi zī yī rén, yīng hóu shèn dé.'' yǒng yán xiào sī, xiào sī wéi zé.' ruò féng yǒu dé zhī jūn, shì shòu xiǎn mìng, bù shī jué míng. yǐ yù yú tiān zǐ, zé wáng zhě zhī xiāng yě.
子贡对曰:“能夙兴夜寐,讽诵崇礼,行不贰过,称言不苟,是颜回之行也。孔子说之以《诗》曰:‘媚兹一人,应侯慎德。’‘永言孝思,孝思惟则。’若逢有德之君,世受显命,不失厥名。以御于天子,则王者之相也。
" zài pín rú kè, shǐ qí chén rú jiè. bù qiān nù, bù shēn yuàn, bù lù jiù zuì, shì rǎn yōng zhī xíng yě. kǒng zǐ lùn qí cái yuē:' yǒu tǔ zhī jūn zǐ yě, yǒu zhòng shǐ yě, yǒu xíng yòng yě, rán hòu chēng nù yān. pǐ fū zhī nù, wéi yǐ wáng qí shēn.' kǒng zǐ gào zhī yǐ shī yuē:' mí bù yǒu chū, xiān kè yǒu zhōng.'
“在贫如客,使其臣如借。不迁怒,不深怨,不录旧罪,是冉雍之行也。孔子论其材曰:‘有土之君子也,有众使也,有刑用也,然后称怒焉。匹夫之怒,唯以亡其身。’孔子告之以《诗》曰:‘靡不有初,鲜克有终。’
" bù wèi qiáng yù, bù wǔ jīn guǎ, qí yán xún xìng, qí dōu yǐ fù, cái rèn zhì róng, shì zhòng yóu zhī xíng yě. kǒng zǐ hé zhī yǐ wén, shuō zhī yǐ shī yuē:' shòu xiǎo gǒng dà gǒng, ér wéi xià guó jùn páng, hé tiān zǐ zhī lóng. bù hān bù sǒng, fū zòu qí yǒng.' qiáng hū wǔ zāi, wén bù shèng qí zhì.
“不畏强御,不侮矜寡,其言循性,其都以富,材任治戎,是仲由之行也。孔子和之以文,说之以《诗》曰:‘受小拱大拱,而为下国骏庞,荷天子之龙。不憨不悚,敷奏其勇。’强乎武哉,文不胜其质。
" gōng lǎo xù yòu, bù wàng bīn lǚ, hào xué bó yì, shěng wù ér qín yě, shì rǎn qiú zhī xíng yě. kǒng zǐ yīn ér yǔ zhī yuē:' hào xué zé zhì, xù gū zé huì, gōng zé jìn lǐ, qín zé yǒu jì. yáo shùn dǔ gōng yǐ wáng tiān xià.' qí chēng zhī yě, yuē ' yí wèi guó lǎo'.
“恭老恤幼,不忘宾旅,好学博艺,省物而勤也,是冉求之行也。孔子因而语之曰:‘好学则智,恤孤则惠,恭则近礼,勤则有继。尧舜笃恭以王天下。’其称之也,曰 ‘宜为国老’。
" qí zhuāng ér néng sù, zhì tōng ér hǎo lǐ, bīn xiàng liǎng jūn zhī shì, dǔ yǎ yǒu jié, shì gōng xī chì zhī xíng yě. zǐ yuē:' lǐ jīng sān bǎi, kě miǎn néng yě wēi yí sān qiān, zé nán yě.' gōng xī chì wèn yuē:' hé wèi yě?' zǐ yuē:' mào yǐ bīn lǐ, lǐ yǐ bīn cí, shì wèi nán yān. zhòng rén wén zhī, yǐ wéi chéng yě.' kǒng zǐ yǔ rén yuē:' dāng bīn kè zhī shì, zé dá yǐ.' wèi mén rén yuē:' èr sān zi zhī yù xué bīn kè zhī lǐ zhě, qí yú chì yě.'"
“齐庄而能肃,志通而好礼,傧相两君之事,笃雅有节,是公西赤之行也。子曰:‘礼经三百,可勉能也;威仪三千,则难也。’公西赤问曰:‘何谓也?’子曰:‘貌以傧礼,礼以傧辞,是谓难焉。众人闻之,以为成也。’孔子语人曰:‘当宾客之事,则达矣。’谓门人曰:‘二三子之欲学宾客之礼者,其于赤也。’”
" mǎn ér bù yíng, shí ér rú xū, guò zhī rú bù jí, xiān wáng nán zhī. bó wú bù xué, qí mào gōng, qí dé dūn qí yán yú rén yě, wú suǒ bù xìn qí jiāo dà rén yě, cháng yǐ hào hào, shì yǐ méi shòu, shì zēng shēn zhī xíng yě. kǒng zǐ yuē:' xiào, dé zhī shǐ yě tì, dé zhī xù yě xìn, dé zhī hòu yě zhōng, dé zhī zhèng yě. cān zhōng fū sì dé zhě yě.' yǐ cǐ chēng zhī.
“满而不盈,实而如虚,过之如不及,先王难之。博无不学,其貌恭,其德敦;其言于人也,无所不信;其骄大人也,常以浩浩,是以眉寿,是曾参之行也。孔子曰:‘孝,德之始也;悌,德之序也;信,德之厚也;忠,德之正也。参中夫四德者也。’以此称之。
" měi gōng bù fá, guì wèi bù shàn, bù wǔ bù yì, bù ào wú gào, shì zhuān sūn shī zhī xíng yě. kǒng zǐ yán zhī yuē:' qí bù fá, zé yóu kě néng yě qí bù bì bǎi xìng, zé rén yě.' shī yún:' qǐ tì jūn zǐ, mín zhī fù mǔ.' fū zǐ yǐ qí rén wèi dà.
“美功不伐,贵位不善,不侮不佚,不傲无告,是颛孙师之行也。孔子言之曰:‘其不伐,则犹可能也;其不弊百姓,则仁也。’《诗》云:‘岂悌君子,民之父母。’夫子以其仁为大。
" xué zhī shēn, sòng yíng bì jìng, shàng jiāo xià jiē zhe jié yān, shì bo shāng zhī xíng yě. kǒng zǐ shuō zhī yǐ shī yuē:' shì yí shì yǐ, wú xiǎo rén dài.' ruò shāng yě, qí kě wèi bù xiǎn yǐ.
“学之深,送迎必敬,上交下接著截焉,是卜商之行也。孔子说之以《诗》曰:‘式夷式已,无小人殆。’若商也,其可谓不险矣。
" guì zhī bù xǐ, jiàn zhī bù nù gǒu lì yú mín yǐ, lián yú xíng jǐ qí shì shàng yě, yǐ yòu qí xià, shì tán tái miè míng zhī xíng yě. kǒng zǐ yuē:' dú guì dú fù, jūn zǐ chǐ zhī, fū yě zhōng zhī yǐ.'
“贵之不喜,贱之不怒;苟利于民矣,廉于行己;其事上也,以佑其下,是澹台灭明之行也。孔子曰:‘独贵独富,君子耻之,夫也中之矣。’
" xiān chéng qí lǜ, jí shì ér yòng zhī, gù dòng zé bù wàng, shì yán yǎn zhī xíng yě. kǒng zǐ yuē:' yù néng zé xué, yù zhī zé wèn, yù shàn zé xiáng, yù gěi zé yù. dàng shì ér xíng, yǎn yě de zhī yǐ.'
“先成其虑,及事而用之,故动则不妄,是言偃之行也。孔子曰:‘欲能则学,欲知则问,欲善则详,欲给则豫。当是而行,偃也得之矣。’
" dú jū sī rén, gōng yán rén yì, qí yú shī yě, zé yī rì sān fù ' bái guī zhī diàn', shì gōng shào zhī xíng yě. kǒng zǐ xìn qí néng rén, yǐ wéi yì shì.
“独居思仁,公言仁义,其于《诗》也,则一日三覆 ‘白圭之玷’,是宫绍之行也。孔子信其能仁,以为异士。
" zì jiàn kǒng zǐ, chū rù yú hù, wèi cháng yuè lǚ. wǎng lái guò zhī, zú bù lǚ yǐng. qǐ zhé bù shā, fāng zhǎng bù zhé. zhí qīn zhī sàng, wèi cháng jiàn chǐ. shì gāo chái zhī xíng yě. kǒng zǐ yuē:' chái yú qīn sàng, zé nán néng yě qǐ zhé bù shā, zé shùn rén dào fāng zhǎng bù zhé, zé shù rén yě. chéng gōng ér yǐ shù, shì yǐ rì suí.' fán cǐ zhū zǐ, cì zhī suǒ qīn dǔ zhě yě. wú zi yǒu mìng ér xùn cì, gù bù zú yǐ zhī xián."
“自见孔子,出入于户,未尝越履。往来过之,足不履影。启蛰不杀,方长不折。执亲之丧,未尝见齿。是高柴之行也。孔子曰:‘柴于亲丧,则难能也;启蛰不杀,则顺人道;方长不折,则恕仁也。成恭而以恕,是以日隋。’凡此诸子,赐之所亲睹者也。吾子有命而讯赐,固不足以知贤。”
wén zǐ yuē:" wú wén zhī yě, guó yǒu dào zé xián rén xìng yān, zhōng rén yòng yān, nǎi bǎi xìng guī zhī. ruò wú zi zhī lùn, jì fù mào yǐ, yī zhū hóu zhī xiāng yě. yì shì wèi yǒu míng jūn, suǒ yǐ bù yù yě."
文子曰:“吾闻之也,国有道则贤人兴焉,中人用焉,乃百姓归之。若吾子之论,既富茂矣,壹诸侯之相也。抑世未有明君,所以不遇也。”
zǐ gòng jì yǔ wèi jiāng jūn wén zi yán, shì lǔ jiàn kǒng zǐ yuē:" wèi jiāng jūn wén zi wèn èr sān zi zhī yú cì, bù yī ér sān yān, cì yě cí bù huò mìng, yǐ suǒ jiàn zhě duì yǐ. wèi zhī zhōng fǒu, qǐng yǐ gào."
子贡既与卫将军文子言,适鲁见孔子曰:“卫将军文子问二三子之于赐,不壹而三焉,赐也辞不获命,以所见者对矣。未知中否,请以告。”
kǒng zǐ yuē:" yán zhī hū." zǐ gòng yǐ qí cí zhuàng gào kǒng zǐ. zi wén ér xiào yuē:" cì, rǔ cì yān rén yǐ." zǐ gòng duì yuē:" cì yě hé gǎn zhī rén, cǐ yǐ cì zhī suǒ dǔ yě." kǒng zǐ yuē:" rán. wú yì yǔ rǔ ěr zhī suǒ wèi wén, mù zhī suǒ wèi jiàn zhě, qǐ sī zhī suǒ bù zhì, zhì zhī suǒ wèi jí zāi?" zǐ gòng yuē:" cì yuàn dé wén zhī."
孔子曰:“言之乎。”子贡以其辞状告孔子。子闻而笑曰:“赐,汝次焉人矣。”子贡对曰:“赐也何敢知人,此以赐之所睹也。”孔子曰:“然。吾亦语汝耳之所未闻,目之所未见者,岂思之所不至,智之所未及哉?”子贡曰:“赐愿得闻之。”
kǒng zǐ yuē:" bù kè bù jì, bù niàn jiù yuàn, gài bó yí shū qí zhī xíng yě.
孔子曰:“不克不忌,不念旧怨,盖伯夷叔齐之行也。
" sī tiān ér jìng rén, fú yì ér xíng xìn, xiào yú fù mǔ, gōng yú xiōng dì, cóng shàn ér jiào bù dào, gài zhào wén zi zhī xíng yě.
“思天而敬人,服义而行信,孝于父母,恭于兄弟,从善而教不道,盖赵文子之行也。
" qí shì jūn yě, bù gǎn ài qí sǐ, rán yì bù gǎn wàng qí shēn. móu qí shēn bù yí qí yǒu, jūn chén zé jìn ér yòng zhī, bù chén zé xíng ér tuì. gài suí wǔ zi zhī xíng yě.
“其事君也,不敢爱其死,然亦不敢忘其身。谋其身不遗其友,君陈则进而用之,不陈则行而退。盖随武子之行也。
" qí wéi rén zhī yuān yuán yě, duō wén ér nán dàn, nèi zhí zú yǐ méi qí shì. guó jiā yǒu dào, qí yán zú yǐ zhì wú dào, qí mò zú yǐ shēng. gài tóng dī bó huá zhī xíng yě.
“其为人之渊源也,多闻而难诞,内植足以没其世。国家有道,其言足以治;无道,其默足以生。盖铜鞮伯华之行也。
" wài kuān ér nèi zhèng, zì jí yú yǐn kuò zhī zhōng, zhí jǐ ér bù zhí rén, jí jí yú rén, yǐ shàn zì zhōng. gài qú bó yù zhī xíng yě.
“外宽而内正,自极于隐括之中,直己而不直人,汲汲于仁,以善自终。盖蘧伯玉之行也。
" xiào gōng cí rén, yǔn dé tú yì, yuē huò qù yuàn, qīng cái bù kuì. gài liǔ xià huì zhī xíng yě.
“孝恭慈仁,允德图义,约货去怨,轻财不匮。盖柳下惠之行也。
" qí yán yuē:' jūn suī bù liàng yú qí shēn, chén bù kě yǐ bù zhōng yú qí jūn. shì gù jūn zé chén ér rèn zhī, chén yì zé jūn ér shì zhī. yǒu dào shùn mìng, wú dào héng mìng.' gài yàn píng zhòng zhī xíng yě.
“其言曰:‘君虽不量于其身,臣不可以不忠于其君。是故君择臣而任之,臣亦择君而事之。有道顺命,无道衡命。’盖晏平仲之行也。
" dǎo zhōng ér xíng xìn, zhōng rì yán bù zài yóu zhī nèi. guó wú dào, chù jiàn bù mèn, pín ér néng lè. gài lǎo lái zǐ zhī xíng yě.
“蹈忠而行信,终日言不在尤之内。国无道,处贱不闷,贫而能乐。盖老莱子之行也。
" yì xíng yǐ qí tiān mìng, jū xià bù yuán qí shàng. qí qīn guān yú sì fāng yě, bù wàng qí qīn, bù jìn qí lè. yǐ bù néng zé xué, bù wéi jǐ zhōng shēn zhī yōu. gài jiè zǐ shān zhī xíng yě."
“易行以俟天命,居下不援其上。其亲观于四方也,不忘其亲,不尽其乐。以不能则学,不为己终身之忧。盖介子山之行也。”
zǐ gòng yuē:" gǎn wèn fū zǐ zhī suǒ zhī zhě, gài jǐn yú cǐ ér yǐ hū?"
子贡曰:“敢问夫子之所知者,盖尽于此而已乎?”
kǒng zǐ yuē:" hé wèi qí rán? yì lüè jǔ ěr mù zhī suǒ jí ér yǐ. xī jìn píng gōng wèn qí xī yuē:' yáng shé dài fū, jìn zhī liáng dài fū yě, qí xíng rú hé?' qí xī cí yǐ bù zhī. gōng yuē:' wú wén zi shào zhǎng hū qí suǒ, jīn zi yǎn zhī, hé yě?' qí xī duì yuē:' qí shǎo yě gōng ér shùn, xīn yǒu chǐ ér bù shǐ qí guò sù qí wèi dài fū, xī shàn ér qiān qí duān qí wèi yú wèi yě, xìn ér hǎo zhí qí gōng. zhì yú qí wèi róng yě, wēn liáng ér hǎo lǐ, bó wén ér shí chū qí zhì.' gōng yuē:' nǎng zhě wèn zi, zi xī yuē bù zhī yě?' qí xī yuē:' měi wèi gǎi biàn, wèi zhī suǒ zhǐ, shì yǐ bù gǎn dé zhī yě.' cǐ yòu yáng shé dài fū zhī xíng yě."
孔子曰:“何谓其然?亦略举耳目之所及而矣。昔晋平公问祁奚曰:‘羊舌大夫,晋之良大夫也,其行如何?’祁奚辞以不知。公曰:‘吾闻子少长乎其所,今子掩之,何也?’祁奚对曰:‘其少也恭而顺,心有耻而不使其过宿;其为大夫,悉善而谦其端;其为舆尉也,信而好直其功。至于其为容也,温良而好礼,博闻而时出其志。’公曰:‘曩者问子,子奚曰不知也?’祁奚曰:‘每位改变,未知所止,是以不敢得知也。’此又羊舌大夫之行也。”
zǐ gòng guì yuē:" qǐng tuì ér jì zhī."
子贡跪曰:“请退而记之。”