zǐ lù wèn yú kǒng zǐ yuē:" yóu wén zhàng fū jū shì, fù guì bù néng yǒu yì yú wù chù pín jiàn zhī dì, ér bù néng qū jié yǐ qiú shēn, zé bù zú yǐ lùn hū rén zhī yù yǐ." kǒng zǐ yuē:" jūn zǐ zhī xíng jǐ, qī yú bì dá yú jǐ. kě yǐ qū zé qū, kě yǐ shēn zé shēn. gù qū jié zhě, suǒ yǐ yǒu dài qiú shēn zhě, suǒ yǐ jí shí. shì yǐ suī shòu qū ér bù huǐ qí jié, zhì dá ér bù fàn yú yì."
子路问于孔子曰:“由闻丈夫居世,富贵不能有益于物;处贫贱之地,而不能屈节以求伸,则不足以论乎人之域矣。”孔子曰:“君子之行己,期于必达于己。可以屈则屈,可以伸则伸。故屈节者,所以有待;求伸者,所以及时。是以虽受屈而不毁其节,志达而不犯于义。”
kǒng zǐ zài wèi, wén qí guó tián cháng jiāng yù wèi luàn, ér dàn bào yàn, yīn yù yí qí bīng yǐ fá lǔ. kǒng zǐ huì zhū dì zǐ ér gào zhī yuē:" lǔ fù mǔ zhī guó, bù kě bù jiù, bù rěn shì qí shòu dí, jīn wú yù qū jié yú tián cháng yǐ jiù lǔ, èr sān zi shuí wèi shǐ?" yú shì zǐ lù yuē:" qǐng wǎng qí." kǒng zǐ fú xǔ. zi zhāng qǐng wǎng, yòu fú xǔ. zi shí qǐng wǎng, yòu fú xǔ. sān zi tuì wèi zǐ gòng yuē:" jīn fū zǐ yù qū jié yǐ jiù fù mǔ zhī guó, wú sān rén qǐng shǐ ér bù huò wǎng, cǐ zé wú zi yòng biàn zhī shí yě, wú zi hé qǐng xíng yān?" zǐ gòng qǐng shǐ, fū zǐ xǔ zhī. suì rú qí, shuō tián cháng yuē:" jīn zi yù shōu gōng yú lǔ shí nán, bù ruò yí bīng yú wú zé yì." tián cháng bù yuè. zǐ gòng yuē:" fū yōu zài nèi zhě gōng qiáng, yōu zài wài zhě gōng ruò, wú wén zi sān fēng ér sān bù chéng, shì zé dà chén bù tīng lìng, zhàn shèng yǐ jiāo zhǔ, pò guó yǐ zūn chén, ér zi zhī gōng bù yǔ yān, zé jiāo rì shū yú zhǔ, ér yǔ dà chén zhēng, rú cǐ zé zi zhī wèi wēi yǐ." tián cháng yuē:" shàn, rán bīng jiǎ yǐ jiā lǔ yǐ, bù kě gèng, rú hé?" zǐ gòng yuē:" huǎn shī, wú qǐng yú wú, lìng jiù lǔ ér fá qí, zi yīn yǐ bīng yíng zhī." tián cháng xǔ nuò.
孔子在卫,闻齐国田常将欲为乱,而惮鲍晏,因欲移其兵以伐鲁。孔子会诸弟子而告之曰:“鲁父母之国,不可不救,不忍视其受敌,今吾欲屈节于田常以救鲁,二三子谁为使?”于是子路曰:“请往齐。”孔子弗许。子张请往,又弗许。子石请往,又弗许。三子退谓子贡曰:“今夫子欲屈节以救父母之国,吾三人请使而不获往,此则吾子用辩之时也,吾子盍请行焉?”子贡请使,夫子许之。遂如齐,说田常曰:“今子欲收功于鲁实难,不若移兵于吴则易。”田常不悦。子贡曰:“夫忧在内者攻强,忧在外者攻弱,吾闻子三封而三不成,是则大臣不听令,战胜以骄主,破国以尊臣,而子之功不与焉,则交日疏于主,而与大臣争,如此则子之位危矣。”田常曰:“善,然兵甲已加鲁矣,不可更,如何?”子贡曰:“缓师,吾请于吴,令救鲁而伐齐,子因以兵迎之。”田常许诺。
zǐ gòng suì nán shuō wú wáng yuē:" wáng zhě bù miè guó, bà zhě wú qiáng dí, qiān jūn zhī zhòng, jiā zhū liǎng ér yí, jīn yǐ qí guó ér sī qiān shèng zhī lǔ, yǔ wú zhēng qiáng, shèn wéi wáng huàn zhī. qiě fú jiù lǔ yǐ xiǎn míng, yǐ fǔ sì shàng zhū hóu, zhū bào qí yǐ fú jìn, lì mò dà yān, míng cún wáng lǔ, shí kùn qiáng qí, zhì zhě bù yí." wú wáng yuē:" shàn, rán wú cháng kùn yuè, yuè wáng jīn kǔ shēn yǎng shì, yǒu bào wú zhī xīn, zi dài wǒ xiān yuè, rán hòu nǎi kě." zǐ gòng yuē:" yuè zhī jìn bù guò lǔ, wú zhī qiáng bù guò qí, ér wáng zhì qí ér fá yuè, zé qí bì sī lǔ yǐ, wáng fāng yǐ cún wáng jì jué zhī míng, qì qí ér fá xiǎo yuè, fēi yǒng yě, yǒng ér bù jì nán, rén zhě bù qióng yuē, zhì zhě bù shī shí, yì zhě bù jué shì, jīn cún yuè shì tiān xià yǐ rén, jiù lǔ fá qí, wēi jiā jìn guó, zhū hóu bì xiāng shuài ér cháo, bà yè shèng yǐ. qiě wáng bì è yuè, chén qǐng jiàn yuè jūn, lìng chū bīng yǐ cóng, cǐ zé shí hài yuè ér míng cóng zhū hóu yǐ fá qí." wú wáng yuè, nǎi qiǎn zǐ gòng zhī yuè.
子贡遂南说吴王曰:“王者不灭国,霸者无强敌,千钧之重,加铢两而移,今以齐国而私千乘之鲁,与吾争强,甚为王患之。且夫救鲁以显名,以抚泗上诸侯,诛暴齐以服晋,利莫大焉,名存亡鲁,实困强齐,智者不疑。”吴王曰:“善,然吴常困越,越王今苦身养士,有报吴之心,子待我先越,然后乃可。”子贡曰:“越之劲不过鲁,吴之强不过齐,而王置齐而伐越,则齐必私鲁矣,王方以存亡继绝之名,弃齐而伐小越,非勇也,勇而不计难,仁者不穷约,智者不失时,义者不绝世,今存越示天下以仁,救鲁伐齐,威加晋国,诸侯必相率而朝,霸业盛矣。且王必恶越,臣请见越君,令出兵以从,此则实害越而名从诸侯以伐齐。”吴王悦,乃遣子贡之越。
rǔ ér lín zhī?" zǐ gòng yuē:" jīn zhě wú shuō wú wáng yǐ jiù lǔ fá qí, qí zhì yù zhī, ér xīn wèi yuè, yuē:' dài wǒ fá yuè ér hòu kě.' zé pò yuè bì yǐ. qiě wú bào rén zhī zhì, ér lìng rén yí zhī, zhuō yǐ yǒu bào rén zhī yì, ér shǐ rén zhī zhī, dài hū shì wèi fā ér xiān wén zhě, wēi yǐ. sān zhě jǔ shì zhī huàn yǐ." gōu jiàn dùn shǒu yuē:" gū cháng bù liào lì, ér xìng wú nán, nán nǎi dàn fǎn shòu kùn kuài jī, tòng yú gǔ suǐ, rì yè jiāo chún gàn shé, tú yù yǔ wú wáng jiē zhǒng ér sǐ, gū zhī yuàn yě, jīn dài fū xìng gào yǐ lì hài." zǐ gòng yuē:" wú wáng wéi rén měng bào, qún chén bù kān, guó jiā pí bì, bǎi xìng yuàn shàng, dà chén nèi biàn, shēn xū yǐ jiàn sǐ, dà zǎi pǐ yòng shì, cǐ zé bào wú zhī shí yě. wáng chéng néng fā zú zuǒ zhī, yǐ yāo shè qí zhì, ér zhòng bǎo yǐ yuè qí xīn, bēi cí yǐ zūn qí lǐ, zé qí fá qí bì yǐ, cǐ shèng rén suǒ wèi qū jié qiú qí dá zhě yě. bǐ zhàn bù shèng wáng zhī fú, ruò shèng, zé bì yǐ bīng lín jìn, chén hái běi qǐng jiàn jìn jūn gòng gōng zhī, qí ruò wú bì yǐ. ruì bīng jǐn yú qí, zhòng jiǎ kùn yú jìn, ér wáng zhì qí bì yān." yuè wáng dùn shǒu, xǔ nuò.
辱而临之?”子贡曰:“今者吾说吴王以救鲁伐齐,其志欲之,而心畏越,曰:‘待我伐越而后可。’则破越必矣。且无报人之志,而令人疑之,拙矣;有报人之意,而使人知之,殆乎;事未发而先闻者,危矣。三者举事之患矣。”勾践顿首曰:“孤尝不料力,而兴吴难,难乃旦反受困会稽,痛于骨髓,日夜焦唇干舌,徒欲与吴王接踵而死,孤之愿也,今大夫幸告以利害。”子贡曰:“吴王为人猛暴,群臣不堪,国家疲弊,百姓怨上,大臣内变,申胥以谏死,大宰嚭用事,此则报吴之时也。王诚能发卒佐之,以邀射其志,而重宝以悦其心,卑辞以尊其礼,则其伐齐必矣,此圣人所谓屈节求其达者也。彼战不胜王之福,若胜,则必以兵临晋,臣还北请见晋君共攻之,其弱吴必矣。锐兵尽于齐,重甲困于晋,而王制其弊焉。”越王顿首,许诺。
zǐ gòng fǎn wǔ rì, yuè shǐ dài fū wén zhǒng, dùn shǒu yán yú wú wáng yuē:" yuè xī jìng nèi zhī shì sān qiān rén yǐ shì wú." wú wáng gào zǐ gòng yuē:" yuè wáng yù shēn cóng guǎ rén, kě hū?" zǐ gòng yuē:" xī rén zhī lǜ zhòng, yòu cóng qí jūn, fēi yì yě." wú wáng nǎi shòu yuè wáng zú, xiè liú gōu jiàn. suì zì fā guó nèi zhī bīng yǐ fá qí, bài zhī. zǐ gòng suì běi jiàn jìn jūn, lìng chéng qí bì, wú jìn suì yù yú huáng chí. yuè wáng xí wú zhī guó, wú wáng guī yǔ yuè zhàn, miè yān. kǒng zǐ yuē:" fū qí luàn qí cún lǔ, wú zhī shǐ yuàn, ruò néng qiáng jìn yǐ bì wú, shǐ wú wáng ér yuè bà zhě, cì zhī shuō zhī yě. měi yán shāng xìn, shèn yán zāi."
子贡返五日,越使大夫文种,顿首言于吴王曰:“越悉境内之士三千人以事吴。”吴王告子贡曰:“越王欲身从寡人,可乎?”子贡曰:“悉人之率众,又从其君,非义也。”吴王乃受越王卒,谢留勾践。遂自发国内之兵以伐齐,败之。子贡遂北见晋君,令承其弊,吴晋遂遇于黄池②。越王袭吴之国,吴王归与越战,灭焉。孔子曰:“夫其乱齐存鲁,吾之始愿,若能强晋以弊吴,使吴亡而越霸者,赐之说之也。美言伤信,慎言哉。”
kǒng zǐ dì zǐ yǒu mì zi jiàn zhě, shì yú lǔ wèi dān fù zǎi, dān yīn shàn kǒng lǔ jūn tīng chán yán, shǐ jǐ bù de xíng qí zhèng, yú shì cí xíng, gù qǐng jūn zhī jìn shǐ èr rén yǔ zhī jù zhì guān, mì zi jiè qí yì lì, lìng èr shǐ shū, fāng shū zhé chè qí zhǒu, shū bù shàn, zé cóng ér nù zhī, èr shǐ huàn zhī, cí qǐng guī lǔ. mì zǐ yuē:" zi zhī shū shén bù shàn, zi miǎn ér guī yǐ." èr shǐ guī bào yú jūn yuē:" mì zi shǐ chén shū ér chè zhǒu, shū è ér yòu nù chén, yì lì jiē xiào zhī, cǐ chén suǒ yǐ qù zhī ér lái yě." lǔ jūn yǐ wèn kǒng zǐ. zǐ yuē:" mì bù qí, jūn zǐ yě, qí cái rèn bà wáng zhī zuǒ, qū jié zhì dān fù, jiāng yǐ zì shì yě, yì zhě yǐ cǐ wéi jiàn hū?" gōng wù, tài xī ér tàn yuē:" cǐ guǎ rén zhī bù xiào, guǎ rén luàn mì zi zhī zhèng, ér zé qí shàn zhě, fēi yǐ, wēi èr shǐ, guǎ rén wú yǐ zhī qí guò, wēi fū zǐ, guǎ rén wú yǐ zì wù." jù fā suǒ ài zhī shǐ gào mì zǐ yuē:" zì jīn yǐ wǎng, dān fù fēi wú yǒu yě, cóng zǐ zhī zhì, yǒu biàn yú mín zhě, zi jué wèi zhī, wǔ nián yī yán qí yào." mì zi jìng fèng zhào, suì de xíng qí zhèng, yú shì dān fù zhì yān. gōng dūn hòu, míng qīn qīn, shàng dǔ jìng, shī zhì rén, jiā kěn chéng, zhì zhōng xìn, bǎi xìng huà zhī. qí rén gōng lǔ, dào yóu dān fù, dān fù zhī lǎo qǐng yuē:" mài yǐ shú yǐ, jīn qí kòu zhì, bù jí rén rén zì shōu qí mài, qǐng fàng mín chū, jiē huò chuán guō zhī mài, kě yǐ yì liáng, qiě bù zī yú kòu." sān qǐng ér mì zi bù tīng. é ér qí kòu dǎi yú mài, jì sūn wén zhī nù, shǐ rén yǐ ràng mì zǐ yuē:" mín hán gēng rè yún, céng bù dé shí, qǐ bù āi zāi? bù zhī yóu kě, yǐ gào zhě ér zi bù tīng, fēi suǒ yǐ wéi mín yě."
孔子弟子有宓子贱者,仕于鲁为单父宰,单音善恐鲁君听谗言,使己不得行其政,于是辞行,故请君之近史二人与之俱至官,宓子戒其邑吏,令二史书,方书辄掣其肘,书不善,则从而怒之,二史患之,辞请归鲁。宓子曰:“子之书甚不善,子勉而归矣。”二史归报于君曰:“宓子使臣书而掣肘,书恶而又怒臣,邑吏皆笑之,此臣所以去之而来也。”鲁君以问孔子。子曰:“宓不齐,君子也,其才任霸王之佐,屈节治单父,将以自试也,意者以此为谏乎?”公寤,太息而叹曰:“此寡人之不肖,寡人乱宓子之政,而责其善者,非矣,微二史,寡人无以知其过,微夫子,寡人无以自寤。”遽发所爱之使告宓子曰:“自今已往,单父非吾有也,从子之制,有便于民者,子决为之,五年一言其要。”宓子敬奉诏,遂得行其政,于是单父治焉。躬敦厚,明亲亲,尚笃敬,施至仁,加恳诚,致忠信,百姓化之。齐人攻鲁,道由单父,单父之老请曰:“麦已熟矣,今齐寇至,不及人人自收其麦,请放民出,皆获传郭之麦,可以益粮,且不资于寇。”三请而宓子不听。俄而齐寇逮于麦,季孙闻之怒,使人以让宓子曰:“民寒耕热耘,曾不得食,岂不哀哉?不知犹可,以告者而子不听,非所以为民也。”
mì zi cù rán yuē:" jīn zī wú mài, míng nián kě shù, ruò shǐ bù gēng zhě huò, shì shǐ mín yuè yǒu kòu, qiě dé dān fù yī suì zhī mài, yú lǔ bù jiā qiáng, sàng zhī bù jiā ruò, ruò shǐ mín yǒu zì qǔ zhī xīn, qí chuàng bì shù shì bù xī." jì sūn wén zhī, nǎn rán ér kuì yuē:" dì ruò kě rù, wú qǐ rěn jiàn mì zi zāi." sān nián, kǒng zǐ shǐ wū mǎ qī yuǎn guān zhèng yān. wū mǎ qī yīn miǎn yī, yī bì qiú, yī yī shàng zhī zì xià yú jì fǎn rù dān fù jiè, jiàn yè yú zhě dé yú zhé shě zhī. shě yīn shě wū mǎ qī wèn yān, yuē:" fán yú zhě wèi dé, hé yǐ dé yú jí shě zhī?" yú zhě yuē:" yú zhī dà zhě míng wéi yú shòu, wú dài fū ài zhī, qí xiǎo zhě míng wéi yú yì, wú dài fū yù zhǎng zhī, shì yǐ dé èr zhě, zhé shě zhī." wū mǎ qī fǎn, yǐ gào kǒng zǐ yuē:" mì zi zhī dé, zhì shǐ mín àn xíng, ruò yǒu yán xíng yú páng, gǎn wèn mì zi hé xíng ér dé yú." kǒng zǐ yuē:" wú cháng yǔ zhī yán yuē:' chéng yú cǐ zhě xíng hū bǐ.' mì zi xíng cǐ shù yú dān fù yě."
宓子蹴然曰:“今兹无麦,明年可树,若使不耕者获,是使民乐有寇,且得单父一岁之麦,于鲁不加强,丧之不加弱,若使民有自取之心,其创必数世不息。”季孙闻之,赧然而愧曰:“地若可入,吾岂忍见宓子哉。”三年,孔子使巫马期远观政焉。巫马期阴免衣,衣弊裘,衣衣上知字下于既反入单父界,见夜渔者得鱼辄舍之。舍音舍巫马期问焉,曰:“凡渔者为得,何以得鱼即舍之?”渔者曰:“鱼之大者名为魚寿,吾大夫爱之,其小者名为魚邑,吾大夫欲长之,是以得二者,辄舍之。”巫马期返,以告孔子曰:“宓子之德,至使民闇行,若有严刑于旁,敢问宓子何行而得于。”孔子曰:“吾尝与之言曰:‘诚于此者刑乎彼。’宓子行此术于单父也。”
kǒng zǐ zhī jiù yuē yuán rǎng, qí mǔ sǐ, fū zǐ jiāng zhù zhī yǐ mù guǒ. zǐ lù yuē:" yóu yě, xī zhě wén zhū fū zǐ yuē:' wú yǒu bù rú jǐ zhě, guò zé wù dàn gǎi.' fū zǐ dàn yǐ, gū yǐ ruò hé?" gū qiě yě yǐ zhǐ yě kǒng zǐ yuē:" fán mín yǒu sàng, pú fú jiù zhī, kuàng gù jiù hū fēi yǒu yě, wú qí yǒu hū?" jí wèi guǒ, yuán rǎng dēng mù yuē:" jiǔ yǐ yǔ zhī bù tuō yú yīn yě." suì gē yuē:" lí shǒu zhī bān rán, zhí nǚ shǒu zhī juǎn rán." zǐ lù yuē:" fū zǐ qū jié ér jí yú cǐ, shī qí yǔ yǐ, qǐ wèi kě yǐ yǐ hū?" kǒng zǐ yuē:" wú wén zhī qīn zhě bù shī qí wèi qīn yě, gù zhě bù shī qí wèi gù yě."
孔子之旧曰原壤,其母死,夫子将助之以沐椁。子路曰:“由也,昔者闻诸夫子曰:‘无友不如己者,过则勿惮改。’夫子惮矣,姑已若何?”姑且也已止也孔子曰:“凡民有丧,匍匐救之,况故旧乎非友也,吾其友乎?”及为椁,原壤登木曰:“久矣予之不托于音也。”遂歌曰:“狸首之班然,执女手之卷然。”子路曰:“夫子屈节而极于此,失其与矣,岂未可以已乎?”孔子曰:“吾闻之亲者不失其为亲也,故者不失其为故也。”