lǔ dìng gōng wèn yú yán huí yuē: zi yì wén dōng yě bì zhī shàn yù hū? duì yuē: shàn zé shàn yǐ. suī rán, qí mǎ jiāng bì yì. dìng gōng sè bù yuè, wèi zuǒ yòu yuē: jūn zǐ gù yǒu wū rén yě. yán huí tuì. hòu sān rì, mù lái sù zhī yuē: dōng yě bì zhī mǎ yì, liǎng cān yè liǎng fú rù yú jiù. gōng wén zhī, yuè xí ér qǐ, cù jià zhào yán huí. huí zhì, gōng yuē: qián rì guǎ rén wèn wú zi yǐ dōng yě bì zhī yù, ér zǐ yuē: shàn zé shàn yǐ, qí mǎ jiāng yì. bù shí wú zi xī yǐ zhī zhī? yán huí duì yuē: yǐ zhèng zhī zhī. xī zhě, dì shùn qiǎo yú shǐ mín, zào fù qiǎo yú shǐ mǎ. shùn bù qióng qí mín lì, zào fù bù qióng qí mǎ lì shì yǐ shùn wú yì mín, zào fù wú yì mǎ. jīn dōng yě bì zhī yù yě, shēng mǎ zhí pèi, xián tǐ zhèng yǐ bù zhòu chí chěng, cháo lǐ bì yǐ lì xiǎn zhì yuǎn, mǎ lì jǐn yǐ rán ér yóu nǎi qiú mǎ bù yǐ. chén yǐ cǐ zhī zhī. gōng yuē: shàn. chéng ruò wú zi zhī yán yě. wú zi zhī yán, qí yì dà yǐ. yuàn shǎo jìn hū. yán huí yuē: chén wén zhī, niǎo qióng zé zhuó, shòu qióng zé jué, rén qióng zé zhà, mǎ qióng zé yì. zì gǔ jí jīn, wèi yǒu qióng qí xià ér néng wú wēi zhě yě. gōng yuè. suì yǐ gào kǒng zǐ, kǒng zǐ duì yuē: fū qí suǒ yǐ wèi yán huí zhě, cǐ zhī lèi yě. qǐ zú duō zāi?
魯定公問於顏回曰:「子亦聞東野畢之善御乎?」對曰:「善則善矣。雖然,其馬將必佚。」定公色不悅,謂左右曰:「君子固有誣人也。」顏回退。後三日,牧來訴之曰:「東野畢之馬佚,兩驂曳兩服入於廄。」公聞之,越席而起,促駕召顏回。回至,公曰:「前日寡人問吾子以東野畢之御,而子曰:『善則善矣,其馬將佚。』不識吾子奚以知之?」顏回對曰:「以政知之。昔者,帝舜巧於使民,造父巧於使馬。舜不窮其民力,造父不窮其馬力;是以舜無佚民,造父無佚馬。今東野畢之御也,升馬執轡,衘體正矣;步驟馳騁,朝禮畢矣;歷險致遠,馬力盡矣;然而猶乃求馬不已。臣以此知之。」公曰:「善。誠若吾子之言也。吾子之言,其義大矣。願少進乎。」顏回曰:「臣聞之,鳥窮則啄,獸窮則玃,人窮則詐,馬窮則佚。自古及今,未有窮其下而能無危者也。」公悅。遂以告孔子,孔子對曰:「夫其所以為顏回者,此之類也。豈足多哉?」
kǒng zǐ zài wèi, mèi dàn chén xìng, yán huí shì cè, wén kū zhě zhī shēng shén āi. zǐ yuē: huí! rǔ zhī cǐ hé suǒ kū hū? duì yuē: huí yǐ cǐ kū shēng fēi dàn wèi sǐ zhě ér yǐ, yòu yǒu shēng lí bié zhě yě. zǐ yuē: hé yǐ zhī zhī? duì yuē: huí wén huán shān zhī niǎo, shēng sì zǐ yān. yǔ yì jì chéng, jiāng fēn yú sì hǎi, qí mǔ bēi míng ér sòng zhī. āi shēng yǒu shì yú cǐ, wèi qí wǎng ér bù fǎn yě. huí qiè yǐ yīn lèi zhī zhī. kǒng zǐ shǐ rén wèn kū zhě, guǒ yuē: fù sǐ jiā pín, mài zi yǐ zàng, yǔ zhī zhǎng jué. zǐ yuē: huí yě, shàn yú shí yīn yǐ!
孔子在衛,昧旦晨興,顏回侍側,聞哭者之聲甚哀。子曰:「回!汝知此何所哭乎?」對曰:「回以此哭聲非但為死者而已,又有生離別者也。」子曰:「何以知之?」對曰:「回聞桓山之鳥,生四子焉。羽翼既成,將分於四海,其母悲鳴而送之。哀聲有似於此,謂其往而不返也。回竊以音類知之。」孔子使人問哭者,果曰:「父死家貧,賣子以葬,與之長決。」子曰:「回也,善於識音矣!」
yán huí wèn yú kǒng zǐ yuē: chéng rén zhī xíng ruò hé? zǐ yuē: dá yú qíng xìng zhī lǐ, tōng yú wù lèi zhī biàn, zhī yōu míng zhī gù, dǔ yóu qì zhī yuán, ruò cǐ kě wèi chéng rén yǐ. jì néng chéng rén, ér yòu jiā zhī yǐ rén yì lǐ lè, chéng rén zhī xíng yě, ruò nǎi qióng shén zhī lǐ, dé zhī shèng yě.
顏回問於孔子曰:「成人之行若何?」子曰:「達於情性之理,通於物類之變,知幽明之故,覩游氣之原,若此可謂成人矣。既能成人,而又加之以仁義禮樂,成人之行也,若乃窮神知禮,德之盛也。」
yán huí wèn yú kǒng zǐ yuē: zāng wén zhòng wǔ zhòng shú xián? kǒng zǐ yuē: wǔ zhòng xián zāi! yán huí yuē: wǔ zhòng shì chēng shèng rén, ér shēn bù miǎn yú zuì, shì zhì bù zú chēng yě hǎo yán bīng tǎo, ér cuò ruì yú zhū, shì zhì bù zú míng yě. fū wén zhòng qí shēn suī mò, ér yán bù xiǔ, è yǒu wèi xián? kǒng zǐ yuē: shēn mò yán lì, suǒ yǐ wèi wén zhòng yě. rán yóu yǒu bù rén zhě sān, bù zhì zhě sān, shì zé bù jí wǔ zhòng yě. huí yuē: kě dé wén hū? kǒng zǐ yuē: xià zhǎn qín, zhì liù guān, qiè zhī pú, sān bù rén. shè xū qì, zòng nì sì, cí hǎi niǎo, sān bù zhì. wǔ zhòng zài qí, qí jiāng yǒu huò, bù shòu qí tián, yǐ bì qí nán, shì zhì zhī nán yě. fū zāng wǔ zhòng zhī zhì, ér bù róng yú lǔ, yì yǒu yóu yān, zuò ér bù shùn, shī ér bù shù yě fū. xià shū yuē: niàn zī zài zī, shùn shì shù shī.
顏回問於孔子曰:「臧文仲、武仲孰賢?」孔子曰:「武仲賢哉!」顏回曰:「武仲世稱聖人,而身不免於罪,是智不足稱也;好言兵討,而挫銳於邾,是智不足名也。夫文仲、其身雖歿,而言不朽,惡有未賢?」孔子曰:「身歿言立,所以為文仲也。然猶有不仁者三,不智者三,是則不及武仲也。」回曰:「可得聞乎?」孔子曰:「下展禽,置六關,妾織蒲,三不仁。設虛器,縱逆祀,祠海鳥,三不智。武仲在齊,齊將有禍,不受其田,以避其難,是智之難也。夫臧武仲之智,而不容於魯,抑有由焉,作而不順,施而不恕也夫。《夏書》曰:『念茲在茲,順事恕施。』」
yán huí wèn jūn zǐ. kǒng zǐ yuē: ài jìn rén, dù jìn zhì, wèi jǐ bù zhòng, wèi rén bù qīng, jūn zǐ yě fū! huí yuē: gǎn wèn qí cì. zǐ yuē: fú xué ér xíng, fú sī ér dé. xiǎo zi miǎn zhī!
顏回問君子。孔子曰:「愛近仁,度近智,為己不重,為人不輕,君子也夫!」回曰:「敢問其次。」子曰:「弗學而行,弗思而得。小子勉之!」
zhòng sūn hé jì wèn yú yán huí yuē: rén zhě yī yán ér bì yǒu yì yú rén zhì, kě dé wén hū? huí yuē: yī yán ér yǒu yì yú zhì, mò rú yù yī yán ér yǒu yì yú rén, mò rú shù. fū zhī qí suǒ bù kě yóu, sī zhī suǒ yóu yǐ.
仲孫何忌問於顏回曰:「仁者一言而必有益於仁智,可得聞乎?」回曰:「一言而有益於智,莫如預;一言而有益於仁,莫如恕。夫知其所不可由,斯知所由矣。」
yán huí wèn xiǎo rén. kǒng zǐ yuē: huǐ rén zhī shàn yǐ wèi biàn, jiǎo jié huái zhà yǐ wèi zhì, xìng rén zhī yǒu guò, chǐ xué ér xiū bù néng, xiǎo rén yě.
顏回問小人。孔子曰:「毀人之善以為辯,狡訐懷詐以為智,幸人之有過,恥學而羞不能,小人也。」
yán huí wèn zǐ lù yuē: lì měng yú dé, ér dé qí sǐ zhě, xiān yǐ. hé shèn zhū yān? kǒng zǐ wèi yán huí yuē: rén mò bù zhī cǐ dào zhī měi, ér mò zhī yù yě, mò zhī wèi yě hé jū? wèi wén zhě hé yuē sī yě fū.
顏回問子路曰:「力猛於德,而得其死者,鮮矣。盍慎諸焉?」孔子謂顏回曰:「人莫不知此道之美,而莫之御也,莫之為也何居?為聞者盍曰思也夫。」
yán huí wèn yú kǒng zǐ yuē: xiǎo rén zhī yán, yǒu tóng hū jūn zǐ zhě, bù kě bù chá yě. kǒng zǐ yuē: jūn zǐ yǐ xíng yán, xiǎo rén yǐ shé yán. gù jūn zǐ yú wèi yì zhī shàng, xiāng jí yě, tuì ér xiāng ài xiǎo rén yú wèi luàn zhī shàng, xiāng ài yě, tuì ér xiāng è.
顏回問於孔子曰:「小人之言,有同乎君子者,不可不察也。」孔子曰:「君子以行言,小人以舌言。故君子於為義之上,相疾也,退而相愛;小人於為亂之上,相愛也,退而相惡。」
yán huí wèn péng yǒu zhī jì rú hé. kǒng zǐ yuē: jūn zǐ zhī yú péng yǒu yě, xīn bì yǒu fēi yān ér fú néng wèi wú bù zhī qí rén rén yě. bù wàng jiǔ dé, bù sī jiǔ yuàn, rén yǐ fū.
顏回問朋友之際如何。孔子曰:「君子之於朋友也,心必有非焉而弗能謂吾不知其仁人也。不忘久德,不思久怨,仁矣夫。」
shū sūn wǔ shū jiàn wèi shì yú yán huí. huí yuē: bīn zhī. wǔ shū duō chēng rén zhī guò ér jǐ píng lùn zhī. yán huí yuē: gù zi zhī lái rǔ yě, yí yǒu de yú huí yān? wú wén zhū kǒng zǐ yuē: yán rén zhī è, fēi suǒ yǐ měi jǐ yán rén zhī wǎng, fēi suǒ yǐ zhèng jǐ. gù jūn zǐ gōng qí è, wú gōng rén zhī è.
叔孫武叔見未仕於顏回。回曰:「賓之。」武叔多稱人之過而己評論之。顏回曰:「固子之來辱也,宜有得於回焉?吾聞諸孔子曰:『言人之惡,非所以美己;言人之枉,非所以正己。故君子攻其惡,無攻人之惡。』」
yán huí wèi zi gòng yuē: wú wén zhū fū zǐ, shēn bù yòng lǐ, ér wàng lǐ yú rén shēn bù yòng dé, ér wàng dé yú rén, luàn yě. fū zǐ zhī yán, bù kě bù sī yě.
顏回謂子貢曰:「吾聞諸夫子,身不用禮,而望禮於人;身不用德,而望德於人,亂也。夫子之言,不可不思也。」