shǎo mèi nǎi lǎo nián dà huàn, nèi jīng wèi wèi qì bù dé rù yú yīn. cháng liú yú yáng, zé yīn qì xū, gù mù bù míng. zài yǒu fāng yào, hǎn wén zòu xiào. shào zǐ yuē: wù zé shén qī yú xīn. yòu yuē: shén tǒng yú xīn. dà dǐ yǐ qīng xīn wèi qiè yào. rán xīn shí zuì nán bǎ zhuō, bì xiān píng jū jìng yǎng. rù qǐn shí, jiāng yī qiè yíng wèi jì lǜ, jǔ niàn jí chú, jiàn chú jiàn shǎo, jiàn shǎo jiàn wú, zì rán kě dé ān mián ruò zhōng rì rǎo rǎo, qī qíng huǒ dòng, zhǎn zhuǎn qiān huái, yù qí yī shí xiāo shì dé hū!
少寐乃老年大患，《內經》謂「衛氣不得入於陰。」常留於陽，則陰氣虛，故目不瞑。載有方藥，罕聞奏效。邵子曰：「寤則神棲於心。」又曰：「神統於心。」大抵以清心為切要。然心實最難把捉，必先平居靜養。入寢時，將一切營為計慮，舉念即除，漸除漸少，漸少漸無，自然可得安眠；若終日擾擾，七情火動，輾轉牽懷，欲其一時消釋得乎！

nán huá jīng yuē: qí hún jiāo. yǎng shēng jiā yuē: xiān shuì xīn, hòu shuì mù. jù kōng yán nǐ yì ér yǐ. yú wèi mèi yǒu cāo zòng èr fǎ, cāo zhě: rú guàn xiǎng tóu dǐng, mò shù bí xī, fǎn guān dān tián zhī lèi. shǐ xīn yǒu suǒ zhe, nǎi bù fēn chí, shù kě huò mèi zòng zhě: rèn qí xīn yóu sī yú yǎo y o miǎo wú zhèn zhī qū, yì kě jiàn rù méng lóng zhī jìng. zuì jì zhě, xīn yù qiú mèi, zé mèi yù nán. gài xǐng yǔ mèi jiāo jiè guān tóu, duàn fēi yì xiǎng suǒ jí, wéi wàng hū mèi, zé xīn zhī huò cāo huò zòng, jiē tōng shuì xiāng zhī lù.
《南華經》曰：「其魂交。」養生家曰：「先睡心，後睡目。」俱空言擬議而已。愚謂寐有操縱二法，操者：如貫想頭頂，默數鼻息，返觀丹田之類。使心有所着，乃不紛馳，庶可獲寐；縱者：任其心游思於杳[yǎo]渺無朕之區，亦可漸入朦朧之境。最忌者，心欲求寐，則寐愈難。蓋醒與寐交界關頭，斷非意想所及，惟忘乎寐，則心之或操或縱，皆通睡鄉之路。

yǔ yuē: qǐn bù shī, wèi bù yǎng wò yě. xiāng chuán xī yí ān shuì jué: zuǒ cè wò, zé qū zuǒ zú, qū zuǒ bì, yǐ shǒu shàng chéng tóu shēn yòu zú, yǐ yòu shǒu zhì yòu gǔ jiān, yòu cè wò, fǎn shì. bàn shān wēng shī yún: huá shān chù shì rú róng jiàn, bù mì xiān fāng mì shuì fāng. cǐ guǒ qí shuì fāng yé! yī cǐ ér wò, shì jiào wěn shì, rán yì bù dé tài ní, dàn wù yǎng wò kě yě.
《語》曰：「寢不屍」，謂不仰臥也。相傳希夷《安睡訣》：左側臥，則屈左足，屈左臂，以手上承頭伸右足，以右手置右股間，右側臥，反是。半山翁詩云：「華山處士如容見，不覓仙方覓睡方。」此果其睡方耶！依此而臥，似較穩適，然亦不得太泥，但勿仰臥可也。

jì yù zǎo yuē: qǐn héng dōng shǒu. wèi shùn shēng qì ér wò yě. bǎo shēng xīn jiàn yuē: fán wò, chūn xià shǒu yí xiàng dōng, qiū dōng shǒu xiàng xī. yú wèi qǐn chù bì ān qí cháng, jì suǒ yún héng yě. sì shí gèng biàn, fǎn zhì bù ān. yòu yuē: shǒu wù qīn. wèi bì yīn qì. yún jí qī qiān yuē: dōng wò yí xiàng běi. yòu wèi chéng wàng qì yǐ. àn jiā yǔ yuē: shēng zhě nán xiàng, sǐ zhě běi shǒu. jiē cóng qí chū yě. zé fán dōng xī shè chuáng zhě, wò yǐ nán shǒu wèi dāng.
《記·玉藻》曰：「寢恆東首。」謂順生氣而臥也。《保生心鑒》曰：「凡臥，春夏首宜向東，秋冬首向西。」愚謂寢處必安其常，《記》所云「恆」也。四時更變，反致不安。又曰：「首勿親。」謂避陰氣。《雲笈七籤》曰：「冬臥宜向北。」又謂乘旺氣矣。按《家語》曰：「生者南向，死者北首。」皆從其初也。則凡東西設床者，臥以南首為當。

wò bù ān, yì duō fǎn cè, wò jí ān. xǐng shí yì dāng zhuǎn dòng, shǐ luò mài liú tōng, fǒu zé bàn shēn bǎn zhòng, huò yāo lē tòng huò zhī jié suān zhě yǒu zhī. àn shì shì jiè lǜ: wò wéi yòu cè, bù dé zhuǎn dòng, míng jí xiáng shuì. cǐ jí jiè qí hān mèi, sù zhī xǐng yě, yǔ lǎo nián ān qǐn zhī dào, zhèng xiāng fǎn.
臥不安，易多反側，臥即安。醒時亦當轉動，使絡脈流通，否則半身板重，或腰肋痛、或肢節酸者有之。按釋氏戒律：臥惟右側，不得轉動，名吉祥睡。此及戒其酣寐，速之醒也，與老年安寢之道，正相反。

wèi fāng nà shí, pí wèi jí huà huò jí juàn ér yù wò, xū qiáng nài zhī. lí hǎi jí yuē: yǎn kuàng shǔ pí, yǎn kāi kuàng dòng, pí yīng zhī ér dòng. yòu yuē: pí wén shēng zé dòng, dòng suǒ yǐ huà shí yě. àn pí yǔ wèi, tóng wèi zhōng zhōu, ér mó lián wèi zuǒ, gù mài jū yòu ér qì cháng xíng yú zuǒ. rú shí hòu bì yù wò, yí yòu cè yǐ shū pí zhī qì. xù bó wù zhì yún: wò bù yù zài xié. yì cǐ yì, shí yuǎn zé zuǒ yòu xū yí. jué xū shǒu zú shēn shū, shuì zé bù xián qū suō. xù bó wù zhì yún: wò yù zú suō shì yě, zhì dōng yè yù qū suō zé yù lěng. yù dòng yào lüè yuē: shēn zú wò, yī shēn jù nuǎn. shì zhī jí yàn. yáng chéng zhāi xuě shī yún: jīn xiāo gǎn tàn wò tái gōng. suǒ wèi yù qū suō yù lěng, fēi yé?
胃方納食，脾未及化；或即倦而欲臥，須強耐之。《蠡海集》曰：「眼眶屬脾，眼開眶動，脾應之而動。」又曰：「脾聞聲則動，動所以化食也。」按脾與胃，同位中州，而膜聯胃左，故脈居右而氣常行於左。如食後必欲臥，宜右側以舒脾之氣。《續博物志》云：「臥不欲載脅。」亦此意，食遠則左右胥宜。覺須手足伸舒，睡則不嫌屈縮。《續博物志》云：「臥欲足縮」是也，至冬夜愈屈縮則愈冷。《玉洞要略》曰：「伸足臥，一身俱暖。」試之極驗。楊誠齋《雪詩》云：「今宵敢嘆臥台弓。」所謂愈屈縮愈冷，非耶？

jiù qǐn jí miè dēng, mù bù wài xuàn, zé shén shǒu qí shě. yún jí qī qiān yuē: yè qǐn rán dēng, lìng rén xīn shén bù ān zhēn xī shān wèi shēng gē yuē: mò qǐn àn mián shén yàn rú. yì yǒu miè dēng bù chéng mèi zhě, xī zhì dēng kān, bàn biān kāi xiǎo dòu yǐ tōng guāng, bèi zhàng zhì zhī, biàn bù zhào yào jí mù.
就寢即滅燈，目不外眩，則神守其舍。《雲笈七籤》曰：「夜寢燃燈，令人心神不安」；《真西山衛生歌》曰：「默寢暗眠神晏如。」亦有滅燈不成寐者，錫制燈龕，半邊開小竇以通光，背帳置之，便不照耀及目。

qǐn bù dé dà shēng jiào hū. gài qǐn zé wǔ zàng rú zhōng qìng q ng bù xuán, bù kě fā shēng. yǎng shēng jiā wèi: duō yán shāng qì, píng shí yì yí shǎo yán, hé kuàng qǐn shí! yù sì yào lǎn yuē: wò xū bì kǒu, zé yuán qì bù chū, xié qì bù rù. cǐ jìng xī x, hé, jù zhī tǐ, ān zhēn zhī jí yě, fǒu zé lìng rén miàn shī xuè sè.
寢不得大聲叫呼。蓋寢則五臟如鐘磬[qìng] 不懸，不可發聲。養生家謂：「多言傷氣」，平時亦宜少言，何況寢時！《玉笥要覽》曰：「臥須閉口，則元氣不出，邪氣不入。」此靜翕[xī，合，聚]之體，安貞之吉也，否則令人面失血色。

tóu wèi zhū yáng zhī shǒu. shè shēng yào lùn yuē: dōng yí dòng nǎo, yòu yuē wò bù fù shǒu. yǒu zuò shuì mào zhě, fàng kōng qí dǐng jí dòng nǎo zhī yì zhōng xián tài rè, yòng qīng shā bāo tóu rú fù rén bāo tóu shì. huò xiá huò kuān, kě chèn tiān shí, yì wéi yì suǒ shì.
頭為諸陽之首。《攝生要論》曰：「冬宜凍腦」，又曰「臥不覆首」。有作睡帽者，放空其頂即凍腦之意；終嫌太熱，用輕紗包頭如婦人包頭式。或狹或寬，可趁天時，亦惟意所適。

fù wèi wǔ zàng zhī zǒng, gù fù běn xǐ nuǎn. lǎo rén xià yuán xū ruò, gèng yí jiā yì nuǎn zhī. bàn dōu dù, jiāng jìn ài chuí chu ruǎn pù yún, méng yǐ sī mián, xì zhēn mì xíng, wù lìng sàn luàn chéng kuài, yè wò bì xū, jū cháng yì bù kě qīng tuō. yòu yǒu yǐ jiāng guì jí shè zhū yào zhuāng rù, kě zhì fù zuò lěng tòng, duàn chéng shì shī yún: jiàn shuō zì néng cái cái yì dù, bù zhī shuí gèng zhe xiāo tóu. zhù: yì r dù, jí jīn zhī dōu dù.
腹為五臟之總，故腹本喜暖。老人下元虛弱，更宜加意暖之。辦兜肚，將靳艾槌[chuí] 軟鋪勻，蒙以絲綿，細針密行，勿令散亂成塊，夜臥必需，居常亦不可輕脫。又有以薑桂及麝諸藥裝入，可治腹作冷痛，段成式詩云：「見說自能裁裁衵肚，不知誰更着綃頭。」（註：衵[rì] 肚，即今之兜肚。）

dōu dù wài zài jiā dù shù. fù bù xián guò nuǎn yě, gǔ jīn zhù wèi zhī yāo cǎi, yǒu shì fù rén wà xiōng. kuān yuē qī bā cùn, dài xì zhī, qián hù fù, páng hù yāo, hòu hù mìng mén. qǔ yì liáng duō, bù tè wò shí xū zhī yì yǒu yǐ wēn nuǎn yào zhuāng rù zhě, jiě yī ér qǐn, jiān yǔ jǐng bèi fù nán mì, zhì qǐn yī rú bàn bì, báo zhuāng xù, shàng yǐ hù qí jiān, duǎn jí yāo, qián fú zhōng fēn, kòu niǔ rú cháng, hòu fú xià lián héng fú, wéi zā yāo jiān, xì yǐ dài, kě dài dù shù. gèng zhuì lǐng yǐ hù qí jǐng, jǐng zhōng yāng zhī mài: dū mài yě, míng yuē fēng fǔ, bù kě zhe lěng. lǐng shì cháng lǐng zhī bàn, yǎn qí jǐng hòu, shū qí yàn qián, sī liǎng dé zhī yǐ. chuān xiǎo ǎo wò, zé rú shì zuò dān zhě, jiā yú wài. shuō cóng yún: xiāng dǎng bì yǒu qǐn yī, zhǎng yī shēn yǒu bàn, yí shì dù qí shēn ér bàn zhī. rú jīn zhe xiǎo ǎo yǐ biàn qǐn, yì yì tōng.
兜肚外再加肚束。腹不嫌過暖也，《古今注》謂之「腰采」，有似婦人襪胸。寬約七八寸，帶系之，前護腹，旁護腰，後護命門。取益良多，不特臥時需之；亦有以溫暖藥裝入者，解衣而寢，肩與頸被覆難密，制寢衣如半臂，薄裝絮，上以護其肩，短及腰，前幅中分，扣鈕如常，後幅下聯橫幅，圍匝腰間，系以帶，可代肚束。更綴領以護其頸，頸中央之脈：督脈也，名曰「風府」，不可着冷。領似常領之半，掩其頸後，舒其咽前，斯兩得之矣。穿小襖臥，則如式作單者，加於外。《說叢》云：「鄉黨必有寢衣，長一身有半」，疑是度其身而半之。如今着小襖以便寢，義亦通。