zhū yì hè chēn
朱異 賀琛
zhū yì, zì yàn hé, wú jùn qián táng rén yě. fù xùn, yǐ yì liè zhī míng, guān zhì qí jiāng xià wáng cān jūn wú píng lìng. yì nián shù suì, wài zǔ gù huān fǔ zhī, wèi yì zǔ zhāo zhī yuē: cǐ ér fēi cháng qì, dāng chéng qīng mén hù. nián shí yú suì, hǎo qún jù pú bó, pō wèi xiāng dǎng suǒ huàn. jì zhǎng, nǎi zhé jié cóng shī, biàn zhì wǔ jīng, yóu míng lǐ yì, shè liè wén shǐ, jiān tōng zá yì, bó yì shū suàn, jiē qí suǒ zhǎng. nián èr shí, yì dōu, shàng shū lìng shěn yuē miàn shì zhī, yīn xì yì yuē: qīng nián shào, hé nǎi bù lián? yì qūn xún wèi dá qí zhǐ. yuē nǎi yuē: tiān xià wéi yǒu wén yì qí shū, qīng yī shí jiāng qù, kě wèi bù lián yě. qí nián, shàng shū yán jiàn kāng yí zhì yù sī, bǐ tíng wèi. chì fù shàng shū xiáng yì, cóng zhī. jiù zhì, nián èr shí wǔ fāng dé shì hè. shí yì shì èr shí yī, tè chì zhuó wèi yáng zhōu yì cáo cóng shì shǐ. xún yǒu zhào qiú yì néng zhī shì, wǔ jīng bó shì míng shān bīn biǎo jiàn yì yuē: qiè jiàn qián táng zhū yì, nián shí shàng shǎo, dé bèi lǎo chéng. zài dú wú sàn yì zhī xiǎng, chù àn yǒu duì bīn zhī sè, qì yǔ hóng shēn, shén biǎo fēng jùn. jīn shān wàn zhàng, yuán zhì wèi dēng yù hǎi qiān xún, kuī yìng bù cè. jiā yǐ guī zhāng xīn zuó, jǐn zǔ chū gòu, chù xiǎng kēng qiāng, zhí cǎi biàn fā. guān qí xìn xíng, fēi wéi shí shì suǒ xī, ruò shǐ fù zhòng yáo tú, bì yǒu qiān lǐ zhī yòng. gāo zǔ zhào jiàn, shǐ shuō xiào jīng zhōu yì yì, shén yuè zhī, wèi zuǒ yòu yuē: zhū yì shí yì. hòu jiàn míng shān bīn, wèi yuē: qīng suǒ jǔ shū dé qí rén. réng zhào yì zhí xī shěng, é jiān tài xué bó shì. qí nián, gāo zǔ zì jiǎng xiào jīng, shǐ yì zhí dú. qiān shàng shū yí cáo láng, rù jiān zhōng shū tōng shì shè rén, lèi qiān hóng lú qīng, tài zǐ yòu wèi lǜ, xún jiā yuán wài cháng shì.
朱異,字彥和,吳郡錢唐人也。父巽,以義烈知名,官至齊江夏王參軍、吳平 令。異年數歲,外祖顧歡撫之,謂異祖昭之曰:「此兒非常器,當成卿門戶。」年 十餘歲,好群聚蒲博,頗為鄉黨所患。既長,乃折節從師,遍治《五經》,尤明 《禮》、《易》,涉獵文史,兼通雜藝,博弈書算,皆其所長。年二十,詣都,尚 書令沈約面試之,因戲異曰:「卿年少,何乃不廉?」異逡巡未達其旨。約乃曰: 「天下唯有文義棋書,卿一時將去,可謂不廉也。」其年,上書言建康宜置獄司, 比廷尉。敕付尚書詳議,從之。舊制,年二十五方得釋褐。時異適二十一,特敕擢 為揚州議曹從事史。尋有詔求異能之士,《五經》博士明山賓表薦異曰:「竊見錢 唐硃異,年時尚少,德備老成。在獨無散逸之想,處暗有對賓之色,器宇弘深,神 表峰峻。金山萬丈,緣陟未登;玉海千尋,窺映不測。加以珪璋新琢,錦組初構, 觸響鏗鏘,值采便發。觀其信行,非惟十室所稀,若使負重遙途,必有千里之用。」 高祖召見,使說《孝經》、《周易》義,甚悅之,謂左右曰:「硃異實異。」後見 明山賓,謂曰:「卿所舉殊得其人。」仍召異直西省,俄兼太學博士。其年,高祖 自講《孝經》,使異執讀。遷尚書儀曹郎,入兼中書通事舍人,累遷鴻臚卿,太子 右衛率,尋加員外常侍。
pǔ tōng wǔ nián, dà jǔ běi fá, wèi xú zhōu cì shǐ yuán fǎ sēng qiǎn shǐ qǐng jǔ dì nèi shǔ, zhào yǒu sī yì qí xū shí. yì yuē: zì wáng shī běi tǎo, kè huò xiāng jì, xú zhōu dì zhuǎn xuē ruò, xián yuàn guī zuì fǎ sēng, fǎ sēng jù huò zhī zhì, qí jiàng bì fēi wěi yě. gāo zǔ réng qiǎn yì bào fǎ sēng, bìng chì zhòng jūn yīng jiē, shòu yì jié dù. jì zhì, fǎ sēng zūn chéng cháo zhǐ, rú yì cè yān. zhōng dà tōng yuán nián, qiān sàn qí cháng shì. zì zhōu shě zú hòu, yì dài zhǎng jī móu, fāng zhèn gǎi huàn, cháo yí guó diǎn, zhào gào chì shū, bìng jiān zhǎng zhī. měi sì fāng biǎo shū, dāng jú bù lǐng, zī xún xiáng duàn, tián wěi yú qián. yì shǔ cí luò zhǐ, lǎn shì xià yì, zòng héng mǐn shàn, bù zàn tíng bǐ, qǐng kè zhī jiān, zhū shì biàn liǎo.
普通五年,大舉北伐,魏徐州刺史元法僧遣使請舉地內屬,詔有司議其虛實。 異曰:「自王師北討,克獲相繼,徐州地轉削弱,咸願歸罪法僧,法僧懼禍之至, 其降必非偽也。」高祖仍遣異報法僧,並敕眾軍應接,受異節度。既至,法僧遵承 朝旨,如異策焉。中大通元年,遷散騎常侍。自周舍卒後,異代掌機謀,方鎮改換, 朝儀國典,詔誥敕書,併兼掌之。每四方表疏,當局簿領,諮詢詳斷,填委於前。 異屬辭落紙,覽事下議,縱橫敏贍,不暫停筆,頃刻之間,諸事便了。
dà tóng sì nián, qiān yòu wèi jiāng jūn. liù nián, yì qǐ yú yí xián táng fèng shù gāo zǔ lǎo zi yì, chì xǔ zhī. jí jiù jiǎng, cháo shì jí dào sú tīng zhě qiān yú rén, wèi yī shí zhī shèng. shí chéng xī yòu kāi shì lín guǎn yǐ yán xué shì, yì yǔ zuǒ chéng hè chēn dì rì shù gāo zǔ lǐ jì zhōng yōng yì, huáng tài zǐ yòu zhào yì yú xuán pǔ jiǎng yì. bā nián, gǎi jiā shì zhōng. tài qīng yuán nián, qiān zuǒ wèi jiāng jūn, lǐng bù bīng. èr nián, qiān zhōng lǐng jūn, shè rén rú gù.
大同四年,遷右衛將軍。六年,異啟於儀賢堂奉述高祖《老子義》,敕許之。 及就講,朝士及道俗聽者千餘人,為一時之盛。時城西又開士林館以延學士,異與 左丞賀琛遞日述高祖《禮記中庸義》,皇太子又召異於玄圃講《易》。八年,改加 侍中。太清元年,遷左衛將軍,領步兵。二年,遷中領軍,舍人如故。
gāo zǔ mèng zhōng yuán píng, jǔ cháo chēng qìng, dàn yǐ yǔ yì, yì duì yuē: cǐ yǔ nèi fāng yī zhī zhēng. jí hóu jǐng guī jiàng, chì zhào qún chén yì, shàng shū pú shè xiè jǔ děng yǐ wèi bù kě, gāo zǔ yù nà zhī, wèi jué cháng sù xìng zhì wǔ dé gé, zì yán wǒ guó jiā chéng píng ruò cǐ, jīn biàn shòu dì, jù shì shì yí, tuō zhì fēn yún, huǐ wú suǒ jí. yì tàn gāo zǔ wēi zhǐ, yīng shēng dá yuē: shèng míng yù yǔ, shàng yīng cāng xuán, běi tǔ yí lí, shuí bù mù yǎng? wèi wú jī huì, wèi dá qí xīn. jīn hóu jǐng fēn wèi guó tài bàn, shū chéng sòng kuǎn, yuǎn guī shèng cháo, qǐ fēi tiān yòu qí zhōng, rén jiǎng qí jì! yuán xīn shěn shì, shū yǒu kě jiā. jīn ruò bù róng, kǒng jué hòu lái zhī wàng. cǐ chéng yì jiàn, yuàn bì xià wú yí. gāo zǔ shēn nà yì yán, yòu gǎn qián mèng, suì nà zhī. jí zhēn yáng bài méi, zì wèi qiǎn shǐ hái, shù wèi xiāng gāo chéng yù gèng shēn hé mù. chì yǒu sī dìng yì, yì yòu yǐ hé wèi yǔn, gāo zǔ guǒ cóng zhī. qí nián liù yuè, qiǎn jiàn kāng lìng xiè tǐng tōng zhí láng xú líng shǐ běi tōng hǎo. shì shí, hóu jǐng zhèn shòu chūn, lèi qǐ jué hé, jí qǐng zhuī shǐ. yòu zhì shū yǔ yì, cí yì shén qiè, yì dàn shù chì zhǐ yǐ bào zhī. bā yuè, jǐng suì jǔ bīng fǎn, yǐ tǎo yì wèi míng. mù bīng dé sān qiān rén, jí jǐng zhì, réng yǐ qí zhòng shǒu dà sī mǎ mén.
高祖夢中原平,舉朝稱慶,旦以語異,異對曰:「此宇內方一之徵。」及侯景 歸降,敕召群臣議,尚書僕射謝舉等以為不可,高祖欲納之,未決;嘗夙興至武德 閣,自言「我國家承平若此,今便受地,詎是事宜,脫致紛紜,悔無所及」。異探 高祖微旨,應聲答曰:「聖明御宇,上應蒼玄,北土遺黎,誰不慕仰?為無機會, 未達其心。今侯景分魏國太半,輸誠送款,遠歸聖朝,豈非天誘其衷,人獎其計! 原心審事,殊有可嘉。今若不容,恐絕後來之望。此誠易見,願陛下無疑。」高祖 深納異言,又感前夢,遂納之。及貞陽敗沒,自魏遣使還,述魏相高澄欲更申和睦。 敕有司定議,異又以和為允,高祖果從之。其年六月,遣建康令謝挺、通直郎徐陵 使北通好。是時,侯景鎮壽春,累啟絕和,及請追使。又致書與異,辭意甚切,異 但述敕旨以報之。八月,景遂舉兵反,以討異為名。募兵得三千人,及景至,仍以 其眾守大司馬門。
chū, jǐng móu fǎn, hé zhōu cì shǐ pó yáng wáng fàn sī zhōu cì shǐ yáng yā rén bìng lèi yǒu qǐ wén, yì yǐ jǐng gū lì jì mìng, bì bù yīng ěr, nǎi wèi shǐ zhě: pó yáng wáng suì bù xǔ guó jiā yǒu yī kè! bìng yì ér bù zòu, gù cháo tíng bù wèi zhī bèi. jí kòu zhì, chéng nèi wén wǔ xián yóu zhī. huáng tài zǐ yòu zhì wéi chéng fù, qí mò zhāng yún: bǐ gāo guān jí hòu lǚ, bìng dǐng shí ér chéng féi, shēng zǐ xiāo zhī dān dì, pái yù diàn zhī jīn fēi, chén móu mó zhī qǐ wò, xuān zhèng xíng zhī fú wēi, sì jiāo yǐ zhī duō lěi, wàn bāng yǐ zhī wèi suī. wèn chái láng qí hé zhě? fǎng huī yì zhī wèi shuí? gài yǐ zhǐ yì. yì yīn cán fèn, fā bìng zú, shí nián liù shí qī. zhào yuē: gù zhōng lǐng jūn yì, qì yǔ hóng tōng, cái lì yōu shàn, zī móu wéi wò, duō lì nián suǒ. fāng zàn cháo jīng, yǒng shēn jì rèn. yǎn xiān wù huà, cè dào jiān huái. kě zèng shì zhōng shàng shū yòu pú shè, gěi mì qì yī jù. xiōng shì suǒ xū, suí yóu zī bàn. jiù shàng shū guān bù yǐ wèi zèng, jí yì zú, gāo zǔ xī zhī, fāng yì zèng shì. zuǒ yòu yǒu shàn yì zhě, nǎi qǐ yuē: yì tiǎn lì suī duō, rán píng shēng suǒ huái, yuàn dé zhí fǎ. gāo zǔ yīn qí sù zhì, tè yǒu cǐ zèng yān.
初,景謀反,合州刺史鄱陽王范、司州刺史羊鴉仁並累有啟聞,異以景孤立寄 命,必不應爾,乃謂使者:「鄱陽王遂不許國家有一客!」並抑而不奏,故朝廷不 為之備。及寇至,城內文武咸尤之。皇太子又制《圍城賦》,其末章云:「彼高冠 及厚履,並鼎食而乘肥,升紫霄之丹地,排玉殿之金扉,陳謀謨之啟沃,宣政刑之 福威,四郊以之多壘,萬邦以之未綏。問豺狼其何者?訪虺蜴之為誰?」蓋以指異。 異因慚憤,發病卒,時年六十七。詔曰:「故中領軍異,器宇弘通,才力優贍,諮 謀帷幄,多歷年所。方贊朝經,永申寄任。奄先物化,惻悼兼懷。可贈侍中、尚書 右僕射,給秘器一具。凶事所須,隨由資辦。」舊尚書官不以為贈,及異卒,高祖 惜之,方議贈事。左右有善異者,乃啟曰:「異忝歷雖多,然平生所懷,願得執法。」 高祖因其宿志,特有此贈焉。
yì jū quán yào sān shí yú nián, shàn kuī rén zhǔ yì qū, néng ā yú yǐ chéng shàng zhǐ, gù tè bèi chǒng rèn. lì guān zì yuán wài cháng shì zhì shì zhōng, sì guān jiē ěr diāo, zì yòu wèi lǜ zhì lǐng jūn, sì zhí bìng qū lǔ bù, jìn dài wèi zhī yǒu yě. yì jí zhū zi zì cháo gōu liè zhái zhì qīng xī, qí zhōng yǒu tái chí wán hǎo, měi xiá rì yǔ bīn kè yóu yān. sì fāng suǒ kuì, cái huò chōng jī. xìng lìn sè, wèi cháng yǒu sàn shī. chú xià zhēn xiū fǔ làn, měi yuè cháng qì shí shù chē, suī zhū zi bié fáng yì bù fēn shàn. suǒ zhuàn lǐ yì jiǎng shū jí yí zhù wén jí bǎi yú piān, luàn zhōng duō wáng yì.
異居權要三十餘年,善窺人主意曲,能阿諛以承上旨,故特被寵任。歷官自員 外常侍至侍中,四官皆珥貂,自右衛率至領軍,四職並驅鹵簿,近代未之有也。異 及諸子自潮溝列宅至青溪,其中有台池玩好,每暇日與賓客游焉。四方所饋,財貨 充積。性吝嗇,未嘗有散施。廚下珍羞腐爛,每月常棄十數車,雖諸子別房亦不分 贍。所撰《禮》、《易》講疏及儀注、文集百餘篇,亂中多亡逸。
zhǎng zi sù, guān zhì guó zi bó shì cì zǐ rùn, sī tú yuàn. bìng yù luàn zú.
長子肅,官至國子博士;次子閏,司徒掾。並遇亂卒。
hè chēn, zì guó bǎo, huì jī shān yīn rén yě. bó fù qiàn, bù bīng xiào wèi, wèi shì shuò rú. chēn yòu, qiàn shòu qí jīng yè, yī wén biàn tōng yì lǐ. qiàn yì zhī, cháng yuē: cǐ ér dāng yǐ míng jīng zhì guì. qiàn zú hòu, chēn jiā pín, cháng wǎng hái zhū jì, fàn sù yǐ zì gěi. xián zé xí yè, yóu jīng sān lǐ. chū, qiàn yú xiāng lǐ jù tú jiào shòu, zhì shì yòu yī chēn yān.
賀琛,字國寶,會稽山陰人也。伯父蒨,步兵校尉,為世碩儒。琛幼,蒨授其 經業,一聞便通義理。蒨異之,常曰:「此兒當以明經致貴。」蒨卒後,琛家貧, 常往還諸暨,販粟以自給。閒則習業,尤精《三禮》。初,蒨於鄉里聚徒教授,至 是又依琛焉。
pǔ tōng zhōng, cì shǐ lín chuān wáng pì wèi jì jiǔ cóng shì shǐ. chēn shǐ chū dōu, gāo zǔ wén qí xué shù, zhào jiàn wén dé diàn, yǔ yǔ yuè zhī, wèi pú shè xú miǎn yuē: chēn shū yǒu shì yè. réng bǔ wáng guó shì láng, é jiān tài xué bó shì, shāo qiān zhōng wèi cān jūn shì shàng shū tōng shì shè rén, cān lǐ yí shì. lèi qiān tōng zhí zhèng yuán láng, shè rén rú gù. yòu zhēng xī pó yáng wáng zhōng lù shì, jiān shàng shū zuǒ chéng, mǎn suì wèi zhēn. zhào chēn zhuàn xīn shì fǎ, zhì jīn shī yòng. shí huáng tài zǐ yì, dà gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi jià nǚ. chēn bó zhī yuē:
普通中,刺史臨川王闢為祭酒從事史。琛始出都,高祖聞其學術,召見文德殿, 與語悅之,謂僕射徐勉曰:「琛殊有世業。」仍補王國侍郎,俄兼太學博士,稍遷 中衛參軍事、尚書通事舍人,參禮儀事。累遷通直正員郎,舍人如故。又征西鄱陽 王中錄事,兼尚書左丞,滿歲為真。詔琛撰《新諡法》,至今施用。時皇太子議, 大功之末,可以冠子嫁女。琛駁之曰:
lìng zhǐ yǐ dà gōng zhī mò kě dé guàn zi jià nǚ, bù dé zì guān zì jià. tuī yǐ jì wén, qiè yóu zhì huò. àn jià guān zhī lǐ, běn shì fù zhī suǒ chéng, wú fù zhī rén, nǎi kě zì guān. gù chēng dà gōng xiǎo gōng, bìng yǐ guàn zi jià zi wèi wén fēi guān wéi dé wèi zi, jǐ shēn bù de yě. xiǎo gōng zhī mò, jì dé zì jià qǔ, ér yì yún guàn zi qǔ fù, qí yì yì míng. gù xiān liè èr fú, měi míng guàn zi jià zi, jié yú hòu jù, fāng xiǎn zì qǔ zhī yì. jì míng xiǎo gōng zì qǔ, jí zhī dà gōng zì guān yǐ, gài shì yuē yán ér jiàn zhǐ. ruò wèi yuán fù fú dà gōng, zi fú xiǎo gōng, xiǎo gōng fú qīng, gù dé wèi zi guān jià, dà gōng fú zhòng, gù bù dé zì jià zì guān zhě, zé xiǎo gōng zhī mò, fēi míng fù zǐ fú shū, bù yīng fù yún guàn zi jià zi yě. ruò wèi xiǎo gōng zhī wén yán jǐ kě qǔ, dà gōng zhī wén bù yán jǐ guān, gù zhī shēn yǒu dà gōng, bù dé zì xíng jiā lǐ, dàn dé wèi zi guān jià. qiè wèi yǒu fú bù xíng jiā lǐ, běn wèi jí xiōng bù kě xiāng gān. zi suī xiǎo gōng zhī mò, kě de xíng guān jià, yóu yīng xū fù dé wèi qí guān jià. ruò fù yú dà gōng zhī mò kě yǐ guàn zi jià zi, shì yú jí xiōng lǐ wú ài jí xiōng lǐ wú ài, qǐ bù dé zì guān zì jià? ruò zì guān zì jià yú shì yǒu ài, zé guàn zi jià zi níng dú kě tōng? jīn xǔ qí guàn zi ér sāi qí zì guān, shì chēn zhī suǒ huò yě.
令旨以「大功之末可得冠子嫁女,不得自冠自嫁。」推以《記》文,竊猶致惑。 案嫁冠之禮,本是父之所成,無父之人,乃可自冠。故稱大功小功,並以冠子嫁子 為文;非關惟得為子,己身不得也。小功之末,既得自嫁娶,而亦云「冠子娶婦」, 其義益明。故先列二服,每明冠子嫁子,結於後句,方顯自娶之義。既明小功自娶, 即知大功自冠矣,蓋是約言而見旨。若謂緣父服大功,子服小功,小功服輕,故得 為子冠嫁,大功服重,故不得自嫁自冠者,則小功之末,非明父子服殊,不應復雲 「冠子嫁子」也。若謂小功之文言己可娶,大功之文不言己冠,故知身有大功,不 得自行嘉禮,但得為子冠嫁。竊謂有服不行嘉禮,本為吉凶不可相干。子雖小功之 末,可得行冠嫁,猶應須父得為其冠嫁。若父於大功之末可以冠子嫁子,是于吉凶 禮無礙;吉凶禮無礙,豈不得自冠自嫁?若自冠自嫁於事有礙,則冠子嫁子寧獨可 通?今許其冠子而塞其自冠,是琛之所惑也。
yòu lìng zhǐ tuī xià shāng xiǎo gōng bù kě qǔ fù, zé xiáng fú dà gōng yì bù dé wèi zi guān jià. fú xún cǐ zhǐ, ruò wèi xiáng fú dà gōng bù kě guàn zi jià zi, zé xiáng fú xiǎo gōng yì bù kě zì guān zì qǔ, shì wèi fán jué xiáng fú dà gōng xiǎo gōng jiē bù dé guān qǔ yǐ. jì wén yīng yún xiáng fú zé bù kě, níng dé wéi chēng xià shāng? jīn bù yán xiáng fú, de jǔ xià shāng, shí yǒu qí yì. fū chū jià chū hòu, huò yǒu zài jiàng, chū hòu zhī shēn, yú běn zǐ mèi jiàng wèi dà gōng ruò shì dài fū fú shì, yòu yǐ zūn jiàng, zé chéng xiǎo gōng. qí yú guān jià, yì wú yǐ yì. suǒ yǐ rán zhě, chū jià zé yǒu shòu wǒ, chū hòu zé yǒu chuán zhòng, bìng yù báo yú cǐ ér hòu yú bǐ, cǐ fú suī jiàng, bǐ fú zé lóng. xī shí qī qīn, suī zài jiàng yóu yī xiǎo gōng zhī lǐ, kě guān kě jià. ruò fú qī jiàng dà gōng, dà gōng jiàng wèi xiǎo gōng, zhǐ shì yī děng, jiàng shā yǒu lún, fú mò jià guān, gù wú yǒu yì. wéi xià shāng zhī fú, tè míng bù qǔ zhī yì zhě, gài yuán yǐ yòu zhì zhī gù. yāo sàng qíng shēn, jì wú shòu hòu tuó xìng, yòu yì chuán zhòng bǐ zōng, xián qí nián zhì fú qīng, dùn chéng shā lüè, gù tè míng bù qǔ, yǐ shì běn zhòng zhī ēn. shì yǐ fán jué xiáng fú, guān jià bù shū wéi zài xià shāng, nǎi míng bù qǔ. qí yì ruò cǐ, zé bù dé yán dà gōng zhī xiáng fú, jiē bù kě guān jià yě. qiě jì yún xià shāng xiǎo gōng, yán xià shāng zé bù dé tōng yú zhōng shàng, yǔ xiǎo gōng zé bù dé jiān yú dà gōng. ruò shí dà xiǎo gōng xiáng fú jiē bù guān jià, shàng zhōng èr shāng yì bù guān jià zhě, jì bù dé zhí yún xià shāng xiǎo gōng zé bù kě. kǒng fēi wén yì. cǐ yòu chēn zhī suǒ yí yě.
又令旨推「下殤小功不可娶婦,則降服大功亦不得為子冠嫁」。伏尋此旨,若 謂降服大功不可冠子嫁子,則降服小功亦不可自冠自娶,是為凡厥降服大功小功皆 不得冠娶矣。《記》文應雲降服則不可,寧得惟稱下殤?今不言降服,的舉下殤, 實有其義。夫出嫁出後,或有再降,出後之身,於本姊妹降為大功;若是大夫服士, 又以尊降,則成小功。其於冠嫁,義無以異。所以然者,出嫁則有受我,出後則有 傳重,並欲薄於此而厚於彼,此服雖降,彼服則隆。昔實期親,雖再降猶依小功之 禮,可冠可嫁。若夫期降大功,大功降為小功,止是一等,降殺有倫,服末嫁冠, 故無有異。惟下殤之服,特明不娶之義者,蓋緣以幼稚之故。夭喪情深,既無受厚 佗姓,又異傳重彼宗,嫌其年稚服輕,頓成殺略,故特明不娶,以示本重之恩。是 以凡厥降服,冠嫁不殊;惟在下殤,乃明不娶。其義若此,則不得言大功之降服, 皆不可冠嫁也。且《記》雲「下殤小功」,言下殤則不得通於中上,語小功則不得 兼於大功。若實大小功降服皆不冠嫁,上中二殤亦不冠嫁者,《記》不得直雲「下 殤小功則不可」。恐非文意。此又琛之所疑也。
suì cóng chēn yì.
遂從琛議。
qiān yuán wài sàn qí cháng shì. jiù shàng shū nán zuò, wú diāo diāo zì chēn shǐ yě. qǐng zhī, qiān yù shǐ zhōng chéng, cān lǐ yí shì rú xiān. chēn jiā chǎn jì lǐ, mǎi zhǔ dì wèi zhái, wèi yǒu sī suǒ zòu, zuò miǎn guān. é fù wèi shàng shū zuǒ chéng, qiān gěi shì huáng mén shì láng, jiān guó zi bó shì, wèi bài, gǎi wèi tōng zhí sàn qí cháng shì, lǐng shàng shū zuǒ chéng, bìng cān lǐ yí shì. chēn qián hòu jū zhí, fán jiāo miào zhū yí, duō suǒ chuàng dìng. měi jiàn gāo zǔ, yǔ yǔ cháng yí guǐ kè, gù shěng zhōng wèi zhī yǔ yuē: shàng diàn bù xià yǒu hè yǎ. chēn róng zhǐ dōu yǎ, gù shí rén hū zhī. qiān sàn qí cháng shì, cān lǐ yí rú gù.
遷員外散騎常侍。舊尚書南坐,無貂;貂自琛始也。頃之,遷御史中丞,參禮 儀事如先。琛家產既豊,買主第為宅,為有司所奏,坐免官。俄復為尚書左丞,遷 給事黃門侍郎,兼國子博士,未拜,改為通直散騎常侍,領尚書左丞,並參禮儀事。 琛前後居職,凡郊廟諸儀,多所創定。每見高祖,與語常移晷刻,故省中為之語曰: 「上殿不下有賀雅。」琛容止都雅,故時人呼之。遷散騎常侍,參禮儀如故。
shì shí, gāo zǔ rèn zhí zhě, jiē yuán shì jiān chǎn, shēn hài shí zhèng, chēn suì qǐ chén shì tiáo fēng zòu yuē:
是時,高祖任職者,皆緣飾奸諂,深害時政,琛遂啟陳事條封奏曰:
chén hé bá zhuó zhī ēn, céng bù néng xiào yī zhí jū xiàn nà zhī rèn, yòu bù néng jiàn yī yán. qiè wén cí fù bù ài wú yì zhī zǐ, míng jūn bù chù wú yì zhī chén, chén suǒ yǐ dāng shí fèi sūn, zhōng xiāo ér tàn xī yě. zhé yán shí shì, liè zhī yú hòu. fēi wèi móu yóu, níng yún qǐ wò. dú jiān xiōng yì, bù yǔ qī zǐ. cí wú fěn shì, xuē gǎo zé fén. tuō dé tīng lǎn, shì jiā shěng jiàn. rú bù yǔn hé, liàng qí zhuàng yú.
臣荷拔擢之恩,曾不能效一職;居獻納之任,又不能薦一言。竊聞「慈父不愛 無益之子,明君不畜無益之臣」,臣所以當食廢飧,中宵而嘆息也。輒言時事,列 之於後。非謂謀猷,寧雲啟沃。獨緘胸臆,不語妻子。辭無粉飾,削槁則焚。脫得 聽覽,試加省鑒。如不允合,亮其戇愚。
qí yī shì yuē: jīn běi biān jī fú, gē jiǎ jiě xī, zhèng shì shēng jù jiào xùn zhī shí, ér tiān xià hù kǒu jiǎn luò, chéng dāng jīn zhī jí wù. suī shì chù diāo liú, ér guān wài mí shén, jùn bù kān zhōu zhī kòng zǒng, xiàn bù kān jùn zhī póu xuē, gèng xiāng hū rǎo, mò de zhì qí zhèng shù, wéi yǐ yīng fù zhēng liǎn wèi shì. bǎi xìng bù néng kān mìng, gè shì liú yí, huò yī yú dà xìng, huò jù yú tún fēng, gài bù huò yǐ ér cuàn wáng, fēi lè zhī yě. guó jiā yú guān wài fù shuì gài wēi, nǎi zhì nián cháng zū kè, dòng zhì bū jī, ér mín shī ān jū, níng fēi mù shǒu zhī guò? dōng jìng hù kǒu kōng xū, jiē yóu shǐ mìng fán shù. fū quǎn bù yè fèi, gù mín dé ān jū. jīn dà bāng dà xiàn, zhōu gě xián mìng zhě, fēi wéi shí shù fù qióng yōu zhī xiāng, jí yuǎn zhī yì, yì jiē bì zhì. měi yǒu yī shǐ, shǔ suǒ sāo rǎo kuàng fù fán rǎo jī lǐ, shēn wèi mín hài. nú kùn yì zǎi, zé gǒng shǒu tīng qí yú liè jié xiá zhǎng lì, yòu yīn zhī ér wèi tān cán. zòng yǒu lián píng, jùn yóu chè zhǒu. gù yì zǎi huái yìn, lèi wú kǎo jī, xì mín qì yè, liú rǒng zhě duō, suī nián jiàng fù yè zhī zhào, lǚ xià juān fù zhī ēn, ér zhōng bù dé fǎn qí jū yě.
其一事曰:今北邊稽服,戈甲解息,政是生聚教訓之時,而天下戶口減落,誠 當今之急務。雖是處雕流,而關外彌甚,郡不堪州之控總,縣不堪郡之裒削,更相 呼擾,莫得治其政術,惟以應赴征斂為事。百姓不能堪命,各事流移,或依於大姓, 或聚於屯封,蓋不獲已而竄亡,非樂之也。國家於關外賦稅蓋微,乃至年常租課, 動致逋積,而民失安居,寧非牧守之過?東境戶口空虛,皆由使命繁數。夫犬不夜 吠,故民得安居。今大邦大縣,舟舸銜命者,非惟十數;復窮幽之鄉,極遠之邑, 亦皆必至。每有一使,屬所搔擾;況復煩擾積理,深為民害。駑困邑宰,則拱手聽 其漁獵;桀黠長吏,又因之而為貪殘。縱有廉平,郡猶掣肘。故邑宰懷印,類無考 績,細民棄業,流冗者多,雖年降復業之詔,屢下蠲賦之恩,而終不得反其居也。
qí èr shì yuē: shèng zhǔ xù yǐn zhī xīn, nà huáng zhī niàn, wén zhī xiá ěr, zhì yú xuān fēi rú dòng, yóu qiě dù tuō, kuàng zài zhào shù. ér zhōu jùn wú xù mín zhī zhì, gù tiān xià yóng yóng, wéi zhù yǎng yú yī rén, chéng suǒ wèi ài zhī rú fù mǔ, yǎng zhī rú rì yuè, jìng zhī rú guǐ shén, wèi zhī rú léi tíng. gǒu xū yīng tòng dòu yào, qǐ kě bù zhì zhī zāi? jīn tiān xià zǎi shǒu suǒ yǐ jiē shàng tān cán, hǎn yǒu lián bái zhě, liáng yóu fēng sú chǐ mí. shǐ zhī rán yě. yín shē zhī bì, qí shì duō duān, cū jǔ èr tiáo, yán qí yóu zhě. fū shí fāng zhàng yú qián, suǒ gān yī wèi. jīn zhī yàn xǐ, xiāng jìng kuā háo, jī guǒ rú shān yuè, liè yáo tóng qǐ xiù, lù tái zhī chǎn, bù zhōu yī yàn zhī zī, ér bīn zhǔ zhī jiān, cái qǔ mǎn fù, wèi jí xià táng, yǐ tóng chòu fǔ. yòu gē jī wǔ nǚ, běn yǒu pǐn zhì, èr bā zhī xī, liáng dài hé róng. jīn chù jì zhī fū, wú yǒu děng zhì, suī fù shù jiàn wēi rén, jiē shèng jī jiāng, wù zài tān wū, zhēng shì luó qǐ. gù wèi lì mù mín zhě, jìng wèi bō xuē, suī zhì zī jù yì, bà guī zhī rì, bù zhī shù nián, biàn yǐ xiāo sàn. gài yóu yàn xǔ suǒ fèi, jì pò shù jiā zhī chǎn gē yáo zhī jù, bì qí qiān jīn zhī zī. suǒ fèi shì děng qiū shān, wèi huān zhǐ zài é qǐng. nǎi gèng zhuī hèn xiàng suǒ qǔ zhī shǎo, jīn suǒ fèi zhī duō. rú fù fù yì, zēng qí bó shì, yī hé bèi zāi! qí yú yín chǐ, zhe zhī fán bǎi, xí yǐ chéng sú, rì jiàn zī shén, yù shǐ rén shǒu lián yú, lì shàng qīng bái, ān kě dé xié! jīn chéng yí yán wèi jìn zhì, dào zhī yǐ jié jiǎn, biǎn chù diāo shì, jiū zòu fú huá, shǐ zhòng jiē zhī, biàn qí ěr mù, gǎi qí hǎo è. fū shī jié zhī jiē, yì mín suǒ zì huàn, zhèng chǐ bù jí qún, gù miǎn qiáng ér wèi zhī, gǒu lì suǒ bù zhì, hái shòu qí bì yǐ. jīn ruò lí qí fēng ér zhèng qí shī, yì yú fǎn zhǎng. fū lùn zhì zhì zhě, bì yǐ chún sù wèi xiān, zhèng diāo liú zhī bì, mò yǒu guò jiǎn pǔ zhě yě.
其二事曰:聖主恤隱之心,納隍之念,聞之遐邇,至於翾飛蠕動,猶且度脫, 況在兆庶。而州郡無恤民之志,故天下顒顒,惟注仰於一人,誠所謂「愛之如父母, 仰之如日月,敬之如鬼神,畏之如雷霆」。苟須應痛逗藥,豈可不治之哉?今天下 宰守所以皆尚貪殘,罕有廉白者,良由風俗侈靡。使之然也。淫奢之弊,其事多端, 粗舉二條,言其尤者。夫食方丈於前,所甘一味。今之燕喜,相競夸豪,積果如山 岳,列餚同綺繡,露台之產,不周一燕之資,而賓主之間,裁取滿腹,未及下堂, 已同臭腐。又歌姬儛女,本有品制,二八之錫,良待和戎。今畜妓之夫,無有等秩, 雖復庶賤微人,皆盛姬姜,務在貪污,爭飾羅綺。故為吏牧民者,競為剝削,雖致 貲巨億,罷歸之日,不支數年,便已消散。蓋由宴醑所費,既破數家之產;歌謠之 具,必俟千金之資。所費事等丘山,為歡止在俄頃。乃更追恨向所取之少,今所費 之多。如復傅翼,增其搏噬,一何悖哉!其餘淫侈,著之凡百,習以成俗,日見滋 甚,欲使人守廉隅,吏尚清白,安可得邪!今誠宜嚴為禁制,道之以節儉,貶黜雕 飾,糾奏浮華,使眾皆知,變其耳目,改其好惡。夫失節之嗟,亦民所自患,正恥 不及群,故勉強而為之,苟力所不至,還受其弊矣。今若厘其風而正其失,易於反 掌。夫論至治者,必以淳素為先,正雕流之弊,莫有過儉樸者也。
qí sān shì yuē: shèng gōng hé fù cāng shēng yǐ wèi rèn, hóng jì sì hǎi yǐ wèi xīn, bù dàn pián zhī zhī láo, bù cí qú shòu zhī kǔ, qǐ zhǐ rì zè wàng jī, yè fēn fèi qǐn. zhì yú bǎi sī, mò bù zòu shì, shàng xī zé xià zhī xián, xià wú bī shàng zhī jiù, sī shí dào mài bǎi wáng, shì chāo qiān zài. dàn dǒu shāo zhī rén, zǎo zhuó zhī zǐ, jì dé fú zòu wéi yǐ, biàn yù guǐ jìng qiú jìn, bù shuō guó zhī dà tǐ. bù zhī dāng yī guān, chù yī zhí, guì shǐ lǐ qí wěn luàn, kuāng qí bù jí, xīn zài míng shù, shì nǎi píng zhāng. dàn wù chuī máo qiú cī, bò jī fēn lǐ, yùn qiè píng zhī zhì, jiǎo fèn wài zhī qiú, yǐ shēn kè wèi néng, yǐ shéng zhú wèi wù, jī suī shì yú fèng gōng, shì gèng chéng qí wēi fú. fàn zuì zhě duō, qiǎo bì zī shén, kuàng guān fèi zhí, zhǎng bì zēng jiān, shí yóu yú cǐ. jīn chéng yuàn zé qí gōng píng zhī xiào, chù qí chán yú zhī xīn, zé xià ān shàng mì, wú jiǎo xìng zhī huàn yǐ.
其三事曰:聖躬荷負蒼生以為任,弘濟四海以為心,不憚胼胝之勞,不辭癯瘦 之苦,豈止日昃忘飢,夜分廢寢。至於百司,莫不奏事,上息責下之嫌,下無逼上 之咎,斯實道邁百王,事超千載。但斗筲之人,藻梲之子,既得伏奏帷扆,便欲詭 競求進,不說國之大體。不知當一官,處一職,貴使理其紊亂,匡其不及,心在明 恕,事乃平章。但務吹毛求疵,擘肌分理,運挈瓶之智,徼分外之求,以深刻為能, 以繩逐為務,跡雖似於奉公,事更成其威福。犯罪者多,巧避滋甚,曠官廢職,長 弊增奸,實由於此。今誠願責其公平之效,黜其讒愚之心,則下安上謐,無僥倖之 患矣。
qí sì shì yuē: zì zhēng fá běi jìng, tǎng zàng kōng xū. jīn tiān xià wú shì, ér yóu rì bù xiá gěi zhě, liáng yǒu yǐ yě. fū guó bì zé shěng qí shì ér xī qí fèi, shì shěng zé yǎng mín, fèi xī zé cái jù, zhǐ wǔ nián zhī zhōng, shàng yú wú shì, bì néng shǐ guó lǐ mín fù. ruò jī yǐ suì yuè, sī nǎi fàn lǐ miè wú zhī shù, guǎn zhòng bà qí zhī yóu. jīn yīng nèi shěng zhí zhǎng, gè jiǎn qí suǒ bù. fán jīng shī zhì shǔ dǐ sì yīng suǒ wèi, huò shí tiáo yí shěng qí wǔ, huò sān tiáo yí chú qí yī jí guó róng róng bèi, zài xī yīng duō, zài jīn yí shǎo. suī yú hòu yīng duō, jí shì wèi xū, jiē xī jiǎn shěng. yīng sì fāng tún chuán dǐ zhì, huò jiù yǒu, huò wú yì, huò fáng mín, yǒu suǒ yí chú, chú zhī yǒu suǒ yí jiǎn, jiǎn zhī. fán jué xìng zào, fán jué fèi cái, yǒu fēi jí zhě, yǒu yì mín zhě yòu fán jué tǎo zhào, fán jué zhēng qiú, suī guān guó jì, quán qí shì yí, jiē xū xī fèi xiū mín. bù xī fèi, zé wú yǐ jù cái bù xiū mín, zé wú yǐ jù lì. gù xù qí cái zhě, suǒ yǐ dà yòng zhī yě xī qí mín zhě, suǒ yǐ dà yì zhī yě. ruò yán xiǎo shì bù zú hài cái, zé zhōng nián bù xī yǐ yǐ xiǎo yì bù zú fáng mín, zé zhōng nián bù zhǐ yǐ. rǎo qí mín ér yù qiú shēng jù yīn fù, bù kě dé yǐ. hào qí cái ér wù fù liǎn fán xìng, zé jiān zhà dào qiè mí shēng, shì bì bù xī ér qí mín bù kě shǐ yě, zé nán kě yǐ yǔ fù qiáng ér tú yuǎn dà yǐ. zì pǔ tōng yǐ lái, èr shí yú nián, xíng yì jiàn qǐ, mín lì diāo liú. jīn wèi shì hé qīn, jiāng yì wú jǐng, ruò bù jí yú cǐ shí dà xī sì mín, shǐ zhī shēng jù, jiǎn shěng guó fèi, lìng fǔ kù xù jī, yī dàn yì jìng yǒu yú, guān hé kě sǎo, zé guó bì mín pí, ān néng zhèn qí yuǎn lüè? shì zhì fāng tú, zhī bù jí yǐ.
其四事曰:自征伐北境,帑藏空虛。今天下無事,而猶日不暇給者,良有以也。 夫國弊則省其事而息其費,事省則養民,費息則財聚,止五年之中,尚於無事,必 能使國豊民阜。若積以歲月,斯乃范蠡滅吳之術,管仲霸齊之由。今應內省職掌, 各檢其所部。凡京師治、署、邸、肆應所為,或十條宜省其五,或三條宜除其一; 及國容、戎備,在昔應多,在今宜少。雖於後應多,即事未須,皆悉減省。應四方 屯、傳、邸、治,或舊有,或無益,或妨民,有所宜除,除之;有所宜減,減之。 凡厥興造,凡厥費財,有非急者,有役民者;又凡厥討召,凡厥徵求,雖關國計, 權其事宜,皆須息費休民。不息費,則無以聚財;不休民,則無以聚力。故蓄其財 者,所以大用之也;息其民者,所以大役之也。若言小事不足害財,則終年不息矣; 以小役不足妨民,則終年不止矣。擾其民而欲求生聚殷阜,不可得矣。耗其財而務 賦斂繁興,則奸詐盜竊彌生,是弊不息而其民不可使也,則難可以語富強而圖遠大 矣。自普通以來,二十餘年,刑役薦起,民力雕流。今魏氏和親,疆埸無警,若不 及於此時大息四民,使之生聚,減省國費,令府庫蓄積,一旦異境有虞,關河可掃, 則國弊民疲,安能振其遠略?事至方圖,知不及矣。
shū zòu, gāo zǔ dà nù, zhào zhǔ shū yú qián, kǒu shòu chì zé chēn yuē:
書奏,高祖大怒,召主書於前,口授敕責琛曰:
jiǎn jiǎn yǒu wén, shū chēng suǒ qī. dàn zhèn yǒu tiān xià sì shí yú nián, gōng chē dǎng yán, jiàn wén tīng lǎn, suǒ chén zhī shì, yǔ qīng bù yì, cháng yù chéng yòng, wú tì huái bào, měi kǔ kōng zǒng, gèng zēng hūn huò. qīng ěr diāo yū zǔ, bó wèn qià wén, bù yí tóng yú xì rōng, zhǐ qǔ míng zì, xuān zhī xíng lù. yán wǒ néng shàng shì, míng yán dé shī, hèn cháo tíng zhī bù néng yòng. huò sòng lí sāo dàng dàng qí wú rén, suì bù yù hū qiān lǐ. huò sòng lǎo zi zhī wǒ zhě xī, zé wǒ guì yǐ. rú shì xiàn tì, mò bù néng yán, zhēng dàn hǔ zūn, jiē qí rén yě. qīng kě fēn bié yán shì, qǐ nǎi xīn, wò zhèn xīn.
謇謇有聞,殊稱所期。但朕有天下四十餘年,公車讜言,見聞聽覽,所陳之事, 與卿不異,常欲承用,無替懷抱,每苦倥傯,更增惛惑。卿珥貂紆組,博問洽聞, 不宜同於郤茸,止取名字,宣之行路。言「我能上事,明言得失,恨朝廷之不能用」。 或誦《離騷》「蕩蕩其無人,遂不御乎千里」。或誦《老子》「知我者希,則我貴 矣」。如是獻替,莫不能言,正旦虎樽,皆其人也。卿可分別言事,啟乃心,沃朕 心。
qīng yún jīn běi biān jī fú, zhèng shì shēng jù jiào xùn zhī shí, ér mín shī ān jū, mù shǒu zhī guò. zhèn wú zé zhé zhī zhī, chù xiàng duō bì, sì cōng bù kāi, sì míng bù dá, nèi shěng zé gōng, wú chù táo jiù. yáo wèi shèng zhǔ, sì xiōng zài cháo kuàng hū zhèn yě, néng wú è rén? dàn dà zé zhī zhōng, yǒu lóng yǒu shé, zòng bù jǐn shàn, bù róng jiē è. qīng kě fēn míng xiǎn chū: mǒu cì shǐ héng bào, mǒu tài shǒu tān cán, mǒu guān zhǎng xiōng nüè shàng shū lán tái, zhǔ shū shè rén, mǒu rén jiān huá, mǒu rén qǔ yǔ, míng yán qí shì, dé yǐ chù zhì. xiàng lìng shùn dàn tīng gōng chē shàng shū, sì xiōng zhōng zì bù zhī, yáo yì yǒng wèi àn zhǔ.
卿雲「今北邊稽服,政是生聚教訓之時,而民失安居,牧守之過」。朕無則哲 之知,觸向多弊,四聰不開,四明不達,內省責躬,無處逃咎。堯為聖主,四凶在 朝;況乎朕也,能無惡人?但大澤之中,有龍有蛇,縱不盡善,不容皆惡。卿可分 明顯出:某刺史橫暴,某太守貪殘,某官長凶虐;尚書、蘭台,主書、舍人,某人 奸猾,某人取與,明言其事,得以黜陟。向令舜但聽公車上書,四凶終自不知,堯 亦永為暗主。
qīng yòu yún dōng jìng hù kǒu kōng xū, liáng yóu shǐ mìng fán duō, dàn wèi zhī cǐ shì hé shǐ? qīng yún nú kùn yì zǎi, zé gǒng shǒu tīng qí yú liè jié xiá zhǎng lì, yòu yīn zhī ér wèi tān cán, bìng hé xìng míng? lián píng chè zhǒu, fù shì hé rén? cháo tíng sī xián, yǒu rú jī kě, lián píng chè zhǒu, shí wèi yì shì. yí sù tiáo wén, dāng gèng zhuó yòng. fán suǒ qiǎn shǐ, duō yóu mín sòng, huò fù jūn liáng, zhū suǒ biāo jí, gài bù huò yǐ ér qiǎn zhī. ruò bù qiǎn shǐ, tiān xià wǎng zhí yún hé zōng lǐ? shì shí yún hé jì bàn? è rén rì zī, shàn rén rì bì, yù qiú ān wò, qí kě dé hū! bù qiǎn shǐ ér dé shì lǐ, cǐ nǎi jiā shì. wú zú ér xíng, wú yì ér fēi, néng dào zài suǒ bù wēi ér fú, qǐ bù xìng shèn. qīng jì yán zhī, yīng yǒu shēn jiàn, yí chén mì shù, bù kě huái bǎo mí bāng.
卿又雲「東境戶口空虛,良由使命繁多」,但未知此是何使?卿雲「駑困邑宰, 則拱手聽其漁獵;桀黠長吏,又因之而為貪殘」,並何姓名?廉平掣肘,復是何人? 朝廷思賢,有如饑渴,廉平掣肘,實為異事。宜速條聞,當更擢用。凡所遣使,多 由民訟,或復軍糧,諸所飈急,蓋不獲已而遣之。若不遣使,天下枉直云何綜理? 事實云何濟辦?惡人日滋,善人日蔽,欲求安臥,其可得乎!不遣使而得事理,此 乃佳事。無足而行,無翼而飛,能到在所;不威而伏,豈不幸甚。卿既言之,應有 深見,宜陳秘術,不可懷寶迷邦。
qīng yòu yún: shǒu zǎi tān cán, jiē yóu zī wèi guò dù. tān cán mí fèi, yǐ rú qián dá. hàn wén suī ài lù tái zhī chǎn, dèng tōng zhī qián bù yú tiān xià, yǐ cǐ ér zhì, zhèn wú kuì yān. ruò yǐ xià mín yǐn shí guò chà, yì fù bù rán. tiān jiān zhī chū, sī zhī yǐ shèn. qí qín lì yíng chǎn, zé wú bù fù ráo duò yóu huǎn shì, zé jiā yè pín jù. qín xiū chǎn yè, yǐ yíng pán àn, zì jǐ yíng zhī, zì jǐ shí zhī, hé sǔn yú tiān xià? wú lài zǐ dì, duò yíng chǎn yè, zhì yú pín jù, wú kě shī shè, cǐ hé yì yú tiān xià? qiě yòu yì suī yuē tóng fù, fù yǒu bù tóng: qiān ér fù zhě, zhōng bù néng shè shē ér fù zhě, yú shì hé sǔn? ruò shǐ cháo tíng huǎn qí xíng, cǐ shì zhōng bù kě duàn ruò jí qí zhì, zé qū wū mì fáng zhī zhōng, yún hé kě zhī? ruò jiā jiā sōu jiǎn, qí xì yǐ shèn, yù shǐ lì bù hū mén, qí kě dé hū? gèng xiāng kǒng xié, yǐ qiú cái bó, zú zhǎng huò méng, wú yì zhì dào. ruò yǐ cǐ zhǐ cháo tíng, wǒ wú cǐ shì. xī zhī shēng láo, jiǔ bù zǎi shā, cháo zhōng huì tóng, cài shū ér yǐ, yì cū dé shē yuē zhī jié. ruò fù jiǎn cǐ, bì yǒu xī shuài zhī jī. ruò yǐ wèi gōng dé shì zhě, jiē shì yuán zhōng zhī suǒ chǎn yù. gōng dé zhī shì, yì wú duō fèi, biàn yī guā wèi shù shí zhǒng, shí yī cài wèi shù shí wèi, bù biàn guā cài, yì wú duō zhǒng, yǐ biàn gù duō, hé sǔn yú shì, yì háo jiè bù guān guó jiā. rú dé cái rú fǎ ér yòng, cǐ bù kuì hū rén. wǒ zì chú gōng yàn, bù shí guó jiā zhī shí, duō lì nián rěn, nǎi zhì gōng rén, yì bù shí guó jiā zhī shí, jī lèi suì yuè. fán suǒ yíng zào, bù guān cái guān, jí yǐ guó jiàng, jiē zī gù jiè, yǐ chéng qí shì. jìn zhī dé cái, pō yǒu fāng biàn, mín dé qí lì, guó dé qí lì, wǒ dé qí lì, yíng zhū gōng dé. huò yǐ qīng zhī xīn dù wǒ zhī xīn, gù bù néng dé zhī. suǒ de cái yòng, bào yú tiān xià, bù dé qū cí biàn lùn.
卿又云:守宰貪殘,皆由滋味過度。貪殘糜費,已如前答。漢文雖愛露台之產, 鄧通之錢布於天下,以此而治,朕無愧焉。若以下民飲食過差,亦復不然。天監之 初,思之已甚。其勤力營產,則無不富饒;惰游緩事,則家業貧窶。勤修產業,以 營盤案,自己營之,自己食之,何損於天下?無賴子弟,惰營產業,致於貧窶,無 可施設,此何益於天下?且又意雖曰同富,富有不同:慳而富者,終不能設;奢而 富者,於事何損?若使朝廷緩其刑,此事終不可斷;若急其制,則曲屋密房之中, 云何可知?若家家搜檢,其細已甚,欲使吏不呼門,其可得乎?更相恐脅,以求財 帛,足長禍萌,無益治道。若以此指朝廷,我無此事。昔之牲牢,久不宰殺,朝中 會同,菜蔬而已,意粗得奢約之節。若復減此,必有《蟋蟀》之譏。若以為功德事 者,皆是園中之所產育。功德之事,亦無多費,變一瓜為數十種,食一菜為數十味, 不變瓜菜,亦無多種,以變故多,何損於事,亦豪芥不關國家。如得財如法而用, 此不愧乎人。我自除公宴,不食國家之食,多歷年稔,乃至宮人,亦不食國家之食, 積累歲月。凡所營造,不關材官,及以國匠,皆資雇借,以成其事。近之得財,頗 有方便,民得其利,國得其利,我得其利,營諸功德。或以卿之心度我之心,故不 能得知。所得財用,暴於天下,不得曲辭辯論。
qīng yòu yún nǚ jì yuè làn, cǐ yǒu sī zhī zé, suī rán, yì yǒu bù tóng: guì zhě duō chù jì lè, zhì yú xūn fù ruò liǎng yē, yì fù bù wén jiā yǒu èr bā, duō chù nǚ jì zhě. cǐ bìng yí jù yán qí rén, dāng lìng yǒu sī zhèn qí shuāng háo. qīng yòu yún: nǎi zhuī hèn suǒ qǔ wèi shǎo, rú fù fù yì, zēng qí bó shì, yī hé bèi zāi. yǒng qiè bù tóng, tān lián gè yòng, yǒng zhě kě shǐ jìn qǔ, qiè zhě kě shǐ shǒu chéng, tān zhě kě shǐ hàn yù, lián zhě kě shǐ mù mín. xiàng shǐ shū qí shǒu yú xī hé, qǐ néng jì shì? wú qǐ yù mín, bì wú chéng gōng. ruò shǐ wú qǐ ér bù zhòng yòng, zé xī hé zhī gōng fèi. jīn zhī wén wǔ, yì fù rú cǐ. qǔ qí bó shì zhī yòng, bù néng dé bù zhòng gèng rèn, bǐ yì fēi wèi cháo tíng wèi zhī fù yì. qīng yǐ cháo tíng wèi bèi, nǎi zì gān zhī, dāng sī zhì bèi suǒ yǐ. qīng yún yí dǎo zhī yǐ jié jiǎn. yòu yún zhì zhì zhě bì yǐ chún sù wèi xiān. cǐ yán dà shàn. fū zǐ yán qí shēn zhèng, bù lìng ér xíng qí shēn bù zhèng, suī lìng bù cóng. zhèn jué fáng shì sān shí yú nián, wú yǒu yín yì. zhèn pō zì jì, bù yǔ nǚ rén tóng wū ér qǐn, yì sān shí yú nián. zhì yú jū chù bù guò yī chuáng zhī dì, diāo shì zhī wù bù rù yú gōng, cǐ yì rén suǒ gòng zhī. shòu shēng bù yǐn jiǔ, shòu shēng bù hǎo yīn shēng, suǒ yǐ cháo zhōng qū yàn, wèi cháng zòu lè, cǐ qún xián zhī suǒ guān jiàn. zhèn sān gēng chū lǐ shì, suí shì duō shǎo, shì shǎo huò zhōng qián dé jìng, huò shì duō zhì rì zè fāng dé jiù shí. rì cháng yī shí, ruò zhòu ruò yè, wú yǒu dìng shí. jí kǔ zhī rì, huò yì zài shí. xī yào fù guò yú shí wéi, jīn zhī shòu xuē cái èr chǐ yú, jiù dài yóu cún, fēi wèi wàng shuō. wèi shuí wèi zhī? jiù wù gù yě. shū yuē: gǔ gōng wéi rén, liáng chén wéi shèng. xiàng shǐ zhèn yǒu gǔ gōng, gù kě dé zhòng zhǔ. jīn nǎi bù miǎn jū jiǔ pǐn zhī xià, bù lìng ér xíng, tú xū yán ěr. qīng jīn qiàn yán, biàn wǎng zhī suǒ dá.
卿又雲女妓越濫,此有司之責,雖然,亦有不同:貴者多畜妓樂,至於勛附若 兩掖,亦復不聞家有二八,多畜女妓者。此並宜具言其人,當令有司振其霜豪。卿 又云:「乃追恨所取為少,如復傅翼,增其搏噬,一何悖哉。」勇怯不同,貪廉各 用,勇者可使進取,怯者可使守城,貪者可使捍禦,廉者可使牧民。向使叔齊守於 西河,豈能濟事?吳起育民,必無成功。若使吳起而不重用,則西河之功廢。今之 文武,亦復如此。取其搏噬之用,不能得不重更任,彼亦非為朝廷為之傅翼。卿以 朝廷為悖,乃自甘之,當思致悖所以。卿雲「宜導之以節儉」。又雲「至治者必以 淳素為先」。此言大善。夫子言「其身正,不令而行;其身不正,雖令不從」。朕 絕房室三十餘年,無有淫佚。朕頗自計,不與女人同屋而寢,亦三十餘年。至於居 處不過一床之地,雕飾之物不入於宮,此亦人所共知。受生不飲酒,受生不好音聲, 所以朝中曲宴,未嘗奏樂,此群賢之所觀見。朕三更出理事,隨事多少,事少或中 前得竟,或事多至日昃方得就食。日常一食,若晝若夜,無有定時。疾苦之日,或 亦再食。昔要腹過於十圍,今之瘦削裁二尺余,舊帶猶存,非為妄說。為誰為之? 救物故也。《書》曰:「股肱惟人,良臣惟聖。」向使朕有股肱,故可得中主。今 乃不免居九品之下,「不令而行」,徒虛言耳。卿今慊言,便罔知所答。
qīng yòu yún bǎi sī mò bù zòu shì, guǐ jìng qiú jìn. cǐ yòu shì shuí? hé zhě fù shì guǐ shì? jīn bù shǐ wài rén chéng shì, yú yì kě fǒu? wú rén fèi zhí, zhí kě fèi hū? zhí fèi zé rén luàn, rén luàn zé guó ān hū? yǐ yàn fèi sūn, cǐ zhī wèi yě. ruò duàn chéng shì, shuí shī qí rèn? zhuān wěi zhī rén, yún hé kě dé? shì gù gǔ rén yún: zhuān tīng shēng jiān, dú rèn chéng luàn. yóu èr shì zhī wěi zhào gāo, yuán hòu zhī fù wáng mǎng. hū lù wèi mǎ, zú yǒu yán lè wàng yí zhī huò, wáng mǎng yì zhōng yí hàn dǐng.
卿又雲「百司莫不奏事,詭競求進」。此又是誰?何者復是詭事?今不使外人 呈事,於義可否?無人廢職,職可廢乎?職廢則人亂,人亂則國安乎?以咽廢飧, 此之謂也。若斷呈事,誰屍其任?專委之人,云何可得?是故古人云:「專聽生奸, 獨任成亂。」猶二世之委趙高,元後之付王莽。呼鹿為馬,卒有閻樂望夷之禍,王 莽亦終移漢鼎。
qīng yún chuī máo qiú cī, fù shì hé rén suǒ chuī zhī cī? bò jī fēn lǐ, fù shì hé rén hū? shì jí shēn kè shéng zhú, bìng fù shì shuí? yòu yún zhì shǔ dǐ sì, hé zhě yí chú? hé zhě yí shěng? guó róng róng bèi, hé zhě yí shěng? hé zhě wèi xū? sì fāng tún chuán, hé zhě wú yì? hé zhě fáng mín? hé chù xìng zào ér shì yì mín? hé chù fèi cái ér shì fēi jí? ruò wèi tǎo zhào? ruò wèi zhēng fù? cháo tíng cóng lái wú yǒu cǐ shì, jìng xī zhī fāng fù hé zhě? yí gè chū qí shì, jù yǐ zòu wén.
卿雲「吹毛求疵」,復是何人所吹之疵?「擘肌分理」,復是何人乎?事及 「深刻」「繩逐」,並復是誰?又雲「治、署、邸、肆」,何者宜除?何者宜省? 「國容戎備」,何者宜省?何者未須?「四方屯傳」,何者無益?何者妨民?何處 興造而是役民?何處費財而是非急?若為「討召」?若為「征賦」?朝廷從來無有 此事,靜息之方復何者?宜各出其事,具以奏聞。
qīng yún ruò bù jí yú shí dà xī qí mín, shì zhì fāng tú, zhī wú jí yě. rú qīng cǐ yán, jí shí biàn shì dà yì qí mín, shì hé chù suǒ? qīng yún guó bì mín pí, chéng rú qīng yán, zhōng xū chū qí shì, bù dé kōng zuò màn yǔ. fū néng yán zhī, bì néng xíng zhī. fù guó qiáng bīng zhī shù, jí mín shěng yì zhī yí, hào lìng yuǎn jìn zhī fǎ, bìng yí jù liè. ruò bù jù liè, zé shì qī wǎng cháo tíng, kōng shì jiá shé. fán rén yǒu wèi, xiān xū nèi shěng, wéi wú xiá zhě, kě yǐ lù rén. qīng bù dé lì dǐ nèi wài, ér bù jí yán qí shì. zhù wén chóng zòu, dāng fù shěng lǎn, fù zhī shàng shū, bān xià hǎi nèi, shù luàn yáng yǒng chú, hài mǎ zhǎng xī, wéi xīn zhī měi, fù jiàn jīn rì.
卿雲「若不及於時大息其民,事至方圖,知無及也」。如卿此言,即時便是大 役其民,是何處所?卿雲「國弊民疲」,誠如卿言,終須出其事,不得空作漫語。 夫能言之,必能行之。富國強兵之術,急民省役之宜,號令遠近之法,並宜具列。 若不具列,則是欺罔朝廷,空示頰舌。凡人有為,先須內省,惟無瑕者,可以戮人。 卿不得歷詆內外,而不極言其事。佇聞重奏,當復省覽,付之尚書,班下海內,庶 亂羊永除,害馬長息,惟新之美,復見今日。
chēn fèng chì, dàn xiè guò ér yǐ, bù gǎn fù yǒu zhǐ chì.
琛奉敕,但謝過而已,不敢復有指斥。
jiǔ zhī, qiān tài fǔ qīng. tài qīng èr nián, qiān yún qí jiāng jūn zhōng jūn xuān chéng wáng zhǎng shǐ. hóu jǐng jǔ bīng xí jīng shī, wáng yí rù tái nèi, liú chēn yǔ sī mǎ yáng jiǎo shǒu dōng fǔ. zéi xún gōng xiàn chéng, fàng bīng shā hài, chēn bèi qiāng wèi zhì sǐ, zéi qiú dé zhī, yù zhì què xià, qiú jiàn pú shè wáng kè lǐng jūn zhū yì, quàn kāi chéng nà zéi. kè děng ràng zhī, tì qì ér zhǐ, zéi fù yù sòng zhuāng yán sì liáo zhì zhī. míng nián, tái chéng bù shǒu, chēn táo guī xiāng lǐ. qí nián dōng, zéi jìn kòu huì jī, fù zhí chēn sòng chū dōu, yǐ wèi jīn zǐ guāng lù dài fū. hòu yù jí zú, nián liù shí jiǔ.
久之,遷太府卿。太清二年,遷雲騎將軍、中軍宣城王長史。侯景舉兵襲京師, 王移入台內,留琛與司馬楊曒守東府。賊尋攻陷城,放兵殺害,琛被槍未至死,賊 求得之,轝至闕下,求見僕射王克、領軍硃異,勸開城納賊。克等讓之,涕泣而止, 賊復轝送莊嚴寺療治之。明年,台城不守,琛逃歸鄉里。其年冬,賊進寇會稽,復 執琛送出都,以為金紫光祿大夫。後遇疾卒,年六十九。
chēn suǒ zhuàn sān lǐ jiǎng shū wǔ jīng zhì yì jí zhū yí fǎ, fán bǎi yú piān.
琛所撰《三禮講疏》、《五經滯義》及諸儀法,凡百餘篇。
zi xǔ, tài qīng chū, zì yí tóng xī chāng hóu yuàn, chū wèi bā shān tài shǒu, zài jùn yù luàn zú.
子詡,太清初,自儀同西昌侯掾,出為巴山太守,在郡遇亂卒。
chén lì bù shàng shū yáo chá yún: xià hóu shèng yǒu yán yuē: shì huàn bù míng jīng shù jīng shù míng, qǔ qīng zǐ rú shí dì jiè ěr. zhū yì hè chēn bìng qǐ wēi jiàn, yǐ jīng shù féng shí, zhì yú guì xiǎn, fú qí yán yǐ. ér yì suì jiǎo chǒng xìng, rèn shì jū quán, bù néng yǐ dào zuǒ jūn, gǒu qǔ róng mèi. jí yán kòu bài guó, shí yì zhī yóu. huò nán jì zhāng, bù míng qí zuì, zhì yú shēn sǐ, chǒng zèng yóu shū. fá jì fú jiā, shǎng yì sī làn, shī yú quàn jǔ, hé yǐ wèi guó? jūn zǐ shì yǐ zhī tài qīng zhī luàn, néng wú jí shì hū.
陳吏部尚書姚察云:夏侯勝有言曰:「士患不明經術;經術明,取青紫如拾地 芥耳。」硃異、賀琛並起微賤,以經術逢時,致於貴顯,符其言矣。而異遂徼寵幸, 任事居權,不能以道佐君,苟取容媚。及延寇敗國,實異之由。禍難既彰,不明其 罪,至於身死,寵贈猶殊。罰既弗加,賞亦斯濫,失於勸沮,何以為國?君子是以 知太清之亂,能無及是乎。