zhū yì hè chēn
朱异 贺琛
zhū yì, zì yàn hé, wú jùn qián táng rén yě. fù xùn, yǐ yì liè zhī míng, guān zhì qí jiāng xià wáng cān jūn wú píng lìng. yì nián shù suì, wài zǔ gù huān fǔ zhī, wèi yì zǔ zhāo zhī yuē:" cǐ ér fēi cháng qì, dàng chéng qīng mén hù." nián shí yú suì, hǎo qún jù pú bó, pō wéi xiāng dǎng suǒ huàn. jì zhǎng, nǎi zhé jié cóng shī, biàn zhì wǔ jīng, yóu míng lǐ yì, shè liè wén shǐ, jiān tōng zá yì, bó yì shū suàn, jiē qí suǒ zhǎng. nián èr shí, yì dōu, shàng shū lìng shěn yuē miàn shì zhī, yīn xì yì yuē:" qīng nián shào, hé nǎi bù lián?" yì qūn xún wèi dá qí zhǐ. yuē nǎi yuē: " tiān xià wéi yǒu wén yì qí shū, qīng yī shí jiāng qù, kě wèi bù lián yě." qí nián, shàng shū yán jiàn kāng yí zhì yù sī, bǐ tíng wèi. chì fù shàng shū xiáng yì, cóng zhī. jiù zhì, nián èr shí wǔ fāng dé shì hè. shí yì shì èr shí yī, tè chì zhuó wèi yáng zhōu yì cáo cóng shì shǐ. xún yǒu zhào qiú yì néng zhī shì, wǔ jīng bó shì míng shān bīn biǎo jiàn yì yuē:" qiè jiàn qián táng zhū yì, nián shí shàng shǎo, dé bèi lǎo chéng. zài dú wú sàn yì zhī xiǎng, chù àn yǒu duì bīn zhī sè, qì yǔ hóng shēn, shén biǎo fēng jùn. jīn shān wàn zhàng, yuán zhì wèi dēng yù hǎi qiān xún, kuī yìng bù cè. jiā yǐ guī zhāng xīn zuó, jǐn zǔ chū gòu, chù xiǎng kēng qiāng, zhí cǎi biàn fā. guān qí xìn xíng, fēi wéi shí shì suǒ xī, ruò shǐ fù zhòng yáo tú, bì yǒu qiān lǐ zhī yòng." gāo zǔ zhào jiàn, shǐ shuō xiào jīng zhōu yì yì, shén yuè zhī, wèi zuǒ yòu yuē:" zhū yì shí yì." hòu jiàn míng shān bīn, wèi yuē:" qīng suǒ jǔ shū dé qí rén." réng zhào yì zhí xī shěng, é jiān tài xué bó shì. qí nián, gāo zǔ zì jiǎng xiào jīng, shǐ yì zhí dú. qiān shàng shū yí cáo láng, rù jiān zhōng shū tōng shì shè rén, lèi qiān hóng lú qīng, tài zǐ yòu wèi lǜ, xún jiā yuán wài cháng shì.
朱异,字彦和,吴郡钱唐人也。父巽,以义烈知名,官至齐江夏王参军、吴平 令。异年数岁,外祖顾欢抚之,谓异祖昭之曰:“此儿非常器,当成卿门户。”年 十余岁,好群聚蒲博,颇为乡党所患。既长,乃折节从师,遍治《五经》,尤明 《礼》、《易》,涉猎文史,兼通杂艺,博弈书算,皆其所长。年二十,诣都,尚 书令沈约面试之,因戏异曰:“卿年少,何乃不廉?”异逡巡未达其旨。约乃曰: “天下唯有文义棋书,卿一时将去,可谓不廉也。”其年,上书言建康宜置狱司, 比廷尉。敕付尚书详议,从之。旧制,年二十五方得释褐。时异适二十一,特敕擢 为扬州议曹从事史。寻有诏求异能之士,《五经》博士明山宾表荐异曰:“窃见钱 唐硃异,年时尚少,德备老成。在独无散逸之想,处暗有对宾之色,器宇弘深,神 表峰峻。金山万丈,缘陟未登;玉海千寻,窥映不测。加以珪璋新琢,锦组初构, 触响铿锵,值采便发。观其信行,非惟十室所稀,若使负重遥途,必有千里之用。” 高祖召见,使说《孝经》、《周易》义,甚悦之,谓左右曰:“硃异实异。”后见 明山宾,谓曰:“卿所举殊得其人。”仍召异直西省,俄兼太学博士。其年,高祖 自讲《孝经》,使异执读。迁尚书仪曹郎,入兼中书通事舍人,累迁鸿胪卿,太子 右卫率,寻加员外常侍。
pǔ tōng wǔ nián, dà jǔ běi fá, wèi xú zhōu cì shǐ yuán fǎ sēng qiǎn shǐ qǐng jǔ dì nèi shǔ, zhào yǒu sī yì qí xū shí. yì yuē:" zì wáng shī běi tǎo, kè huò xiāng jì, xú zhōu dì zhuàn xuē ruò, xián yuàn guī zuì fǎ sēng, fǎ sēng jù huò zhī zhì, qí jiàng bì fēi wěi yě." gāo zǔ réng qiǎn yì bào fǎ sēng, bìng chì zhòng jūn yìng jiē, shòu yì jié dù. jì zhì, fǎ sēng zūn chéng cháo zhǐ, rú yì cè yān. zhōng dà tōng yuán nián, qiān sàn qí cháng shì. zì zhōu shě zú hòu, yì dài zhǎng jī móu, fāng zhèn gǎi huàn, cháo yí guó diǎn, zhào gào chì shū, bìng jiān zhǎng zhī. měi sì fāng biǎo shū, dāng jú bù lǐng, zī xún xiáng duàn, tián wěi yú qián. yì shǔ cí luò zhǐ, lǎn shì xià yì, zòng héng mǐn shàn, bù zàn tíng bǐ, qǐng kè zhī jiān, zhū shì biàn liǎo.
普通五年,大举北伐,魏徐州刺史元法僧遣使请举地内属,诏有司议其虚实。 异曰:“自王师北讨,克获相继,徐州地转削弱,咸愿归罪法僧,法僧惧祸之至, 其降必非伪也。”高祖仍遣异报法僧,并敕众军应接,受异节度。既至,法僧遵承 朝旨,如异策焉。中大通元年,迁散骑常侍。自周舍卒后,异代掌机谋,方镇改换, 朝仪国典,诏诰敕书,并兼掌之。每四方表疏,当局簿领,谘询详断,填委于前。 异属辞落纸,览事下议,纵横敏赡,不暂停笔,顷刻之间,诸事便了。
dà tóng sì nián, qiān yòu wèi jiāng jūn. liù nián, yì qǐ yú yí xián táng fèng shù gāo zǔ lǎo zi yì, chì xǔ zhī. jí jiù jiǎng, cháo shì jí dào sú tīng zhě qiān yú rén, wèi yī shí zhī shèng. shí chéng xī yòu kāi shì lín guǎn yǐ yán xué shì, yì yǔ zuǒ chéng hè chēn dì rì shù gāo zǔ lǐ jì zhōng yōng yì, huáng tài zǐ yòu zhào yì yú xuán pǔ jiǎng yì. bā nián, gǎi jiā shì zhōng. tài qīng yuán nián, qiān zuǒ wèi jiāng jūn, lǐng bù bīng. èr nián, qiān zhōng lǐng jūn, shè rén rú gù.
大同四年,迁右卫将军。六年,异启于仪贤堂奉述高祖《老子义》,敕许之。 及就讲,朝士及道俗听者千余人,为一时之盛。时城西又开士林馆以延学士,异与 左丞贺琛递日述高祖《礼记中庸义》,皇太子又召异于玄圃讲《易》。八年,改加 侍中。太清元年,迁左卫将军,领步兵。二年,迁中领军,舍人如故。
gāo zǔ mèng zhōng yuán píng, jǔ cháo chēng qìng, dàn yǐ yǔ yì, yì duì yuē:" cǐ yǔ nèi fāng yī zhī zhēng." jí hóu jǐng guī xiáng, chì zhào qún chén yì, shàng shū pú yè xiè jǔ děng yǐ wéi bù kě, gāo zǔ yù nà zhī, wèi jué cháng sù xìng zhì wǔ dé gé, zì yán" wǒ guó jiā chéng píng ruò cǐ, jīn biàn shòu dì, jù shì shì yí, tuō zhì fēn yún, huǐ wú suǒ jí". yì tàn gāo zǔ wēi zhǐ, yīng shēng dá yuē:" shèng míng yù yǔ, shàng yīng cāng xuán, běi tǔ yí lí, shuí bù mù yǎng? wèi wú jī huì, wèi dá qí xīn. jīn hóu jǐng fēn wèi guó tài bàn, shū chéng sòng kuǎn, yuǎn guī shèng cháo, qǐ fēi tiān yòu qí zhōng, rén jiǎng qí jì! yuán xīn shěn shì, shū yǒu kě jiā. jīn ruò bù róng, kǒng jué hòu lái zhī wàng. cǐ chéng yì jiàn, yuàn bì xià wú yí." gāo zǔ shēn nà yì yán, yòu gǎn qián mèng, suì nà zhī. jí zhēn yáng bài méi, zì wèi qiǎn shǐ hái, shù wèi xiāng gāo chéng yù gèng shēn hé mù. chì yǒu sī dìng yì, yì yòu yǐ hé wèi yǔn, gāo zǔ guǒ cóng zhī. qí nián liù yuè, qiǎn jiàn kāng lìng xiè tǐng tōng zhí láng xú líng shǐ běi tōng hǎo. shì shí, hóu jǐng zhèn shòu chūn, lèi qǐ jué hé, jí qǐng zhuī shǐ. yòu zhì shū yǔ yì, cí yì shén qiè, yì dàn shù chì zhǐ yǐ bào zhī. bā yuè, jǐng suì jǔ bīng fǎn, yǐ tǎo yì wéi míng. mù bīng dé sān qiān rén, jí jǐng zhì, réng yǐ qí zhòng shǒu dà sī mǎ mén.
高祖梦中原平,举朝称庆,旦以语异,异对曰:“此宇内方一之征。”及侯景 归降,敕召群臣议,尚书仆射谢举等以为不可,高祖欲纳之,未决;尝夙兴至武德 阁,自言“我国家承平若此,今便受地,讵是事宜,脱致纷纭,悔无所及”。异探 高祖微旨,应声答曰:“圣明御宇,上应苍玄,北土遗黎,谁不慕仰?为无机会, 未达其心。今侯景分魏国太半,输诚送款,远归圣朝,岂非天诱其衷,人奖其计! 原心审事,殊有可嘉。今若不容,恐绝后来之望。此诚易见,愿陛下无疑。”高祖 深纳异言,又感前梦,遂纳之。及贞阳败没,自魏遣使还,述魏相高澄欲更申和睦。 敕有司定议,异又以和为允,高祖果从之。其年六月,遣建康令谢挺、通直郎徐陵 使北通好。是时,侯景镇寿春,累启绝和,及请追使。又致书与异,辞意甚切,异 但述敕旨以报之。八月,景遂举兵反,以讨异为名。募兵得三千人,及景至,仍以 其众守大司马门。
chū, jǐng móu fǎn, hé zhōu cì shǐ pó yáng wáng fàn sī zhōu cì shǐ yáng yā rén bìng lèi yǒu qǐ wén, yì yǐ jǐng gū lì jì mìng, bì bù yīng ěr, nǎi wèi shǐ zhě:" pó yáng wáng suì bù xǔ guó jiā yǒu yī kè!" bìng yì ér bù zòu, gù cháo tíng bù wèi zhī bèi. jí kòu zhì, chéng nèi wén wǔ xián yóu zhī. huáng tài zǐ yòu zhì wéi chéng fù, qí mò zhāng yún:" bǐ gāo guān jí hòu lǚ, bìng dǐng shí ér chéng féi, shēng zǐ xiāo zhī dān dì, pái yù diàn zhī jīn fēi, chén móu mó zhī qǐ wò, xuān zhèng xíng zhī fú wēi, sì jiāo yǐ zhī duō lěi, wàn bāng yǐ zhī wèi suí. wèn chái láng qí hé zhě? fǎng huī yì zhī wèi shuí?" gài yǐ zhǐ yì. yì yīn cán fèn, fā bìng zú, shí nián liù shí qī. zhào yuē:" gù zhōng lǐng jūn yì, qì yǔ hóng tōng, cái lì yōu shàn, zī móu wéi wò, duō lì nián suǒ. fāng zàn cháo jīng, yǒng shēn jì rèn. yǎn xiān wù huà, cè dào jiān huái. kě zèng shì zhōng shàng shū yòu pú yè, gěi mì qì yī jù. xiōng shì suǒ xū, suí yóu zī bàn." jiù shàng shū guān bù yǐ wéi zèng, jí yì zú, gāo zǔ xī zhī, fāng yì zèng shì. zuǒ yòu yǒu shàn yì zhě, nǎi qǐ yuē:" yì tiǎn lì suī duō, rán píng shēng suǒ huái, yuàn dé zhí fǎ." gāo zǔ yīn qí sù zhì, tè yǒu cǐ zèng yān.
初,景谋反,合州刺史鄱阳王范、司州刺史羊鸦仁并累有启闻,异以景孤立寄 命,必不应尔,乃谓使者:“鄱阳王遂不许国家有一客!”并抑而不奏,故朝廷不 为之备。及寇至,城内文武咸尤之。皇太子又制《围城赋》,其末章云:“彼高冠 及厚履,并鼎食而乘肥,升紫霄之丹地,排玉殿之金扉,陈谋谟之启沃,宣政刑之 福威,四郊以之多垒,万邦以之未绥。问豺狼其何者?访虺蜴之为谁?”盖以指异。 异因惭愤,发病卒,时年六十七。诏曰:“故中领军异,器宇弘通,才力优赡,谘 谋帷幄,多历年所。方赞朝经,永申寄任。奄先物化,恻悼兼怀。可赠侍中、尚书 右仆射,给秘器一具。凶事所须,随由资办。”旧尚书官不以为赠,及异卒,高祖 惜之,方议赠事。左右有善异者,乃启曰:“异忝历虽多,然平生所怀,愿得执法。” 高祖因其宿志,特有此赠焉。
yì jū quán yào sān shí yú nián, shàn kuī rén zhǔ yì qū, néng ē yú yǐ chéng shàng zhǐ, gù tè bèi chǒng rèn. lì guān zì yuán wài cháng shì zhì shì zhōng, sì guān jiē ěr diāo, zì yòu wèi lǜ zhì lǐng jūn, sì zhí bìng qū lǔ bù, jìn dài wèi zhī yǒu yě. yì jí zhū zǐ zì cháo gōu liè zhái zhì qīng xī, qí zhōng yǒu tái chí wán hǎo, měi xiá rì yǔ bīn kè yóu yān. sì fāng suǒ kuì, cái huò chōng jī. xìng lìn sè, wèi cháng yǒu sàn shī. chú xià zhēn xiū fǔ làn, měi yuè cháng qì shí shù chē, suī zhū zǐ bié fáng yì bù fēn shàn. suǒ zhuàn lǐ yì jiǎng shū jí yí zhù wén jí bǎi yú piān, luàn zhōng duō wáng yì.
异居权要三十余年,善窥人主意曲,能阿谀以承上旨,故特被宠任。历官自员 外常侍至侍中,四官皆珥貂,自右卫率至领军,四职并驱卤簿,近代未之有也。异 及诸子自潮沟列宅至青溪,其中有台池玩好,每暇日与宾客游焉。四方所馈,财货 充积。性吝啬,未尝有散施。厨下珍羞腐烂,每月常弃十数车,虽诸子别房亦不分 赡。所撰《礼》、《易》讲疏及仪注、文集百余篇,乱中多亡逸。
zhǎng zǐ sù, guān zhì guó zǐ bó shì cì zǐ rùn, sī tú yuàn. bìng yù luàn zú.
长子肃,官至国子博士;次子闰,司徒掾。并遇乱卒。
hè chēn, zì guó bǎo, kuài jī shān yīn rén yě. bó fù qiàn, bù bīng xiào wèi, wèi shì shuò rú. chēn yòu, qiàn shòu qí jīng yè, yī wén biàn tōng yì lǐ. qiàn yì zhī, cháng yuē:" cǐ ér dāng yǐ míng jīng zhì guì." qiàn zú hòu, chēn jiā pín, cháng wǎng huán zhū jì, fàn sù yǐ zì jǐ. xián zé xí yè, yóu jīng sān lǐ. chū, qiàn yú xiāng lǐ jù tú jiào shòu, zhì shì yòu yī chēn yān.
贺琛,字国宝,会稽山阴人也。伯父蒨,步兵校尉,为世硕儒。琛幼,蒨授其 经业,一闻便通义理。蒨异之,常曰:“此儿当以明经致贵。”蒨卒后,琛家贫, 常往还诸暨,贩粟以自给。闲则习业,尤精《三礼》。初,蒨于乡里聚徒教授,至 是又依琛焉。
pǔ tōng zhōng, cì shǐ lín chuān wáng pì wèi jì jiǔ cóng shì shǐ. chēn shǐ chū dōu, gāo zǔ wén qí xué shù, zhào jiàn wén dé diàn, yǔ yǔ yuè zhī, wèi pú yè xú miǎn yuē:" chēn shū yǒu shì yè." réng bǔ wáng guó shì láng, é jiān tài xué bó shì, shāo qiān zhōng wèi cān jūn shì shàng shū tōng shì shè rén, cān lǐ yí shì. lèi qiān tōng zhí zhèng yuán láng, shè rén rú gù. yòu zhēng xī pó yáng wáng zhōng lù shì, jiān shàng shū zuǒ chéng, mǎn suì wéi zhēn. zhào chēn zhuàn xīn shì fǎ, zhì jīn shī yòng. shí huáng tài zǐ yì, dà gōng zhī mò, kě yǐ guàn zi jià nǚ. chēn bó zhī yuē:
普通中,刺史临川王辟为祭酒从事史。琛始出都,高祖闻其学术,召见文德殿, 与语悦之,谓仆射徐勉曰:“琛殊有世业。”仍补王国侍郎,俄兼太学博士,稍迁 中卫参军事、尚书通事舍人,参礼仪事。累迁通直正员郎,舍人如故。又征西鄱阳 王中录事,兼尚书左丞,满岁为真。诏琛撰《新谥法》,至今施用。时皇太子议, 大功之末,可以冠子嫁女。琛驳之曰:
lìng zhǐ yǐ" dà gōng zhī mò kě dé guàn zi jià nǚ, bù dé zì guān zì jià." tuī yǐ jì wén, qiè yóu zhì huò. àn jià guān zhī lǐ, běn shì fù zhī suǒ chéng, wú fù zhī rén, nǎi kě zì guān. gù chēng dà gōng xiǎo gōng, bìng yǐ guàn zi jià zi wéi wén fēi guān wéi dé wèi zi, jǐ shēn bù de yě. xiǎo gōng zhī mò, jì dé zì jià qǔ, ér yì yún" guàn zi qǔ fù", qí yì yì míng. gù xiān liè èr fú, měi míng guàn zi jià zi, jié yú hòu jù, fāng xiǎn zì qǔ zhī yì. jì míng xiǎo gōng zì qǔ, jí zhī dà gōng zì guān yǐ, gài shì yuē yán ér jiàn zhǐ. ruò wèi yuán fù fú dà gōng, zi fú xiǎo gōng, xiǎo gōng fú qīng, gù dé wèi zi guān jià, dà gōng fú zhòng, gù bù dé zì jià zì guān zhě, zé xiǎo gōng zhī mò, fēi míng fù zǐ fú shū, bù yīng fù yún " guàn zi jià zi" yě. ruò wèi xiǎo gōng zhī wén yán jǐ kě qǔ, dà gōng zhī wén bù yán jǐ guān, gù zhī shēn yǒu dà gōng, bù dé zì xíng jiā lǐ, dàn dé wèi zi guān jià. qiè wèi yǒu fú bù xíng jiā lǐ, běn wèi jí xiōng bù kě xiāng gān. zi suī xiǎo gōng zhī mò, kě de xíng guān jià, yóu yīng xū fù dé wèi qí guān jià. ruò fù yú dà gōng zhī mò kě yǐ guàn zi jià zi, shì yú jí xiōng lǐ wú ài jí xiōng lǐ wú ài, qǐ bù dé zì guān zì jià? ruò zì guān zì jià yú shì yǒu ài, zé guàn zi jià zi níng dú kě tōng? jīn xǔ qí guàn zi ér sāi qí zì guān, shì chēn zhī suǒ huò yě.
令旨以“大功之末可得冠子嫁女,不得自冠自嫁。”推以《记》文,窃犹致惑。 案嫁冠之礼,本是父之所成,无父之人,乃可自冠。故称大功小功,并以冠子嫁子 为文;非关惟得为子,己身不得也。小功之末,既得自嫁娶,而亦云“冠子娶妇”, 其义益明。故先列二服,每明冠子嫁子,结于后句,方显自娶之义。既明小功自娶, 即知大功自冠矣,盖是约言而见旨。若谓缘父服大功,子服小功,小功服轻,故得 为子冠嫁,大功服重,故不得自嫁自冠者,则小功之末,非明父子服殊,不应复云 “冠子嫁子”也。若谓小功之文言己可娶,大功之文不言己冠,故知身有大功,不 得自行嘉礼,但得为子冠嫁。窃谓有服不行嘉礼,本为吉凶不可相干。子虽小功之 末,可得行冠嫁,犹应须父得为其冠嫁。若父于大功之末可以冠子嫁子,是于吉凶 礼无碍;吉凶礼无碍,岂不得自冠自嫁?若自冠自嫁于事有碍,则冠子嫁子宁独可 通?今许其冠子而塞其自冠,是琛之所惑也。
yòu lìng zhǐ tuī" xià shāng xiǎo gōng bù kě qǔ fù, zé xiáng fú dà gōng yì bù dé wèi zi guān jià". fú xún cǐ zhǐ, ruò wèi xiáng fú dà gōng bù kě guàn zi jià zi, zé xiáng fú xiǎo gōng yì bù kě zì guān zì qǔ, shì wèi fán jué xiáng fú dà gōng xiǎo gōng jiē bù dé guān qǔ yǐ. jì wén yīng yún xiáng fú zé bù kě, níng dé wéi chēng xià shāng? jīn bù yán xiáng fú, de jǔ xià shāng, shí yǒu qí yì. fū chū jià chū hòu, huò yǒu zài jiàng, chū hòu zhī shēn, yú běn zǐ mèi jiàng wèi dà gōng ruò shì dài fū fú shì, yòu yǐ zūn jiàng, zé chéng xiǎo gōng. qí yú guān jià, yì wú yǐ yì. suǒ yǐ rán zhě, chū jià zé yǒu shòu wǒ, chū hòu zé yǒu chuán zhòng, bìng yù báo yú cǐ ér hòu yú bǐ, cǐ fú suī jiàng, bǐ fú zé lóng. xī shí qī qīn, suī zài jiàng yóu yī xiǎo gōng zhī lǐ, kě guān kě jià. ruò fú qī jiàng dà gōng, dà gōng jiàng wèi xiǎo gōng, zhǐ shì yī děng, jiàng shā yǒu lún, fú mò jià guān, gù wú yǒu yì. wéi xià shāng zhī fú, tè míng bù qǔ zhī yì zhě, gài yuán yǐ yòu zhì zhī gù. yāo sàng qíng shēn, jì wú shòu hòu tuó xìng, yòu yì chuán zhòng bǐ zōng, xián qí nián zhì fú qīng, dùn chéng shā lüè, gù tè míng bù qǔ, yǐ shì běn zhòng zhī ēn. shì yǐ fán jué xiáng fú, guān jià bù shū wéi zài xià shāng, nǎi míng bù qǔ. qí yì ruò cǐ, zé bù dé yán dà gōng zhī xiáng fú, jiē bù kě guān jià yě. qiě jì yún" xià shāng xiǎo gōng", yán xià shāng zé bù dé tōng yú zhōng shàng, yǔ xiǎo gōng zé bù dé jiān yú dà gōng. ruò shí dà xiǎo gōng xiáng fú jiē bù guān jià, shàng zhōng èr shāng yì bù guān jià zhě, jì bù dé zhí yún" xià shāng xiǎo gōng zé bù kě". kǒng fēi wén yì. cǐ yòu chēn zhī suǒ yí yě.
又令旨推“下殇小功不可娶妇,则降服大功亦不得为子冠嫁”。伏寻此旨,若 谓降服大功不可冠子嫁子,则降服小功亦不可自冠自娶,是为凡厥降服大功小功皆 不得冠娶矣。《记》文应云降服则不可,宁得惟称下殇?今不言降服,的举下殇, 实有其义。夫出嫁出后,或有再降,出后之身,于本姊妹降为大功;若是大夫服士, 又以尊降,则成小功。其于冠嫁,义无以异。所以然者,出嫁则有受我,出后则有 传重,并欲薄于此而厚于彼,此服虽降,彼服则隆。昔实期亲,虽再降犹依小功之 礼,可冠可嫁。若夫期降大功,大功降为小功,止是一等,降杀有伦,服末嫁冠, 故无有异。惟下殇之服,特明不娶之义者,盖缘以幼稚之故。夭丧情深,既无受厚 佗姓,又异传重彼宗,嫌其年稚服轻,顿成杀略,故特明不娶,以示本重之恩。是 以凡厥降服,冠嫁不殊;惟在下殇,乃明不娶。其义若此,则不得言大功之降服, 皆不可冠嫁也。且《记》云“下殇小功”,言下殇则不得通于中上,语小功则不得 兼于大功。若实大小功降服皆不冠嫁,上中二殇亦不冠嫁者,《记》不得直云“下 殇小功则不可”。恐非文意。此又琛之所疑也。
suì cóng chēn yì.
遂从琛议。
qiān yuán wài sàn qí cháng shì. jiù shàng shū nán zuò, wú diāo diāo zì chēn shǐ yě. qǐng zhī, qiān yù shǐ zhōng chéng, cān lǐ yí shì rú xiān. chēn jiā chǎn jì lǐ, mǎi zhǔ dì wèi zhái, wèi yǒu sī suǒ zòu, zuò miǎn guān. é fù wèi shàng shū zuǒ chéng, qiān jǐ shì huáng mén shì láng, jiān guó zǐ bó shì, wèi bài, gǎi wéi tōng zhí sàn qí cháng shì, lǐng shàng shū zuǒ chéng, bìng cān lǐ yí shì. chēn qián hòu jū zhí, fán jiāo miào zhū yí, duō suǒ chuàng dìng. měi jiàn gāo zǔ, yǔ yǔ cháng yí guǐ kè, gù shěng zhōng wèi zhī yǔ yuē: " shàng diàn bù xià yǒu hè yǎ." chēn róng zhǐ dōu yǎ, gù shí rén hū zhī. qiān sàn qí cháng shì, cān lǐ yí rú gù.
迁员外散骑常侍。旧尚书南坐,无貂;貂自琛始也。顷之,迁御史中丞,参礼 仪事如先。琛家产既豊,买主第为宅,为有司所奏,坐免官。俄复为尚书左丞,迁 给事黄门侍郎,兼国子博士,未拜,改为通直散骑常侍,领尚书左丞,并参礼仪事。 琛前后居职,凡郊庙诸仪,多所创定。每见高祖,与语常移晷刻,故省中为之语曰: “上殿不下有贺雅。”琛容止都雅,故时人呼之。迁散骑常侍,参礼仪如故。
shì shí, gāo zǔ rèn zhí zhě, jiē yuán shì jiān chǎn, shēn hài shí zhèng, chēn suì qǐ chén shì tiáo fēng zòu yuē:
是时,高祖任职者,皆缘饰奸谄,深害时政,琛遂启陈事条封奏曰:
chén hé bá zhuó zhī ēn, céng bù néng xiào yī zhí jū xiàn nà zhī rèn, yòu bù néng jiàn yī yán. qiè wén" cí fù bù ài wú yì zhī zǐ, míng jūn bù chù wú yì zhī chén", chén suǒ yǐ dāng shí fèi sūn, zhōng xiāo ér tàn xī yě. zhé yán shí shì, liè zhī yú hòu. fēi wèi móu yóu, níng yún qǐ wò. dú jiān xiōng yì, bù yǔ qī zǐ. cí wú fěn shì, xuē gǎo zé fén. tuō dé tīng lǎn, shì jiā shěng jiàn. rú bù yǔn hé, liàng qí gàng yú.
臣荷拔擢之恩,曾不能效一职;居献纳之任,又不能荐一言。窃闻“慈父不爱 无益之子,明君不畜无益之臣”,臣所以当食废飧,中宵而叹息也。辄言时事,列 之于后。非谓谋猷,宁云启沃。独缄胸臆,不语妻子。辞无粉饰,削槁则焚。脱得 听览,试加省鉴。如不允合,亮其戆愚。
qí yī shì yuē: jīn běi biān jī fú, gē jiǎ jiě xī, zhèng shì shēng jù jiào xùn zhī shí, ér tiān xià hù kǒu jiǎn luò, chéng dāng jīn zhī jí wù. suī shì chù diāo liú, ér guān wài mí shén, jùn bù kān zhōu zhī kòng zǒng, xiàn bù kān jùn zhī póu xuē, gèng xiāng hū rǎo, mò de zhì qí zhèng shù, wéi yǐ yīng fù zhēng liǎn wèi shì. bǎi xìng bù néng kān mìng, gè shì liú yí, huò yī yú dà xìng, huò jù yú tún fēng, gài bù huò yǐ ér cuàn wáng, fēi lè zhī yě. guó jiā yú guān wài fù shuì gài wēi, nǎi zhì nián cháng zū kè, dòng zhì bū jī, ér mín shī ān jū, níng fēi mù shǒu zhī guò? dōng jìng hù kǒu kōng xū, jiē yóu shǐ mìng fán shù. fū quǎn bù yè fèi, gù mín dé ān jū. jīn dà bāng dà xiàn, zhōu gě xián mìng zhě, fēi wéi shí shù fù qióng yōu zhī xiāng, jí yuǎn zhī yì, yì jiē bì zhì. měi yǒu yī shǐ, shǔ suǒ sāo rǎo kuàng fù fán rǎo jī lǐ, shēn wèi mín hài. nú kùn yì zǎi, zé gǒng shǒu tīng qí yú liè jié xiá zhǎng lì, yòu yīn zhī ér wèi tān cán. zòng yǒu lián píng, jùn yóu chè zhǒu. gù yì zǎi huái yìn, lèi wú kǎo jī, xì mín qì yè, liú rǒng zhě duō, suī nián jiàng fù yè zhī zhào, lǚ xià juān fù zhī ēn, ér zhōng bù dé fǎn qí jū yě.
其一事曰:今北边稽服,戈甲解息,政是生聚教训之时,而天下户口减落,诚 当今之急务。虽是处雕流,而关外弥甚,郡不堪州之控总,县不堪郡之裒削,更相 呼扰,莫得治其政术,惟以应赴征敛为事。百姓不能堪命,各事流移,或依于大姓, 或聚于屯封,盖不获已而窜亡,非乐之也。国家于关外赋税盖微,乃至年常租课, 动致逋积,而民失安居,宁非牧守之过?东境户口空虚,皆由使命繁数。夫犬不夜 吠,故民得安居。今大邦大县,舟舸衔命者,非惟十数;复穷幽之乡,极远之邑, 亦皆必至。每有一使,属所搔扰;况复烦扰积理,深为民害。驽困邑宰,则拱手听 其渔猎;桀黠长吏,又因之而为贪残。纵有廉平,郡犹掣肘。故邑宰怀印,类无考 绩,细民弃业,流冗者多,虽年降复业之诏,屡下蠲赋之恩,而终不得反其居也。
qí èr shì yuē: shèng zhǔ xù yǐn zhī xīn, nà huáng zhī niàn, wén zhī xiá ěr, zhì yú xuān fēi rú dòng, yóu qiě dù tuō, kuàng zài zhào shù. ér zhōu jùn wú xù mín zhī zhì, gù tiān xià yóng yóng, wéi zhù yǎng yú yī rén, chéng suǒ wèi" ài zhī rú fù mǔ, yǎng zhī rú rì yuè, jìng zhī rú guǐ shén, wèi zhī rú léi tíng". gǒu xū yīng tòng dòu yào, qǐ kě bù zhì zhī zāi? jīn tiān xià zǎi shǒu suǒ yǐ jiē shàng tān cán, hǎn yǒu lián bái zhě, liáng yóu fēng sú chǐ mí. shǐ zhī rán yě. yín shē zhī bì, qí shì duō duān, cū jǔ èr tiáo, yán qí yóu zhě. fū shí fāng zhàng yú qián, suǒ gān yī wèi. jīn zhī yàn xǐ, xiāng jìng kuā háo, jī guǒ rú shān yuè, liè yáo tóng qǐ xiù, lù tái zhī chǎn, bù zhōu yī yàn zhī zī, ér bīn zhǔ zhī jiān, cái qǔ mǎn fù, wèi jí xià táng, yǐ tóng chòu fǔ. yòu gē jī wǔ nǚ, běn yǒu pǐn zhì, èr bā zhī xī, liáng dài hé róng. jīn chù jì zhī fū, wú yǒu děng zhì, suī fù shù jiàn wēi rén, jiē shèng jī jiāng, wù zài tān wū, zhēng shì luó qǐ. gù wèi lì mù mín zhě, jìng wèi bō xuē, suī zhì zī jù yì, bà guī zhī rì, bù zhī shù nián, biàn yǐ xiāo sàn. gài yóu yàn xǔ suǒ fèi, jì pò shù jiā zhī chǎn gē yáo zhī jù, bì qí qiān jīn zhī zī. suǒ fèi shì děng qiū shān, wèi huān zhǐ zài é qǐng. nǎi gèng zhuī hèn xiàng suǒ qǔ zhī shǎo, jīn suǒ fèi zhī duō. rú fù fù yì, zēng qí bó shì, yī hé bèi zāi! qí yú yín chǐ, zhe zhī fán bǎi, xí yǐ chéng sú, rì jiàn zī shén, yù shǐ rén shǒu lián yú, lì shàng qīng bái, ān kě dé xié! jīn chéng yí yán wèi jìn zhì, dào zhī yǐ jié jiǎn, biǎn chù diāo shì, jiū zòu fú huá, shǐ zhòng jiē zhī, biàn qí ěr mù, gǎi qí hào wù. fū shī jié zhī jiē, yì mín suǒ zì huàn, zhèng chǐ bù jí qún, gù miǎn qiǎng ér wèi zhī, gǒu lì suǒ bù zhì, hái shòu qí bì yǐ. jīn ruò lí qí fēng ér zhèng qí shī, yì yú fǎn zhǎng. fū lùn zhì zhì zhě, bì yǐ chún sù wèi xiān, zhèng diāo liú zhī bì, mò yǒu guò jiǎn pǔ zhě yě.
其二事曰:圣主恤隐之心,纳隍之念,闻之遐迩,至于翾飞蠕动,犹且度脱, 况在兆庶。而州郡无恤民之志,故天下颙颙,惟注仰于一人,诚所谓“爱之如父母, 仰之如日月,敬之如鬼神,畏之如雷霆”。苟须应痛逗药,岂可不治之哉?今天下 宰守所以皆尚贪残,罕有廉白者,良由风俗侈靡。使之然也。淫奢之弊,其事多端, 粗举二条,言其尤者。夫食方丈于前,所甘一味。今之燕喜,相竞夸豪,积果如山 岳,列肴同绮绣,露台之产,不周一燕之资,而宾主之间,裁取满腹,未及下堂, 已同臭腐。又歌姬儛女,本有品制,二八之锡,良待和戎。今畜妓之夫,无有等秩, 虽复庶贱微人,皆盛姬姜,务在贪污,争饰罗绮。故为吏牧民者,竞为剥削,虽致 赀巨亿,罢归之日,不支数年,便已消散。盖由宴醑所费,既破数家之产;歌谣之 具,必俟千金之资。所费事等丘山,为欢止在俄顷。乃更追恨向所取之少,今所费 之多。如复傅翼,增其搏噬,一何悖哉!其余淫侈,著之凡百,习以成俗,日见滋 甚,欲使人守廉隅,吏尚清白,安可得邪!今诚宜严为禁制,道之以节俭,贬黜雕 饰,纠奏浮华,使众皆知,变其耳目,改其好恶。夫失节之嗟,亦民所自患,正耻 不及群,故勉强而为之,苟力所不至,还受其弊矣。今若厘其风而正其失,易于反 掌。夫论至治者,必以淳素为先,正雕流之弊,莫有过俭朴者也。
qí sān shì yuē: shèng gōng hé fù cāng shēng yǐ wéi rèn, hóng jì sì hǎi yǐ wéi xīn, bù dàn pián zhī zhī láo, bù cí qú shòu zhī kǔ, qǐ zhǐ rì zè wàng jī, yè fēn fèi qǐn. zhì yú bǎi sī, mò bù zòu shì, shàng xī zé xià zhī xián, xià wú bī shàng zhī jiù, sī shí dào mài bǎi wáng, shì chāo qiān zǎi. dàn dǒu shāo zhī rén, zǎo zhuō zhī zǐ, jì dé fú zòu wéi yǐ, biàn yù guǐ jìng qiú jìn, bù shuō guó zhī dà tǐ. bù zhī dāng yī guān, chù yī zhí, guì shǐ lǐ qí wěn luàn, kuāng qí bù jí, xīn zài míng shù, shì nǎi píng zhāng. dàn wù chuī máo qiú cī, bò jī fēn lǐ, yùn qiè píng zhī zhì, jiǎo fèn wài zhī qiú, yǐ shēn kè wèi néng, yǐ shéng zhú wèi wù, jī suī shì yú fèng gōng, shì gèng chéng qí wēi fú. fàn zuì zhě duō, qiǎo bì zī shén, kuàng guān fèi zhí, zhǎng bì zēng jiān, shí yóu yú cǐ. jīn chéng yuàn zé qí gōng píng zhī xiào, chù qí chán yú zhī xīn, zé xià ān shàng mì, wú jiǎo xìng zhī huàn yǐ.
其三事曰:圣躬荷负苍生以为任,弘济四海以为心,不惮胼胝之劳,不辞癯瘦 之苦,岂止日昃忘饥,夜分废寝。至于百司,莫不奏事,上息责下之嫌,下无逼上 之咎,斯实道迈百王,事超千载。但斗筲之人,藻棁之子,既得伏奏帷扆,便欲诡 竞求进,不说国之大体。不知当一官,处一职,贵使理其紊乱,匡其不及,心在明 恕,事乃平章。但务吹毛求疵,擘肌分理,运挈瓶之智,徼分外之求,以深刻为能, 以绳逐为务,迹虽似于奉公,事更成其威福。犯罪者多,巧避滋甚,旷官废职,长 弊增奸,实由于此。今诚愿责其公平之效,黜其谗愚之心,则下安上谧,无侥幸之 患矣。
qí sì shì yuē: zì zhēng fá běi jìng, tǎng zàng kōng xū. jīn tiān xià wú shì, ér yóu rì bù xiá jǐ zhě, liáng yǒu yǐ yě. fū guó bì zé shěng qí shì ér xī qí fèi, shì shěng zé yǎng mín, fèi xī zé cái jù, zhǐ wǔ nián zhī zhōng, shàng yú wú shì, bì néng shǐ guó lǐ mín fù. ruò jī yǐ suì yuè, sī nǎi fàn lǐ miè wú zhī shù, guǎn zhòng bà qí zhī yóu. jīn yīng nèi xǐng zhí zhǎng, gè jiǎn qí suǒ bù. fán jīng shī zhì shǔ dǐ sì yìng suǒ wéi, huò shí tiáo yí shěng qí wǔ, huò sān tiáo yí chú qí yī jí guó róng róng bèi, zài xī yīng duō, zài jīn yí shǎo. suī yú hòu yīng duō, jí shì wèi xū, jiē xī jiǎn shěng. yīng sì fāng tún chuán dǐ zhì, huò jiù yǒu, huò wú yì, huò fáng mín, yǒu suǒ yí chú, chú zhī yǒu suǒ yí jiǎn, jiǎn zhī. fán jué xìng zào, fán jué fèi cái, yǒu fēi jí zhě, yǒu yì mín zhě yòu fán jué tǎo zhào, fán jué zhēng qiú, suī guān guó jì, quán qí shì yí, jiē xū xī fèi xiū mín. bù xī fèi, zé wú yǐ jù cái bù xiū mín, zé wú yǐ jù lì. gù xù qí cái zhě, suǒ yǐ dà yòng zhī yě xī qí mín zhě, suǒ yǐ dà yì zhī yě. ruò yán xiǎo shì bù zú hài cái, zé zhōng nián bù xī yǐ yǐ xiǎo yì bù zú fáng mín, zé zhōng nián bù zhǐ yǐ. rǎo qí mín ér yù qiú shēng jù yīn fù, bù kě dé yǐ. hào qí cái ér wù fù liǎn fán xìng, zé jiān zhà dào qiè mí shēng, shì bì bù xī ér qí mín bù kě shǐ yě, zé nán kě yǐ yǔ fù qiáng ér tú yuǎn dà yǐ. zì pǔ tōng yǐ lái, èr shí yú nián, xíng yì jiàn qǐ, mín lì diāo liú. jīn wèi shì hé qīn, jiāng yì wú jǐng, ruò bù jí yú cǐ shí dà xī sì mín, shǐ zhī shēng jù, jiǎn shěng guó fèi, lìng fǔ kù xù jī, yī dàn yì jìng yǒu yú, guān hé kě sǎo, zé guó bì mín pí, ān néng zhèn qí yuǎn lüè? shì zhì fāng tú, zhī bù jí yǐ.
其四事曰:自征伐北境,帑藏空虚。今天下无事,而犹日不暇给者,良有以也。 夫国弊则省其事而息其费,事省则养民,费息则财聚,止五年之中,尚于无事,必 能使国豊民阜。若积以岁月,斯乃范蠡灭吴之术,管仲霸齐之由。今应内省职掌, 各检其所部。凡京师治、署、邸、肆应所为,或十条宜省其五,或三条宜除其一; 及国容、戎备,在昔应多,在今宜少。虽于后应多,即事未须,皆悉减省。应四方 屯、传、邸、治,或旧有,或无益,或妨民,有所宜除,除之;有所宜减,减之。 凡厥兴造,凡厥费财,有非急者,有役民者;又凡厥讨召,凡厥征求,虽关国计, 权其事宜,皆须息费休民。不息费,则无以聚财;不休民,则无以聚力。故蓄其财 者,所以大用之也;息其民者,所以大役之也。若言小事不足害财,则终年不息矣; 以小役不足妨民,则终年不止矣。扰其民而欲求生聚殷阜,不可得矣。耗其财而务 赋敛繁兴,则奸诈盗窃弥生,是弊不息而其民不可使也,则难可以语富强而图远大 矣。自普通以来,二十余年,刑役荐起,民力雕流。今魏氏和亲,疆埸无警,若不 及于此时大息四民,使之生聚,减省国费,令府库蓄积,一旦异境有虞,关河可扫, 则国弊民疲,安能振其远略?事至方图,知不及矣。
shū zòu, gāo zǔ dà nù, zhào zhǔ shū yú qián, kǒu shòu chì zé chēn yuē:
书奏,高祖大怒,召主书于前,口授敕责琛曰:
jiǎn jiǎn yǒu wén, shū chēng suǒ qī. dàn zhèn yǒu tiān xià sì shí yú nián, gōng chē dǎng yán, jiàn wén tīng lǎn, suǒ chén zhī shì, yǔ qīng bù yì, cháng yù chéng yòng, wú tì huái bào, měi kǔ kǒng zǒng, gèng zēng hūn huò. qīng ěr diāo yū zǔ, bó wèn qià wén, bù yí tóng yú xì rōng, zhǐ qǔ míng zì, xuān zhī xíng lù. yán" wǒ néng shàng shì, míng yán dé shī, hèn cháo tíng zhī bù néng yòng". huò sòng lí sāo" dàng dàng qí wú rén, suì bù yù hū qiān lǐ". huò sòng lǎo zi" zhī wǒ zhě xī, zé wǒ guì yǐ". rú shì xiàn tì, mò bù néng yán, zhēng dàn hǔ zūn, jiē qí rén yě. qīng kě fēn bié yán shì, qǐ nǎi xīn, wò zhèn xīn.
謇謇有闻,殊称所期。但朕有天下四十余年,公车谠言,见闻听览,所陈之事, 与卿不异,常欲承用,无替怀抱,每苦倥偬,更增惛惑。卿珥貂纡组,博问洽闻, 不宜同于郤茸,止取名字,宣之行路。言“我能上事,明言得失,恨朝廷之不能用”。 或诵《离骚》“荡荡其无人,遂不御乎千里”。或诵《老子》“知我者希,则我贵 矣”。如是献替,莫不能言,正旦虎樽,皆其人也。卿可分别言事,启乃心,沃朕 心。
qīng yún" jīn běi biān jī fú, zhèng shì shēng jù jiào xùn zhī shí, ér mín shī ān jū, mù shǒu zhī guò". zhèn wú zé zhé zhī zhī, chù xiàng duō bì, sì cōng bù kāi, sì míng bù dá, nèi xǐng zé gōng, wú chǔ táo jiù. yáo wèi shèng zhǔ, sì xiōng zài cháo kuàng hū zhèn yě, néng wú è rén? dàn dà zé zhī zhōng, yǒu lóng yǒu shé, zòng bù jìn shàn, bù róng jiē è. qīng kě fēn míng xiǎn chū: mǒu cì shǐ hèng bào, mǒu tài shǒu tān cán, mǒu guān zhǎng xiōng nüè shàng shū lán tái, zhǔ shū shè rén, mǒu rén jiān huá, mǒu rén qǔ yǔ, míng yán qí shì, dé yǐ chù zhì. xiàng lìng shùn dàn tīng gōng chē shàng shū, sì xiōng zhōng zì bù zhī, yáo yì yǒng wèi àn zhǔ.
卿云“今北边稽服,政是生聚教训之时,而民失安居,牧守之过”。朕无则哲 之知,触向多弊,四聪不开,四明不达,内省责躬,无处逃咎。尧为圣主,四凶在 朝;况乎朕也,能无恶人?但大泽之中,有龙有蛇,纵不尽善,不容皆恶。卿可分 明显出:某刺史横暴,某太守贪残,某官长凶虐;尚书、兰台,主书、舍人,某人 奸猾,某人取与,明言其事,得以黜陟。向令舜但听公车上书,四凶终自不知,尧 亦永为暗主。
qīng yòu yún" dōng jìng hù kǒu kōng xū, liáng yóu shǐ mìng fán duō", dàn wèi zhī cǐ shì hé shǐ? qīng yún" nú kùn yì zǎi, zé gǒng shǒu tīng qí yú liè jié xiá zhǎng lì, yòu yīn zhī ér wèi tān cán", bìng hé xìng míng? lián píng chè zhǒu, fù shì hé rén? cháo tíng sī xián, yǒu rú jī kě, lián píng chè zhǒu, shí wèi yì shì. yí sù tiáo wén, dāng gèng zhuó yòng. fán suǒ qiǎn shǐ, duō yóu mín sòng, huò fù jūn liáng, zhū suǒ biāo jí, gài bù huò yǐ ér qiǎn zhī. ruò bù qiǎn shǐ, tiān xià wǎng zhí yún hé zōng lǐ? shì shí yún hé jì bàn? è rén rì zī, shàn rén rì bì, yù qiú ān wò, qí kě dé hū! bù qiǎn shǐ ér dé shì lǐ, cǐ nǎi jiā shì. wú zú ér xíng, wú yì ér fēi, néng dào zài suǒ bù wēi ér fú, qǐ bù xìng shèn. qīng jì yán zhī, yīng yǒu shēn jiàn, yí chén mì shù, bù kě huái bǎo mí bāng.
卿又云“东境户口空虚,良由使命繁多”,但未知此是何使?卿云“驽困邑宰, 则拱手听其渔猎;桀黠长吏,又因之而为贪残”,并何姓名?廉平掣肘,复是何人? 朝廷思贤,有如饥渴,廉平掣肘,实为异事。宜速条闻,当更擢用。凡所遣使,多 由民讼,或复军粮,诸所飚急,盖不获已而遣之。若不遣使,天下枉直云何综理? 事实云何济办?恶人日滋,善人日蔽,欲求安卧,其可得乎!不遣使而得事理,此 乃佳事。无足而行,无翼而飞,能到在所;不威而伏,岂不幸甚。卿既言之,应有 深见,宜陈秘术,不可怀宝迷邦。
qīng yòu yún: shǒu zǎi tān cán, jiē yóu zī wèi guò dù. tān cán mí fèi, yǐ rú qián dá. hàn wén suī ài lù tái zhī chǎn, dèng tōng zhī qián bù yú tiān xià, yǐ cǐ ér zhì, zhèn wú kuì yān. ruò yǐ xià mín yǐn shí guò chà, yì fù bù rán. tiān jiàn zhī chū, sī zhī yǐ shèn. qí qín lì yíng chǎn, zé wú bù fù ráo duò yóu huǎn shì, zé jiā yè pín jù. qín xiū chǎn yè, yǐ yíng pán àn, zì jǐ yíng zhī, zì jǐ shí zhī, hé sǔn yú tiān xià? wú lài zǐ dì, duò yíng chǎn yè, zhì yú pín jù, wú kě shī shè, cǐ hé yì yú tiān xià? qiě yòu yì suī yuē tóng fù, fù yǒu bù tóng: qiān ér fù zhě, zhōng bù néng shè shē ér fù zhě, yú shì hé sǔn? ruò shǐ cháo tíng huǎn qí xíng, cǐ shì zhōng bù kě duàn ruò jí qí zhì, zé qū wū mì fáng zhī zhōng, yún hé kě zhī? ruò jiā jiā sōu jiǎn, qí xì yǐ shèn, yù shǐ lì bù hū mén, qí kě dé hū? gèng xiāng kǒng xié, yǐ qiú cái bó, zú zhǎng huò méng, wú yì zhì dào. ruò yǐ cǐ zhǐ cháo tíng, wǒ wú cǐ shì. xī zhī shēng láo, jiǔ bù zǎi shā, cháo zhōng huì tóng, cài shū ér yǐ, yì cū dé shē yuē zhī jié. ruò fù jiǎn cǐ, bì yǒu xī shuài zhī jī. ruò yǐ wéi gōng dé shì zhě, jiē shì yuán zhōng zhī suǒ chǎn yù. gōng dé zhī shì, yì wú duō fèi, biàn yī guā wéi shù shí zhǒng, shí yī cài wéi shù shí wèi, bù biàn guā cài, yì wú duō zhǒng, yǐ biàn gù duō, hé sǔn yú shì, yì háo jiè bù guān guó jiā. rú dé cái rú fǎ ér yòng, cǐ bù kuì hū rén. wǒ zì chú gōng yàn, bù shí guó jiā zhī shí, duō lì nián rěn, nǎi zhì gōng rén, yì bù shí guó jiā zhī shí, jī lěi suì yuè. fán suǒ yíng zào, bù guān cái guān, jí yǐ guó jiàng, jiē zī gù jiè, yǐ chéng qí shì. jìn zhī dé cái, pō yǒu fāng biàn, mín dé qí lì, guó dé qí lì, wǒ dé qí lì, yíng zhū gōng dé. huò yǐ qīng zhī xīn dù wǒ zhī xīn, gù bù néng dé zhī. suǒ de cái yòng, bào yú tiān xià, bù dé qǔ cí biàn lùn.
卿又云:守宰贪残,皆由滋味过度。贪残糜费,已如前答。汉文虽爱露台之产, 邓通之钱布于天下,以此而治,朕无愧焉。若以下民饮食过差,亦复不然。天监之 初,思之已甚。其勤力营产,则无不富饶;惰游缓事,则家业贫窭。勤修产业,以 营盘案,自己营之,自己食之,何损于天下?无赖子弟,惰营产业,致于贫窭,无 可施设,此何益于天下?且又意虽曰同富,富有不同:悭而富者,终不能设;奢而 富者,于事何损?若使朝廷缓其刑,此事终不可断;若急其制,则曲屋密房之中, 云何可知?若家家搜检,其细已甚,欲使吏不呼门,其可得乎?更相恐胁,以求财 帛,足长祸萌,无益治道。若以此指朝廷,我无此事。昔之牲牢,久不宰杀,朝中 会同,菜蔬而已,意粗得奢约之节。若复减此,必有《蟋蟀》之讥。若以为功德事 者,皆是园中之所产育。功德之事,亦无多费,变一瓜为数十种,食一菜为数十味, 不变瓜菜,亦无多种,以变故多,何损于事,亦豪芥不关国家。如得财如法而用, 此不愧乎人。我自除公宴,不食国家之食,多历年稔,乃至宫人,亦不食国家之食, 积累岁月。凡所营造,不关材官,及以国匠,皆资雇借,以成其事。近之得财,颇 有方便,民得其利,国得其利,我得其利,营诸功德。或以卿之心度我之心,故不 能得知。所得财用,暴于天下,不得曲辞辩论。
qīng yòu yún nǚ jì yuè làn, cǐ yǒu sī zhī zé, suī rán, yì yǒu bù tóng: guì zhě duō chù jì lè, zhì yú xūn fù ruò liǎng yē, yì fù bù wén jiā yǒu èr bā, duō chù nǚ jì zhě. cǐ bìng yí jù yán qí rén, dāng lìng yǒu sī zhèn qí shuāng háo. qīng yòu yún:" nǎi zhuī hèn suǒ qǔ wèi shǎo, rú fù fù yì, zēng qí bó shì, yī hé bèi zāi." yǒng qiè bù tóng, tān lián gè yòng, yǒng zhě kě shǐ jìn qǔ, qiè zhě kě shǐ shǒu chéng, tān zhě kě shǐ hàn yù, lián zhě kě shǐ mù mín. xiàng shǐ shū qí shǒu yú xī hé, qǐ néng jì shì? wú qǐ yù mín, bì wú chéng gōng. ruò shǐ wú qǐ ér bù zhòng yòng, zé xī hé zhī gōng fèi. jīn zhī wén wǔ, yì fù rú cǐ. qǔ qí bó shì zhī yòng, bù néng dé bù zhòng gèng rèn, bǐ yì fēi wéi cháo tíng wèi zhī fù yì. qīng yǐ cháo tíng wèi bèi, nǎi zì gān zhī, dāng sī zhì bèi suǒ yǐ. qīng yún" yí dǎo zhī yǐ jié jiǎn". yòu yún" zhì zhì zhě bì yǐ chún sù wèi xiān". cǐ yán dà shàn. fū zǐ yán" qí shēn zhèng, bù lìng ér xíng qí shēn bù zhèng, suī lìng bù cóng". zhèn jué fáng shì sān shí yú nián, wú yǒu yín yì. zhèn pō zì jì, bù yǔ nǚ rén tóng wū ér qǐn, yì sān shí yú nián. zhì yú jū chù bù guò yī chuáng zhī dì, diāo shì zhī wù bù rù yú gōng, cǐ yì rén suǒ gòng zhī. shòu shēng bù yǐn jiǔ, shòu shēng bù hǎo yīn shēng, suǒ yǐ cháo zhōng qū yàn, wèi cháng zòu yuè, cǐ qún xián zhī suǒ guān jiàn. zhèn sān gēng chū lǐ shì, suí shì duō shǎo, shì shǎo huò zhōng qián dé jìng, huò shì duō zhì rì zè fāng dé jiù shí. rì cháng yī shí, ruò zhòu ruò yè, wú yǒu dìng shí. jí kǔ zhī rì, huò yì zài shí. xī yào fù guò yú shí wéi, jīn zhī shòu xuē cái èr chǐ yú, jiù dài yóu cún, fēi wéi wàng shuō. wèi shuí wèi zhī? jiù wù gù yě. shū yuē:" gǔ gōng wéi rén, liáng chén wéi shèng." xiàng shǐ zhèn yǒu gǔ gōng, gù kě dé zhòng zhǔ. jīn nǎi bù miǎn jū jiǔ pǐn zhī xià," bù lìng ér xíng", tú xū yán ěr. qīng jīn qiàn yán, biàn wǎng zhī suǒ dá.
卿又云女妓越滥,此有司之责,虽然,亦有不同:贵者多畜妓乐,至于勋附若 两掖,亦复不闻家有二八,多畜女妓者。此并宜具言其人,当令有司振其霜豪。卿 又云:“乃追恨所取为少,如复傅翼,增其搏噬,一何悖哉。”勇怯不同,贪廉各 用,勇者可使进取,怯者可使守城,贪者可使捍御,廉者可使牧民。向使叔齐守于 西河,岂能济事?吴起育民,必无成功。若使吴起而不重用,则西河之功废。今之 文武,亦复如此。取其搏噬之用,不能得不重更任,彼亦非为朝廷为之傅翼。卿以 朝廷为悖,乃自甘之,当思致悖所以。卿云“宜导之以节俭”。又云“至治者必以 淳素为先”。此言大善。夫子言“其身正,不令而行;其身不正,虽令不从”。朕 绝房室三十余年,无有淫佚。朕颇自计,不与女人同屋而寝,亦三十余年。至于居 处不过一床之地,雕饰之物不入于宫,此亦人所共知。受生不饮酒,受生不好音声, 所以朝中曲宴,未尝奏乐,此群贤之所观见。朕三更出理事,随事多少,事少或中 前得竟,或事多至日昃方得就食。日常一食,若昼若夜,无有定时。疾苦之日,或 亦再食。昔要腹过于十围,今之瘦削裁二尺余,旧带犹存,非为妄说。为谁为之? 救物故也。《书》曰:“股肱惟人,良臣惟圣。”向使朕有股肱,故可得中主。今 乃不免居九品之下,“不令而行”,徒虚言耳。卿今慊言,便罔知所答。
qīng yòu yún" bǎi sī mò bù zòu shì, guǐ jìng qiú jìn". cǐ yòu shì shuí? hé zhě fù shì guǐ shì? jīn bù shǐ wài rén chéng shì, yú yì kě fǒu? wú rén fèi zhí, zhí kě fèi hū? zhí fèi zé rén luàn, rén luàn zé guó ān hū? yǐ yàn fèi sūn, cǐ zhī wèi yě. ruò duàn chéng shì, shuí shī qí rèn? zhuān wěi zhī rén, yún hé kě dé? shì gù gǔ rén yún:" zhuān tīng shēng jiān, dú rèn chéng luàn." yóu èr shì zhī wěi zhào gāo, yuán hòu zhī fù wáng mǎng. hū lù wèi mǎ, zú yǒu yán lè wàng yí zhī huò, wáng mǎng yì zhōng yí hàn dǐng.
卿又云“百司莫不奏事,诡竞求进”。此又是谁?何者复是诡事?今不使外人 呈事,于义可否?无人废职,职可废乎?职废则人乱,人乱则国安乎?以咽废飧, 此之谓也。若断呈事,谁尸其任?专委之人,云何可得?是故古人云:“专听生奸, 独任成乱。”犹二世之委赵高,元后之付王莽。呼鹿为马,卒有阎乐望夷之祸,王 莽亦终移汉鼎。
qīng yún" chuī máo qiú cī", fù shì hé rén suǒ chuī zhī cī?" bò jī fēn lǐ", fù shì hé rén hū? shì jí " shēn kè"" shéng zhú", bìng fù shì shuí? yòu yún" zhì shǔ dǐ sì", hé zhě yí chú? hé zhě yí shěng? " guó róng róng bèi", hé zhě yí shěng? hé zhě wèi xū?" sì fāng tún chuán", hé zhě wú yì? hé zhě fáng mín? hé chǔ xìng zào ér shì yì mín? hé chǔ fèi cái ér shì fēi jí? ruò wéi" tǎo zhào"? ruò wéi" zhēng fù"? cháo tíng cóng lái wú yǒu cǐ shì, jìng xī zhī fāng fù hé zhě? yí gè chū qí shì, jù yǐ zòu wén.
卿云“吹毛求疵”,复是何人所吹之疵?“擘肌分理”,复是何人乎?事及 “深刻”“绳逐”,并复是谁?又云“治、署、邸、肆”,何者宜除?何者宜省? “国容戎备”,何者宜省?何者未须?“四方屯传”,何者无益?何者妨民?何处 兴造而是役民?何处费财而是非急?若为“讨召”?若为“征赋”?朝廷从来无有 此事,静息之方复何者?宜各出其事,具以奏闻。
qīng yún" ruò bù jí yú shí dà xī qí mín, shì zhì fāng tú, zhī wú jí yě". rú qīng cǐ yán, jí shí biàn shì dà yì qí mín, shì hé chǔ suǒ? qīng yún" guó bì mín pí", chéng rú qīng yán, zhōng xū chū qí shì, bù dé kōng zuò màn yǔ. fū néng yán zhī, bì néng xíng zhī. fù guó qiáng bīng zhī shù, jí mín shěng yì zhī yí, hào lìng yuǎn jìn zhī fǎ, bìng yí jù liè. ruò bù jù liè, zé shì qī wǎng cháo tíng, kōng shì jiá shé. fán rén yǒu wéi, xiān xū nèi xǐng, wéi wú xiá zhě, kě yǐ lù rén. qīng bù dé lì dǐ nèi wài, ér bù jí yán qí shì. zhù wén chóng zòu, dāng fù shěng lǎn, fù zhī shàng shū, bān xià hǎi nèi, shù luàn yáng yǒng chú, hài mǎ zhǎng xī, wéi xīn zhī měi, fù jiàn jīn rì.
卿云“若不及于时大息其民,事至方图,知无及也”。如卿此言,即时便是大 役其民,是何处所?卿云“国弊民疲”,诚如卿言,终须出其事,不得空作漫语。 夫能言之,必能行之。富国强兵之术,急民省役之宜,号令远近之法,并宜具列。 若不具列,则是欺罔朝廷,空示颊舌。凡人有为,先须内省,惟无瑕者,可以戮人。 卿不得历诋内外,而不极言其事。伫闻重奏,当复省览,付之尚书,班下海内,庶 乱羊永除,害马长息,惟新之美,复见今日。
chēn fèng chì, dàn xiè guò ér yǐ, bù gǎn fù yǒu zhǐ chì.
琛奉敕,但谢过而已,不敢复有指斥。
jiǔ zhī, qiān tài fǔ qīng. tài qīng èr nián, qiān yún qí jiāng jūn zhōng jūn xuān chéng wáng cháng shǐ. hóu jǐng jǔ bīng xí jīng shī, wáng yí rù tái nèi, liú chēn yǔ sī mǎ yáng jiǎo shǒu dōng fǔ. zéi xún gōng xiàn chéng, fàng bīng shā hài, chēn bèi qiāng wèi zhì sǐ, zéi qiú dé zhī, yù zhì què xià, qiú jiàn pú yè wáng kè lǐng jūn zhū yì, quàn kāi chéng nà zéi. kè děng ràng zhī, tì qì ér zhǐ, zéi fù yù sòng zhuāng yán sì liáo zhì zhī. míng nián, tái chéng bù shǒu, chēn táo guī xiāng lǐ. qí nián dōng, zéi jìn kòu kuài jī, fù zhí chēn sòng chū dōu, yǐ wéi jīn zǐ guāng lù dài fu. hòu yù jí zú, nián liù shí jiǔ.
久之,迁太府卿。太清二年,迁云骑将军、中军宣城王长史。侯景举兵袭京师, 王移入台内,留琛与司马杨曒守东府。贼寻攻陷城,放兵杀害,琛被枪未至死,贼 求得之,轝至阙下,求见仆射王克、领军硃异,劝开城纳贼。克等让之,涕泣而止, 贼复轝送庄严寺疗治之。明年,台城不守,琛逃归乡里。其年冬,贼进寇会稽,复 执琛送出都,以为金紫光禄大夫。后遇疾卒,年六十九。
chēn suǒ zhuàn sān lǐ jiǎng shū wǔ jīng zhì yì jí zhū yí fǎ, fán bǎi yú piān.
琛所撰《三礼讲疏》、《五经滞义》及诸仪法,凡百余篇。
zi xǔ, tài qīng chū, zì yí tóng xī chāng hóu yuàn, chū wèi bā shān tài shǒu, zài jùn yù luàn zú.
子诩,太清初,自仪同西昌侯掾,出为巴山太守,在郡遇乱卒。
chén lì bù shàng shū yáo chá yún: xià hóu shèng yǒu yán yuē:" shì huàn bù míng jīng shù jīng shù míng, qǔ qīng zǐ rú shí dì jiè ěr." zhū yì hè chēn bìng qǐ wēi jiàn, yǐ jīng shù féng shí, zhì yú guì xiǎn, fú qí yán yǐ. ér yì suì jiǎo chǒng xìng, rèn shì jū quán, bù néng yǐ dào zuǒ jūn, gǒu qǔ róng mèi. jí yán kòu bài guó, shí yì zhī yóu. huò nán jì zhāng, bù míng qí zuì, zhì yú shēn sǐ, chǒng zèng yóu shū. fá jì fú jiā, shǎng yì sī làn, shī yú quàn jǔ, hé yǐ wéi guó? jūn zǐ shì yǐ zhī tài qīng zhī luàn, néng wú jí shì hū.
陈吏部尚书姚察云:夏侯胜有言曰:“士患不明经术;经术明,取青紫如拾地 芥耳。”硃异、贺琛并起微贱,以经术逢时,致于贵显,符其言矣。而异遂徼宠幸, 任事居权,不能以道佐君,苟取容媚。及延寇败国,实异之由。祸难既彰,不明其 罪,至于身死,宠赠犹殊。罚既弗加,赏亦斯滥,失于劝沮,何以为国?君子是以 知太清之乱,能无及是乎。