nì chén xià
◎逆臣下
xiāo hú dǔ xiāo dié lǐ dé gǔ dié yē lǜ sā lá zhú xī huí lí bǎo xiāo tè liè
○萧胡睹 萧迭里得 古迭 耶律撒剌竹 奚回离保 萧特烈
xiāo hú dǔ, zì yǐ xīn. kǒu chī, shì xié, fā juàn, bó fù xiào mù jiàn zhī yuē:" shì ér zhuàng mào, zú zhōng wèi cháng yǒu." jí zhuàng, kuí wú jié ào, hǎo yáng rén è. zhòng xī zhōng, wèi zhī hòu láng jūn. é qiān xìng shèng gōng shǐ, shàng qín guó cháng gōng zhǔ, shòu fù mǎ dū wèi. yǐ bù xié lí hūn, fù shàng qí guó gōng zhǔ, wèi běi miàn lín yá. qīng níng zhōng, lì běi nán yuàn shū mì fù shǐ, dài zú xiōng shù zhé wèi xī běi lù zhāo tǎo shǐ. shí xiāo gé yǔ xiāo ā lá jù wèi shū mì shǐ, bù xié, gé yǐ shù zhé wèi ā lá suǒ ài, jí zhī. shù zhé shòu dài fù quē, xiān cháng jiè guān sù, liú zhí ér qù. hú dǔ xī gé yì, fā qí shì, shù zhé yīn dé zuì. hú dǔ yòu yù yào quán, suì shí xiàn yí zhēn wán xù chǎn yú gé, èr rén xiāng ài guò yú xiōng dì. hú dǔ zú dì dí liè wèi běi kè, jiàn guó jiù xiáng wěn xiāo hú dǔ yú hú dǔ, hú dǔ jiàn qí biàn gěi zhuàng yǒng, qīng xīn jiāo jié. měi yù xiū mù, yán lùn zhōng rì, rén jiē guài zhī. huì hú dǔ tóng zhī běi yuàn shū mì shì, zòu hú dǔ jí dí liè kě yòng, dì yǐ dí liè wèi qí gǔ zhuāi lá xiáng wěn, hú dǔ wèi sù zhí guān. jí gé gòu xiàn qí xiōng ā lá, hú dǔ yīn wèi zhī zhù, shí rén chǒu zhī.
萧胡睹,字乙辛。口吃,视斜,发卷,伯父孝穆见之曰:“是儿状貌,族中未尝有。”及壮,魁梧桀傲,好扬人恶。重熙中,为祗候郎君。俄迁兴圣宫使,尚秦国长公主,授驸马都尉。以不谐离婚,复尚齐国公主,为北面林牙。清宁中,历北、南院枢密副使,代族兄术哲为西北路招讨使。时萧革与萧阿剌俱为枢密使,不协,革以术哲为阿剌所爱,嫉之。术哲受代赴阙,先尝借官粟,留直而去。胡睹希革意,发其事,术哲因得罪。胡睹又欲要权,岁时献遗珍玩、畜产于革,二人相爱过于兄弟。胡睹族弟敌烈为北克,荐国舅详稳萧胡笃于胡睹,胡睹见其辨给壮勇,倾心交结。每遇休沐,言论终日,人皆怪之。会胡睹同知北院枢密事,奏胡笃及敌烈可用,帝以敌烈为旗鼓拽剌详稳,胡笃为宿直官。及革构陷其兄阿剌,胡笃阴为之助,时人丑之。
yē lǜ yǐ xīn zhī běi yuàn shū mì shì, hú dǔ wèi zài yǐ xīn xià, yì yàng yàng bù píng. chū, hú dǔ cháng yǔ zhòng yuán zǐ niè lǔ gǔ móu nì, yù qí sù fā. huì chē jià liè tài zǐ shān, suì yǔ niè lǔ gǔ xié nǔ shǒu jūn fàn xíng gōng. jì zhàn, niè lǔ gǔ zhōng liú shǐ ér bì, zhòng jiē táo sàn. shí tóng dǎng yē lǜ sā lá zhú shì zài wéi chǎng, wén luàn, lǜ liè fū lái yuán. qí dǎng wèi hú dǔ děng yuē:" wǒ jūn shén zhòng, chéng qí wú bèi, zhōng yè jué zhàn, shì jì yǒu chéng ruò zhì míng rì, qí shuí cóng wǒ?" hú dǔ yuē:" cāng cù zhōng hēi bái bù biàn, ruò nèi wài jūn xiāng yìng, zé wú shì qù yǐ. lí míng ér fā, hé chí zhī yǒu!" zhòng yuán tīng hú dǔ zhī jì, lìng sì miàn xún jǐng dài dàn. shì yè, tóng dǎng lì zhòng yuán tiě wèi hào, hú dǔ zì wèi shū mì shǐ. míng rì zhàn bài, hú dǔ bèi chuàng, dān qí dùn zǒu, zhì shí qī luò, tóu shuǐ sǐ. wǔ zǐ, tóng rì zhū zhī.
耶律乙辛知北院枢密事,胡睹位在乙辛下,意怏怏不平。初,胡睹尝与重元子涅鲁古谋逆,欲其速发。会车驾猎太子山,遂与涅鲁古胁弩手军犯行宫。既战,涅鲁古中流矢而毙,众皆逃散。时同党耶律撒剌竹适在围场,闻乱,率猎夫来援。其党谓胡睹等曰:“我军甚众,乘其无备,中夜决战,事冀有成;若至明日,其谁从我?”胡睹曰:“仓卒中黑白不辨,若内外军相应,则吾事去矣。黎明而发,何迟之有!”重元听胡睹之计,令四面巡警待旦。是夜,同党立重元僣位号,胡睹自为枢密使。明日战败,胡睹被创,单骑遁走,至十七泺,投水死。五子,同日诛之。
xiāo dié lǐ dé, zì hú dǔ jǐn, guó jiù shǎo fù fáng zhī hòu. fù shuāng gǔ, shàng diàn nì gōng zhǔ, shì zhì guó jiù xiáng wěn. dié lǐ dé yòu jǐng mǐn bù jī, hǎo shè liè. tài píng zhōng, yǐ wài qī bǔ zhī hòu láng jūn, lì yán chāng gōng shǐ diàn qián fù diǎn jiǎn. zhòng xī shí sān nián fá xià, dié lǐ dé jiāng piān shī shǒu rù dí jìng, duō suǒ fú lüè, qiān dū diǎn jiǎn, gǎi wū gǔ dí liè bù dōu xiáng wěn. shí bā nián, zài jǔ xī fá, dié lǐ dé zòu:" jūn mǎ qì xiè zhī shì, wù zài xuǎn jiāng, xià rén qǐ wéi nán zhì, dàn yán shè chì hòu, bù yòng yǎn xí jì, hé lǜ bù shèng?" dì yuē:" qīng qí sù xíng, wú hòu jūn qī." jì ér dié lǐ dé shī lì hái, fù wèi dōu diǎn jiǎn. shí jiǔ nián, xià rén lái qīn jīn sù jūn, shàng qiǎn dié lǐ dé lǜ qīng bīng dū zhàn, zhì hé nán sān jiǎo chuān, zhǎn hòu zhě bā rén, qín guān chá shǐ, yǐ gōng mìng zhī hàn rén xíng gōng dōu bù shǔ shì, chū wèi xī nán miàn zhāo tǎo shǐ. zú dì huáng bā jiā nú gào qí zhǔ sī yì gōng yè shì, dié lǐ dé qǐn zhī. shì jué, jué dà zhàng, xuē jué wèi mín. qīng níng zhōng, shàng yǐ suǒ zuò shì fēi dié lǐ dé suǒ fàn, qǐ wèi nán jīng tǒng jūn shǐ. zhì shì, cóng zhòng yuán zǐ niè lǔ gǔ děng luàn, bài zǒu bèi qín, fú zhū.
萧迭里得,字胡睹堇,国舅少父房之后。父双古,尚钿匿公主,仕至国舅详稳。迭里得幼警敏不羁,好射猎。太平中,以外戚补祗候郎君,历延昌宫使、殿前副点检。重熙十三年伐夏,迭里得将偏师首入敌境,多所俘掠,迁都点检,改乌古敌烈部都详稳。十八年,再举西伐,迭里得奏:“军马器械之事,务在选将,夏人岂为难制,但严设斥堠,不用掩袭计,何虑不胜?”帝曰:“卿其速行,无后军期。”既而迭里得失利还,复为都点检。十九年,夏人来侵金肃军,上遣迭里得率轻兵督战,至河南三角川,斩候者八人,擒观察使,以功命知汉人行宫都部署事,出为西南面招讨使。族弟黄八家奴告其主私议宫掖事,迭里得寝之。事觉,决大杖,削爵为民。清宁中,上以所坐事非迭里得所犯,起为南京统军使。至是,从重元子涅鲁古等乱,败走被擒,伏诛。
gǔ dié, běn gōng fēn rén, bù zhī xìng shì. hǎo xì xiá, bù xǐ shéng jiǎn. lǚ lì guò rén, shàn jī jū. zhòng xī chū, wèi hù wèi, lì sù zhí guān. shí sān nián, xī zhēng, yǐ gǔ dié wèi xiān fēng. xià rén fú bīng yǎn zhī, gǔ dié lì zhàn, huī xià shì duō mò, nǎi dān qí tū chū. yù xià wáng lǐ yuán hào lái wéi, shì shén jí. gǔ dié chí shè, yīng xián zhé pū, yuè mǎ zhí jī zhòng jiān, xià bīng bù néng dāng, bū nǎi hái yíng. gǎi xìng shèng gōng tài bǎo. qīng níng jiǔ nián, cóng zhòng yuán niè lǔ gǔ luàn, yǔ hù cóng bīng zhàn, bài ér dùn, zhuī qín zhī, líng chí ér sǐ.
古迭,本宫分人,不知姓氏。好戏狎,不喜绳检。膂力过人,善击鞠。重熙初,为护卫,历宿直官。十三年,西征,以古迭为先锋。夏人伏兵掩之,古迭力战,麾下士多殁,乃单骑突出。遇夏王李元昊来围,势甚急。古迭驰射,应弦辄仆,跃马直击中坚,夏兵不能当,晡乃还营。改兴圣宫太保。清宁九年,从重元、涅鲁古乱,与扈从兵战,败而遁,追擒之,陵迟而死。
sā lá zhú, mèng fù fáng dí liè zhī sūn. xìng xiōng bào. qīng níng zhōng, lèi qiān xuān huī shǐ, gǎi diàn qián dōu diǎn jiǎn, shǒu yǔ zhòng yuán móu luàn. huì dì liè luán hé, zhòng yuán kǒng shì xiè, yǔ hù cóng jūn cāng cù ér zhàn. qí zi niè lǔ gǔ jì sǐ, tóng dǎng kuì sàn. sā lá zhú shì zài tián suǒ, wén luàn, jié liè fū yǐ yuán. jì zhì, zhī niè lǔ gǔ yǐ sǐ, dà huǐ hèn zhī, wèi yuē:" wǒ bèi wéi yǒu sǐ zhàn, hú wéi ruò ér xì, zì qǔ yǔn miè? jīn xíng gōng wú bèi, chéng yè jié zhī, dà shì kě jì. ruò qí míng dàn, bǐ jiāng yǒu bèi, ān zhī wǒ zhòng bù xié èr? yī shī jī huì, huǐ jiāng wú jí." zhòng yuán xiāo hú dǔ děng yuē:" jīn xī dàn kě sì miàn wéi zhī, wù lìng wài jūn dé rù, bǐ hé néng bèi!" bù cóng. chí míng, tóu zhàng ér zǒu, sā lá zhú zhàn sǐ.
撒剌竹,孟父房涤冽之孙。性凶暴。清宁中,累迁宣徽使,改殿前都点检,首与重元谋乱。会帝猎滦河,重元恐事泄,与扈从军仓卒而战。其子涅鲁古既死,同党溃散。撒剌竹适在畋所,闻乱,劫猎夫以援。既至,知涅鲁古已死,大悔恨之,谓曰:“我辈惟有死战,胡为若儿戏,自取殒灭?今行宫无备,乘夜劫之,大事可济。若俟明旦,彼将有备,安知我众不携贰?一失机会,悔将无及。”重元、萧胡睹等曰:“今夕但可四面围之,勿令外军得入,彼何能备!”不从。迟明,投仗而走,撒剌竹战死。
xī huí lí bǎo, yī míng hàn, zì ruá lǎn, xī wáng tè lín zhī hòu. shàn qí shè, qiáo jié ér yǒng, yǔ qí xiōng biē lǐ lá qí míng. dà ān zhōng, chē jià xìng zhōng jīng, bǔ hù wèi, shāo qiān tiě yào jūn xiáng wěn. tiān qìng jiān, xǐ běi nǚ zhí xiáng wěn, jiān zhī xián zhōu lù bīng mǎ shì, gǎi dōng jīng tǒng jūn. jì ér zhū fān rù kòu, fān pò zhī, qiān xī liù bù dài wáng, jiān zǒng zhī dōng lù bīng mǎ shì. bǎo dà èr nián, jīn bīng zhì, tiān zuò bō qiān, huí lí bǎo lǜ lì mín lì qín jìn guó wáng chún wèi dì. chún wěi shǔ huí lí bǎo zhī běi yuàn shū mì shì, jiān zhū jūn dū tǒng, lǚ bài sòng bīng. chún sǐ, qí qī pǔ xián nǚ shè shì. shì nián, jīn bīng yóu jū yōng guān rù, huí lí bǎo zhī běi yuàn, jí jiàn gǎn shān zì lì, hào xī guó huáng dì, gǎi yuán tiān fù, shè xī hàn bó hǎi sān shū mì yuàn, gǎi dōng xī jié dù shǐ wèi èr wáng, fēn sī jiàn guān. shí xī rén bā zhé hán jiā nú děng yǐn bīng jī fù jìn qì dān bù luò, jié lüè rén chù, qún qíng dà hài. huì huí lí bǎo wèi guō yào shī suǒ bài, yī jūn lí xīn, qí dǎng yē lǜ ā gǔ zhé yǔ qí shēng yǐ shì bā jīn děng shā zhī, wěi lì fán bā yuè.
奚回离保,一名翰,字挼懒,奚王忒邻之后。善骑射,趫捷而勇,与其兄鳖里剌齐名。大安中,车驾幸中京,补护卫,稍迁铁鹞军详稳。天庆间,徙北女直详稳,兼知咸州路兵马事,改东京统军。既而诸蕃入寇,番破之,迁奚六部大王,兼总知东路兵马事。保大二年,金兵至,天祚播迁,回离保率吏民立秦晋国王淳为帝。淳伪署回离保知北院枢密事,兼诸军都统,屡败宋兵。淳死,其妻普贤女摄事。是年,金兵由居庸关入,回离保知北院,即箭笴山自立,号奚国皇帝,改元天复,设奚、汉、渤海三枢密院,改东、西节度使为二王,分司建官。时奚人巴辄、韩家奴等引兵击附近契丹部落,劫掠人畜,群情大骇。会回离保为郭药师所败,一军离心,其党耶律阿古哲与其甥乙室八斤等杀之,伪立凡八月。
xiāo tè liè, zì é dōu wǎn, yáo niǎn wā kè hán gōng fēn rén. gān tǒng zhōng rù sù wèi, chū wèi shùn yì jūn jié dù shǐ. tiān qìng sì nián, tóng zhī xián zhōu lù bīng mǎ shì. wǔ nián, yǐ bīng bài duó jié dù shǐ. bǎo dà yuán nián, qiān kuí gǔ bù jié dù shǐ. jí tiān zuò zài shān xī jí qún mù bīng, tè liè wèi fù tǒng jūn. wén jīn bīng jiāng zhì, tè liè yù shì zú yǐ jūn chén zhī yì, sǐ zhàn yú shí niǎn duó. jīn bīng bù zhàn, tè liè cì jiān yù gōng zhī. tiān zuò xǐ shén, zhào pín yù zhū zǐ dēng gāo tóng guān, jiāng chà zhī. jīn bīng wàng rì yuè qí, zhī tiān zuò zài qí xià, yǐ jìn bīng zhí qū fèn jī, wú gǎn dāng zhě, tiān zuò dùn zǒu. tè liè suǒ zhì, zhāo jí sàn wáng, xún wèi zhōng jūn dū tǒng, fù bài yú tī yǐ shān. tiān zuò jué yì dù hé bēn xià, cóng chén qiè jiàn bù tīng, rén qíng huáng jù bù zhī suǒ wéi. tè liè yīn wèi yē lǜ wù zhí yuē:" shì shì rú cǐ, yì zhào lí xīn, zhèng wǒ bèi xiào jié zhī qiū. bù zǎo wèi jì, nài shè jì hé!" suì gòng jié liáng wáng yǎ lǐ, bēn xī běi zhū bù, wěi lì wèi dì, tè liè zì wèi shū mì shǐ. yǎ lǐ zú, yù zé kě lì zhě. huì yē lǜ wù zhí yán shù liè cái dé chún bèi, jiān xìng zōng zhī sūn, zhòng jiē yuē kě, suì tiě lì yān, tè liè wěi zhí rú gù. wèi sān xún, yǔ shù liè jù wèi luàn bīng suǒ shā.
萧特烈,字讹都碗,遥辇洼可汗宫分人。乾统中入宿卫,出为顺义军节度使。天庆四年,同知咸州路兵马事。五年,以兵败夺节度使。保大元年,迁隗古部节度使。及天祚在山西集群牧兵,特烈为副统军。闻金兵将至,特烈谕士卒以君臣之义,死战于石辇铎。金兵不战,特烈伺间欲攻之。天祚喜甚,召嫔御诸子登高同观,将诧之。金兵望日月旗,知天祚在其下,以劲兵直趋奋击,无敢当者,天祚遁走。特烈所至,招集散亡,寻为中军都统,复败于梯已山。天祚决意渡河奔夏,从臣切谏不听,人情惶惧不知所为。特烈阴谓耶律兀直曰:“事势如此,亿兆离心,正我辈效节之秋。不早为计,奈社稷何!”遂共劫梁王雅里,奔西北诸部,伪立为帝,特烈自为枢密使。雅里卒,欲择可立者。会耶律兀直言术烈才德纯备,兼兴宗之孙,众皆曰可,遂僣立焉,特烈伪职如故。未三旬,与术烈俱为乱兵所杀。
lùn yuē: liáo zhī bǐng guó jūn, wò bīng bǐng, jié zhì zhū bù zhàng, fēi zōng shì wài qī bù shǐ, qǐ bù yǐ wéi dì wáng jiǔ cháng wàn shì zhī jì zāi. jí fū sì pàn nì, zhì luàn wáng, jiē shì rén yě. yǒu guó jiā zhě, kě bù shēn jiè yǐ hū!
论曰:辽之秉国钧,握兵柄,节制诸部帐,非宗室外戚不使,岂不以为帝王久长万世之计哉。及夫肆叛逆,致乱亡,皆是人也。有国家者,可不深戒矣乎!