jǔ rén shāng xìng zhě, xiōng fù ér dì pín, lín yuán ér jū. kāng xī jiān, suì dà xiōng, dì zhāo xī bù zì gěi. yī rì, rì xiàng wǔ, shàng wèi jǔ huǒ xiāo fù dié duó, wú yǐ wèi jì. qī lìng wǎng gào xiōng, shāng yuē: wú yì. tuō xiōng lián wǒ pín yě, dāng zǎo yǒu yǐ chù cǐ yǐ. qī gù qiáng zhī, shāng biàn shǐ qí zi wǎng, shǎo qǐng kōng shǒu ér fǎn. shāng yuē: hé rú zāi! qī xiáng wèn ā bó yún hé, zǐ yuē: bó chóu chú mù shì bó mǔ, bó mǔ gào wǒ yuē: xiōng dì xī jū, yǒu fàn gè shí, shuí fù néng xiāng gù yě. fū qī wú yán, zàn yǐ cán àng bài tà, shǎo yì kāng bǐ ér shēng.
莒人商姓者,兄富而弟貧,鄰垣而居。康熙間,歲大凶,弟朝夕不自給。一日,日向午,尚未舉火、枵腹蹀踱,無以為計。妻令往告兄,商曰:「無益。脫兄憐我貧也,當早有以處此矣。」妻固強之,商便使其子往,少頃空手而返。商曰:「何如哉!」妻詳問阿伯云何,子曰:「伯躊躇目視伯母,伯母告我曰:『兄弟析居,有飯各食,誰復能相顧也。』」夫妻無言,暫以殘盎敗榻,少易糠秕而生。
lǐ zhōng sān sì è shǎo, kuī dà shāng ráo zú, yè yú tǎn rù. fū qī jǐng wù, míng guàn qì ér hào. lín rén gòng jí zhī, wú yuán zhě. bù dé yǐ jí hū èr shāng, shāng wén sǎo míng yù qū jiù, qī zhǐ zhī, dà shēng duì sǎo yuē: xiōng dì xī jū, yǒu huò gè shòu, shuí fù néng xiāng gù yě! é, dào pò fēi, zhí dà shāng jí fù páo luò zhī, hū shēng qí cǎn. èr shāng yuē: bǐ gù wú qíng, yān yǒu zuò shì xiōng sǐ ér bù jiù zhě! lǜ zi yuè yuán, dà shēng jí hū. èr shāng fù zǐ gù wǔ yǒng, rén suǒ wèi jù, yòu kǒng jīng zhì tā yuán, dào nǎi qù. shì xiōng sǎo liǎng gǔ jiāo zhuó, fú tà shàng, zhāo jí bì pú, nǎi guī.
里中三四惡少,窺大商饒足,夜逾坦入。夫妻警寤,鳴盥器而號。鄰人共嫉之,無援者。不得已疾呼二商,商聞嫂鳴欲趨救,妻止之,大聲對嫂曰:「兄弟析居,有禍各受,誰復能相顧也!」俄,盜破扉,執大商及婦炮烙之,呼聲綦慘。二商曰:「彼固無情,焉有坐視兄死而不救者!」率子越垣,大聲疾呼。二商父子故武勇,人所畏懼,又恐驚致他援,盜乃去。視兄嫂兩股焦灼,扶榻上,招集婢僕,乃歸。
dà shāng suī bèi chuàng, ér jīn bó wú suǒ wáng shī, wèi qī yuē: jīn suǒ yí liú, xī chū dì cì, yí fēn gěi zhī. qī yuē: rǔ yǒu hǎo xiōng dì, bù shòu cǐ kǔ yǐ! shāng nǎi bù yán. èr shāng jiā jué shí, wèi xiōng bì yǒu yī bào, jiǔ zhī jì bù wén. fù bù néng dài, shǐ zi zhuō náng wǎng cóng dài, dé dòu sù ér fǎn. fù nù qí shǎo yù fǎn zhī, èr shāng zhǐ zhī. yú liǎng yuè, pín něi yù bù kě zhī. èr shāng yuē: jīn wú shù kě yǐ móu shēng, bù rú yù zhái yú xiōng. xiōng kǒng wǒ tā qù, huò bù shòu quàn ér xù yān, wèi kě zhī zòng huò bù rán, dé shí yú jīn, yì kě cún huó. qī yǐ wèi rán, qiǎn zi cāo quàn yì dà shāng. dà shāng gào zhī fù, qiě yuē: dì jí bù rén, wǒ shǒu zú yě. bǐ qù zé wǒ gū lì, bù rú fǎn qí quàn ér zhōu zhī. qī yuē: bù rán bǐ yán qù, xié wǒ yě guǒ ěr, zé shì duò qí móu. shì jiān wú xiōng dì zhě, biàn dōu sǐ què yé? wǒ gāo qì qiáng yuán, yì zú zì gù. bù rú shòu qí quàn, cóng suǒ shì, yì kě yǐ guǎng wú zhái. jì dìng, lìng èr shāng yā shǔ quàn wěi, fù zhí ér qù. èr shāng yú shì xǐ jū lín cūn.
大商雖被創,而金帛無所亡失,謂妻曰:「今所遺留,悉出弟賜,宜分給之。」妻曰:「汝有好兄弟,不受此苦矣!」商乃不言。二商家絕食,謂兄必有一報,久之寂不聞。婦不能待,使子捉囊往從貸,得斗粟而返。婦怒其少欲反之,二商止之。逾兩月,貧餒愈不可支。二商曰:「今無術可以謀生,不如鬻宅於兄。兄恐我他去,或不受券而恤焉,未可知;縱或不然,得十餘金,亦可存活。」妻以為然,遣子操券詣大商。大商告之婦,且曰:「弟即不仁,我手足也。彼去則我孤立,不如反其券而周之。」妻曰:「不然、彼言去,挾我也;果爾,則適墮其謀。世間無兄弟者,便都死卻耶?我高葺牆垣,亦足自固。不如受其券,從所適,亦可以廣吾宅。」計定,令二商押署券尾,付直而去。二商於是徙居鄰村。
xiāng zhōng bù chěng zhī tú, wén èr shāng qù, yòu gōng zhī. fù zhí dà shāng, bǎng chǔ bìng jiān, gù dú cǎn zhì, suǒ yǒu jīn zī, xī yǐ shú mìng. dào lín qù, kāi lǐn hū cūn zhōng pín zhě, zì suǒ qǔ, qǐng kè dōu jǐn. cì rì èr shāng shǐ wén, jí bēn shì, zé xiōng yǐ hūn kuì bù néng yǔ, kāi mù jiàn dì, dàn yǐ shǒu zhuā chuáng xí ér yǐ. shǎo qǐng suì sǐ. èr shāng fèn sù yì zǎi. dào shǒu táo cuàn, mò kě jī huò. dào sù zhě bǎi yú rén, jiē lǐ zhōng pín mín, zhōu shǒu yì mò rú hé.
鄉中不逞之徒,聞二商去,又攻之。復執大商,榜楚併兼,梏毒慘至,所有金資,悉以贖命。盜臨去,開廩呼村中貧者,恣所取,頃刻都盡。次日二商始聞,及奔視,則兄已昏憒不能語,開目見弟,但以手抓床蓆而已。少頃遂死。二商忿訴邑宰。盜首逃竄,莫可緝獲。盜粟者百餘人,皆里中貧民,州守亦莫如何。
dà shāng yí yòu zǐ, cái wǔ suì, jiā jì pín, wǎng wǎng zì tóu shū suǒ, shù rì bù guī sòng zhī guī, zé tí bù zhǐ. èr shāng fù pō bù jiā qīng yǎn. èr shāng yuē: qú fù bù yì, qí zi hé zuì? yīn shì zhēng bǐng shù méi, zì sòng zhī. guò shù rì, yòu bì qī zǐ, yīn fù dòu sù yú sǎo, shǐ yǎng ér. rú cǐ yǐ wèi cháng. yòu shù nián, dà shāng mài qí tián zhái, mǔ dé zhí zú zì gěi, èr shāng nǎi bù fù zhì. hòu suì dà jī, dào jìn xiāng wàng, èr shāng shí zhǐ yì fán, bù néng tā gù. zhí nián shí wǔ, rěn ruò bù néng cāo yè, shǐ xié lán cóng xiōng huò hú bǐng. yī yè mèng xiōng zhì, yán sè cǎn qī yuē: yú huò yú fù yán, suì shī shǒu zú zhī yì. dì bù niàn qián xián, zēng wǒ hàn xiū. suǒ mài gù zhái, jīn shàng kōng xián, yí jiù jū zhī. wū hòu péng kē xià, cáng yǒu jiào jīn, fā zhī kě yǐ xiǎo fù. shǐ chǒu ér xiāng cóng, zhǎng shé fù yú shén hèn zhī, wù gù yě. jì xǐng, yì zhī. yǐ zhòng zhí dàn dì zhǔ, shǐ dé jiù, guǒ fā dé wǔ bǎi jīn. cóng cǐ qì jiàn yè, shǐ xiōng dì shè sì chán jiān. zhí pō huì, jì suàn wú é, yòu chéng què, fán chū rù yī zī zhū bì gào. èr shāng yì ài zhī. yī rì qì wèi mǔ qǐng sù, shāng qī yù wù yǔ, èr shāng niàn qí xiào, àn yuè lǐn gěi zhī. shù nián jiā yì fù. dà shāng fù bìng sǐ, èr shāng yì lǎo, nǎi xī zhí, jiā zī gē bàn yǔ zhī.
大商遺幼子,才五歲,家既貧,往往自投叔所,數日不歸;送之歸,則啼不止。二商婦頗不加青眼。二商曰:「渠父不義,其子何罪?」因市蒸餅數枚,自送之。過數日,又避妻子,陰負斗粟於嫂,使養兒。如此以為常。又數年,大商賣其田宅,母得直足自給,二商乃不復至。後歲大飢,道殣相望,二商食指益繁,不能他顧。侄年十五,荏弱不能操業,使攜籃從兄貨胡餅。一夜夢兄至,顏色慘戚曰:「余惑於婦言,遂失手足之義。弟不念前嫌,增我汗羞。所賣故宅,今尚空閒,宜僦居之。屋後篷顆下,藏有窖金,發之可以小阜。使丑兒相從,長舌婦余甚恨之,勿顧也。」既醒,異之。以重直啗第主,始得就,果發得五百金。從此棄賤業,使兄弟設肆廛間。侄頗慧,記算無訛,又誠愨,凡出入一錙銖必告。二商益愛之。一日泣為母請粟,商妻欲勿與,二商念其孝,按月廩給之。數年家益富。大商婦病死,二商亦老,乃析侄,家資割半與之。
yì shǐ shì yuē: wén dà shāng yī jiè bù qīng qǔ yǔ, yì chāng jié zì hào zhě yě. rán fù yán shì tīng, kuì kuì bù zhì yī cí, jiá qíng gǔ ròu, zú yǐ lìn sǐ. wū hū! yì hé guài zāi! èr shāng yǐ pín shǐ, yǐ sù fēng zhōng. wèi rén hé suǒ zhǎng? dàn bù shèn zūn kǔn jiào ěr. wū hū! yī xíng bù tóng, ér rén pǐn suì yì.
異史氏曰:「聞大商一介不輕取與,亦猖潔自好者也。然婦言是聽,憒憒不置一詞,恝情骨肉,卒以吝死。嗚呼!亦何怪哉!二商以貧始,以素封終。為人何所長?但不甚遵閫教耳。嗚呼!一行不同,而人品遂異。」