yì liú xìng, hǔ ér guàn zhě yě. hòu qù zī jū yí, xí qì bù chú, xiāng rén xián wèi è zhī. yǒu tián shù mǔ, yǔ miáo mǒu lián lǒng. miáo qín, tián pàn duō zhǒng táo. táo chū shí, zi wǎng pān zhāi, liú nù qū zhī, zhǐ wèi jǐ yǒu, zi tí ér gào zhū fù. fù fāng hài guài, liú yǐ gòu mà zài mén, qiě yán jiāng sòng. miáo xiào wèi zhī. nù bù jiě, fèn ér qù. shí yǒu tóng yì lǐ cuì shí zuō diǎn shāng yú yí, liú chí zhuàng rù chéng, shì yǔ zhī yù. yǐ tóng xiāng gù xiāng shú, wèn: zuò hé gān? liú yǐ gào, lǐ xiào yuē: zi shēng wàng zhòng suǒ gòng zhī wǒ sù shí miáo shén píng shàn, hé gǎn zhàn piàn? jiāng wú fǎn yán zhī yě! nǎi suì qí cí zhǐ, yè rù sì, jiāng yǔ diào tíng. liú hèn hèn bù yǐ, qiè sì zhōng bǐ, fù zào zhuàng cáng huái zhōng, qī yǐ bì gào. wèi jǐ miáo zhì, xì chén suǒ yǐ, yīn āi lǐ wèi zhī jiě miǎn, yán: wǒ nóng rén, bàn shì bù jiàn guān zhǎng. dàn dé bà sòng, shù zhū táo hé gǎn zhí wèi jǐ yǒu. lǐ hū liú chū, gào yǐ tuì ràng zhī yì. liú yòu zhǐ tiān huà dì, chì mà bù xiū, miáo wéi hé sè bēi cí, wú gǎn shǎo biàn.
邑劉姓,虎而冠者也。後去淄居沂,習氣不除,鄉人咸畏惡之。有田數畝,與苗某連壟。苗勤,田畔多種桃。桃初實,子往攀摘,劉怒驅之,指為己有,子啼而告諸父。父方駭怪,劉已詬罵在門,且言將訟。苗笑慰之。怒不解,忿而去。時有同邑李翠石作典商於沂,劉持狀入城,適與之遇。以同鄉故相熟,問:「作何干?」劉以告,李笑曰:「子聲望眾所共知;我素識苗甚平善,何敢占騙?將毋反言之也!」乃碎其詞紙,曳入肆,將與調停。劉恨恨不已,竊肆中筆,復造狀藏懷中,期以必告。未幾苗至,細陳所以,因哀李為之解免,言:「我農人,半世不見官長。但得罷訟,數株桃何敢執為己有。」李呼劉出,告以退讓之意。劉又指天畫地,叱罵不休,苗惟和色卑詞,無敢少辯。
jì bà, yú sì wǔ rì, jiàn qí cūn zhōng rén chuán liú yǐ sǐ, lǐ wèi jīng tàn. yì rì tā shì, jiàn zhàng ér lái zhě yǎn rán liú yě. bǐ zhì, yīn yīn wèn xùn, qiě qǐng gù lín. lǐ qūn xún wèn yuē: rì qián hū wén xiōng fù, yī hé wàng yě? liú bù dá, dàn wǎn rù cūn, zhì qí jiā, luó jiāng jiǔ yān. nǎi yán: qián rì zhī chuán, fēi wàng yě. nǎng chū mén jiàn èr rén lái, zhuō jiàn guān fǔ. wèn hé shì, dàn yán bù zhī. zì sī chū rù yá mén shù shí nián, fēi qiè jiàn guān zhǎng zhě, yì bù wèi bù. cóng qù zhì gōng xiè, jiàn nán miàn zhě yǒu nù róng yuē: rǔ jí mǒu yé? zuì è guàn yíng, bù zì quān huǐ yòu yǐ tā rén zhī wù, zhàn wèi jǐ yǒu. cǐ děng héng bào, hé zhì dāng dǐng! yī rén jī bù yuē: cǐ rén yǒu yī shàn hé bù sǐ. nán miàn zhě yuè bù, qí sè shāo jì, biàn yún: zàn sòng tā qù. shù shí rén qí shēng ā zhú. yú yuē: yīn hé shì gōu wǒ lái? yòu yīn hé shì qiǎn wǒ qù? hái qí míng shì. lì chí bù xià, zhǐ yī tiáo shì zhī. shàng jì: chóng zhēn shí sān nián, yòng qián sān bǎi, jiù yī rén fū fù wán jù. lì yuē: fēi cǐ, zé jīn rì mìng dāng jué, yí duò chù shēng dào. hài jí, nǎi cóng èr rén chū. èr rén suǒ huì, nù gào yuē: bù zhī liú mǒu chū rù gōng mén èr shí nián, zhuān lēi rén cái zhě, hé dé xiàng lǎo hǔ tǎo ròu chī yé? èr rén nǎi bù fù yán. sòng zhì cūn, gǒng shǒu yuē: cǐ yì bù céng dàn dé yī jū shuǐ. èr rén jì qù, rù mén suì sū, shí qì jué yǐ gé rì yǐ.
既罷,逾四五日,見其村中人傳劉已死,李為驚嘆。異日他適,見杖而來者儼然劉也。比至,殷殷問訊,且請顧臨。李逡巡問曰:「日前忽聞凶訃,一何妄也?」劉不答,但挽入村,至其家,羅漿酒焉。乃言:「前日之傳,非妄也。曩出門見二人來,捉見官府。問何事,但言不知。自思出入衙門數十年,非怯見官長者,亦不為怖。從去至公廨,見南面者有怒容曰:「汝即某耶?罪惡貫盈,不自悛悔;又以他人之物,占為己有。此等橫暴,合置鐺鼎!』一人稽簿曰:『此人有一善合不死。』南面者閱簿,其色稍霽,便云:『暫送他去。』數十人齊聲呵逐。余曰:『因何事勾我來?又因何事遣我去?還祈明示。』吏持簿下,指一條示之。上記:崇禎十三年,用錢三百,救一人夫婦完聚。吏曰:『非此,則今日命當絕,宜墮畜生道。』駭極,乃從二人出。二人索賄,怒告曰:『不知劉某出入公門二十年,專勒人財者,何得向老虎討肉吃耶?』二人乃不復言。送至村,拱手曰:『此役不曾啖得一掬水。』二人既去,入門遂蘇,時氣絕已隔日矣。」
lǐ wén ér yì zhī, yīn jié qí shàn xíng diān mò. chū, chóng zhēn shí sān nián, suì dà xiōng, rén xiāng shí. liú shí zài zī, wèi zhǔ bǔ lì. shì jiàn nán nǚ kū shén āi, wèn zhī, dá yún: fū fù jù cái nián yú, jīn suì huāng, bù néng liǎng quán, gù bēi ěr. shǎo shí, yóu sì qián fù jiàn zhī, shì yǒu suǒ zhēng. jìn jié zhī, sì zhǔ mǎ xìng zhě biàn yún: yī fū fù è jiāng sǐ, rì xiàng wǒ tǎo má jiàng yǐ wèi huó jīn yòu yù mài fù yú wǒ, wǒ jiā zhōng yǐ mǎi shí yú kǒu yǐ. cǐ hé yào jǐn? jiàn zé shòu zhī, fǒu zé yǐ ěr. rú cǐ kě xiào, shēng lái chán rén! nán zǐ yīn yán: jīn sù rú zhū, zì dù fēi děi sān bǎi shù, bù zú gōng táo wáng zhī fèi. běn yù liǎng shēng, ruò mài qī ér bù miǎn yú sǐ, hé gǎn yān? fēi gǎn yán zhí, dàn qiú zuò yīn zhì xíng zhī ěr. liú lián zhī, biàn wèn mǎ chū jǐ hé. mǎ yán: jīn rì fù kǒu, zhǐ zhí bǎi xǔ ěr. liú qǐng wù duǎn qí shù, qiě yuàn zhù yǐ bàn jià zhī zī, mǎ zhí bù kě. liú shǎo fù qì, biàn wèi nán zǐ: bǐ bǐ suǒ bù zú dào, wǒ qǐng rú shù xiāng zèng. ruò néng táo huāng, yòu quán fū fù, bù gēng jiā yé? suì fā náng yǔ zhī. fū qī qì bài ér qù. liú shù cǐ shì, lǐ dà jiā jiǎng tàn.
李聞而異之,因詰其善行顛末。初,崇禎十三年,歲大凶,人相食。劉時在淄,為主捕隸。適見男女哭甚哀,問之,答云:「夫婦聚裁年余,今歲荒,不能兩全,故悲耳。」少時,油肆前復見之,似有所爭。近詰之,肆主馬姓者便云:「伊夫婦餓將死,日向我討麻醬以為活;今又欲賣婦於我,我家中已買十餘口矣。此何要緊?賤則售之,否則已耳。如此可笑,生來纏人!」男子因言:「今粟如珠,自度非得三百數,不足供逃亡之費。本欲兩生,若賣妻而不免於死,何敢焉?非敢言直,但求作陰騭行之耳。」劉憐之,便問馬出幾何。馬言:「今日婦口,止直百許耳。」劉請勿短其數,且願助以半價之資,馬執不可。劉少負氣,便謂男子:「彼鄙瑣不足道,我請如數相贈。若能逃荒,又全夫婦,不更佳耶?」遂發囊與之。夫妻泣拜而去。劉述此事,李大加獎嘆。
liú zì cǐ qián xíng dùn gǎi, jīn qī xún yóu jiàn. qù nián lǐ yì zhōu cūn, yù liú yǔ rén zhēng, zhòng wéi quàn bù néng jiě, lǐ xiào hū yuē: rǔ yòu yù sòng táo shù yé? liú máng rán gǎi róng, nà nà liǎn shǒu ér tuì.
劉自此前行頓改,今七旬猶健。去年李詣周村,遇劉與人爭,眾圍勸不能解,李笑呼曰:「汝又欲訟桃樹耶?」劉茫然改容,吶吶斂手而退。
yì shǐ shì yuē: lǐ cuì shí xiōng dì jiē chēng sù fēng. rán cuì shí yòu chún jǐn, xǐ wèi shàn, wèi cháng yǐ fù zì háo, yì rán chéng dǔ jūn zǐ yě. guān qí jiě fēn quàn shàn, qí shēng píng kě zhī yǐ. gǔ yún: wèi fù bù rén. wú bù zhī cuì shí xiān rén ér hòu fù zhě yé? yì xiān fù ér hòu rén zhě yé?
異史氏曰:「李翠石兄弟皆稱素封。然翠石又醇謹,喜為善,未嘗以富自豪,抑然誠篤君子也。觀其解紛勸善,其生平可知矣。古云:『為富不仁。』吾不知翠石先仁而後富者耶?抑先富而後仁者耶?」