hàn guāng wǔ shǐ yǐ nán tíng shù wàn xǐ rù xī hé, suì qì dōng dōu, dài yǒu qiāng huàn. dǒng zhuō zhī luàn, fén jìn sāo rán. yán jí liú hàn shí zhào fú qín, qún xióng bìng rǎo, zhì yú tuò bá wèi yǔ wén zhōu, shèng yǐ. tiān yàn huò luàn, jí wèi shāo fù zhōu gèng bīng zhì, xún zhì suí táng, shù jǐ yú gǔ. suī liú shí zhī huò, gù bù zú shū, rán jiāng yǒu qí mò, bù kě bù lù qí běn. zhì yú dé shī xìng wáng, yì kě yǐ wèi shì jiàn.
漢光武始以南庭數萬徙入西河，遂訖東都，代有羌患。董卓之亂，汾晉騷然。延及劉漢、石趙、符秦，群雄並擾，至於拓拔魏、宇文周，盛矣。天厭禍亂，及魏稍復；周更兵制，馴至隋唐，庶幾於古。雖劉、石之禍，固不足書，然將有其末，不可不錄其本。至於得失興亡，亦可以為世鑒。

liú yuān xiōng nú mào dùn zhī shī, wǔ bù zhě yě. jìn shì chí yù, jiāng fā qí bīng, suì guī chēng hào. liú cōng rù luò yáng shǐ dào huá jiāng, jiàn yíng wèi, fán yǒu shí liù jūn gè pèi bīng èr qiān, yǐ zhū zi wèi zhī., ér liè zhì dān yú zuǒ yòu fǔ yǐ zhǔ zhī. yí xià fēn jiāng, cǐ qí shǐ yě. jì yǐ zhòng yí luò, zé zhōng jūn sù wèi jiē pí lǎo bù zú yòng. gù shí hǔ fú hàn yí zú, wéi dī qiāng sān qiān yú rén xī sòng xiāng guó, ér kēng lù qí yú, gài yǐ hàn bīng wú yòng yún. shí lè chū yǐ dān qí guī liú yuān, zú dài hàn chēng zhào, yì yǐ jìn bīng pèi shì zǐ wǔ shí sì yíng xī pèi shì zǐ, yú bīng wěi zhū jiāng, bié yǐ yì guān rén wù hào jūn zǐ yíng kòu jù lù cháng shān, jí yì guān rén wù.. shí hǔ bào luàn, zhòng yáo jìn rén, yǐ yàn dāng qì zhě zhī shuō. jì ér dōng gōng wèi shì jiē zhé liáng zhōu shì zǐ xuān shā qí dì tāo, zhào wáng hǔ zhū zhī, zhé qí wèi shì shí yú wàn rén shù liáng zhōu, zhé zú liáng dú děng zhì móu zuò luàn., jīng yì jū shǒu, wǎng wǎng tè qí juàn zhī shì yáo yì zhòng wèi shí zūn jīng shī sù wèi kōng xū, jí rù, qí juàn zhī shì yú chéng ér yíng zhī.. yú shì rǎn mǐn hòu fǔ jìn lǚ yǐ qīng shí jiàn mǐn jì dū du zǒng zhōng wài bīng quán, nǎi fǔ xún diàn zhōng zhuàng shì, jiē zòu wèi diàn zhōng yuán wài jiāng jūn., jiàn yì sī jié biān bīng yǐ tú mǐn jiàn shǐ jiāng jūn sūn fú dōu děng jié biān bīng sān qiān, yǐ zhū mǐn.. mǐn jì kè jiàn, nǎi mù zhào rén zhū biān bīng, sǐ zhě èr shí yú wàn, běi bù shuāi yǐ. rán jiāo cuò shā lüè, zhōng yuán shǐ wú gēng shēng zhě. mù róng yòu yǐ xiān bēi chéng zhī, bìng zhào wèi yàn. dāng shí zhōng zhōu sàng luàn, kēng zú zǐ sūn, gū qióng jié lì, shí shì jiǔ rán cháng wěi jiàn mù róng juàn. ér juàn zhēng fā fán rǎo, hù liú yī dīng, mín bù kān mìng. zì kè sǐ chuí bēn, jiāng sān shí wàn zhòng mài qiáo yù shuǐ, zé yǐ zhí dài. guì qī yīn hù, zhàn shì jué lǐn, qín shī lái fá, mò yǒu dòu zhì, suì zhì fù bài. fú jiān zhī xìng, wáng měng cāng rén shāo wèi yǒu fǎ. tīng fú róng zhī yán, qiān qiāng bù zhī nèi fù, què wèi chén zhī xiàn, guī biān mín zhī yuǎn xǐ. sì jìn èr wèi, xī lìng jiù xué. shí dīng yī bīng, shǐ yǒu xiàn fū, dāng shí wèi zhī yǒu yě.
劉淵匈奴冒頓之師，五部者也。晉氏弛馭，將發其兵，遂歸稱號。劉聰入洛陽始盜華江，建營衛，凡有十六軍（各配兵二千，以諸子為之。），而列置單于左右輔以主之。夷夏分將，此其始也。既倚重夷落，則中軍宿衛皆疲老不足用。故石虎俘漢遺卒，惟氐、羌三千餘人悉送襄國，而坑戮其餘，蓋以漢兵無用雲。石勒初以單騎歸劉淵，卒代漢稱趙，亦以禁兵配世子（五十四營悉配世子），余兵委諸將，別以衣冠人物號君子營（寇巨鹿、常山，集衣冠人物。）。石虎暴亂，重徭晉人，以厭當氣者之說。既而東宮衛士皆謫涼州（世子宣殺其弟韜，趙王虎誅之，謫其衛士十餘萬人戍涼州，謫卒梁犢等至謀作亂。），京邑居守，往往特耆雋之士（姚弋仲謂石遵京師宿衛空虛，及入，耆雋之士逾城而迎之。）。於是冉閔厚撫禁旅以傾石鑒（閔既都督總中外兵權，乃撫循殿中壯士，皆奏為殿中員外將軍。），鑒亦私結邊兵以圖閔（鑒使將軍孫伏都等結邊兵三千，以誅閔。）。閔既克鑒，乃募召人誅邊兵，死者二十餘萬，北部衰矣。然交錯殺掠，中原始無更生者。慕容又以鮮卑乘之，並趙為燕。當時中州喪亂，坑卒子孫，孤煢孑立，十室九然（常偉諫慕容雋）。而雋徵發繁擾，戶留一丁，民不堪命。自恪死垂奔，將三十萬眾賣樵鬻水，責以殖貸。貴戚蔭戶，戰士絕廩，秦師來伐，莫有鬥志，遂至覆敗。符堅之興，王猛傖人稍為有法。聽符融之言，遷羌部之內附，卻衛辰之獻，歸邊民之遠徙。四禁二衛，悉令就學。十丁一兵，始有羨夫，當時未之有也。

àn: liú yào hé shàng zhī yì, róng zú èr shí bā wàn wǔ qiān, zì yǐ wèi wèi wēi ér lái zhě jū sān zhī èr, qí diào mín kě jiàn. shí hǔ wǔ dīng qǔ sān, sì dīng qǔ èr, fán shì wǔ rén chū chē yī chéng niú èr tóu mǐ shí wǔ hú juàn shí pǐ, bù bàn zhě yāo zhǎn. yòu kuò mín mǎ sì wàn yú pǐ, gǎn nì zhě zhǎn. bǎi xìng qióng jiǒng, yù qī zǐ yǐ gōng jūn xū, yóu bù néng gěi. gài hé yè zhōng jiù bīng, cháng wǔ shí yú wàn, zhōu jùn zào jiǎ zhě chēng shì, chuán fū shí yǒu qī wàn bù yǔ yān. xī wèi zhī xìng, biān bīng lüè jǐn, rán yǒu shù zú sān shí yú wàn, shí shì dài bù néng guò. yàn yù jīng yíng qín jìn, jīng hé yǐn lòu, hù liú yī dīng, yú xī fā wèi bīng, shǐ bù zú mǎn yī bǎi wǔ shí wàn. suī yǐ liú guì jí wèi chén shuō, fù yòng sān wǔ. rán qín shī zhī rù, jù bīng sì shí yú wàn, shì wèi rén wèi duō yān. hòu yàn lüè yǒu qí dài, bù bīng èr shí qī wàn, chē yī wàn qī qiān shèng, tiě qí wǔ wàn sān qiān. lǜ shì yǐ guān zhū biān zhī bīng, dà dǐ kōng guó ér zuò, bài wáng zhī huò, tè bù xiāng yuǎn. wáng měng yòng qín, ér shí dīng yī bīng zhī zhì, yóu jiàn zhōng hòu. wáng tōng yǐ wèi yǒu jìng zhōng yuán zhī gōng, qǐ bù xìn rán. xī hū! jiān zhī zhòu zhàn wáng yě!
案：劉曜河上之役，戎卒二十八萬五千，自以為畏威而來者居三之二，其調民可見。石虎五丁取三，四丁取二，凡士五人出車一乘、牛二頭、米十五斛、絹十匹，不辦者腰斬。又括民馬四萬餘匹，敢匿者斬。百姓窮窘，鬻妻子以供軍須，猶不能給。蓋合鄴中舊兵，常五十餘萬，州郡造甲者稱是，船夫十有七萬不與焉。西魏之興，邊兵略盡，然有戍卒三十餘萬，石氏殆不能過。燕欲經營秦、晉，精核隱漏，戶留一丁，余悉發為兵，使步卒滿一百五十萬。雖以劉貴極為陳說，復用三五。然秦師之入，拒兵四十餘萬，視魏人為多焉。後燕略有齊岱，步兵二十七萬，車一萬七千乘，鐵騎五萬三千。率是以觀諸邊之兵，大抵空國而作，敗亡之禍，特不相遠。王猛用秦，而十丁一兵之制，猶見忠厚。王通以為有靜中原之功，豈不信然。惜乎！堅之驟戰亡也！

rán miè yàn zhī rì, xiān bēi sì wàn yú hù nà zhī zhǎng ān, ér yòu chù wū huán yú féng yì, xǐ dīng líng yú miǎn chí. guān yòu biān hù, dà dǐ shū lèi. ér yuǎn pèi dī zhǒng, sǎn jū fāng zhèn, gài yǐ wèi fēn bēng lí xī zhī jiàn yǐ. jì ér guó qiáng qì shèng, lüè jì shì zú jiǔ shí yú wàn qí, suì móu jiāng nán, zì wèi tóu biān zú duàn jiāng liú. fā zú liù shí yú wàn qí èr shí qī wàn, gǔ xíng ér dōng, wèi mù róng chuí suǒ wù, bài yú xiè xuán. wǔ nián zhī zhòng, quán guān zhī dì, fù wèi yàn yǒu yǐ. hòu yàn cān hé zhī bài, jī hái rú shān hū tuó zhī yì, shì zú wàn cùn rèn bù fǎn. cán mín yǐ chěng, shī lǜ zī shén, liáng xià ér xià, yì wú jī yān. zhì yú lì lù nán liáng, shuài yì gǎi zuò, gēng zhàn zhī mín shǐ pàn rán lí shī. jué qiáng yī fāng, yí huàn wàn shì. lì lù gū zì yǐ wèi kàng héng zhōng xià, jiàn dū lì yì nán yǐ bì huàn, yú shì chù jìn mín yú chéng guō, quàn kè nóng sāng, yǐ gōng zī chǔ shuài guó rén yǐ xí zhàn shè, ruò zé chéng zhī, qiáng zé bì zhī. gài jū zhě zhuān gēng, chū zhě zhuān zhàn, zì cǐ shǐ yǐ. jué hòu gāo huān rù wèi, měi lìng jūn shì, qí yǔ xiān bēi zé yuē: hàn mín shì rǔ nú, fū wèi rǔ gēng, fù wèi rǔ jī, shū rǔ sù bó, lìng rǔ wēn bǎo, hé wèi líng zhī? qí yǔ huá rén zé yuē: xiān bēi shì rǔ zuò kè, dé rǔ yī hú sù yī pǐ juàn, wèi rǔ jī zéi, lìng rǔ ān níng, rǔ hé wèi jí zhī? fū wéi bīng nóng zhī bù xiāng rù, zé qí huàn zhì yú xiāng lìng qiě xiāng jí yě. xiān wáng zhī fǎ, qí wèi lǜ huàn xiáng yǐ zāi!
然滅燕之日，鮮卑四萬餘戶納之長安，而又處烏桓於馮翊，徙丁零於澠池。關右編戶，大抵殊類。而遠配氐種，散居方鎮，蓋已為分崩離析之漸矣。既而國強氣盛，略計士卒九十餘萬騎，遂謀江南，自謂投鞭足斷江流。發卒六十餘萬、騎二十七萬，鼓行而東，為慕容垂所誤，敗於謝玄。五年之眾，全關之地，復為燕有矣。後燕參合之敗，積骸如山；滹沱之役，士卒萬寸刃不返。殘民以逞，失律滋甚，涼、夏而下，抑無譏焉。至於利鹿南涼，率意改作，耕戰之民始判然離失。崛強一方，遺患萬世。利鹿孤自以為抗衡中夏，建都立邑難以避患，於是處晉民於城郭，勸課農桑，以供資儲；帥國人以習戰射，弱則乘之，強則避之。蓋居者專耕，出者專戰，自此始矣。厥後高歡入魏，每令軍士，其語鮮卑則曰：「漢民是汝奴，夫為汝耕，婦為汝績，輸汝粟帛，令汝溫飽，何為陵之？」其語華人則曰：「鮮卑是汝作客，得汝一斛粟、一匹絹，為汝擊賊，令汝安寧，汝何為疾之？」夫惟兵農之不相入，則其患至於相令且相疾也。先王之法，其為慮患詳矣哉！

bǐ jí wèi shì, shān dōng zá yí shǐ xǐ dài běi, jiāng huái zhū mán mǎn yī què zhī nán yǐ. xún rèn cuī hào guān zhǎng jūn guó. fá xià zhī yì, yuán yǒu qián qū hòu jì zhī mù qí tǎo róu rán, fēn dào bìng chū, gè liè shén wǔ, jiāng shuài cū yǒu jì hào. rán ér zhēng zú nán qīn, shì mǎ wáng shī guò bàn, chū wèi yǒu yǐ kuān mín lì yě. zì hé mén zhī zhé chú yú cuī tǐng chū zhì: yī rén bū wáng, hé mén chōng yì. guāng zhōu cì shǐ cuī tǐng shàng shū jiàn, tài hé èr shí nián chú qí zhì., sān zhǎng zhī zhì lì yú lǐ chōng tài hé shí nián. wèi wú xiāng dǎng zhī zhì, wéi lì zōng zhǔ dū hù, mín duō yǐn mào, sān wǔ shí jiā shǐ yī hù àn: hán nào shū: bǎi xìng dié xiāng yīn mào, huò bǎi shì hé hù, huò qiān dīng gòng jí. gài dāng shí tōng rán yě.. lǐ chōng shàng yán: yí zhǔn gǔ fǎ, wǔ jiā lì lín zhǎng, wǔ lín lì lǐ zhǎng, wǔ lǐ lì dǎng zhǎng, qǔ xiāng rén qiáng jǐn zhě wèi zhī lín zhǎng fù yī fū, lǐ zhǎng èr fū, dǎng zhǎng sān fū, sān zài wú guò, zé shēng yī děng. jì ér kè diào shěng fèi, shàng xià ān zhī. zhì xiào jìng xìng hé èr nián, lín huái wáng xiào yǒu biǎo yuē: lìng zhì: bǎi jiā wèi zú, èr shí wǔ jiā wèi lǘ, wǔ jiā wèi bǐ. bǎi jiā zhī nèi, yǒu shuài èr shí wǔ, zhēng fā jiē miǎn, kǔ lè bù jūn, yáng shǎo láng duō, fù yǒu cán shí. jīng shī zhū fāng, huò qī bā bǎi jiā wéi yī lǐ zhèng èr shǐ, shù shì wú quē, ér kuàng wài zhōu hū? zhū yī jiù zhì, sān zhèng zhī míng bù gǎi, ér měi lǘ zhǐ wèi èr bǐ, jì zú shěng shí yī dīng. shì xià shàng shū, qǐn bù xíng. tún tián xìng yú xuē hǔ zǐ, ér shù bīng zī juàn zì suí zhī kùn shěng tài hé wǔ nián. chū, zhōu zhèn shù bīng, zī juàn zì suí. xuē hǔ zǐ shàng biǎo yǐ wèi: zài zhèn zhī bīng bù jiǎn shù wàn, zī liáng zhī juàn rén shí èr pǐ, wèi jí dài xià, bù miǎn jī hán, gōng sī sǔn fèi, yí zhì tún tián. shì yè dìng yú lǐ ān shì, ér háo qiáng yīn fù táo yì zhī bì jūn chū, mín duō yīn fù, yīn fù zhě wú guān yì. lǐ ān shì yì jūn tián, yóu shì jūn gěi tiān xià zhī tián, jiē wèi shì yè, zhōng shēn bù yì..
比及魏氏，山東雜夷始徙代北，江淮諸蠻滿伊闕之南矣。尋任崔浩關掌軍國。伐夏之役，爰有前驅、後繼之目；其討柔然，分道並出，各列什伍，將帥粗有紀號。然而征卒南侵，士馬亡失過半，初未有以寬民力也。自闔門之謫除於崔挺（初制：一人逋亡，合門充役。光州刺史崔挺上書諫，太和二十年除其制。），三長之制立於李沖（太和十年）。魏無鄉黨之制，唯立宗主督護，民多隱冒，三五十家始一戶（案：韓淖疏：百姓迭相蔭冒，或百室合戶，或千丁共藉。蓋當時通然也。）。李衝上言：宜准古法，五家立鄰長，五鄰立里長，五里立黨長，取鄉人強謹者為之；鄰長復一夫，里長二夫，黨長三夫，三載無過，則升一等。既而課調省費，上下安之。至孝靜興和二年，臨淮王孝友表曰：「令制：百家為族，二十五家為閭，五家為比。百家之內，有帥二十五，徵發皆免，苦樂不均，羊少狼多，復有蠶食。京師諸坊，或七八百家唯一里正、二史，庶事無缺，而況外州乎？諸依舊置，三正之名不改，而每閭止為二比，計族省十一丁。」事下尚書，寢不行。屯田興於薛虎子，而戍兵資絹自隨之困省（太和五年。初，州鎮戍兵，資絹自隨。薛虎子上表以為：在鎮之兵不減數萬，資糧之絹人十二匹，未及代下，不免饑寒，公私損費，宜置屯田。）；世業定於李安世，而豪強蔭附逃役之弊均（初，民多蔭附，蔭附者無官役。李安世議均田，由是均給天下之田，皆為世業，終身不易。）。

dìng dū zhōng luò, zēng jiǎn sù wèi shí jiǔ nián, xuǎn wǔ yǒng zhī shì shí wǔ wàn wèi yǔ lín hǔ bì, yǐ chōng sù wèi., fēn jiàn liù zhèn, yōu fù fǔ hù. chū, wèi dū píng chéng, yǐ běi biān wèi zhòng, shèng jiǎn qīn xián, yōng huī zuò zhèn, pèi yǐ gāo mén zǐ dì, yǐ sǐ fáng è, dú dé fù chú, dāng shí rén wù xīn mù wèi zhī jù guǎng yáng wáng shēn shū. yòu wèi lán gēn shuō lǐ chóng yuē: xī yuán biān chū zhì zhū zhèn, dì guǎng rén xī, huò zhēng fā zhōng yuán qiáng zōng zǐ dì, huò guó zhī fèi fǔ, jì yǐ zhǎo yá. zhōng nián hào wèi fǔ hù, hòu tóng sī yǎng.. jì qiān luò yáng hòu, wǎng wǎng biān rèn shǐ zhòng, zhì guān pō zhòng. yuán huái suǒ wèi wò yě yī zhèn, zì jiāng yǐ xià bā bǎi yú rén zhě yě. zhōng nián yǐ lái, yǒu sī hào wèi fǔ hù, yì tóng sī yǎng, zì fēi děi zuì dāng shì, mò kěn yǔ wǔ. běn zhèn qū shǐ, dàn wèi yú hóu bái zhí, yī shēng tuī qiān, bù guò jūn zhǔ. yú shì shào nián bù dé cóng shī, zhǎng zhě bù dé yóu huàn. biān rèn yī qīng, wéi chán ruò fán cái, nǎi chū wèi zhèn jiāng, zhuān shì jù liǎn, biān rén wú bù qiè chǐ. yǒng píng zhī hòu, liáng fǎ jìn huài, wài zé zhèn jiāng xuǎn jǔ, guān bù zé rén. rèn chéng wáng chéng yǐ běi biān zhèn jiāng xuǎn jǔ mí qīng, zòu zhòng qí xuǎn. yuán fān yì yǐ wèi yuán biān zhōu jùn guān bù zé rén, wéi lùn zī jí, huò zhì tān wū zhī rén, guǎng kāi shù luó, duō zhì shuài lǐng, jiē wú fáng kòu zhī xīn, wéi yǒu jù liǎn zhī yì. qí yǒng lì zhī bīng, qū lìng chāo lüè léi ruò zhī zú, kǔ yì bǎi duān. shōu qí shí juàn, gěi qí xū sù, mián dōng lì xià, sǐ shén qī bā. nèi zé xūn shū qiè jiē zhì shù bǎi lú tóng jiǎn kuò mào jūn zhě sān bǎi yú rén, ér yòu tòng shī pái yì. wǔ rén xuǎn gé bù yù qīng liú zhāng zhòng yǔ shàng fēng shì, yán quán xuē xuǎn gé, pái yì wǔ rén, bù shǐ yù qīng liú., biān fāng zǐ dì xī tóng sī yǎng. yóu shì yǔ lín hǔ bì, tú hài shěng láng zhòng yǔ xiōng shǐ jūn huó yě zhèn mín, zhí lù zhǎng shuài yú jǐng. cháo tíng bù néng tǎo, wèi zhī hái xuǎn yǐ fǔ zhī, gǎi zhōu yǐ yuè zhī.
定都中洛，增減宿衛（十九年，選武勇之士十五萬為羽林、虎賁，以充宿衛。），分建六鎮，優復府戶。初，魏都平城，以北邊為重，盛簡親賢，擁麾作鎮，配以高門子弟，以死防遏，獨得復除，當時人物忻慕為之（據廣陽王深疏。又魏蘭根說李崇曰：昔緣邊初置諸鎮，地廣人稀，或徵發中原強宗子弟，或國之肺腑，寄以爪牙。中年號為府戶，後同廝養。）。既遷洛陽後，往往邊任始重，置官頗眾。源懷所謂沃野一鎮，自將以下八百餘人者也。中年以來，有司號為府戶，役同廝養，自非得罪當世，莫肯與伍。本鎮驅使，但為虞侯、白直，一生推遷，不過軍主。於是少年不得從師，長者不得遊宦。邊任一輕，惟孱弱凡材，乃出為鎮將，專事聚斂，邊人無不切齒。永平之後，良法浸壞，外則鎮將選舉，官不擇人。任城王澄以北邊鎮將選舉彌輕，奏重其選。袁翻亦以為緣邊州郡官不擇人，惟論資級，或置貪污之人，廣開戍邏，多置帥領，皆無防寇之心，惟有聚斂之意。其勇力之兵，驅令抄掠；羸弱之卒，苦役百端。收其實絹，給其虛粟，綿冬歷夏，死什七八。內則勛書竊階至數百（盧同檢括冒軍者三百餘人），而又痛施排抑。武人選格不預清流（張仲瑀上封事，言銓削選格，排抑武人，不使預清流。），邊方子弟悉同廝養。由是羽林虎賁，屠害省郎（仲瑀兄始均）；活野鎮民，執戮長帥於景。朝廷不能討，為之還選以撫之，改州以悅之。

gài shí zhě zhī wèi zhī jiāng luàn, gāo huān shǐ qīng cái jié kè yǐ. dāng shí liù zhèn jù méi, qún dào chōng chì. guì chǒng zǐ dì xián huái juē mǎ, yǐ gōng zhàn zì xǔ, jí lín dà dí, ruì qì dùn jǐn. léi ruò dāng kòu, qiáng zhuàng wèi shēn lù sī lìng shū. yóu shì hé luò zhī jiān, lún wèi zhàn dì yǐ! gāo shì chū jī, bù yòng zhōu lǐ, bǎi bǎo xiān bēi, zì shù zhǒng luò, gù yǐ huá rén jiǎn bèi biān yào, bié nèi wài zhī lǐng èr cáo yǐ táng yōng diǎn wài bīng cáo, bái jiàn diǎn nèi bīng cáo.. suī jué hòu shí bā shòu tián, èr shí chōng bīng, liù shí miǎn yì, pō zhuī gǔ yì cǐ fǎ zhī xíng, qí luàn yǐ zhào. hòu zhǔ zhī jì, zhèng yǐ huì chéng, yī shí lǐng jūn èr shí rén, wú wèi shén yǐ. yǔ wén tài xiāng wèi, fǔ yǐ sū chuò jīng jì zhī lüè, yú jūn yóu xiáng. liù jūn bǎi fǔ, shǐ fǎng zhōu diǎn ér shāo hái bīng nóng bù fēn zhī jiù wén dì dà tǒng bā nián chū zhì liù jūn. tài shǐ jí mín zhī cái lì zhě wèi fǔ bīng, shēn zū yōng diào yī qiè juān zhī, yǐ nóng xì jiǎng zhàn zhèn, mǎ chù liáng bèi, liù jiā gōng zhī, hé wèi bǎi fǔ. měi fǔ yī láng jiāng zhǔ zhī, fēn shǔ èr shí sì jūn. tài dū zhōng wài zhū jūn, liù rén gè dū èr dà jiāng jūn, fán shí èr dà jiāng jūn. měi dà jiāng jūn gè tǒng kāi fǔ èr rén, kāi fǔ gè lǐng yī jūn. gài zhì shì ér guǎng zhōu shān nán běi shān jiē jìn bīng yǐ. kè jì zhī hòu, bìng xiāng gè zhì liù fǔ, ér dōng běi bié wèi qī zǒng guǎn. zì lì hù yǒu hái, nú lǔ yǒu miǎn, yǐn dīng yǒu zhū, fǔ bīng yǒu fù, dīng yǐ shí èr qǔ, yì yǐ yī yuè dài, liáng chù yǐ jiā bèi, mín lì rì yǐ yù yǐ. xī hū zì tài zǔ zhēng zhèng, zhì yí wèi shì, liù qīng fēn mìng, zhǒng zǎi zhuān bīng. jì yǐ cǐ shǐ, wú yǐ yí hòu. chū, tài zǔ wèi wèi xiāng, lì zuǒ yòu shí èr jūn, zǒng shǔ xiāng fǔ. tài zǔ cú, jiē shòu yǔ wén hù chù fēn. hù dì tún bīng shì wèi shèng yú gōng què, wǔ dì huàn zhī, mì móu zhū hù. qí hòu yáng jiān bǐng zhèng, dū du zhū jūn, shì qīng zhōng wài, zú yǐ cuàn zhōu.
蓋識者知魏之將亂，高歡始傾財結客矣。當時六鎮俱沒，群盜充斥。貴寵子弟銜櫰蹻馬，以攻戰自許，及臨大敵，銳氣頓盡。羸弱當寇，強壯衛身（路思令疏）。由是河洛之間，淪為戰地矣！高氏初基，不用周禮，百保鮮卑，自樹種落，顧以華人簡備邊要，別內外之領二曹（以唐邕典外兵曹，白建典內兵曹。）。雖厥後十八受田，二十充兵，六十免役，頗追古意；此法之行，齊亂已兆。後主之際，政以賄成，一時領軍二十人，無謂甚矣。宇文泰相魏，輔以蘇綽經濟之略，於軍尤詳。六軍百府，始仿周典而稍還兵農不分之舊（文帝大統八年初置六軍）。泰始藉民之才力者為府兵，身租庸調一切蠲之，以農隙講戰陣，馬畜糧備，六家供之，合為百府。每府一郎將主之，分屬二十四軍。泰督中外諸軍，六人各督二大將軍，凡十二大將軍。每大將軍各統開府二人，開府各領一軍。蓋至是而廣州、山南、北山皆勁兵矣。克濟之後，並相各置六府，而東北別為七總管。自隸戶有還，奴虜有免，隱丁有誅，府兵有復，丁以十二取，役以一月代，糧畜以家備，民力日以裕矣。惜乎自太祖爭政，志移魏室，六卿分命，冢宰專兵。既以此始，無以貽後。初，太祖為魏相，立左右十二軍，總屬相府。太祖殂，皆受宇文護處分。護第屯兵侍衛盛於宮闕，武帝患之，密謀誅護。其後楊堅秉政，都督諸軍，勢傾中外，卒以篡周。