suí gāo zǔ jì zhōu tǒng, qí bīng zhì dà dǐ réng zhōu qí fǔ bīng zhī jiù, ér tè jiā rùn shì yān. zì jīn kǎo zhī, qí shí èr wèi zhī zhì, zé yuē yì wèi yuē xiāo qí wèi yuē wǔ wèi yuē tún wèi yuē yù wèi yuē hóu wèi, gè fēn zuǒ yòu. ér zhì jiāng jūn yǐ tǒng zhū fǔ zhī bīng, gù dāng shí zhī bīng hù xiāng tǒng shè ér quán bù fēn. zhū fǔ zhī bīng, yǒu láng jiāng fù láng jiāng fāng zhǔ tuán zhǔ zhī shǔ yǐ xiāng tǒng zhì qí wài yòu yǒu biāo qí chē qí zhī jūn, zhé chōng guǒ yì zhī jūn. suī zēng yì bù cháng táng bīng zhì yún: biāo qí chē qí èr fǔ jiē yǒu jiāng jūn, hòu gèng biāo qí yuē yīng yáng láng jiāng, chē qí yuē fù láng jiāng, bié zhì zhé chōng guǒ yì., ér yào qí dà gài, zé zhōu jiā jǐng tián zhī yí zhì yě. gù suí zhī bīng wēi, shì nán běi zhī guó wèi yóu qiáng. shì zhēng fá sì kè, ér chéng yī tǒng zhī yè, jiē fǔ bīng zhī zhèng yě.
隋高祖繼周統，其兵制大抵仍周、齊府兵之舊，而特加潤飾焉。自今考之，其十二衛之制，則曰翊衛、曰驍騎衛、曰武衛、曰屯衛、曰御衛、曰侯衛，各分左右。而置將軍以統諸府之兵，故當時之兵互相統攝而權不分。諸府之兵，有郎將、副郎將、坊主、團主之屬以相統治；其外又有驃騎、車騎之軍，折衝、果毅之軍。雖增易不常（唐兵制云：驃騎、車騎二府皆有將軍，後更驃騎曰鷹揚郎將，車騎曰副郎將，別置折衝、果毅。），而要其大概，則周家井田之遺制也。故隋之兵威，視南北之國為尤強。是征伐四克，而成一統之業，皆府兵之政也。

àn: wèi zhōu qí zhī shì, yǐ xíng zū diào zhī fǎ, ér fǔ bīng zhī zhì yóu shì ér shǐ jī tōng jiàn chén jì: qí xiǎn zǔ lìng mín shí bā shòu tián, shū zū diào, èr shí chōng bīng, liù shí miǎn lì yì, liù shí liù hái tián, miǎn zū diào. zhōu wèi jiàn qián.. jiā yǐ yǔ wén tài zhī xián, zhuān yì fǎ gǔ, dāng shí bīng zhì, zēng sǔn yóu xiáng. rán wèi yì jù chéng yě. gù qí zhì suī shǐ yú zhōu qí, ér qí xiào zé jiàn jiàn yú suí, zhāng zhuó yú táng. yǐ cǐ zhī xiān wáng zhī zhì, qí fèi jì jiǔ, zé fù zhī bì yǐ jiàn yú.
案：魏、周、齊之世，已行租調之法，而府兵之制由是而始基（〈通鑑．陳紀〉：齊顯祖令民十八受田，輸租調，二十充兵，六十免力役，六十六還田，免租調。周、魏見前。）。加以宇文泰之賢，專意法古，當時兵制，增損尤詳。然未易遽成也。故其制雖始於周、齊，而其效則漸見於隋，彰灼於唐。以此知先王之制，其廢既久，則復之必以漸歟。

suí qǔ jiāng nán zhī yì, fán zǒng guǎn bīng hé wǔ shí yī wàn bā qiān, ér sàn zhī yú yào hài zhī dì, fán bā suǒ: huò chū yú liù hé jìn wáng guǎng, huò chū yú xiāng yáng qín wáng jùn, huò chū yú yǒng ān qīng hé gōng yáng sù, yǐ zhì jiāng líng liú rén ēn jiàn chūn wáng shì jī lú zhōu hán qín hǔ guǎng líng hè ruò bì dōng hǎi yàn róng, jiē liè bīng fēn shù, jīng qí zhōu jí shù qiān lǐ. rán qí jié dù zé zǒng zhī jìn wáng, qí yuán shuài zé guī zhī gāo jiǒng, gè xiāng tǒng shè yān. cǐ gāo zǔ yù bīng zhī yì, yì yǒu suǒ yù yě. gù qín shū bǎo, qǔ jīn líng, bù chì rú zhèn gǎo zhī yì. zì yáng dì bù gāng, fǔ bīng zhī zhì bù jiǎng. zhì fá gāo lì zhī yì, sì fāng bīng jí píng rǎng, fán yī bǎi yī shí sān wàn sān qiān bā bǎi rén. shì yǐ yuǎn jìn sāo dòng, shì zú sǐ wáng, gēng jià shī shí, tián chóu huāng wú. jiā zhī jī jǐn, gǔ jià yǒng guì, wǎn yùn láo bì dà yè qī nián, fā lù chē fū liù shí yú wàn, èr rén qí tuī mǐ sān shí. dào tú xiǎn yuǎn, bù zú yǐ chōng hóu liáng, zhì zhèn wú kě shū, jiē jù zuì wáng mìng., ér liáo dōng làng sǐ zhī gē zuò yǐ zōu píng mín wáng báo yōng zhòng jù zhǎng bái shān, zì chēng zhī shì láng, yán shì kě zhī yǐ. yòu zuò wú xiàng liáo dōng làng sǐ gē yǐ xiāng gǎn quàn, bì zhēng yì zhě duō guī zhī.. suí suì yǐ wáng.
隋取江南之役，凡總管兵合五十一萬八千，而散之於要害之地，凡八所：或出於六合（晉王廣），或出於襄陽（秦王俊），或出於永安（清河公楊素），以至江陵（劉仁恩）、蔪春（王世積）、廬州（韓擒虎）、廣陵（賀若弼）、東海（燕榮），皆列兵分戍，旌旗舟楫數千里。然其節度則總之晉王，其元帥則歸之高熲，各相統攝焉。此高祖御兵之意，亦有所寓也。故擒叔寶，取金陵，不啻如振槁之易。自煬帝不綱，府兵之制不講。至伐高麗之役，四方兵集平壤，凡一百一十三萬三千八百人。是以遠近騷動，士卒死亡，耕稼失時，田疇荒蕪。加之饑饉，谷價踴貴，挽運勞弊（大業七年，發鹿車夫六十餘萬，二人其推米三石。道塗嶮遠，不足以充餱糧，至鎮無可輸，皆懼罪亡命。），而遼東浪死之歌作矣（鄒平民王薄擁眾據長白山，自稱知世郎，言事可知矣。又作《無向遼東浪死歌》以相感勸，避征役者多歸之。）。隋遂以亡。

àn: yáng dì dà yè bā nián, bīng jí píng rǎng, qū dū fán rǎo, suǒ qǔ zhī bīng, jiē fēi fǔ wèi zhī zhì. gù qí jiān lǎo lóng léi ruò dài jū qí bàn, ér xùn liàn zhī zhì jì yān bù wén, kuàng xì ér zhì zhī jiān chéng zhī xià hū! suì shǐ táng táng zhī zhòng, jǐn méi liáo dōng yáng dì fán jiǔ jūn dù liáo, jí hái zhì liáo dōng chéng, wéi èr qiān qī bǎi rén. zī chǔ qì xiè jù wàn jì, shī zhī dàng jǐn., láng bèi ér guī. ér lí yáng jiāng dū zhī dào yǐ chì yǐ.
案：煬帝大業八年，兵集平壤，驅督煩擾，所取之兵，皆非府衛之制。故其間老癃羸弱殆居其半，而訓練之制寂焉不聞，況系而置之堅城之下乎！遂使堂堂之眾，盡沒遼東（煬帝凡九軍度遼，及還至遼東城，惟二千七百人。資儲器械巨萬計，失之盪盡。），狼狽而歸。而黎陽、江都之盜已熾矣。