mǎng duó mín tián wèi wáng tián, fǎng gǔ jǐng mù, zhì wǔ wēi jiàng shuài qī shí èr rén fēn zhèn tiān xià, ér mìng shí èr jiàng shuài piān bì yǐ xià bǎi bā shí rén zhuān shì běi fá. yòu yǐ qī gōng liù qīng jiān hào jiāng jūn tián míng dōu, zhōng láng jiàng xiù yī zhí fǎ gè wǔ shí wǔ rén fēn tián biān jùn, ér nèi zhì sī mìng jūn zhèng, wài shè jūn jiān shí èr rén. yòu yī zhōu guān zhī wén, fēn liù xiāng liù wèi liù jiāo liù duì yīn suì, xiāng yī shuài, wèi yī dài fū, jiāo yī zhōu zhǎng, duì yī dài fū shǔ zhèng. yòu nèi zhì dài fū, wài zhì dà sī mǎ wǔ rén. jiāng jūn zhì lì shì, fán qī shí sān wàn bā qiān jiǔ bǎi rén. réng cì zhōu mù jí xiàn zǎi jiē jiān jiāng jūn piān bì xiào wèi zhī hào, yòu yǒu zhū tū xī yǒng ruì zú hǔ yá wǔ wēi bīng jìng yīn jìng wèi jiǔ hǔ jiàng jūn bǔ dào dū wèi zhī shǔ, zhì zhé bù bà, gài bù kě shèng shǔ.
莽夺民田为王田,仿古井牧,置五威将帅七十二人分镇天下,而命十二将帅偏裨以下百八十人专事北伐。又以七公六卿兼号将军填名都,中郎将、绣衣执法各五十五人分填边郡,而内置司命军正,外设军监十二人。又依《周官》之文,分六乡、六尉、六郊、六队(音遂),乡一帅,尉一大夫,郊一州长,队一大夫、属正。又内置大夫,外置大司马五人。将军至吏士,凡七十三万八千九百人。仍赐州牧及县宰皆兼将军、偏裨、校尉之号,又有猪突、狶勇、锐卒、虎牙、五威兵、竟(音境)尉、九虎将军、捕盗都尉之属,置辄不罢,盖不可胜数。
àn: sān dài guó róng bù rù jūn, jūn róng bù rù guó. yí lǐ: jí xiōng bīn jiā, dá yú tiān xià, ér jūn lǐ dú zài yú dà sī mǎ fǎ. ruò guó yǒu shī tián zhī shì, zé xiàn shī shǐ shòu fǎ yú sī mǎ, yǐ zuò mín. liù guān yì wéi xiǎo sī mǎ zhí zhǎng bù xī shū, ér jūn sī mǎ yú sī mǎ xíng sī mǎ jiē bù bèi guān, yǒu shì sī zhì. qí bù yù guān bīng gài rú shì. zì qín yǐ zhàn mǎ wèi jué, zú yǐ zì bì, ér wáng mǎng yòu zī zhāng yān. fán gōng qīng zhì yú shǒu zǎi, jiē jiān jiàng xiào zhī chēng. yī qiè mù bīng, hào wèi zhū xī, zhēng tiān xià míng bīng shì liù shí sān jiā shù bǎi rén, yǐ bèi jūn lì. suǒ yǐ shì mín, wú fēi nì dé xiōng qì. gù fāng yí tiān xià zhī yà, yǐ zhòng nǔ kǎi zhī jìn. lìn hǔ fú zhī fā, qiú yǐ wéi ān, ér lù lín xīn shì qún dào yǐ qǐ, hǎi nèi háo jié jiē shā qí mù shǒu, zì chēng jiāng jūn. xún yuè zhī jiān, biàn yú tiān xià, bài wáng zhī huò, sù yú bào qín, kě bù jiè zāi!
(按:)三代国容不入军,军容不入国。《仪礼》:吉、凶、宾、嘉,达于天下,而军礼独载于大司马法。若国有师田之事,则县师始受法于司马,以作民。六官亦惟小司马职掌不悉书,而军司马、舆司马、行司马皆不备官,有事斯置。其不欲观兵盖如是。自秦以战马为爵,卒已自毙,而王莽又滋彰焉。凡公卿至于守宰,皆兼将校之称。一切募兵,号为猪狶,征天下明兵士六十三家数百人,以备军吏。所以示民,无非逆德凶器。顾方疑天下之轧,已重弩铠之禁。吝虎符之发,求以为安,而绿林、新市群盗已起,海内豪杰皆杀其牧守,自称将军。旬月之间,遍于天下,败亡之祸,速于暴秦,可不戒哉!
mǎng bīng dà dǐ yīn hàn, ér fēn gèng qí zhì, bù yī tǒng shǔ, mín bù kān rǎo. yòu wù zì lǎn quán, suī qiǎn jiàng bù yǔ bīng fú, bì qǐng ér hòu dòng. qí fá biān nǎi yù tóng shí jù chū, zhì jiǔ tún zhě shù nián, cháng èr shí yú wàn rén yǎng jǐ xiàn guān, yě yǒu bào gǔ. ér jīng shī wèi zú, yì sān suì bù dé gēng dài. yóu shì mín yuàn yì zuò, mǎng suì dà bài.
莽兵大抵因汉,而纷更其制,不一统属,民不堪扰。又务自揽权,虽遣将不与兵符,必请而后动。其伐边乃欲同时俱出,至久屯者数年,常二十余万人仰给县官,野有暴骨。而京师卫卒,亦三岁不得更代。由是民怨益作,莽遂大败。
àn: mǎng kūn yáng zhī zhàn, zhōu jùn gè xuǎn jīng bīng, mù shǒu zì jiāng dìng huì zhě sì shí èr wàn rén, yú zài dào zhě qiān lǐ bù jué, qí tā yōng zhòng lèi shù shí wàn zhě tōng tiān xià. gài hàn zì wǔ dì zhēng fá zhī hòu, shù shì hán yù, bú jiàn yān huǒ zhī jǐng. dài jí shǐ yuán zhī jiān, mín hù yī qiān sān bǎi èr shí sān wàn yǒu qí, shì yǐ jùn guó jiǎ shì suǒ zài ér zú. jí xún yì dà bài, jǐn qì shān dōng zhī zhòng, běi jūn jīng bīng hào jiǔ hǔ zhě shàng shù wàn rén, yì kě yǐ jiàn hàn jiā yǎng mín qiáng guó zhī zhì. rán zì mǎng chù rǎo, gān gē jìng zuò. zhì yú guāng wǔ hái dìng jùn xiàn, huò kōng zhì shǒu zhǎng. zhōng yuán mò nián, fāng cái sì bǎi èr shí qī wàn, shí yú yī èr, wú fù nǎng shí zhī shèng yǐ.
案:莽昆阳之战,州郡各选精兵,牧守自将定会者四十二万人,余在道者千里不绝,其它拥众累数十万者通天下。盖汉自武帝征伐之后,数世涵育,不见烟火之警。迨及始、元之间,民户一千三百二十三万有奇,是以郡国甲士所在而足。及寻邑大败,尽弃山东之众,北军精兵号九虎者尚数万人,亦可以见汉家养民强国之制。然自莽俶扰,干戈竞作。至于光武还定郡县,或空置守长。中元末年,方才四百二十七万,十余一二,无复曩时之盛矣。