wèi zhì lüè rú dōng hàn, nán běi jūn rú gù. yǒu zhōng zuǒ yòu qián jūn gè yī shī, yòu yǒu zhōng hù zhōng lǐng jūn lǐng hù jūn jiāng jūn gè yī rén, qí tā zá hào wú cháng shù. chū, cáo gōng zì zhì wǔ wèi yíng yú xiāng fǔ, yǐ lǐng jūn zhǔ zhī. jí wén dì zēng zhì zhōng yíng, yú shì yǒu wǔ wèi zhōng lěi èr yíng, yǐ lǐng jūn jiāng jūn bìng wǔ xiào zhī. jīng shī jiǎng wǔ yì rú hàn, wéi gǎi chéng zhī yuē zhì bīng, rán qì wèi, yī zài jiǎng ér yǐ wén dì yán kāng yuán nián míng dì tài hé yuán nián. zì nà sī mǎ lǎng zhī yán, fù lìng zhōu jùn diǎn bīng, rán wèi zhì wèi, gài tài shǒu huò cì shǐ jiān shī lǎng wèi chéng xiàng zhǔ bù, yán tiān xià tǔ bēng, yóu qín miè wǔ děng zhī zhì, ér jùn guó wú sōu shòu xí zhàn zhī bèi gù yě. jīn suī wǔ děng wèi kě fù xíng, kě lìng zhōu jùn bìng zhì bīng, wài bèi sì yí, nèi wēi bù guǐ, yú cè wèi zhǎng..
魏制略如東漢,南北軍如故。有中、左、右、前軍各一師,又有中護、中領軍、領、護軍將軍各一人,其它雜號無常數。初,曹公自置武衛營於相府,以領軍主之。及文帝增置中營,於是有武衛、中壘二營,以領軍將軍並五校之。京師講武亦如漢,唯改乘之曰治兵,然訖魏,一、再講而已(文帝延康元年、明帝太和元年)。自納司馬朗之言,復令州郡典兵,然未置尉,蓋太守或刺史兼師(朗為丞相主簿,言「天下土崩,由秦滅五等之制,而郡國無搜狩習戰之備故也。今雖五等未可復行,可令州郡並置兵,外備四夷,內威不軌,於策為長。」)。
wén dì chū, wáng lǎng yīn qǐng jì jūn zhèng yú nóng lǎng zòu yún: jiù shí hǔ bì yǔ lín wǔ yíng bīng jí wèi shì bìng hé, suī qiě wàn rén, huò shāng jiǎ duò yóu zǐ dì, huò nóng yě jǐn dùn zhī rén, suī yǒu chéng zhì zhī chù, bù jiǎng róng zhèn. jì bù jiǎn liàn, yòu xī gèng kòu, míng shí bù fù, nán yǐ bèi jí. huò bīng jì jiǔ tún ér bù wù yíng diàn, bù xiū qì xiè, wú yǒu zhù jù, yī yú chí yǔ xí zé sān miàn bìng huāng rǎo. dāng jīn zhū xià yǐ ān, suī wèi dé yǎn wǔ jí bīng, yí yīn nián zhī dà fēng, jì jūn zhèng yú nóng shì.. shí fāng wài shì wú shǔ, nèi xìng tǔ mù, wèi xiá yě. huáng chū sān nián, tè zhì dū du zhū zhōu jūn shì, xún jiā sì zhēng sì zhèn jiāng jūn zhī hào yòu zhì dà jiāng jūn, dū du zhōng wài zhū jūn, wèi tài wèi shàng shì jiàn cáo shuǎng ràng sī mǎ yì biǎo. ér dāng shí zōng shì zhū wáng fān bīng, dà shù cái bù guò cán lǎo èr bǎi rén, fù shí shí zhēng diào zhī wèi dà fā shì xī jí qǔ zhū guó shì, cáo zhí yǐ jìn qián zhū guó shì xī yǐ jiàn fā, qí yí gū zhì ruò, zài zhě wú jǐ ér fù bèi qǔ, nǎi zòu yuē: chén chū shòu fēng, dé bīng bǎi wǔ shí rén, shì xī qián hòu sān sòng, jiān rén yǐ jié. shàng yǒu xiǎo ér qī bā suì yǐ shàng, shí liù qī yǐ hái sān shí yú rén. jīn bù qǔ jiē nián qí, wò zài chuáng xí qì xī cái shǔ zhě fán sān shí qī rén, pí zhài fēng mí yóu máng lóng kuì zhě èr shí sān rén.. gài bīng quán wài jù yú zhōu mù, nèi guī yú dà jiāng jūn jí tài wèi.
文帝初,王朗因請寄軍政於農(朗奏云:舊時虎賁、羽林五營兵及衛士併合,雖且萬人,或商賈惰遊子弟,或農野謹鈍之人,雖有乘制之處,不講戎陣。既不簡練,又希更寇,名實不副,難以備急。或兵既久屯而不務營佃,不修器械,無有貯聚,一隅馳羽檄則三面並荒擾。當今諸夏已安,雖未得偃武戢兵,宜因年之大豐,寄軍政於農事。)。時方外事吳、蜀,內興土木,未暇也。黃初三年,特置都督諸州軍事,尋加四征、四鎮將軍之號;又置大將軍,都督中外諸軍,位太尉上(事見曹爽〈讓司馬懿表〉)。而當時宗室諸王藩兵,大數才不過殘老二百人,復時時徵調之(魏大發士息及取諸國士,曹植以近前諸國士息已見發,其遺孤稚弱,在者無幾而復被取,乃奏曰:臣初受封,得兵百五十人,士息前後三送,兼人已竭。尚有小兒七、八歲已上,十六、七已還三十餘人。今部曲皆年耆,臥在床蓆、氣息裁屬者凡三十七人,疲瘵風靡、疣盲聾聵者二十三人。)。蓋兵權外聚於州牧,內歸於大將軍及太尉。
sī mǎ yì yǔ dà jiāng jūn cáo shuǎng zhēng zhèng, zhū shuǎng, ér bīng bǐng shì zài sī mǎ shì. yú shì qián xiāo fāng miàn, bìng yíng yǐ èr yú jǐ wú qiū jiǎn wén qīn jiǎo zhào tǎo sī mǎ shī, gòng shàng biǎo yún: sān fāng zhī shǒu, yī zhāo quē fèi, duō xuǎn jīng bīng, yǐ zì yíng wèi. wǔ yíng lǐng bīng, quē ér bù bǔ. duō zài qì xiè, chōng jù běn yíng.. shì shí tiān xià qīn bīng, wéi diàn zhōng cāng tóu huáng mén, shì yǐ gāo guì xiāng gōng tú shǒu yù huò. rán sī mǎ shī nǎo dàn sì zhēng, suì yǐ sī kōng zhào hái zhū gé dàn, yǐ duó qí bīng. huì dàn yǐ pàn zhū, wèi zuò suì yí yǐ. wú shǔ bīng bù xiáng jiàn. shǔ zhì wǔ jūn, qí zuǒ yòu, jiāng jūn dū hù yī rén qí zhōng shī, jiān hù diǎn cān jūn gè yī rén qí qián shī, jiāng jūn jiān hù dū jūn gè yī rén qí hòu, dū jiāng jūn jiān yī rén. qí jiāng xiào lüè rú hàn. ér bīng yǒu tū jiāng wú qián bīn sǒu qīng qiāng sàn qí wǔ qí zhī bié, gài bù quán yòng shǔ rén yě. shì shí hù jí, shì mín yì hào, wǎng wǎng chōng bīng zhī jiā, yǐ fēi mín wǔ. rán zhū gé zhì jūn zhī fǎ, shī shí èr gēng xià. zhāng hé zhī zhàn, zài zhě bā wàn, qù zhě yuàn liú. liàng zú hòu, shì zú wáng mìng, gèng xiāng zhòng mào, jiān qiǎo fēi yī jiàn lǚ yì chuán. yóu shì shǔ bīng hào yǐ.
司馬懿與大將軍曹爽爭政,誅爽,而兵柄世在司馬氏。於是潛消方面,並營以二於己(毋丘儉、文欽矯詔討司馬師,共上表云:三方之守,一朝缺廢,多選精兵,以自營衛。五營領兵,缺而不補。多載器械,充聚本營。)。是時天下親兵,唯殿中蒼頭、黃門,是以高貴鄉公徒手遇禍。然司馬師獶憚四征,遂以司空召還諸葛誕,以奪其兵。會誕以叛誅,魏祚遂移矣。吳、蜀兵不詳見。蜀置五軍,其左、右,將軍、督、護一人;其中師,監、護、典、參軍各一人;其前師,將軍、監、護、督軍各一人;其後,督、將軍兼一人。其將校略如漢。而兵有突將、無前、賓叟、青羌、散騎、武騎之別,蓋不全用蜀人也。是時戶籍,士民異號,往往充兵之家,已非民伍。然諸葛治軍之法,師十二更下。張合之戰,在者八萬,去者願留。亮卒後,士卒亡命,更相重冒,奸巧非一(見〈呂乂傳〉)。由是蜀兵秏矣。
wú duō zhōu shī, yíng xiào lüè yì yú hàn. ér bīng yǒu jiě fán gǎn sǐ liǎng bù jiàn hú zōng chuán, chē xià hǔ shì jiàn gān níng chuán dān yáng qīng jīn jiàn shěn yíng chuán jiāo zhōu yì shì jiàn bù zhì chuán jí jiàn ér wǔ shè zhī míng fēi yī, diào dù yì zuì wú fǎ. dà shuài qiáng zhě wèi bīng, léi zhě bǔ hù jiàn lù xùn chuán. zhì yǒu liù bǎi yú jiā zhé jiē liào qǔ, yǐ tā jùn léi mín qiān bǔ qí chù jiàn chén biǎo chuán. rán sūn quán shí, bīng nǎo bù gěi tā yì, wéi chūn gēng qiū yì sǐ shì jiāng zhǔ ér yǐ. liàng hào yǐ hòu, shǐ yǐ zhàn shì jiān chōng zhòng yì jiàn lù xùn chuán. yú shì jiā yǒu wǔ rén, sān rén wèi yì, fù xiōng zài dōu, zǐ dì gěi yì zhōu xiàn, mín yuàn pàn zhě chéng háng yǐ. qí hòu xī fēng zǐ wèi shí yī wáng, wáng gěi bīng sān qiān, ér huáng mén huàn guān yì kāi zhào mù. lù kàng dū du, yù zú bīng bǎi wàn, ér shǒu zhě yīn xún, mò kěn chà fù. kàng zú yǐ qí wǔ zǐ fēn jiāng, ér wú suì wáng.
吳多舟師,營校略異於漢。而兵有解煩、敢死兩部(見〈胡綜傳〉),車下虎士(見〈甘寧傳〉)、丹陽青巾(見〈沈瑩傳〉)、交州義士(見〈步騭傳〉)及健兒、武射之名非一,調度亦最無法。大率強者為兵,羸者補戶(見〈陸遜傳〉)。至有六百餘家輒皆料取,以他郡羸民遷補其處(見〈陳表傳〉)。然孫權時,兵獶不給他役,惟春耕秋刈、死事江渚而已。亮、皓以後,始以戰士兼充眾役(見〈陸遜傳〉)。於是家有五人,三人為役,父兄在都,子弟給役州縣,民怨叛者成行矣。其後悉封子為十一王,王給兵三千,而黃門宦官亦開召募。陸抗都督,欲足兵百萬,而守者因循,莫肯差赴。抗卒以其五子分將,而吳遂亡。
àn: fán tiān xià hù kǒu, cái yī bǎi sì shí yú wàn ěr. cáo gōng àn jì zhōu jí, zì xǐ de bīng sān shí wàn, gài yǒu fū jiē bīng yě. chì bì zhī bài, bīng bā shí wàn, rú xū zhī tún, bīng sì shí wàn, ér shǔ bīng shí wàn èr qiān, wú bīng èr shí sān wàn. tōng sān guó zhī bīng, jǐn shì yǒu hù zhī shù yǐ gōng sān dì zhī yòng, sī mín gài yǐ bìng yǐ. yòu kuàng sān fǔ liú rén, shōu rù shǔ jùn liú zhāng shí, sān fǔ liú rén shù wàn, shōu yǐ wèi bīng, hào dōng zhōu bīng, shì jiàn yīng xióng jì jiāng huái shāng lǚ, mù wèi wú zú. ér wèi wǔ zhì cuò yì zhī fǎ, fēn lí tiān xià, shǐ rén yì hù gè jū yī fāng jiàn jìn liú sòng zòu. qí lí tì zhuǎn xǐ zhī huàn, yòu kě shèng yán zāi!
(按:)凡天下戶口,才一百四十餘萬耳。曹公案冀州籍,自喜得兵三十萬,蓋有夫皆兵也。赤壁之敗,兵八十萬,濡須之屯,兵四十萬,而蜀兵十萬二千,吳兵二十三萬。通三國之兵,僅視有戶之數以供三帝之用,斯民蓋已病矣。又況三輔流人,收入蜀郡(劉璋時,三輔流人數萬,收以為兵,號東州兵,事見《英雄記》);江淮商旅,募為吳卒。而魏武制錯役之法,分離天下,使人役戶各居一方(見晉劉頌奏)。其離逖轉徙之患,又可勝言哉!