liáng zǔ yǐ wǎn qú qún dào zhī dǎng ér fù huáng cháo wèi dào, hòu guī mìng yú wáng zhòng róng, suì bǐng máo xuān wǔ cháo xiàn jīng shī, yǐ zhū wēn wèi dōng nán miàn xíng yíng xiān fēng. tiān zǐ zài shǔ, zhū zhèn huì bīng tǎo zéi, zéi shì rì cù, wēn nǎi jiù wáng zhòng róng yǐ jiàng, tiān zǐ cì míng quán zhōng, bài xuān wǔ jūn jié dù shǐ.. yǐ ér, xié tīng mìng zhī táng, biān chī tiān xià, zú shōu shén qì. qí yòng bīng shì shā, qiě yán tiān nù wǒ shā rén shǎo, ér shā jiàng zú sān qiān tài zǔ gōng zhū jǐn, hè huán chí jiù, jī bài zhī, jiàng qí zú sān qiān. shì rì dà fēng yáng shā bì tiān, tài zǔ yuē: tiān nù wǒ shā rén shǎo yé? jǐn shā jiàng zú. lǐ cún xiào chū bīng kuī shān dōng sān zhōu, chì dì shù qiān lǐ, ér bù xiāng jiù mèng fāng lì yǐ xíng míng cí sān zhōu zì wèi zhāo yì jūn, jìn shù qiǎn lǐ cún xiào chū bīng yǐ kuī shān dōng, sān zhōu zhī rén fú lüè dài jǐn, chì dì shù qiān lǐ, wú fù gēng sāng zhě lěi nián. fāng lì yǐ gū chéng zì shǒu, qiú jiù yú liáng. liáng fāng dōng shì yǎn yùn, bù néng jiù yě.. rán jīng yú bīng suàn, qiǎn jiāng shòu lüè, wǔ rì ér xià shān dōng sān zhōu jìn bīng chū shān dōng, gōng xiāng wèi. tài zǔ qiǎn cóng zhōu lüè dì shān dōng, wǔ rì ér xià sān zhōu: míng zhōu xíng zhōu cí zhōu.. zhì yín qiāng xiào jié jūn tài zǔ yǔ jìn zhàn hé běi, nǎi yǐ yáng shī hòu wèi zhāo tǎo shǐ, xī lǐng liáng zhī jìn bīng, jīn jù nán zhì, fù zhì yín qiāng xiào jié jūn., zhì luò yàn dōu liáng gōng yǎn yùn, yùn zhōu zhū jǐn mù xiāo yǒng, qián shuāng shǒu hào yàn zǐ dōu tài zǔ yǒng shì shù bǎi rén, hào luò yàn dōu.. yòu xuǎn fù jiā zǐ zhī cái wǔ zhě, zhì zhàng qián, hào tīng zǐ dōu. gān gē rì xún, fù dà è, nì mín xīn, xié èr ruò zi yǔ zhuāng zōng wèi dí, cǐ qí suǒ yǐ wáng yě.
梁祖以宛、朐群盜之黨而附黃巢為盜,後歸命於王重榮,遂秉旄宣武(巢陷京師,以朱溫為東南面行營先鋒。天子在蜀,諸鎮會兵討賊,賊勢日蹙,溫乃就王重榮以降,天子賜名全忠,拜宣武軍節度使。)。已而,挾聽命之唐,鞭笞天下,卒收神器。其用兵嗜殺,且言天怒我殺人少,而殺降卒三千(太祖攻朱瑾,賀環馳救,擊敗之,降其卒三千。是日大風揚沙蔽天,太祖曰:「天怒我殺人少耶?」盡殺降卒)。李存孝出兵窺山東三州,赤地數千里,而不相救(孟方立以邢、洺、磁三州自為昭義軍,晉數遣李存孝出兵以窺山東,三州之人俘掠殆盡,赤地數千里,無復耕桑者累年。方立以孤城自守,求救於梁。梁方東事兗、鄆,不能救也。)。然精於兵算,遣將受略,五日而下山東三州(晉兵出山東,攻相、衛。太祖遣從周略地山東,五日而下三州:洺州、邢州、磁州。)。置銀槍效節軍(太祖與晉戰河北,乃以楊師厚為招討使,悉領梁之勁兵,矜倨難制,復置銀槍效節軍。),置落雁都(梁攻兗、鄆,鄆州朱瑾募驍勇,黔雙手號燕子都;太祖勇士數百人,號落雁都。)。又選富家子之材武者,置帳前,號廳子都。干戈日尋,負大惡,逆民心,攜二弱子與莊宗為敵,此其所以亡也。
àn: liáng qǐ yú dào zéi, zhí shí zhī luàn rǎo qiè shén qì, xìng yǐ yǒu chéng. dāng shì zhī shí, huán jìng zhī wài, jiē qí zhì chóu qíng dí. lǐ kè yòng jū hé dōng, yǔ zhī áo zhàn, gài sān shí yú nián lǐ mào zhēn jū fèng xiáng, bèi wéi jīng suì, ér bù dé shí zhū jǐn yǐ jìn qí bēn huái nán, yáng xíng mì jù qiáng bīng wáng wú, wáng róng wáng zhào, luó shào wēi wáng wèi, liú rén gōng wáng yàn, wáng shī fàn jié dù qīng zhōu. shǐ hé móu bìng lì, lián shān dōng zhī zú yǐ jī qí dōng, lǜ guān lǒng zhī zhòng yǐ gōng qí xī, wú yǐ jiāng huái jīng xiāng zhī bīng cuò qí nán, zhào yǐ yàn shàng zhī qí duó qí běi, sì miàn bìng hé, wèi liáng zhě gài shù shǒu jiù lǔ ěr! suī jǐn miǎn yú shēn, ér shī zhī yú zi yǐ.
案:梁起於盜賊,值時之亂擾竊神器,幸以有成。當是之時,環境之外,皆其至仇勍敵。李克用居河東,與之鏖戰,蓋三十餘年;李茂貞居鳳翔,被圍經歲,而不得食;朱瑾以勁騎奔淮南,楊行密據強兵王吳,王鎔王趙,羅紹威王魏,劉仁恭王燕,王師範節度青州。使合謀併力,連山東之卒以擊其東,率關隴之眾以攻其西,吳以江、淮、荊、襄之兵挫其南,趙以燕上之騎奪其北,四面併合,為梁者蓋束手就虜耳!雖僅免於身,而失之於子矣。
táng lǐ kè yòng yǐ shā tuó táng dé zōng shí, yǒu zhū xié jǐn zhōng zhě, jū yú běi tíng zhī jīn mǎn zhōu, qí zi zhí yí guī táng, hào shā tuó jūn, zhí yí zi guó chāng, guó chāng zi kè yòng., yīn huáng cháo zhī luàn, yǒu gōng yú wáng shì cháo xiàn jīng shī. zhōng hé èr nián, kè yòng yǐ bù bīng wàn qī qiān lái fù, bài cháo, héng shī sān shí lǐ. jīng shī píng, kè yòng gōng dì yī.. zhì zhāng jùn zhī zhàn, shā lù kù yǐ dà shùn yuán nián, zhū quán zhōng jí zǎi xiàng zhāng jùn děng qǐng tǎo kè yòng, zhàn yú yīn dì. jùn jūn sān zhàn sān bài, kè yòng lüè zhì hé zhōng, chì dì qiān lǐ.. tiān fù chū, wèi liáng suǒ kùn, fēng ruì yì shuāi, jǐn bǎo yī yú. bǐ zhuāng zōng sì wèi, dāng shí zhī bīng, yáng xíng mì hào hēi yún dōu yáng xíng mì jù lú zhōu, shōu bīng shù qiān, yǐ zào yī méng shēn, hào hēi yún dōu., liú rén gōng hào dìng bà jùn liáng gōng cāng zhōu, liú rén gōng diào qí jìng nèi fán nián shí wǔ yǐ shàng qī shí yǐ xià, jiē wén qí miàn, yuē dìng bà jùn.. ér huī xià zhū jiāng, jiē lǎo yú xíng zhèn, yǔ wǔ huáng qí jià bìng qū zhī rén, zhuāng zōng jiē néng yǎng zhī yǐ ēn zhé zhī yǐ qì. suì fú qí xīn, cóng dìng shān dōng, qǔ yú yáng, jiān wèi bó, zhì zhàng qián yín qiāng dōu yáng shī hòu zú, liáng yǐ wèi bó bīng qiáng, yù fēn wèi liǎng zhèn. wèi bīng bù yuàn, zòng huǒ dà lüè, xiào jié jūn xiào zhāng yàn bī hè dé lún qiú yuán yú jìn. jìn wáng jūn yú lín qīng, zhāng yàn xuǎn xiào jié yín qiāng jūn wǔ bǎi rén zì wèi yè jìn wáng. wáng yǐ qí líng xié zhǔ shuài, zhū zhī, jí yǐ qí zú wèi zhàng qián yín qiāng dōu..
唐李克用以沙陀(唐德宗時,有朱邪盡忠者,居於北庭之金滿州,其子執宜歸唐,號沙陀軍,執宜子國昌,國昌子克用。),因黃巢之亂,有功於王室(巢陷京師。中和二年,克用以步兵萬七千來赴,敗巢,橫屍三十里。京師平,克用功第一。)。至張浚之戰,殺戮酷矣(大順元年,朱全忠及宰相張浚等請討克用,戰於陰地。浚軍三戰三敗,克用掠至河中,赤地千里。)。天復初,為梁所困,鋒銳亦衰,僅保一隅。比莊宗嗣位,當時之兵,楊行密號黑雲都(楊行密據廬州,收兵數千,以皂衣蒙身,號黑雲都。),劉仁恭號定霸郡(梁攻滄州,劉仁恭調其境內凡年十五以上、七十以下,皆文其面,曰定霸郡。)。而麾下諸將,皆老於行陣,與武皇齊駕並驅之人,莊宗皆能養之以恩、折之以氣。遂服其心,從定山東,取漁陽,兼魏博,置帳前銀槍都(楊師厚卒,梁以魏博兵強,欲分為兩鎮。魏兵不願,縱火大掠,效節軍校張彥逼賀德倫求援於晉。晉王軍於臨清,張彥選效節銀槍軍五百人自衛謁晉王。王以其陵脅主帥,誅之,即以其卒為帳前銀槍都。)。
rán yáng liú duǎn bīng zhī zhàn, bù qí wēi hū wáng yàn zhāng pò dé shèng táng jūn, dōng bǎo yáng liú. yàn zhāng wéi zhī, zhuāng zōng yǐn duǎn bīng chū zhàn, wèi yàn zhāng fú bīng suǒ shè, dà bài.. qiǎn jì jí fá shǔ, fán qī shí wǔ rì, shǔ wáng yǎn jiàng, bīng bù xuè rèn, chéng yòng bīng zhī zuì yì yě. qì yùn zhī jǔ, fēi guō chóng tāo jǐ shī zhī. cóng yùn rù biàn, bā rì ér miè liáng yān táng zì shī dé shèng, liáng bīng rì lüè chán xiāng. zhū jiāng jiē yuē: bù ruò qì yùn yǔ liáng, xī qǔ lí yáng, yǐ hé wèi jiè. zhuāng zōng wèn chóng tāo, yuē: chén zì kāng yán xiào lái, jǐn dé liáng zhī xū shí yǐ. cǐ tiān wáng zhī shí, yuàn bì xià fēn bīng shǒu wèi gù yáng liú, ér zì yùn zhǎng qū dǎo qí cháo xué, bù chū bàn yuè, tiān xià dìng yǐ! zhuāng zōng yè dù yáng liú, cóng yùn rù, xí biàn, bā rì ér miè liáng.. míng zōng yǐ suǒ jiāng qí wǔ bǎi hào héng chōng dōu jìn jī gé cóng zhōu, yóu shì lǐ héng chōng míng zhòng sì fāng., yǐ féi zhàn mǎ, jí wú rén. wèi kuì míng zōng wèn fàn yán guāng: mǎ shù jǐ hé? duì yuē: sān wàn wǔ qiān. míng zōng tàn yuē: tài zǔ zài tài yuán shí, bù guò qī qiān zhuāng zōng qǔ hé běi, yǔ liáng zhàn hé shàng, mǎ cái wàn pǐ. jīn yǒu sān wàn wǔ qiān, mǎ duō nài hé! yán guāng yuē: yī mǎ zhī fèi, kě yǎng bù zú wǔ rén sān wàn wǔ qiān pǐ mǎ, shí wǔ wàn rén zhī shí yě. míng zōng yuē: féi zhàn mǎ ér jí wú rén, wú suǒ kuì yě!. ér bài qì dān, shā shù jūn zhī bào, hé qí shén yé dìng zhōu wáng dōu fǎn, yàn qiú wèi zhāo tǎo shǐ, qì dān qiǎn tuō nuò jiāng wàn qí jiù dōu, yàn qiú bài zhī, héng shī qì jiǎ liù shí yú lǐ. míng zōng qiǎn niǎo zhèn wǎng dài fáng zhī wēn, zhī wēn yòu shā zhī. jūn luàn, zhī wēn yòu yǐ qí bīng jǐn shā luàn zhě. míng zōng zhào xī zhū qí jiā shǔ, wèi zhōu jiǔ zhǐ huī sān qiān yú jiā shù wàn kǒu qū zhì zhāng shuǐ shàng, shā zhī, zhāng xiǎo wèi zhī biàn sè.!
然楊劉短兵之戰,不其危乎(王彥章破德勝唐軍,東保楊劉。彥章圍之,莊宗引短兵出戰,為彥章伏兵所射,大敗。)。遣繼岌伐蜀,凡七十五日,蜀王衍降,兵不血刃,誠用兵之最易也。棄鄆之舉,非郭崇韜幾失之。從鄆入汴,八日而滅梁焉(唐自失德勝,梁兵日掠澶、相。諸將皆曰:「不若棄鄆與梁,西取黎陽,以河為界。」莊宗問崇韜,曰:「臣自康延孝來,盡得梁之虛實矣。此天亡之時,願陛下分兵守魏固、楊劉,而自鄆長驅搗其巢穴,不出半月,天下定矣!」莊宗夜度楊劉,從鄆入,襲汴,八日而滅梁。)。明宗以所將騎五百號橫衝都(進擊葛從周,由是李橫衝名重四方。),以「肥戰馬,瘠吾人。」為愧(明宗問范延光:「馬數幾何?」對曰:「三萬五千。」明宗嘆曰:「太祖在太原時,不過七千;莊宗取河北,與梁戰河上,馬才萬匹。今有三萬五千,馬多奈何!」延光曰:「一馬之費,可養步卒五人;三萬五千匹馬,十五萬人之食也。」明宗曰:「肥戰馬而瘠吾人,吾所愧也!」)。而敗契丹,殺戍軍之暴,何其甚耶(定州王都反,晏球為招討使,契丹遣托諾將萬騎救都,晏球敗之,橫屍棄甲六十餘里。明宗遣鳥震往代房知溫,知溫誘殺之。軍亂,知溫又以騎兵盡殺亂者。明宗詔悉誅其家屬,魏州九指揮三千餘家數萬口驅至漳水上,殺之,漳小為之變色。)!
àn: ōu yáng gōng shǐ lùn yún: zhū xié, bù zú zhī hào ěr shā tuó zhě, dà qì yě. zhì jǐn zhōng sūn shǐ cì xìng lǐ shì, hòu dài suì yǐ shā tuó wèi guì. rán kè yòng yǐ zhū xié zhī yì, yǎn jiàn fén jìn. zhuāng zōng xí wèi, yǔ liáng duì lěi hé shàng, zú zhī zhū shì shī guó. jì dēng dà wèi, rì yǔ qún líng pái xì. liú hòu xǐ jù liǎn ér jī qí shī, guō chóng tāo yǐ xūn jiù jiàn lù. céng wèi sān nián, jù qǔ diān fù. qīng tài jiān, lǚ qí yán: shí jìng táng bì yǐ qì dān wèi yuán, zú lì jìn zhě, qì dān yě. shǐ dì néng cóng qí yán, yì kě yǐ shū huò. xī qí mò zhī néng yòng, cái shí nián ér yì sì xìng, huò luàn jí yǐ.
案:歐陽公史論云:朱邪,部族之號耳;沙陀者,大磧也。至盡忠孫始賜姓李氏,後代遂以沙陀為貴。然克用以朱邪之裔,奄踐汾、晉。莊宗襲位,與梁對壘河上,卒之朱氏失國。既登大位,日與群伶俳戲。劉後喜聚斂而飢其師,郭崇韜以勛舊見戮。曾未三年,遽取顛覆。清泰間,呂琦言:「石敬瑭必以契丹為援,卒立晉者,契丹也。」使帝能從其言,亦可以紓禍。惜其莫之能用,才十年而易四姓,禍亂極矣。
jìn gāo zǔ chū lì míng zōng zhàng xià, hào zuǒ shè jūn. fèi dì lì, xǐ zhèn tiān píng ér bù shòu mìng, qiú yuán qì dān, yǐ qiè dì wèi tiān fú yuán nián, xǐ zhèn tiān píng, jìng táng bù shòu mìng, wèi qí shǔ yuē: xiān dì shòu wú tài yuán, shǐ lǎo yān jīn wú gù ér yì, yí wú fǎn yě. tài yuán dì xiǎn ér sù duō, wú dāng nèi xí zhū zhèn, wài qiú yuán yú qì dān. sāng wéi hàn liú zhì yuǎn děng yǐ wèi rán, nǎi shàng biǎo lùn. fèi dì qiǎn zhāng jìng dá tǎo zhī, jìng táng qiú yuán yú qì dān, yuē wèi fù zǐ. qì dān jiāng bīng zhì jìn yáng, chén yú fén běi zhī hǔ běi kǒu, yǔ táng bīng zhàn, dà bài zhī. shí yī yuè, lì jìng táng wèi jìn huáng dì. ān zhòng róng fǎn, wèi yǎn yuè zhèn, yǐ dù zhòng wēi jī pò zhī ān zhòng róng fǎn, dù zhòng wēi nì zhàn yú zōng chéng. zhòng róng wèi yǎn yuè zhèn, zhòng wēi jī zhī, bù dòng. yù shǎo què yǐ cì zhī, wáng zhòng yìn yuē: liǎng jūn fāng jiāo, tuì zhě xiān bài. nǎi fēn bīng wèi sān, zhòng wēi xiān yǐ zuǒ yòu duì jī qí liǎng yì, zhàn hān, zhòng yìn yǐ jīng bīng jī zhōng jūn, zhòng róng dà bài.. chū dì jí mín wèi wǔ dìng jūn, yǔ qì dān jué méng. suī lián zhàn bài zhī, jí liáng hàn zhāng qīng jì yǐ bài jī, ér jìn zú miè.
晉高祖初隸明宗帳下,號左射軍。廢帝立,徙鎮天平而不受命,求援契丹,以竊帝位(天福元年,徙鎮天平,敬瑭不受命,謂其屬曰:「先帝授吾太原,使老焉;今無故而易,疑吾反也。太原地險而粟多,吾當內檄諸鎮,外求援於契丹。」桑維翰、劉智遠等以為然,乃上表論。廢帝遣張敬達討之,敬瑭求援於契丹,約為父子。契丹將兵至晉陽,陳於汾北之虎北口,與唐兵戰,大敗之。十一月,立敬瑭為晉皇帝)。安重榮反,為偃月陣,以杜重威擊破之(安重榮反,杜重威逆戰於宗城。重榮為偃月陣,重威擊之,不動。欲少卻以伺之,王重胤曰:「兩軍方交,退者先敗。」乃分兵為三,重威先以左右隊擊其兩翼,戰酣,重胤以精兵擊中軍,重榮大敗。)。出帝籍民為武定軍,與契丹絕盟。雖連戰敗之,及梁漢璋、清繼以敗績,而晉卒滅。
àn: shí jìng táng fù niè liè jī chū yú xī yí, zì zhū xié guī táng, míng zōng qī zhī yǐ nǚ. jí dì zūn shì zhòng, cāi èr jì shēng, chéng xì ér fèn, qiú yuán qì dān. zì fēi yē lǜ dé guāng zhī shī, bù zú yǐ wáng táng lì jìn. rán bǐ suī yǒu dé yú wǒ, qí suì kě wú yǐ mǐ qí hòu huàn yé? jì zài chuán ér wèi qí suǒ miè, sāng wéi hàn bèi kě wèi shī móu yǐ.
案:石敬瑭父臬捩雞出於西夷,自朱邪歸唐,明宗妻之以女。及地尊勢重,猜貳既生,乘隙而奮,求援契丹。自非耶律德光之師,不足以亡唐立晉。然彼雖有德於我,其遂可無以弭其後患耶?暨再傳而為其所滅,桑維翰輩可謂失謀矣。
hàn zǔ chéng qì dān róu jiàn zhī yú, shén qì wèi yǒu suǒ guī, shì tiān xià wú fù yīng xióng, nǎi jiàn dà hào yǐ yīng zhī, tiān xià yì tiē rán mò huò yǔ zhī zhēng. jí yòu xiǎo sì lì, qiáng chén duó ér qǔ zhī, shì shǐ rán yě, kuàng wǔ dài zhī jūn chén hū!
漢祖乘契丹蹂踐之餘,神器未有所歸,視天下無復英雄,乃建大號以應之,天下亦帖然莫或與之爭。及幼小嗣立,強臣奪而取之,勢使然也,況五代之君臣乎!
zhōu zǔ zhī tǎo lǐ shǒu zhēn yě, jū jūn zhōng, bāo yī bó dài zhì hé zhōng, lì sān shān yǐ zì chí zhòng zì shān qí chéng xī, cháng sī shān qí chéng nán, bái wén kē shān qí hé xī, diào wǔ xiàn dīng sān wàn, zhú lěi yǐ hù sān shān. shǒu zhēn shù chū bīng jī huài, zhé bǔ zhī. shǒu zhēn měi chū bì yǒu wáng shī, bīng shí dàn jǐn. zhōu zǔ sì miàn gōng zhī, shǒu zhēn yǔ qī zǐ zì fén sǐ.. jí shǒu zhēn zhī sǐ, zhào sī wǎn wáng jǐng chóng jì jiàng, xié bù shǎng zhī gōng, chéng wēi ér fā, suī lǚ dà wèi ér zōng zú xiān lù yǐ. shì zōng gāo píng zhī yì, shǒu zhū fán hé, yǐ zhèn jūn fǎ. yú shì nán gē jiāng huái, xī kè qín fèng, běi kāi guān nán. nǎi xìng lǐ lè, shěn fǎ lìng, xiū zhèng shì, shōu xián cái, yú wǔ dài zhī jūn yì kě wèi xián yǐ. zāo shèng rén zhī xìng, tiān mìng yǒu guī, bù néng zì lì. gàn xuán kūn zhuǎn, fǒu jí tài lái, yì zì rán zhī shù yú!
周祖之討李守貞也,居軍中,褒衣博帶;至河中,立三柵以自持重(自柵其城西,常思柵其城南,白文珂柵其河西,調五縣丁三萬,築壘以護三柵。守貞數出兵擊壞,輒補之。守貞每出必有亡失,兵食但盡。周祖四面攻之,守貞與妻子自焚死。)。及守貞之死,趙思綰、王景崇繼降,挾不賞之功,乘危而發,雖履大位而宗族先戮矣。世宗高平之役,首誅樊、何,以振軍法。於是南割江、淮,西克秦、鳳,北開關南。乃興禮樂,審法令,修政事,收賢才,於五代之君亦可為賢矣。遭聖人之興,天命有歸,不能自立。干旋坤轉,否極泰來,亦自然之數歟!
àn: ōu yáng gōng shǐ lùn yún: shì zōng qū qū wǔ liù nián jiān, hán qín lǒng xiǎn dé èr nián, kè qín chéng jiē fèng sì zhōu, píng huái yòu wǔ nián, kè huái nán shí sì zhōu. fù sān guān yì jīn guān wǎ qiáo guān yóu kǒu guān, zhèn shè yí xià. yīng wǔ zhī cái, kě wèi xióng jié. qí běi qǔ sān guān, bīng bù xuè rèn, shǐ jiā yóu jī qí qīng shè jì zhī zhòng. shū bù zhī liào qiáng ruò, jiào bǐ wǒ, ér chéng shù lǜ zhī dài, dé bù kě shī zhī jī. cǐ fēi míng yú jué shèng zhě, shú néng zhì zāi? rán zé, shì zōng yì xián zhǔ yě.
案:歐陽公史論云:世宗區區五六年間,函秦、隴(顯德二年,克秦、成、階、鳳四州),平淮右(五年,克淮南十四州。)復三關(益津關、瓦橋關、游口關),震懾夷夏。英武之材,可謂雄傑。其北取三關,兵不血刃,史家猶譏其輕社稷之重。殊不知料強弱,較彼我,而乘述律之殆,得不可失之機。此非明於決勝者,熟能至哉?然則,世宗亦賢主也。