qīn shǐ sǐ, jī sī tú xiǎn, xī shàng rèn, jiāo shǒu kū. cè dá zhī xīn, tòng jí zhī yì, shāng shèn gàn gān jiāo fèi, shuǐ jiāng bù rù kǒu, sān rì bù jǔ huǒ, gù lín lǐ wèi zhī mí zhōu yǐ yǐn shí zhī. fū bēi āi zài zhōng, gù xíng biàn yú wài yě, tòng jí zài xīn, gù kǒu bù gān wèi, shēn bù ān měi yě.
亲始死,鸡斯徒跣,扱上衽,交手哭。恻怛之心,痛疾之意,伤肾干肝焦肺,水浆不入口,三日不举火,故邻里为之糜粥以饮食之。夫悲哀在中,故形变于外也,痛疾在心,故口不甘味,身不安美也。
sān rì ér liǎn, zài chuáng yuē shī, zài guān yuē jiù, dòng shī jǔ jiù, kū yǒng wú shù. cè dá zhī xīn, tòng jí zhī yì, bēi āi zhì mèn qì shèng, gù tǎn ér yǒng zhī, suǒ yǐ dòng tǐ ān xīn xià qì yě. fù rén bù yí tǎn, gù fā xiōng jī xīn jué yǒng, yīn yīn tián tián, rú huài qiáng rán, bēi āi tòng jí zhī zhì yě. gù yuē:" pì yǒng kū qì, āi yǐ sòng zhī. sòng xíng ér wǎng, yíng jīng ér fǎn yě."
三日而敛,在床曰尸,在棺曰柩,动尸举柩,哭踊无数。恻怛之心,痛疾之意,悲哀志懑气盛,故袒而踊之,所以动体安心下气也。妇人不宜袒,故发胸击心爵踊,殷殷田田,如坏墙然,悲哀痛疾之至也。故曰:“辟踊哭泣,哀以送之。送形而往,迎精而反也。”
qí wǎng sòng yě, wàng wàng rán jí jí rán rú yǒu zhuī ér fú jí yě qí fǎn kū yě, huáng huáng rán ruò yǒu qiú ér fú de yě. gù qí wǎng sòng yě rú mù, qí fǎn yě rú yí.
其往送也,望望然、汲汲然如有追而弗及也;其反哭也,皇皇然若有求而弗得也。故其往送也如慕,其反也如疑。
qiú ér wú suǒ de zhī yě, rù mén ér fú jiàn yě, shàng táng yòu fú jiàn yě, rù shì yòu fú jiàn yě. wáng yǐ sàng yǐ! bù kě fù jiàn yǐ! gù kū qì pì yǒng, jǐn āi ér zhǐ yǐ. xīn chàng yān chuàng yān hū yān kài yān, xīn jué zhì bēi ér yǐ yǐ. jì zhī zōng miào, yǐ guǐ xiǎng zhī, jiǎo xìng fù fǎn yě.
求而无所得之也,入门而弗见也,上堂又弗见也,入室又弗见也。亡矣丧矣!不可复见矣!故哭泣辟踊,尽哀而止矣。心怅焉怆焉、惚焉忾焉,心绝志悲而已矣。祭之宗庙,以鬼飨之,徼幸复反也。
chéng kuàng ér guī, bù gǎn rù chù shì, jū yú yǐ lú, āi qīn zhī zài wài yě qǐn shān zhěn kuài, āi qīn zhī zài tǔ yě. gù kū qì wú shí, fú qín sān nián, sī mù zhī xīn, xiào zǐ zhī zhì yě, rén qíng zhī shí yě.
成圹而归,不敢入处室,居于倚庐,哀亲之在外也;寝苫枕块,哀亲之在土也。故哭泣无时,服勤三年,思慕之心,孝子之志也,人情之实也。
huò wèn yuē:" sǐ sān rì ér hòu liǎn zhě, hé yě?" yuē: xiào zǐ qīn sǐ, bēi āi zhì mèn, gù pú fú ér kū zhī, ruò jiāng fù shēng rán, ān kě dé duó ér liǎn zhī yě. gù yuē sān rì ér hòu liǎn zhě, yǐ qí qí shēng yě sān rì ér bù shēng, yì bù shēng yǐ. xiào zǐ zhī xīn yì yì shuāi yǐ jiā shì zhī jì, yī fú zhī jù, yì kě yǐ chéng yǐ qīn qī zhī yuǎn zhě, yì kě yǐ zhì yǐ. shì gù shèng rén wéi zhī duàn jué yǐ sān rì wèi zhī lǐ zhì yě.
或问曰:“死三日而后敛者,何也?”曰:孝子亲死,悲哀志懑,故匍匐而哭之,若将复生然,安可得夺而敛之也。故曰三日而后敛者,以俟其生也;三日而不生,亦不生矣。孝子之心亦益衰矣;家室之计,衣服之具,亦可以成矣;亲戚之远者,亦可以至矣。是故圣人为之断决以三日为之礼制也。
huò wèn yuē:" guān zhě bù ròu tǎn, hé yě?" yuē: guān, zhì zūn yě, bù jū ròu tǎn zhī tǐ yě, gù wèi zhī miǎn yǐ dài zhī yě.
或问曰:“冠者不肉袒,何也?”曰:冠,至尊也,不居肉袒之体也,故为之免以代之也。
rán zé tū zhě bù miǎn, yǔ zhě bù tǎn, bǒ zhě bù yǒng, fēi bù bēi yě shēn yǒu gù jí, bù kě yǐ bèi lǐ yě. gù yuē: sāng lǐ wéi āi wéi zhǔ yǐ. nǚ zǐ kū qì bēi āi, jī xiōng shāng xīn nán zǐ kū qì bēi āi, jī sǎng chù dì wú róng, āi zhī zhì yě.
然则秃者不免,伛者不袒,跛者不踊,非不悲也;身有锢疾,不可以备礼也。故曰:丧礼唯哀为主矣。女子哭泣悲哀,击胸伤心;男子哭泣悲哀,稽颡触地无容,哀之至也。
huò wèn yuē:" miǎn zhě yǐ hé wéi yě?" yuē: bù guān zhě zhī suǒ fú yě. lǐ yuē:" tóng zǐ bù sī, wéi dāng shì sī." sī zhě qí miǎn yě, dāng shì zé miǎn ér zhàng yǐ.
或问曰:“免者以何为也?”曰:不冠者之所服也。《礼》曰:“童子不缌,唯当室缌。”缌者其免也,当室则免而杖矣。
huò wèn yuē:" zhàng zhě hé yě?" yuē: zhú tóng yī yě. gù wèi fù jū zhàng jū zhàng, zhú yě wèi mǔ xuē zhàng xuē zhàng, tóng yě.
或问曰:“杖者何也?”曰:竹、桐一也。故为父苴杖--苴杖,竹也;为母削杖--削杖,桐也。
huò wèn yuē:" zhàng zhě yǐ hé wéi yě?" yuē: xiào zǐ sàng qīn, kū qì wú shù, fú qín sān nián, shēn bìng tǐ léi, yǐ zhàng fú bìng yě. zé fù zài bù gǎn zhàng yǐ, zūn zhě zài gù yě táng shàng bù zhàng, pì zūn zhě zhī chù yě táng shàng bù qū, shì bù jù yě. cǐ xiào zǐ zhī zhì yě, rén qíng zhī shí yě, lǐ yì zhī jīng yě, fēi cóng tiān jiàng yě, fēi cóng dì chū yě, rén qíng ér yǐ yǐ.
或问曰:“杖者以何为也?”曰:孝子丧亲,哭泣无数,服勤三年,身病体羸,以杖扶病也。则父在不敢杖矣,尊者在故也;堂上不杖,辟尊者之处也;堂上不趋,示不遽也。此孝子之志也,人情之实也,礼义之经也,非从天降也,非从地出也,人情而已矣。