lè zhě, tiān dì zhī shēng, zhōng hé zhī jì, rén qíng zhī suǒ bù néng miǎn yě. rén xīn xǐ zé xiào, xiào zé lè, lè zé kǒu yù gē zhī, shǒu yù gǔ zhī, zú yù wǔ zhī. gē zhī wǔ zhī, róng fā yú shēng yīn, xíng fā yú dòng jìng, ér rù yú zhì zāo. yīn shēng dòng jìng, xìng shù zhī biàn, jǐn yú cǐ yǐ. gù rén bù néng wú lè, lè zé bù néng wú xíng, xíng zé bù néng wú dào, dào zé bù néng wú luàn. xiān wáng è qí luàn yě, gù zhì yǎ yuè yǐ dào zhī, shǐ qí shēng zú lè ér bù yín, shǐ qí yīn tiáo hé ér bù guǐ, shǐ qí qū fán shěng ér lián jūn. shì yǐ gǎn rén zhī shàn è, bù shǐ fàng xīn xié qì, shì xiān wáng lì lè zhī qíng yě.
乐者,天地之声,中和之纪,人情之所不能免也。人心喜则笑,笑则乐,乐则口欲歌之,手欲鼓之,足欲舞之。歌之舞之,容发于声音,形发于动静,而入于至遭。音声动静,性术之变,尽于此矣。故人不能无乐,乐则不能无形,形则不能无道,道则不能无乱。先王恶其乱也,故制雅乐以道之,使其声足乐而不淫,使其音调和而不诡,使其曲繁省而廉均。是以感人之善恶,不使放心邪气,是先王立乐之情也。
wǔ dì shū shí, bù xiāng yán lè, sān wáng yì shì, bù xiāng xí lǐ gè xiàng dòng dé yìng shí zhī biàn. gù huáng dì lè yuē yún mén, zhuān xū yuē wǔ jīng, kù yuē liù yīng, yáo yuē xián chí, shùn yuē xiāo sháo, yǔ yuē dà xià, tāng yuē dà huò, wǔ yuē dà wǔ, cǐ bā lè zhī suǒ yǐ yì míng yě. xiān wáng wén wǔ shēng bō bā yīn, fēi gǒu yù yú xīn yú ěr, tīng qí kēng qiāng ér yǐ. jiāng shùn tiān dì zhī tǐ, chéng wàn wù zhī xìng, xié lǜ lǚ zhī qíng, hé yīn yáng zhī qì, diào bā fēng zhī yùn, tōng jiǔ gē zhī fēn. zòu zhī huán qiū, zé shén míng jiàng yòng zhī fāng zé, zé yōu zhī shēng jī fǔ qiú shí, zé bǎi shòu shuài wǔ lè zhōng jiǔ chéng, zé ruì qín xiáng. shàng néng gǎn dòng tiān dì, xià zé yí fēng yì sú, cǐ dé yīn zhī yīn, yǎ yuè zhī qíng, shèng dé zhī lè yě.
五帝殊时,不相沿乐,三王异世,不相袭礼;各像动德应时之变。故黄帝乐曰《云门》,颛顼曰《五茎》,喾曰《六英》,尧曰《咸池》,舜曰《箫韶》,禹曰《大夏》,汤曰《大濩》,武曰《大武》,此八乐之所以异名也。先王闻五声、播八音,非苟欲愉心娱耳,听其铿锵而已。将顺天地之体,成万物之性,协律吕之情,和阴阳之气,调八风之韵,通九歌之分。奏之环丘,则神明降;用之方泽,则幽祗升;击拊球石,则百兽率舞;乐终九成,则瑞禽翔。上能感动天地,下则移风易俗,此德音之音,雅乐之情,盛德之乐也。
míng wáng jì mǐn, fēng sú líng chí, yǎ yuè cán fèi, ér nì yīn jìng xìng. gù xià jiǎ zuò pò fǔ zhī gē, shǐ wèi dōng yīn yīn xīn zuò mǐ mǐ zhī yuè, shǐ wèi běi shēng. bù wèi zhī sú hǎo yín, gù yǒu qín wěi sāng zhōng zhī qū chǔ yuè zhī sú hǎo yǒng, zé yǒu fù tāng dǎo huǒ zhī gē. gè yǒng qí suǒ hǎo, gē qí suǒ yù, zuò zhī zhě āi, tīng zhī yīn qì. yóu xīn zhī suǒ gǎn, zé xíng yú shēng shēng zhī suǒ gǎn, bì liú yú xīn. gù āi yuè zhī xīn gǎn, zé jiāo shā chǎn huǎn zhī shēng yīng pú shàng zhī yīn zuò, zé yín yì xié fàng zhī zhì shēng. gù yán nián zào qīng chéng zhī gē, hàn wǔ sī mí mān zhī sè yōng mén zuò sōng bǎi zhī shēng, qí mǐn yuàn wèi hán zhī fú. jīng kē rù qín, sòng yì jī zhù gē yú yì shuǐ zhī shàng, wén zhě chēn mù, fā zhí chuān guān zhào wáng qiān yú fáng líng, xīn huái gù xiāng, zuò shān shuǐ zhī ōu, tīng zhě wū yè, qì tì liú lián. cǐ jiē yín yì qī chuàng fèn lì āi sī zhī shēng, fēi lǐ xìng hé qíng dé yīn zhī lè yě. huán dì tīng chǔ qín, kāng kǎi tàn xī, bēi suān shāng xīn, yuē:" shàn zāi! wèi qín ruò cǐ, qǐ fēi lè hū?" fū lè zhě, shēng yuè ér xīn hé, suǒ yǐ hé wéi lè yě. jīn zé shēng āi ér xīn bēi, liú lèi ér xū xī, shì yǐ bēi wéi lè yě. ruò yǐ bēi wéi lè, yì hé lè zhī yǒu zāi! jīn bēi sī zhī shēng, shī yú guǎn xián, tīng yīn zhě bù yín zé bēi. yín zé luàn nán nǚ zhī biàn, bēi zé gǎn yuàn sī zhī shēng, qǐ suǒ wèi lè zāi!
明王既泯,风俗凌迟,雅乐残废,而溺音竞兴。故夏甲作《破斧》之歌,始为东音;殷辛作靡靡之乐,始为北声。部卫之俗好淫,故有《溱洧》、《桑中》之曲;楚越之俗好勇,则有《赴汤》、《蹈火》之歌。各咏其所好,歌其所欲,作之者哀,听之音泣。由心之所感,则形于声;声之所感,必流于心。故哀乐之心感,则焦杀啴缓之声应;濮上之音作,则淫泆邪放之志生。故延年造倾城之歌,汉武思靡嫚之色;雍门作松柏之声,齐泯愿未寒之服。荆轲入秦,宋意击筑歌于易水之上,闻者瞋目,发直穿冠;赵王迁于房陵,心怀故乡,作山水之讴,听者呜咽,泣涕流连。此皆淫泆凄怆、愤厉哀思之声,非理性和情德音之乐也。桓帝听楚琴,慷慨叹息,悲酸伤心,曰:“善哉!为琴若此,岂非乐乎?”夫乐者,声乐而心和,所以和为乐也。今则声哀而心悲,流泪而歔欷,是以悲为乐也。若以悲为乐,亦何乐之有哉!今悲思之声,施于管弦,听音者不淫则悲。淫则乱男女之辩,悲则感怨思之声,岂所谓乐哉!
gù jiān shēng gǎn rén ér nì qì yīng zhī, nì qì chéng xiàng ér yín lè xìng yān, zhèng shēng gǎn rén ér shùn qì yīng zhī, shùn qì chéng xiàng ér hé lè xìng yān. lè bù hé shùn, zé qì yǒu xù zhì, qì yǒu xù zhì, zé yǒu bèi nì zhà wěi zhī xīn yín yì wàng zuò zhī shì. shì yǐ jiān shēng luàn sè bù liú cōng míng, yín lè tè lǐ bù jiē xīn shù. shǐ rén xīn hé ér bù luàn zhě, yǎ yuè zhī qíng yě. gù wèi shī sòng yǐ xuān qí zhì, zhōng gǔ yǐ jié qí ěr, yǔ máo yǐ zhì qí mù, tīng zhī zhě bù qīng, shì zhī zhě bù xié. ěr mù bù qīng bù xié, zé xié yīn bù rù, xié yīn bù rù, zé qíng xìng nèi hé, qíng xìng nèi hé, rán hòu nǎi wéi lè yě.
故奸声感人而逆气应之,逆气成象而淫乐兴焉,正声感人而顺气应之,顺气成象而和乐兴焉。乐不和顺,则气有蓄滞,气有蓄滞,则有悖逆诈伪之心、淫泆妄作之事。是以奸声乱色不留聪明,淫乐慝礼不接心术。使人心和而不乱者,雅乐之情也。故为诗颂以宣其志,钟鼓以节其耳,羽旄以制其目,听之者不倾,视之者不邪。耳目不倾不邪,则邪音不入,邪音不入,则情性内和,情性内和,然后乃为乐也。