biàn fù zhī jiā, wèi hǔ shí rén zhě, gōng cáo wèi jiān suǒ zhì yě. qí yì yǐ wèi, gōng cáo zhòng lì zhī lǜ, hǔ yì zhū qín zhī xióng yě. gōng cáo wèi jiān, cǎi yú yú lì, gù hǔ shí rén yǐ xiàng qí yì.
變復之家,謂虎食人者,功曹為奸所致也。其意以為,功曹眾吏之率,虎亦諸禽之雄也。功曹為奸,采漁於吏,故虎食人以象其意。
fū hǔ shí rén, rén yì yǒu shā hǔ. wèi hǔ shí rén, gōng cáo shòu qǔ yú lì, rú rén shí hǔ, lì shòu yú gōng cáo yě hū? àn shì qīng lián zhī shì, bǎi bù néng yī. jū gōng cáo zhī guān, jiē yǒu jiān xīn, sī jiù gù kě yǐ xìng, bāo jū lù yí, xiǎo dà jiē yǒu. bì wèi hǔ yīng gōng cáo, shì yě zhōng zhī hǔ cháng hài rén yě. fū hǔ chū yǒu shí, yóu lóng jiàn yǒu qī yě. yīn wù yǐ dōng jiàn, yáng chóng yǐ xià chū. chū yīng qí qì, qì dòng qí lèi. cān fá yǐ dōng chū, xīn wěi yǐ xià jiàn. cān fá zé hǔ xīng, xīn wěi zé lóng xiàng. xiàng chū ér wù jiàn, qì zhì ér lèi dòng, tiān dì zhī xìng yě. dòng yú lín zé zhī zhōng, zāo hǔ bó shì zhī shí, bǐng xìng kuáng bó, tān dāo jī è, chù zì lái zhī rén, ān néng bù shí? rén zhī jīn lì, léi ruò bù shì, qiǎo biàn bù zhī, gù yù zhé sǐ. shǐ mèng bì dēng shān, féng fù rù lín, yì wú cǐ hài yě.
夫虎食人,人亦有殺虎。謂虎食人,功曹受取於吏,如人食虎,吏受於功曹也乎?案世清廉之士,百不能一。居功曹之官,皆有奸心,私舊故可以幸,苞苴賂遺,小大皆有。必謂虎應功曹,是野中之虎常害人也。夫虎出有時,猶龍見有期也。陰物以冬見,陽蟲以夏出。出應其氣,氣動其類。參、伐以冬出,心、尾以夏見。參、伐則虎星,心、尾則龍象。象出而物見,氣至而類動,天地之性也。動於林澤之中,遭虎搏噬之時,稟性狂勃,貪叨飢餓,觸自來之人,安能不食?人之筋力,羸弱不適,巧便不知,故遇輒死。使孟賁登山,馮婦入林,亦無此害也。
kǒng zǐ xíng lǔ lín zhōng, fù rén kū, shén āi, shǐ zi gòng wèn zhī: hé yǐ kū zhī āi yě? yuē: qù nián hǔ shí wú fū, jīn nián shí wú zi, shì yǐ kū āi yě. zi gòng yuē: ruò cǐ, hé bù qù yě? duì yuē: wú shàn qí zhèng zhī bù kē lì zhī bù bào yě. zi gòng hái bào kǒng zǐ. kǒng zǐ yuē: dì zǐ shí zhū! kē zhèng bào lì, shén yú hǔ yě. fū hǔ hài rén, gǔ yǒu zhī yǐ. zhèng bù kē, lì bù bào, dé huà zhī zú yǐ què hǔ. rán ér èr suì bǐ shí èr rén, lín zhōng shòu bù yīng shàn yě. wèi lián bù yīng, jiān lì yì bù yīng yǐ.
孔子行魯林中,婦人哭,甚哀,使子貢問之:「何以哭之哀也?」曰:「去年虎食吾夫,今年食吾子,是以哭哀也。」子貢曰:「若此,何不去也?」對曰: 「吾善其政之不苛、吏之不暴也。」子貢還報孔子。孔子曰:「弟子識諸!苛政暴吏,甚於虎也。」夫虎害人,古有之矣。政不苛,吏不暴,德化之足以卻虎。然而二歲比食二人,林中獸不應善也。為廉不應,奸吏亦不應矣。
huò yuē: hǔ yīng gōng cáo zhī jiān, suǒ wèi bù kē zhèng zhě, fēi gōng cáo yě. fù rén, lián lì zhī bù yě, suī yǒu shàn zhèng, ān nài huà hǔ? fū lǔ wú gōng cáo zhī guān, gōng cáo zhī guān, xiāng guó shì yě. lǔ xiāng zhě dài fēi kǒng mò, bì sān jiā yě. wèi xiāng bì wú xián cāo, yǐ bù xián jū quán wèi, qí è, bì bù lián yě. bì yǐ xiāng guó wèi jiān, lìng hǔ shí rén, shì zé lǔ yě zhī hǔ cháng shí rén yě.
或曰:「虎應功曹之奸,所謂不苛政者,非功曹也。婦人,廉吏之部也,雖有善政,安耐化虎?」夫魯無功曹之官,功曹之官,相國是也。魯相者殆非孔、墨,必三家也。為相必無賢操,以不賢居權位,其惡,必不廉也。必以相國為奸,令虎食人,是則魯野之虎常食人也。
shuǐ zhōng zhī dú, bù jí líng shàng líng shàng zhī qì, bù rù shuǐ zhōng gè yǐ suǒ jìn, lí yāng qǔ huò. shì gù yú zhě bù sǐ yú shān, liè zhě bù nì yú yuān. hǎo rù shān lín, qióng yōu cè shēn, shè hǔ kū qǐn, hǔ bó shì zhī, hé yǐ wèi biàn? lǔ gōng niú āi bìng huà wèi hǔ, bó shí qí xiōng, tóng biàn huà zhě bù yǐ wèi guài. rù shān lín cǎo zé jiàn hài yú hǔ, guài zhī fēi yě. fù shé hàn měng, yì néng hài rù. xíng zhǐ zé zhōng, hài yú fù shé, yīng hé guān lì? fēng chài hài rén, rù dú qì hài rén, rù shuǐ huǒ hài rén. rén wèi fēng chài suǒ shì, wèi dú qì suǒ zhōng, wèi huǒ suǒ fán, wèi shuǐ suǒ nì, yòu shuí zhì zhī zhě? gǒu zhū qín shòu, nǎi yīng lì zhèng. xíng shān lín zhōng, mí lù yě zhū niú xiàng xióng bà chái láng wèi qú, jiē fù shā rén. gǒu wèi shí rén nǎi yīng wèi biàn. zǎo shī mǐn méng jiē shí rén, rén shēn qiáng dà, gù bù zhì sǐ. cāng zú zhī shì, gǔ shí zhī guì, bǎi xìng jī è, zì xiāng dàn shí, jué biàn shén yú hǔ. biàn fù zhī jiā, bù chù gǒu zhèng.
水中之毒,不及陵上;陵上之氣,不入水中;各以所近,罹殃取禍。是故漁者不死於山,獵者不溺於淵。好入山林,窮幽測深,涉虎窟寢,虎搏噬之,何以為變?魯公牛哀病化為虎,搏食其兄,同變化者不以為怪。入山林草澤見害於虎,怪之非也。蝮蛇悍猛,亦能害入。行止澤中,〔害〕於蝮蛇,應何官吏?蜂蠆害人,入毒氣害人,入水火害人。人為蜂蠆所螫,為毒氣所中,為火所燔,為水所溺,又誰致之者?苟諸禽獸,乃應吏政。行山林中,麋鹿、野豬、牛象、熊罷、豺狼、蜼蠼,皆復殺人。苟謂食人乃應為變。蚤虱閩虻皆食人,人身強大,故不至死。倉卒之世,穀食之貴,百姓飢餓,自相啖食,厥變甚於虎。變復之家,不處苟政。
qiě hǔ suǒ shí, fēi dú rén yě, hán xuè zhī qín, yǒu xíng zhī shòu, hǔ jiē shí zhī. shí rén wèi yīng gōng cáo zhī jiān, shí tā qín shòu, yīng hé guān lì? fū hǔ, máo chóng rén, luǒ chóng. máo chóng jī, shí luǒ chóng, hé biàn zhī yǒu? sì yí zhī wài, dà rén shí xiǎo rén, hǔ zhī yǔ mán yí, qì xìng yī yě. píng lù guǎng dōu, hǔ suǒ bù yóu yě shān lín cǎo zé, hǔ suǒ shēng chū yě. bì yǐ hǔ shí rén yīng gōng cáo zhī jiān, shì zé píng lù guǎng dōu zhī xiàn, gōng cáo cháng wèi xián, shān lín cǎo zé zhī yì gōng cáo cháng fú zhū yě.
且虎所食,非獨人也,含血之禽,有形之獸,虎皆食之。〔食〕人謂應功曹之奸,食他禽獸,應何官吏?夫虎,毛蟲;人,倮蟲。毛蟲飢,食倮蟲,何變之有?四夷之外,大人食小人,虎之與蠻夷,氣性一也。平陸、廣都,虎所不由也;山林、草澤,虎所生出也。必以虎食人應功曹之奸,是則平陸、廣都之縣,功曹常為賢,山林、草澤之邑功曹常伏誅也。
fū hǔ shí rén yú yě, yīng gōng cáo zhī jiān, hǔ shí rù yì xíng yú mín jiān, gōng cáo yóu yú lǘ xiàng zhī zhōng hū? shí shuō, hǔ hài rén yú yě bù yīng zhèng, qí xíng dū yì, nǎi wèi guài.
夫虎食人於野,應功曹之奸,虎時入邑行於民間,功曹游於閭巷之中乎?實說,虎害人於野不應政,其行都邑,乃為怪。
fū hǔ, shān lín zhī shòu, bù xiá zhī wù yě, cháng zài cǎo yě zhī zhōng, bù wèi xún chù, yóu rén jiā zhī yǒu shǔ yě, fú nì xī chū, fēi kě cháng jiàn yě. mìng jí jū ān, shǔ bù rǎo luàn lù shuāi jū wēi, shǔ wèi yāng biàn. fū hǔ yì rán yě: yì xiàn jí ān, zhǎng lì wú huàn, hǔ nì bù jiàn zhǎng lì qiě wēi, zé hǔ rù yì, xíng yú mín jiān. hé zé? zhǎng lì guāng qì yǐ xiāo, dū yì zhī dì yǔ yě jūn yě. tuī cǐ yǐ lùn, hǔ suǒ shí rén, yì mìng shí yě. mìng qì shí shuāi, guāng qì qù shēn, shì ròu yóu shī yě, gù hǔ shí zhī. tiān dào ǒu huì, hǔ shì shí rén, zhǎng lì zāo è, gù wèi wèi biàn, yīng shàng tiān yǐ.
夫虎,山林之獸,不狎之物也,常在草野之中,不為馴畜,猶人家之有鼠也,伏匿希出,非可常見也。命吉居安,鼠不擾亂;祿衰居危,鼠為殃變。夫虎亦然也:邑縣吉安,長吏無患,虎匿不見;長吏且危,則虎入邑,行於民間。何則?長吏光氣已消,都邑之地與野均也。推此以論,虎所食人,亦命時也。命訖時衰,光氣去身,視肉猶屍也,故虎食之。天道偶會,虎適食人,長吏遭惡,故謂為變,應上天矣。
gǔ jīn xiōng yàn, fēi wéi hǔ yě, yě wù jiē rán. chǔ wáng yīng gōng lóu wèi chéng, lù zǒu shàng jiē, qí hòu guǒ hōng. lǔ zhāo gōng qiě chū, qú yù lái cháo, qí hòu jì shì zhú zhāo gōng, zhāo gōng bēn qí, suì sǐ bù hái. jiǎ yì wèi zhǎng shā wáng fù, péng niǎo jí shě, fā shū zhàn zhī, yuē: zhǔ rén jiāng qù. qí hòu qiān wèi liáng wáng fù. huái wáng hǎo qí, zhuì mǎ ér hōng jiǎ yì shāng zhī, yì bìng ér sǐ. chāng yì wáng shí, yí gū niǎo jí gōng diàn xià, wáng shè shā zhī, yǐ wèn láng zhōng lìng gōng suì, gōng suì duì yuē: yí gū yě niǎo, rù gōng, wáng zhī yīng yě. qí hòu chāng yì wáng jìng wáng. lú nú lìng tián guāng yǔ gōng sūn hóng děng móu fǎn, qí qiě jué shí, hú míng guāng shě wū shàng, guāng xīn è zhī. qí hòu shì jué zuò zhū. huì jī dōng bù dū wèi lǐ wén bó shí, yáng fú xià, qí hòu qiān wèi dōng lái tài shǒu. dū wèi wáng zǐ fèng shí, jūn rù fǔ zhōng, qí hòu qiān dān yáng tài shǒu. fū jí xiōng tóng zhàn, qiān miǎn yī yàn, jù xiàng kōng wáng, jīng qì xiāo qù yě. gù rén qiě wáng yě, yě niǎo rù zhái chéng qiě kōng yě, cǎo chóng rù yì. děng lèi zhòng duō, xíng shì bǐ jiān, lüè jǔ jiào zhe, yǐ dìng shí yàn yě.
古今凶驗,非唯虎也,野物皆然。楚王英宮樓未成,鹿走上階,其後果薨。魯昭公且出,瞿鵒來巢,其後季氏逐昭公,昭公奔齊,遂死不還。賈誼為長沙王傅,鵬鳥集舍,發書占之,曰:「主人將去。」其後遷為梁王傅。懷王好騎,墜馬而薨;賈誼傷之,亦病而死。昌邑王時,夷鴣鳥集宮殿下,王射殺之,以問郎中令龔遂,龔遂對曰:「夷鴣野鳥,入宮,亡之應也。」其後昌邑王竟亡。盧奴令田光與公孫弘等謀反,其且覺時,狐鳴光舍屋上,光心惡之。其後事覺坐誅。會稽東部都尉禮文伯時,羊伏下,其後遷為東萊太守。都尉王子鳳時,麇入府中,其後遷丹陽太守。夫吉凶同占,遷免一驗,俱象空亡,精氣消去也。故人且亡也,野鳥入宅;城且空也,草蟲入邑。等類眾多,行事比肩,略舉較著,以定實驗也。