jì dōng
【季冬】
yī yuē: jì dōng zhī yuè, rì zài wù nǚ, hūn lóu zhōng, dàn dī zhōng. qí rì rén guǐ, qí dì zhuān xū, qí shén xuán míng, qí chóng jiè, qí yīn yǔ, lǜ zhōng dà lǚ, qí shù liù, qí wèi xián, qí chòu xiǔ, qí sì xíng, jì xiān shèn. yàn běi xiāng, què shǐ cháo, zhì gòu jī rǔ, tiān zǐ jū xuán táng yòu gè, chéng xuán luò, jià tiě lí, zài xuán qí, yī hēi yī, fú xuán yù, shí shǔ yǔ zhì, qí qì hóng yǐ yǎn. mìng yǒu sī dà nuó, páng zhé, chū tǔ niú, yǐ sòng hán qì. zhēng niǎo lì jí, nǎi bì xíng shān chuān zhī sì, jí dì zhī dà chén tiān dì zhī shén qí. shì yuè yě, mìng yú shī shǐ yú, tiān zǐ qīn wǎng, nǎi cháng yú, xiān jiàn qǐn miào. bīng fāng shèng, shuǐ zé fù, mìng qǔ bīng. bīng yǐ rù, lìng gào mín chū wǔ zhǒng. mìng sī nóng jì ǒu gēng shì, xiū lěi sì, jù tián qì. mìng yuè shī dà hé chuī ér bà. nǎi mìng sì jiān shōu zhì xīn chái, yǐ gōng qǐn miào jí bǎi sì zhī xīn liáo. shì yuè yě, rì qióng yú cì, yuè qióng yú jì, xīng huí yú tiān. shù jiāng jǐ zhōng, suì jiāng gēng shǐ. zhuān yú nóng mín, wú yǒu suǒ shǐ. tiān zǐ nǎi yǔ qīng dài fū chì guó diǎn, lùn shí lìng, yǐ dài lái suì zhī yí. nǎi mìng tài shǐ cì zhū hóu zhī liè, fù zhī xī shēng, yǐ gōng huáng tiān shàng dì shè jì zhī xiǎng. nǎi mìng tóng xìng zhī guó, gōng qǐn miào zhī chú huàn lìng zǎi lì qīng dài fū zhì yú shù mín tǔ tián zhī shù, ér fù zhī xī shēng, yǐ gōng shān lín míng chuān zhī sì. fán zài tiān xià jiǔ zhōu zhī mín zhě, wú bù xián xiàn qí lì, yǐ gōng huáng tiān shàng dì shè jì qǐn miào shān lín míng chuān zhī sì. xíng zhī shì lìng, cǐ wèi yī zhōng, sān xún èr rì. jì dōng xíng qiū lìng, zé bái lù zǎo jiàng, jiè chóng wèi yāo, sì lín rù bǎo xíng chūn lìng, zé tāi yāo duō shāng, guó duō gù jí, mìng zhī yuē nì xíng xià lìng, zé shuǐ lǎo bài guó, shí xuě bù jiàng, bīng dòng xiāo shì.
一曰:季冬之月,日在婺女,昏娄中,旦氐中。其日壬癸,其帝颛顼,其神玄冥,其虫介,其音羽,律中大吕,其数六,其味咸,其臭朽,其祀行,祭先肾。雁北乡,鹊始巢,雉雊鸡乳,天子居玄堂右个,乘玄骆,驾铁骊,载玄旗,衣黑衣,服玄玉,食黍与彘,其器宏以弇。命有司大傩,旁磔,出土牛,以送寒气。征鸟厉疾,乃毕行山川之祀,及帝之大臣、天地之神祇。是月也,命渔师始渔,天子亲往,乃尝鱼,先荐寝庙。冰方盛,水泽复,命取冰。冰已入,令告民出五种。命司农计耦耕事,修耒耜,具田器。命乐师大合吹而罢。乃命四监收秩薪柴,以供寝庙及百祀之薪燎。是月也,日穷于次,月穷于纪,星回于天。数将几终,岁将更始。专於农民,无有所使。天子乃与卿大夫饬国典,论时令,以待来岁之宜。乃命太史次诸侯之列,赋之牺牲,以供皇天上帝社稷之享。乃命同姓之国,供寝庙之刍豢;令宰历卿大夫至于庶民土田之数,而赋之牺牲,以供山林名川之祀。凡在天下九州之民者,无不咸献其力,以供皇天上帝社稷寝庙山林名川之祀。行之是令,此谓一终,三旬二日。季冬行秋令,则白露蚤降,介虫为妖,四邻入保;行春令,则胎夭多伤,国多固疾,命之曰逆;行夏令,则水潦败国,时雪不降,冰冻消释。
shì jié
【士节】
èr yuē: shì zhī wéi rén, dāng lǐ bù bì qí nán, lín huàn wàng lì, yí shēng xíng yì, shì sǐ rú guī. yǒu rú cǐ zhě, guó jūn bù dé ér yǒu, tiān zǐ bù dé ér chén. dà zhě dìng tiān xià, qí cì dìng yī guó, bì yóu rú cǐ rén zhě yě. gù rén zhǔ zhī yù dà lì gōng míng zhě, bù kě bù wù qiú cǐ rén yě. xián zhǔ láo yú qiú rén, ér yì yú zhì shì. qí yǒu běi guō sāo zhě, jié fú wǎng, kǔn pú wěi, zhī fèi jù, yǐ yǎng qí mǔ, yóu bù zú, zhǒng mén jiàn yàn zǐ yuē: " yuàn qǐ suǒ yǐ yǎng mǔ." yàn zǐ zhī pū wèi yàn zǐ yuē:" cǐ qí guó zhī xián zhě yě. qí yì bù chén hū tiān zǐ, bù yǒu hū zhū hóu, yú lì bù gǒu qǔ, yú hài bù gǒu miǎn. jīn qǐ suǒ yǐ yǎng mǔ, shì shuō fū zǐ zhī yì yě, bì yǔ zhī." yàn zǐ shǐ rén fēn cāng sù fēn fǔ jīn ér yí zhī, cí jīn ér shòu sù. yǒu jiàn, yàn zǐ jiàn yí yú qí jūn, chū bēn, guò běi guō sāo zhī mén ér cí. běi guō sāo mù yù ér chū, jiàn yàn zǐ yuē:" fū zǐ jiāng yān shì?" yàn zǐ yuē:" jiàn yí yú qí jūn, jiāng chū bēn." běi guō zǐ yuē:" fū zǐ miǎn zhī yǐ." yàn zǐ shàng chē, tài xī ér tàn yuē:" yīng zhī wáng qǐ bù yí zāi? yì bù zhī shì shén yǐ." yàn zǐ xíng. běi guō zi zhào qí yǒu ér gào zhī yuē: " shuō yàn zǐ zhī yì, ér cháng qǐ suǒ yǐ yǎng mǔ yān. wú wén zhī yuē:' yǎng jí qīn zhě, shēn kàng qí nán., jīn yàn zǐ jiàn yí, wú jiāng yǐ shēn sǐ bái zhī." zhe yì guān, lìng qí yǒu cāo jiàn fèng sì ér cóng, zào yú jūn tíng, qiú fù zhě yuē:" yàn zǐ, tiān xià zhī xián zhě yě, qù zé qí guó bì qīn yǐ. bì jiàn guó zhī qīn yě, bù ruò xiān sǐ. qǐng yǐ tóu tuō bái yàn zǐ yě." yīn wèi qí yǒu yuē:" shèng wú tóu yú sì zhōng, fèng yǐ tuō." tuì ér zì wěn yě. qí yǒu yīn fèng yǐ tuō. qí yǒu wèi guān zhě yuē:" běi guō zi wèi guó gù sǐ, wú jiāng wèi běi guō zi sǐ yě." yòu tuì ér zì wěn. qí jūn wén zhī, dà hài, chéng rì ér zì zhuī yàn zǐ, jí zhī guó jiāo, qǐng ér fǎn zhī. yàn zǐ bù dé yǐ ér fǎn, wén běi guō sāo zhī yǐ sǐ bái jǐ yě, yuē:" yīng zhī wáng qǐ bù yí zāi? yì yù bù zhī shì shén yǐ."
二曰:士之为人,当理不避其难,临患忘利,遗生行义,视死如归。有如此者,国君不得而友,天子不得而臣。大者定天下,其次定一国,必由如此人者也。故人主之欲大立功名者,不可不务求此人也。贤主劳於求人,而佚於治事。齐有北郭骚者,结罘罔,捆蒲苇,织萉屦,以养其母,犹不足,踵门见晏子曰: “愿乞所以养母。”晏子之仆谓晏子曰:“此齐国之贤者也。其义不臣乎天子,不友乎诸侯,於利不苟取,於害不苟免。今乞所以养母,是说夫子之义也,必与之。”晏子使人分仓粟、分府金而遗之,辞金而受粟。有间,晏子见疑於齐君,出奔,过北郭骚之门而辞。北郭骚沐浴而出,见晏子曰:“夫子将焉适?”晏子曰:“见疑於齐君,将出奔。”北郭子曰:“夫子勉之矣。”晏子上车,太息而叹曰:“婴之亡岂不宜哉?亦不知士甚矣。”晏子行。北郭子召其友而告之曰: “说晏子之义,而尝乞所以养母焉。吾闻之曰:‘养及亲者,身伉其难。,今晏子见疑,吾将以身死白之。”著衣冠,令其友操剑奉笥而从,造於君庭,求复者曰:“晏子,天下之贤者也,去则齐国必侵矣。必见国之侵也,不若先死。请以头托白晏子也。”因谓其友曰:“盛吾头於笥中,奉以托。”退而自刎也。其友因奉以托。其友谓观者曰:“北郭子为国故死,吾将为北郭子死也。”又退而自刎。齐君闻之,大骇,乘驲而自追晏子,及之国郊,请而反之。晏子不得已而反,闻北郭骚之以死白己也,曰:“婴之亡岂不宜哉?亦愈不知士甚矣。”
jiè lì
【介立】
sān yuē: yǐ guì fù yǒu rén yì, yǐ pín jiàn yǒu rén nán. jīn jìn wén gōng chū wáng, zhōu liú tiān xià, qióng yǐ, jiàn yǐ, ér jiè zǐ tuī bù qù, yǒu yǐ yǒu zhī yě. fǎn guó yǒu wàn shèng, ér jiè zǐ tuī qù zhī, wú yǐ yǒu zhī yě. néng qí nán, bù néng qí yì, cǐ wén gōng zhī suǒ yǐ bù wáng yě. jìn wén gōng fǎn guó, jiè zǐ tuī bù kěn shòu shǎng, zì wèi fù shī yuē:" yǒu lóng yú fēi, zhōu biàn tiān xià. wǔ shé cóng zhī, wèi zhī chéng fǔ. lóng fǎn qí xiāng, dé qí chù suǒ. sì shé cóng zhī, dé qí lù yǔ. yī shé xiū zhī, qiáo sǐ yú zhōng yě." xuán shū gōng mén, ér fú yú shān xià. wén gōng wén zhī yuē:" xī! cǐ bì jiè zǐ tuī yě." bì shě biàn fú, lìng shì shù rén yuē:" yǒu néng dé jiè zǐ tuī zhě, jué shàng qīng, tián bǎi wàn." huò yù zhī shān zhōng, fù fǔ gài dēng, wèn yān, yuē:" qǐng wèn jiè zǐ tuī ān zài?" yīng zhī yuē:" fū jiè zǐ tuī gǒu bù yù jiàn ér yù yǐn, wú dú yān zhī zhī?" suì bèi ér xíng, zhōng shēn bú jiàn. rén xīn zhī bù tóng, qǐ bù shèn zāi? jīn shì zhī zhú lì zhě, zǎo cháo yàn tuì, jiāo chún gàn ài, rì yè sī zhī, yóu wèi zhī néng dé jīn dé zhī ér wù jí táo zhī, jiè zǐ tuī zhī lí sú yuǎn yǐ. dōng fāng yǒu shì yān, yuē yuán jīng mù, jiāng yǒu shì yě, ér è yú dào. hú fù zhī dào yuē qiū, jiàn ér xià hú cān yǐ bù zhī. yuán jīng mù sān bù zhī ér hòu néng shì, yuē: " zi hé wéi zhě yě?" yuē:" wǒ hú fù zhī rén qiū yě." yuán jīng mù yuē:" xī! rǔ fēi dào xié? hú wéi ér shí wǒ? wú yì bù shí zi zhī shí yě." liǎng shǒu jù dì ér tǔ zhī, bù chū, kā kā rán suì fú dì ér sǐ. zhèng rén zhī xià yě, zhuāng qiāo zhī bào yǐng yě, qín rén zhī wéi cháng píng yě, hán jīng zhào, cǐ sān guó zhě zhī jiàng shuài guì rén jiē duō jiāo yǐ, qí shì zú zhòng shù jiē duō zhuàng yǐ, yīn xiāng bào yǐ xiāng shā, cuì ruò zhě bài qǐng yǐ bì sǐ, qí zú dì ér xiāng shí, bù biàn qí yì, jì xìng yǐ dé huó. rú yuán jīng mù yǐ shí ér bù sǐ yǐ, è qí yì ér bù kěn bù sǐ. jīn cǐ xiāng wèi móu, qǐ bù yuǎn zāi?
三曰:以贵富有人易,以贫贱有人难。今晋文公出亡,周流天下,穷矣,贱矣,而介子推不去,有以有之也。反国有万乘,而介子推去之,无以有之也。能其难,不能其易,此文公之所以不王也。晋文公反国,介子推不肯受赏,自为赋诗曰:“有龙于飞,周遍天下。五蛇从之,为之丞辅。龙反其乡,得其处所。四蛇从之,得其露雨。一蛇羞之,桥死於中野。”悬书公门,而伏於山下。文公闻之曰:“嘻!此必介子推也。”避舍变服,令士庶人曰:“有能得介子推者,爵上卿,田百万。”或遇之山中,负釜盖簦,问焉,曰:“请问介子推安在?”应之曰:“夫介子推苟不欲见而欲隐,吾独焉知之?”遂背而行,终身不见。人心之不同,岂不甚哉?今世之逐利者,早朝晏退,焦唇干嗌,日夜思之,犹未之能得;今得之而务疾逃之,介子推之离俗远矣。东方有士焉,曰爰旌目,将有适也,而饿於道。狐父之盗曰丘,见而下壶餐以餔之。爰旌目三餔之而後能视,曰: “子何为者也?”曰:“我狐父之人丘也。”爰旌目曰:“嘻!汝非盗邪?胡为而食我?吾义不食子之食也。”两手据地而吐之,不出,喀喀然遂伏地而死。郑人之下■也,庄跷之暴郢也,秦人之围长平也,韩、荆、赵,此三国者之将帅贵人皆多骄矣,其士卒众庶皆多壮矣,因相暴以相杀,脆弱者拜请以避死,其卒递而相食,不辨其义,冀幸以得活。如爰旌目已食而不死矣,恶其义而不肯不死。今此相为谋,岂不远哉?
chéng lián
【诚廉】
sì yuē: shí kě pò yě, ér bù kě duó jiān dān kě mó yě, ér bù kě duó chì. jiān yǔ chì, xìng zhī yǒu yě. xìng yě zhě, suǒ shòu yú tiān yě, fēi zé qǔ ér wèi zhī yě. háo shì zhī zì hào zhě, qí bù kě màn yǐ wū yě, yì yóu cǐ yě. xī zhōu zhī jiāng xìng yě, yǒu shì èr rén, chù yú gū zhú, yuē bó yí shū qí. èr rén xiāng wèi yuē:" wú wén xī fāng yǒu piān bó yān, shì jiāng yǒu dào zhě, jīn wú xī wèi chù hū cǐ zāi?" èr zi xī xíng rú zhōu, zhì yú qí yáng, zé wén wáng yǐ mò yǐ. wǔ wáng jí wèi, guān zhōu dé, zé wáng shǐ shū dàn jiù jiāo gé yú cì sì nèi, ér yǔ zhī méng yuē: " jiā fù sān děng, jiù guān yī liè." wèi sān shū, tóng cí, xuè zhī yǐ shēng, mái yī yú sì nèi, jiē yǐ yī guī. yòu shǐ bǎo zhào gōng jiù wēi zǐ kāi yú gòng tóu zhī xià, ér yǔ zhī méng yuē:" shì wèi zhǎng hóu, shǒu yīn cháng sì, xiāng fèng sāng lín, yí sī mèng zhū." wèi sān shū, tóng cí, xuè zhī yǐ shēng, mái yī yú gòng tóu zhī xià, jiē yǐ yī guī. bó yí shū qí wén zhī, xiāng shì ér xiào yuē:" xī! yì hū zāi! cǐ fēi wú suǒ wèi dào yě. xī zhě shén nóng shì zhī yǒu tiān xià yě, shí sì jǐn jìng ér bù qí fú yě qí yú rén yě, zhōng xìn jǐn zhì ér wú qiú yān yuè zhèng yǔ wèi zhèng, lè zhì yǔ wèi zhì bù yǐ rén zhī huài zì chéng yě, bù yǐ rén zhī bì zì gāo yě. jīn zhōu jiàn yīn zhī pì luàn yě, ér jù wèi zhī zhèng yǔ zhì, shàng móu ér háng huò, zǔ qiū ér bǎo wēi yě. gē shēng ér méng yǐ wéi xìn, yīn sì nèi yǔ gòng tóu yǐ míng xíng, yáng mèng yǐ shuō zhòng, shā fá yǐ yào lì, yǐ cǐ shào yīn, shì yǐ luàn yì bào yě. wú wén gǔ zhī shì, zāo hū zhì shì, bù bì qí rèn zāo hū luàn shì, bù wéi gǒu zài. jīn tiān xià àn, zhōu dé shuāi yǐ. yǔ qí bìng hū zhōu yǐ màn wú shēn yě, bù ruò bì zhī yǐ jié wú xíng." èr zi běi xíng, zhì shǒu yáng zhī xià ér è yān. rén zhī qíng, mò bù yǒu zhòng, mò bù yǒu qīng. yǒu suǒ zhòng zé yù quán zhī, yǒu suǒ qīng zé yǐ yǎng suǒ zhòng. bó yí shū qí, cǐ èr shì zhě, jiē chū shēn qì shēng yǐ lì qí yì, qīng zhòng xiān dìng yě.
四曰:石可破也,而不可夺坚;丹可磨也,而不可夺赤。坚与赤,性之有也。性也者,所受於天也,非择取而为之也。豪士之自好者,其不可漫以污也,亦犹此也。昔周之将兴也,有士二人,处於孤竹,曰伯夷、叔齐。二人相谓曰:“吾闻西方有偏伯焉,似将有道者,今吾奚为处乎此哉?”二子西行如周,至於岐阳,则文王已殁矣。武王即位,观周德,则王使叔旦就胶鬲於次四内,而与之盟曰: “加富三等,就官一列。”为三书,同辞,血之以牲,埋一於四内,皆以一归。又使保召公就微子开於共头之下,而与之盟曰:“世为长侯,守殷常祀,相奉桑林,宜私孟诸。”为三书,同辞,血之以牲,埋一於共头之下,皆以一归。伯夷、叔齐闻之,相视而笑曰:“嘻!异乎哉!此非吾所谓道也。昔者神农氏之有天下也,时祀尽敬而不祈福也;其於人也,忠信尽治而无求焉;乐正与为正,乐治与为治;不以人之坏自成也,不以人之庳自高也。今周见殷之僻乱也,而遽为之正与治,上谋而行货,阻丘而保威也。割牲而盟以为信,因四内与共头以明行,扬梦以说众,杀伐以要利,以此绍殷,是以乱易暴也。吾闻古之士,遭乎治世,不避其任;遭乎乱世,不为苟在。今天下暗,周德衰矣。与其并乎周以漫吾身也,不若避之以洁吾行。”二子北行,至首阳之下而饿焉。人之情,莫不有重,莫不有轻。有所重则欲全之,有所轻则以养所重。伯夷、叔齐,此二士者,皆出身弃生以立其意,轻重先定也。
bù qīn
【不侵】
wǔ yuē: tiān xià qīng yú shēn, ér shì yǐ shēn wéi rén. yǐ shēn wéi rén zhě, rú cǐ qí zhòng yě, ér rén bù zhī, yǐ xī dào xiāng de? xián zhǔ bì zì zhī shì, gù shì jìn lì jié zhì, zhí yán jiāo zhēng, ér bù cí qí huàn. yù ràng gōng sūn hóng shì yǐ. dàng shì shí yě, zhì bó mèng cháng jūn zhī zhī yǐ. shì zhī rén zhǔ, de dì bǎi lǐ zé xǐ, sì jìng jiē hè dé shì zé bù xǐ, bù zhī xiāng hè: bù tōng hū qīng zhòng yě. tāng wǔ, qiān shèng yě, ér shì jiē guī zhī. jié zhòu, tiān zǐ yě, ér shì jiē qù zhī. kǒng mò, bù yī zhī shì yě, wàn shèng zhī zhǔ qiān shèng zhī jūn bù néng yǔ zhī zhēng shì yě. zì cǐ guān zhī, zūn guì fù dà bù zú yǐ lái shì yǐ, bì zì zhī zhī rán hòu kě. yù ràng zhī yǒu wèi yù ràng yuē:" zi zhī xíng hé qí huò yě? zi cháng shì fàn shì zhōng xíng shì, zhū hóu jǐn miè zhī, ér zi bù wéi bào zhì yú zhì shì, ér zi bì wèi zhī bào, hé gù?" yù ràng yuē:" wǒ jiāng gào zi qí gù. fàn shì zhōng xíng shì, wǒ hán ér bù wǒ yī, wǒ jī ér bù wǒ shí, ér shí shǐ wǒ yǔ qiān rén gòng qí yǎng, shì zhòng rén chù wǒ yě. fū zhòng rén chù wǒ zhě, wǒ yì zhòng rén shì zhī. zhì yú zhì shì zé bù rán, chū zé chéng wǒ yǐ chē, rù zé zú wǒ yǐ yǎng, zhòng rén guǎng cháo, ér bì jiā lǐ yú wú suǒ, shì guó shì chù wǒ yě. fū guó shì chù wǒ zhě, wǒ yì guó shì shì zhī." yù ràng, guó shì yě, ér yóu yǐ rén zhī yú jǐ yě wèi niàn, yòu kuàng yú zhōng rén hū? mèng cháng jūn wèi cóng, gōng sūn hóng wèi mèng cháng jūn yuē: " jūn bù ruò shǐ rén xī guān qín wáng. yì zhě qín wáng dì wáng zhī zhǔ yě, jūn kǒng bù dé wèi chén, hé xiá cóng yǐ nán zhī? yì zhě qín wáng bù xiào zhǔ yě, jūn cóng yǐ nán zhī wèi wǎn yě." mèng cháng jūn yuē:" shàn. yuàn yīn qǐng gōng wǎng yǐ." gōng sūn hóng jìng nuò, yǐ chē shí chéng zhī qín. qín zhāo wáng wén zhī, ér yù chǒu zhī yǐ cí, yǐ guān gōng sūn hóng. gōng sūn hóng jiàn zhāo wáng, zhāo wáng yuē:" xuē zhī dì xiǎo dà jǐ hé?" gōng sūn hóng duì yuē:" bǎi lǐ." zhāo wáng xiào yuē: " guǎ rén zhī guó, dì shù qiān lǐ, yóu wèi gǎn yǐ yǒu nán yě. jīn mèng cháng jūn zhī dì fāng bǎi lǐ, ér yīn yù yǐ nán guǎ rén yóu kě hū?" gōng sūn hóng duì yuē:" mèng cháng jūn hǎo shì, dài wáng bù hǎo shì." zhāo wáng yuē:" mèng cháng jūn zhī hǎo shì hé rú?" gōng sūn hóng duì yuē:" yì bù chén hū tiān zǐ, bù yǒu hū zhū hóu, dé yì zé bù cán wéi rén jūn, bù dé yì zé bù kěn wéi rén chén, rú cǐ zhě sān rén. néng zhì kě wèi guǎn shāng zhī shī, shuō yì tīng xíng, qí néng zhì zhǔ bà wáng, rú cǐ zhě wǔ rén. wàn shèng zhī yán zhǔ rǔ qí shǐ zhě, tuì ér zì wěn yě, bì yǐ qí xuè wū qí yī, yǒu rú chén zhě qī rén." zhāo wáng xiào ér xiè yān, yuē:" kè hú wéi ruò cǐ? guǎ rén shàn mèng cháng jūn, yù kè zhī bì jǐn yù guǎ rén zhī yì yě." gōng sūn hóng jìng nuò. gōng sūn hóng kě wèi bù qīn yǐ. zhāo wáng, dài wáng yě mèng cháng jūn, qiān shèng yě. lì qiān shèng zhī yì ér bù kè líng, kě wèi shì yǐ.
五曰:天下轻於身,而士以身为人。以身为人者,如此其重也,而人不知,以奚道相得?贤主必自知士,故士尽力竭智,直言交争,而不辞其患。豫让、公孙弘是矣。当是时也,智伯、孟尝君知之矣。世之人主,得地百里则喜,四境皆贺;得士则不喜,不知相贺:不通乎轻重也。汤、武,千乘也,而士皆归之。桀、纣,天子也,而士皆去之。孔、墨,布衣之士也,万乘之主、千乘之君不能与之争士也。自此观之,尊贵富大不足以来士矣,必自知之然後可。豫让之友谓豫让曰:“子之行何其惑也?子尝事范氏、中行氏,诸侯尽灭之,而子不为报;至於智氏,而子必为之报,何故?”豫让曰:“我将告子其故。范氏、中行氏,我寒而不我衣,我饥而不我食,而时使我与千人共其养,是众人畜我也。夫众人畜我者,我亦众人事之。至於智氏则不然,出则乘我以车,入则足我以养,众人广朝,而必加礼於吾所,是国士畜我也。夫国士畜我者,我亦国士事之。”豫让,国士也,而犹以人之於己也为念,又况於中人乎?孟尝君为从,公孙弘谓孟尝君曰: “君不若使人西观秦王。意者秦王帝王之主也,君恐不得为臣,何暇从以难之?意者秦王不肖主也,君从以难之未晚也。”孟尝君曰:“善。愿因请公往矣。” 公孙弘敬诺,以车十乘之秦。秦昭王闻之,而欲丑之以辞,以观公孙弘。公孙弘见昭王,昭王曰:“薛之地小大几何?”公孙弘对曰:“百里。”昭王笑曰: “寡人之国,地数千里,犹未敢以有难也。今孟尝君之地方百里,而因欲以难寡人犹可乎?”公孙弘对曰:“孟尝君好士,大王不好士。”昭王曰:“孟尝君之好士何如?”公孙弘对曰:“义不臣乎天子,不友乎诸侯,得意则不惭为人君,不得意则不肯为人臣,如此者三人。能治可为管、商之师,说义听行,其能致主霸王,如此者五人。万乘之严主辱其使者,退而自刎也,必以其血污其衣,有如臣者七人。”昭王笑而谢焉,曰:“客胡为若此?寡人善孟尝君,欲客之必谨谕寡人之意也。”公孙弘敬诺。公孙弘可谓不侵矣。昭王,大王也;孟尝君,千乘也。立千乘之义而不克凌,可谓士矣。
xù yì
【序意】
wéi qín bā nián, suì zài tūn tān, qiū jiǎ zǐ shuò. shuò zhī rì, liáng rén qǐng wèn shí èr jì. wén xìn hóu yuē: cháng dé xué huáng dì zhī suǒ yǐ huì zhuān xū yǐ," yuán yǒu dà huán zài shàng, dà jǔ zài xià, rǔ néng fǎ zhī, wéi mín fù mǔ." gài wén gǔ zhī qīng shì, shì fǎ tiān dì. fán shí èr jì zhě, suǒ yǐ jì zhì luàn cún wáng yě, suǒ yǐ zhī shòu yāo jí xiōng yě. shàng kuí zhī tiān, xià yàn zhī dì, zhōng shěn zhī rén, ruò cǐ zé shì fēi kě bù kě wú suǒ dùn yǐ. tiān yuē shùn, shùn wéi shēng dì yuē gù, gù wéi níng rén yuē xìn, xìn wéi tīng. sān zhě xián dāng, wú wéi ér xíng. xíng yě zhě, xíng qí lǐ yě, xíng shù, xún qí lǐ, píng qí sī. fū sī shì shǐ mù máng, sī tīng shǐ ěr lóng, sī lǜ shǐ xīn kuáng. sān zhě jiē sī shè, jīng zé zhì wú yóu gōng. zhì bù gōng, zé fú rì shuāi, zāi rì lóng. yǐ rì ní ér xī wàng zhī zhī. zhào xiāng zi yóu yú yòu zhōng, zhì yú liáng, mǎ què bù kěn jìn. qīng píng wèi cān chéng. xiāng zǐ yuē:" jìn shì liáng xià, lèi yǒu rén." qīng píng jìn shì liáng xià, yù ràng què qǐn, yáng wèi sǐ rén. chì qīng jīng yuē:" qù, zhǎng zhě wú qiě yǒu shì." qīng píng yuē" shǎo ér yǔ zi yǒu, zi qiě wèi dà shì, ér wǒ yán zhī, shì shī xiāng yǔ yǒu zhī dào zǐ jiāng zéi wú jūn, ér wǒ bù yán zhī, shì shī wéi rén chén zhī dào. rú wǒ zhě wéi sǐ wèi kě." nǎi tuì ér zì shā. qīng jīng fēi lè sǐ yě, zhòng shī rén chén zhī jié, è fèi jiāo yǒu zhī dào yě. qīng jīng yù ràng, kě wèi zhī yǒu yě.
维秦八年,岁在涒滩,秋甲子朔。朔之日,良人请问十二纪。文信侯曰:尝得学黄帝之所以诲颛顼矣,“爰有大圜在上,大矩在下,汝能法之,为民父母。” 盖闻古之清世,是法天地。凡十二纪者,所以纪治乱存亡也,所以知寿夭吉凶也。上揆之天,下验之地,中审之人,若此则是非可不可无所遁矣。天曰顺,顺维生;地曰固,固维宁;人曰信,信维听。三者咸当,无为而行。行也者,行其理也,行数,循其理,平其私。夫私视使目盲,私听使耳聋,私虑使心狂。三者皆私设,精则智无由公。智不公,则福日衰,灾日隆。以日倪而西望知之。赵襄子游於囿中,至於梁,马却不肯进。青荓为参乘。襄子曰:“进视梁下,类有人。” 青荓进视梁下,豫让却寝,佯为死人。叱青荆曰:“去,长者吾且有事。” 青荓曰“少而与子友,子且为大事,而我言之,是失相与友之道;子将贼吾君,而我不言之,是失为人臣之道。如我者惟死为可。”乃退而自杀。青荆非乐死也,重失人臣之节,恶废交友之道也。青荆豫让,可谓之友也。