zhòng dōng
【仲冬】

yī yuē: zhòng dōng zhī yuè, rì zài dòu, hūn dōng bì zhōng, dàn zhěn zhōng. qí rì rén guǐ, qí dì zhuān xū, qí shén xuán míng, qí chóng jiè, qí yīn yǔ, lǜ zhōng huáng zhōng. qí shù liù, qí wèi xián, qí chòu xiǔ, qí sì xíng, jì xiān shèn. bīng yì zhuàng, dì shǐ chè, hé dàn bù míng, hǔ shǐ jiāo. tiān zǐ jū xuán táng tài miào, chéng xuán hé, jià tiě lí, zài xuán qí, yī hēi yī, fú xuán yù, shí shǔ yǔ zhì, qí qì hóng yǐ yǎn. mìng yǒu sī yuē: tǔ shì wú zuò, wú fā gài cáng, wú qǐ dà zhòng, yǐ gù ér bì. fā gài cáng, qǐ dà zhòng, dì qì qiě xiè, shì wèi fā tiān dì zhī fáng. zhū zhé zé sǐ, mín duō jí yì, yòu suí yǐ sàng. mìng zhī yuē chàng yuè. shì yuè yě, mìng yān yǐn shēn gōng lìng, shěn mén lǘ, jǐn fáng shì, bì zhòng bì. shěng fù shì, wú dé yín, suī yǒu guì qī jìn xí, wú yǒu bù jīn. nǎi mìng dà qiú, shú dào bì qí, qū niè bì shí, zhàn chì bì jié, shuǐ quán bì xiāng, táo qì bì liáng, huǒ qí bì děi, jiān yòng liù wù, dà qiú jiān zhī, wú yǒu chà tè. tiān zǐ nǎi mìng yǒu sī qí sì sì hǎi dà chuān míng yuán yuān zé jǐng quán. shì yuè yě, nóng yǒu bù shōu cáng jī jù zhě, niú mǎ chù shòu yǒu fàng yì zhě, qǔ zhī bù jié. shān lín sǒu zé, yǒu néng qǔ shū shí tián liè qín shòu zhě, yě yú jiào dǎo zhī. qí yǒu qīn duó zhě, zuì zhī bù shè. shì yuè yě, rì duǎn zhì, yīn yáng zhēng, zhū shēng dàng. jūn zǐ zhāi jiè, chù bì yǎn, shēn yù níng, qù shēng sè, jìn shì yù, ān xíng xìng, shì yù jìng, yǐ dài yīn yáng zhī suǒ dìng. yún shǐ shēng, lì tǐng chū, qiū yǐn jié, mí jiǎo jiě, shuǐ quán dòng. rì duǎn zhì, zé fá lín mù, qǔ zhú jiàn. shì yuè yě, kě yǐ bà guān zhī wú shì zhě, qù qì zhī wú yòng zhě, tú què tíng mén lǘ, zhú líng yǔ, cǐ suǒ yǐ zhù tiān dì zhī bì cáng yě. zhòng dōng xíng xià lìng, zé qí guó nǎi hàn, qì wù míng míng, léi nǎi fā shēng. xíng qiū lìng, zé tiān shí yǔ zhī, guā hù bù chéng, guó yǒu dà bīng. xíng chūn lìng, zé chóng míng wèi bài, shuǐ quán jiǎn jié, mín duō jí lì.
一曰：仲冬之月，日在斗，昏東壁中，旦軫中。其日壬癸，其帝顓頊，其神玄冥，其蟲介，其音羽，律中黃鐘。其數六，其味咸，其臭朽，其祀行，祭先腎。冰益壯，地始坼，鶡鴠不鳴，虎始交。天子居玄堂太廟，乘玄輅，駕鐵驪，載玄旗，衣黑衣，服玄玉，食黍與彘，其器宏以弇。命有司曰：「土事無作，無發蓋藏，無起大眾，以固而閉。」發蓋藏，起大眾，地氣且泄，是謂發天地之房。諸蟄則死，民多疾疫，又隨以喪。命之曰「暢月」。是月也，命閹尹申宮令，審門閭，謹房室，必重閉。省婦事，毋得淫，雖有貴戚近習，無有不禁。乃命大酋，秫稻必齊，麴櫱必時，湛饎必潔，水泉必香，陶器必良，火齊必得，兼用六物，大酋監之，無有差忒。天子乃命有司祈祀四海、大川、名原、淵澤、井泉。是月也，農有不收藏積聚者，牛馬畜獸有放佚者，取之不詰。山林藪澤，有能取疏食田獵禽獸者，野虞教導之。其有侵奪者，罪之不赦。是月也，日短至，陰陽爭，諸生盪。君子齋戒，處必弇，身欲寧，去聲色，禁嗜欲，安形性，事欲靜，以待陰陽之所定。芸始生，荔挺出，蚯蚓結，麋角解，水泉動。日短至，則伐林木，取竹箭。是月也，可以罷官之無事者，去器之無用者，塗闕庭門閭，築囹圄，此所以助天地之閉藏也。仲冬行夏令，則其國乃旱，氣霧冥冥，雷乃發聲。行秋令，則天時雨汁，瓜瓠不成，國有大兵。行春令，則蟲螟為敗，水泉減竭，民多疾癘。

zhì zhōng
【至忠】

èr yuē: zhì zhōng nì yú ěr, dào yú xīn, fēi xián zhǔ qí shú néng tīng zhī? gù xián zhǔ zhī suǒ shuō, bù xiào zhǔ zhī suǒ zhū yě. rén zhǔ wú bù è bào jié zhě, ér rì zhì zhī, è zhī hé yì? jīn yǒu shù yú cǐ, ér yù qí měi yě, rén shí guàn zhī, zé è zhī, ér rì fá qí gēn, zé bì wú huó shù yǐ. fū è wén zhōng yán, nǎi zì fá zhī jīng zhě yě. jīng zhuāng āi wáng liè yú yún mèng, shè suí sì, zhōng zhī. shēn gōng zǐ péi jié wáng ér duó zhī. wáng yuē: hé qí bào ér bù jìng yě? mìng lì zhū zhī. zuǒ yòu dài fū jiē jìn jiàn yuē: zi péi, xián zhě yě, yòu wèi wáng bǎi bèi zhī chén, cǐ bì yǒu gù, yuàn chá zhī yě. bù chū sān yuè, zi péi jí ér sǐ. jīng xìng shī, zhàn yú liǎng táng, dà shèng jìn, guī ér shǎng yǒu gōng zhě. shēn gōng zǐ péi zhī dì jìn qǐng shǎng yú lì yuē: rén zhī yǒu gōng yě yú jūn lǚ, chén xiōng zhī yǒu gōng yě yú chē xià. wáng yuē: hé wèi yě? duì yuē: chén zhī xiōng fàn bào bù jìng zhī míng, chù sǐ wáng zhī zuì yú wáng zhī cè, qí yú xīn jiāng yǐ zhōng yú jūn wáng zhī shēn, ér chí qiān suì zhī shòu yě. chén zhī xiōng cháng dú gù jì yuē: shā suí sì zhě, bù chū sān yuè. shì yǐ chén zhī xiōng jīng jù ér zhēng zhī, gù fú qí zuì ér sǐ. wáng lìng rén fā píng fǔ ér shì zhī, yú gù jì guǒ yǒu, nǎi hòu shǎng zhī. shēn gōng zǐ péi, qí zhōng yě kě wèi mù xíng yǐ. mù xíng zhī yì, rén zhī zhī bù wèi quàn, rén bù zhī bù wèi jǔ, xíng wú gāo hū cǐ yǐ. qí wáng jí wěi, shǐ rén zhī sòng yíng wén zhì, wén zhì zhì, shì wáng zhī jí, wèi tài zǐ yuē: wáng zhī jí bì kě yǐ yě. suī rán, wáng zhī jí yǐ, zé bì shā zhì yě. tài zǐ yuē: hé gù? wén zhì duì yuē: fēi nù wáng zé jí bù kě zhì, nù wáng zé zhì bì sǐ. tài zǐ dùn shǒu qiáng qǐng yuē: gǒu yǐ wáng zhī jí, chén yǔ chén zhī mǔ yǐ sǐ zhēng zhī yú wáng. wáng bì xìng chén yǔ chén zhī mǔ, yuàn xiān shēng zhī wù huàn yě. wén zhì yuē: nuò. qǐng yǐ sǐ wèi wáng. yǔ tài zǐ qī, ér jiāng wǎng bù dāng zhě sān, qí wáng gù yǐ nù yǐ. wén zhì zhì, bù jiě jù dēng chuáng, lǚ wáng yī, wèn wáng zhī jí, wáng nù ér bù yǔ yán. wén zhì yīn chū cí yǐ zhòng nù wáng, wáng chì ér qǐ, jí nǎi suì yǐ. wáng dà nù bù shuō, jiāng shēng pēng wén zhì. tài zǐ yǔ wáng hòu jí zhēng zhī, ér bù néng dé, guǒ yǐ dǐng shēng pēng wén zhì. cuàn zhī sān rì sān yè, yán sè bù biàn. wén zhì yuē: chéng yù shā wǒ, zé hú bù fù zhī, yǐ jué yīn yáng zhī qì? wáng shǐ fù zhī, wén zhì nǎi sǐ. fū zhōng yú zhì shì yì, zhōng yú zhuó shì nán. wén zhì fēi bù zhī huó wáng zhī jí ér shēn huò sǐ yě, wèi tài zǐ xíng nán, yǐ chéng qí yì yě.
二曰：至忠逆於耳，倒於心，非賢主其孰能聽之？故賢主之所說，不肖主之所誅也。人主無不惡暴劫者，而日致之，惡之何益？今有樹於此，而欲其美也，人時灌之，則惡之，而日伐其根，則必無活樹矣。夫惡聞忠言，乃自伐之精者也。荊莊哀王獵於雲夢，射隨兕，中之。申公子培劫王而奪之。王曰：「何其暴而不敬也？」命吏誅之。左右大夫皆進諫曰：「子培，賢者也，又為王百倍之臣，此必有故，願察之也。」不出三月，子培疾而死。荊興師，戰於兩棠，大勝晉，歸而賞有功者。申公子培之弟進請賞於吏曰：「人之有功也於軍旅，臣兄之有功也於車下。」王曰：「何謂也？」對曰：「臣之兄犯暴不敬之名，觸死亡之罪於王之側，其愚心將以忠於君王之身，而持千歲之壽也。臣之兄嘗讀故記曰：『殺隨兕者，不出三月。』是以臣之兄驚懼而爭之，故伏其罪而死。」王令人發平府而視之，於故記果有，乃厚賞之。申公子培，其忠也可謂穆行矣。穆行之意，人知之不為勸，人不知不為沮，行無高乎此矣。齊王疾痏，使人之宋迎文摯，文摯至，視王之疾，謂太子曰：「王之疾必可已也。雖然，王之疾已，則必殺摯也。」太子曰：「何故？」文摯對曰：「非怒王則疾不可治，怒王則摯必死。」太子頓首強請曰：「苟已王之疾，臣與臣之母以死爭之於王。王必幸臣與臣之母，願先生之勿患也。」文摯曰：「諾。請以死為王。」與太子期，而將往不當者三，齊王固已怒矣。文摯至，不解屨登床，履王衣，問王之疾，王怒而不與言。文摯因出辭以重怒王，王叱而起，疾乃遂已。王大怒不說，將生烹文摯。太子與王后急爭之，而不能得，果以鼎生烹文摯。爨之三日三夜，顏色不變。文摯曰：「誠欲殺我，則胡不覆之，以絕陰陽之氣？」王使覆之，文摯乃死。夫忠於治世易，忠於濁世難。文摯非不知活王之疾而身獲死也，為太子行難，以成其義也。

zhōng lián
【忠廉】

sān yuē: shì yì zhī bù kě rǔ zhě, dà zhī yě. dà zhī zé zūn yú fù guì yě, lì bù zú yǐ yú qí yì yǐ. suī míng wèi zhū hóu, shí yǒu wàn chéng, bù zú yǐ tǐng qí xīn yǐ. chéng rǔ zé wú wèi lè shēng. ruò cǐ rén yě, yǒu shì zé bì bù zì sī yǐ, chù guān zé bì bù wèi wū yǐ, jiāng zhòng zé bì bù náo běi yǐ. zhōng chén yì rán. gǒu biàn yú zhǔ lì yú guó, wú gǎn cí wéi, shā shēn chū shēng yǐ xùn zhī. guó yǒu shì ruò cǐ, zé kě wèi yǒu rén yǐ. ruò cǐ rén zhě gù nán dé, qí huàn suī dé zhī yǒu bù zhì. wú wáng yù shā wáng zǐ qìng jì ér mò zhī néng shā, wú wáng huàn zhī. yào lí yuē: chén néng zhī. wú wáng yuē: rǔ è néng hū? wú cháng yǐ liù mǎ zhú zhī jiāng shàng yǐ, ér bù néng jí shè zhī shǐ, zuǒ yòu mǎn bǎ, ér bù néng zhōng. jīn rǔ bá jiàn zé bù néng jǔ bì, shàng chē zé bù néng dēng shì, rǔ è néng? yào lí yuē: shì huàn bù yǒng ěr, xī huàn yú bù néng? wáng chéng néng zhù, chén qǐng bì néng. wú wáng yuē: nuò. míng dàn jiā yào lí zuì yān, zhì zhí qī zǐ, fén zhī ér yáng qí huī. yào lí zǒu, wǎng jiàn wáng zǐ qìng jì yú wèi. wáng zǐ qìng jì xǐ yuē: wú wáng zhī wú dào yě, zi zhī suǒ jiàn yě, zhū hóu zhī suǒ zhī yě. jīn zi dé miǎn ér qù zhī, yì shàn yǐ. yào lí yǔ wáng zǐ qìng jì jū yǒu jiān, wèi wáng zǐ qìng jì yuē: wú zhī wú dào yě yù shén, qǐng yǔ wáng zǐ wǎng duó zhī guó. wáng zǐ qìng jì yuē: shàn. nǎi yǔ yào lí jù shè yú jiāng. zhōng jiāng, bá jiàn yǐ cì wáng zǐ qìng jì. wáng zǐ qìng jì zuó zhī, tóu zhī yú jiāng, fú zé yòu qǔ ér tóu zhī, rú cǐ zhě sān. qí zú yuē: rǔ tiān xià zhī guó shì yě, xìng rǔ yǐ chéng ér míng. yào lí dé bù sǐ, guī yú wú. wú wáng dà shuō, qǐng yǔ fēn guó. yào lí yuē: bù kě. chén qǐng bì sǐ! wú wáng zhǐ zhī, yào lí yuē: fū shā qī zǐ, fén zhī ér yáng qí huī, yǐ biàn shì yě, chén yǐ wèi bù rén. fū wèi gù zhǔ shā xīn zhǔ, chén yǐ wèi bù yì. fū zuó ér fú hū jiāng, sān rù sān chū, tè wáng zǐ qìng jì wèi zhī cì ér bù shā ěr, chén yǐ wèi rǔ yǐ. fū bù rén bù yì, yòu qiě yǐ rǔ, bù kě yǐ shēng. wú wáng bù néng zhǐ, guǒ fú jiàn ér sǐ. yào lí kě wèi bù wèi shǎng dòng yǐ, gù lín dà lì ér bù yì qí yì kě wèi lián yǐ, lián, gù bù yǐ guì fù ér wàng qí rǔ. wèi yì gōng yǒu chén yuē hóng yǎn, yǒu suǒ yú shǐ. dí rén gōng wèi, qí mín yuē: jūn zhī suǒ yǔ wèi lù zhě, hè yě suǒ guì fù zhě, gōng rén yě. jūn shǐ gōng rén yǔ hè zhàn, yú yān néng zhàn? suì kuì ér qù. dí rén zhì, jí yì gōng yú róng zé, shā zhī, jǐn shí qí ròu, dú shě qí gān. hóng yǎn zhì, bào shǐ yú gān, bì, hū tiān ér tí, jǐn āi ér zhǐ, yuē: chén qǐng wèi bó. yīn zì shā, xiān chū qí fù shí, nèi yì gōng zhī gān. huán gōng wén zhī yuē: wèi zhī wáng yě, yǐ wèi wú dào yě. jīn yǒu chén ruò cǐ, bù kě bù cún. yú shì fù lì wèi yú chǔ qiū. hóng yǎn kě wèi zhōng yǐ, shā shēn chū shēng yǐ xùn qí jūn. fēi tú xùn qí jūn yě, yòu mìng wèi zhī zōng miào fù lì, jì sì bù jué, kě wèi yǒu gōng yǐ.
三曰：士議之不可辱者，大之也。大之則尊於富貴也，利不足以虞其意矣。雖名為諸侯，實有萬乘，不足以挺其心矣。誠辱則無為樂生。若此人也，有勢則必不自私矣，處官則必不為污矣，將眾則必不撓北矣。忠臣亦然。苟便於主利於國，無敢辭違，殺身出生以徇之。國有士若此，則可謂有人矣。若此人者固難得，其患雖得之有不智。吳王欲殺王子慶忌而莫之能殺，吳王患之。要離曰：「臣能之。」吳王曰：「汝惡能乎？吾嘗以六馬逐之江上矣，而不能及；射之矢，左右滿把，而不能中。今汝拔劍則不能舉臂，上車則不能登軾，汝惡能？」要離曰： 「士患不勇耳，奚患於不能？王誠能助，臣請必能。」吳王曰：「諾。」明旦加要離罪焉，摯執妻子，焚之而揚其灰。要離走，往見王子慶忌於衛。王子慶忌喜曰：「吳王之無道也，子之所見也，諸侯之所知也。今子得免而去之，亦善矣。」 要離與王子慶忌居有間，謂王子慶忌曰：「吳之無道也愈甚，請與王子往奪之國。」 王子慶忌曰：「善。」乃與要離俱涉於江。中江，拔劍以刺王子慶忌。王子慶忌捽之，投之於江，浮則又取而投之，如此者三。其卒曰：「汝天下之國士也，幸汝以成而名。」要離得不死，歸於吳。吳王大說，請與分國。要離曰：「不可。臣請必死！」吳王止之，要離曰：「夫殺妻子，焚之而揚其灰，以便事也，臣以為不仁。夫為故主殺新主，臣以為不義。夫捽而浮乎江，三入三出，特王子慶忌為之賜而不殺耳，臣已為辱矣。夫不仁不義，又且已辱，不可以生。」吳王不能止，果伏劍而死。要離可謂不為賞動矣，故臨大利而不易其義；可謂廉矣，廉，故不以貴富而忘其辱。衛懿公有臣曰弘演，有所於使。翟人攻衛，其民曰：「君之所予位祿者，鶴也；所貴富者，宮人也。君使宮人與鶴戰，余焉能戰？」遂潰而去。翟人至，及懿公於榮澤，殺之，盡食其肉，獨舍其肝。弘演至，報使於肝，畢，呼天而啼，盡哀而止，曰：「臣請為襮。」因自殺，先出其腹實，內懿公之肝。桓公聞之曰：「衛之亡也，以為無道也。今有臣若此，不可不存。」於是復立衛於楚丘。弘演可謂忠矣，殺身出生以徇其君。非徒徇其君也，又命衛之宗廟復立，祭祀不絕，可謂有功矣。

dāng wù
【當務】

sì yuē: biàn ér bù dāng lùn, xìn ér bù dāng lǐ, yǒng ér bù dāng yì, fǎ ér bù dāng wù, huò ér chéng jì yě, kuáng ér cāo wú gàn jiāng yě, dà luàn tiān xià zhě, bì cǐ sì zhě yě. suǒ guì biàn zhě, wèi qí yóu suǒ lùn yě suǒ guì xìn zhě, wèi qí zūn suǒ lǐ yě suǒ guì yǒng zhě, wèi qí xíng yì yě suǒ guì fǎ zhě, wèi qí dāng wù yě. zhí zhī tú wèn yú zhí yuē: dào yǒu dào hū? zhí yuē: xī chì qí yǒu dào yě? fū wàng yì guān nèi, zhōng cáng, shèng yě rù xiān, yǒng yě chū hòu, yì yě zhī shí, zhì yě fēn jūn, rén yě. bù tōng cǐ wǔ zhě ér néng chéng dà dào zhě, tiān xià wú yǒu. bèi shuō fēi liù wáng wǔ bó, yǐ wèi yáo yǒu bù cí zhī míng, shùn yǒu bù xiào zhī xíng, yǔ yǒu yín miǎn zhī yì, tāng wǔ yǒu fàng shā zhī shì, wǔ bó yǒu bào luàn zhī móu. shì jiē yù zhī, rén jiē huì zhī, huò yě. gù sǐ ér cāo jīn chuí yǐ zàng, yuē: xià jiàn liù wáng wǔ bó, jiāng qiāo qí tóu yǐ! biàn ruò cǐ bù rú wú biàn. chǔ yǒu zhí gōng zhě, qí fù qiè yáng ér yè zhī shàng. shàng zhí ér jiāng zhū zhī. zhí gōng zhě qǐng dài zhī. jiāng zhū yǐ, gào lì yuē: fù qiè yáng ér yè zhī, bù yì xìn hū? fù zhū ér dài zhī, bù yì xiào hū? xìn qiě xiào ér zhū zhī, guó jiāng yǒu bù zhū zhě hū? jīng wáng wén zhī, nǎi bù zhū yě. kǒng zǐ wén zhī yuē: yì zāi! zhí gōng zhī wèi xìn yě. yī fù ér zài qǔ míng yān. gù zhí gōng zhī xìn bù ruò wú xìn. qí zhī hǎo yǒng zhě, qí yī rén jū dōng guō, qí yī rén jū xī guō. zú rán xiāng yù yú tú, yuē: gū xiāng yǐn hū? shāng shù xíng, yuē: gū qiú ròu hū? yī rén yuē: zi, ròu yě wǒ, ròu yě shàng hú gé qiú ròu ér wèi? yú shì jù rǎn ér yǐ. yīn chōu dāo ér xiāng dàn, zhì sǐ ér zhǐ. yǒng ruò cǐ bù ruò wú yǒng. zhòu zhī tóng mǔ sān rén, qí zhǎng yuē wēi zǐ qǐ, qí cì yuē zhōng yǎn, qí cì yuē shòu dé. shòu dé nǎi zhòu yě, shén shǎo yǐ. zhòu mǔ zhī shēng wēi zǐ qǐ yǔ zhōng yǎn yě, shàng wèi qiè, yǐ ér wèi qī ér shēng zhòu. zhòu zhī fù zhòu zhī mǔ yù zhì wēi zǐ qǐ yǐ wèi tài zǐ tài shǐ jù fǎ ér zhēng zhī yuē: yǒu qī zhī zǐ, ér bù kě zhì qiè zhī zǐ. zhòu gù wèi hòu. yòng fǎ ruò cǐ, bù ruò wú fǎ.
四曰：辨而不當論，信而不當理，勇而不當義，法而不當務，惑而乘驥也，狂而操吳干將也，大亂天下者，必此四者也。所貴辨者，為其由所論也；所貴信者，為其遵所理也；所貴勇者，為其行義也；所貴法者，為其當務也。跖之徒問於跖曰：「盜有道乎？」跖曰：「奚啻其有道也？夫妄意關內，中藏，聖也；入先，勇也；出後，義也；知時，智也；分均，仁也。不通此五者而能成大盜者，天下無有。」備說非六王、五伯，以為堯有不慈之名，舜有不孝之行，禹有淫湎之意，湯、武有放殺之事，五伯有暴亂之謀。世皆譽之，人皆諱之，惑也。故死而操金椎以葬，曰：「下見六王、五伯，將敲其頭矣！」辨若此不如無辨。楚有直躬者，其父竊羊而謁之上。上執而將誅之。直躬者請代之。將誅矣，告吏曰： 「父竊羊而謁之，不亦信乎？父誅而代之，不亦孝乎？信且孝而誅之，國將有不誅者乎？」荊王聞之，乃不誅也。孔子聞之曰：「異哉！直躬之為信也。一父而載取名焉。」故直躬之信不若無信。齊之好勇者，其一人居東郭，其一人居西郭。卒然相遇於塗，曰：「姑相飲乎？」觴數行，曰：「姑求肉乎？」一人曰：「子，肉也；我，肉也；尚胡革求肉而為？於是具染而已。」因抽刀而相啖，至死而止。勇若此不若無勇。紂之同母三人，其長曰微子啟，其次曰中衍，其次曰受德。受德乃紂也，甚少矣。紂母之生微子啟與中衍也，尚為妾，已而為妻而生紂。紂之父、紂之母欲置微子啟以為太子、太史據法而爭之曰：「有妻之子，而不可置妾之子。」紂故為後。用法若此，不若無法。

zhǎng jiàn
【長見】

wǔ yuē: zhì suǒ yǐ xiāng guò, yǐ qí zhǎng jiàn yǔ duǎn jiàn yě. jīn zhī yú gǔ yě, yóu gǔ zhī yú hòu shì yě jīn zhī yú hòu shì, yì yóu jīn zhī yú gǔ yě. gù shěn zhī jīn zé kě zhī gǔ, zhī gǔ zé kě zhī hòu, gǔ jīn qián hòu yī yě. gù shèng rén shàng zhī qiān suì, xià zhī qiān suì yě. jīng wén wáng yuē: xiàn xī shù fàn wǒ yǐ yì, wéi wǒ yǐ lǐ, yǔ chù zé bù ān, kuàng zhī ér bù gǔ dé yān. bù yǐ wú shēn jué zhī, hòu shì yǒu shèng rén, jiāng yǐ fēi bù gǔ. yú shì jué zhī wǔ dài fū. shēn hóu bó shàn chí yǎng wú yì, wú suǒ yù zé xiān wǒ wèi zhī, yǔ chù zé ān, kuàng zhī ér bù gǔ sàng yān. bù yǐ wú shēn yuǎn zhī, hòu shì yǒu shèng rén, jiāng yǐ fēi bù gǔ. yú shì sòng ér xíng zhī. shēn hóu bó rú zhèng, ā zhèng jūn zhī xīn, xiān wèi qí suǒ yù, sān nián ér zhī zhèng guó zhī zhèng yě, wǔ yuè ér zhèng rén shā zhī. shì hòu shì zhī shèng rén shǐ wén wáng wèi shàn yú shàng shì yě. jìn píng gōng zhù wèi dà zhōng, shǐ gōng tīng zhī, jiē yǐ wèi diào yǐ. shī kuàng yuē: bù diào, qǐng gèng zhù zhī. píng gōng yuē: gōng jiē yǐ wèi diào yǐ. shī kuàng yuē: hòu shì yǒu zhī yīn zhě, jiāng zhī zhōng zhī bù diào yě, chén qiè wèi jūn chǐ zhī. zhì yú shī juān ér guǒ zhī zhōng zhī bù diào yě. shì shī kuàng yù shàn diào zhōng, yǐ wèi hòu shì zhī zhī yīn zhě yě. lǚ tài gōng wàng fēng yú qí, zhōu gōng dàn fēng yú lǔ, èr jūn zhě shén xiāng shàn yě. xiāng wèi yuē: hé yǐ zhì guó? tài gōng wàng yuē: zūn xián shàng gōng. zhōu gōng dàn yuē: qīn qīn shàng ēn. tài gōng wàng yuē: lǔ zì cǐ xuē yǐ. zhōu gōng dàn yuē: lǔ suī xuē, yǒu qí zhě yì bì fēi lǚ shì yě. qí hòu, qí rì yǐ dà, zhì yú bà, èr shí sì shì ér tián chéng zi yǒu qí guó. lǔ gōng yǐ xuē, zhì yú jìn cún,, sān shí sì shì ér wáng. wú qǐ zhì xī hé zhī wài, wáng cuò zèn zhī yú wèi wǔ hòu, wǔ hòu shǐ rén zhào zhī. wú qǐ zhì yú àn mén, zhǐ chē ér wàng xī hé, qì shù xíng ér xià. qí pū wèi wú qǐ yuē: qiè guān gōng zhī yì, shì shì tiān xià ruò shì xǐ, jīn qù xī hé ér qì, hé yě? wú qǐ mǐn qì ér yīng zhī yuē: zi bù shí. jūn zhī wǒ ér shǐ wǒ bì néng, xī hé kě yǐ wáng. jīn jūn tīng chán rén zhī yì ér bù zhī wǒ, xī hé zhī wèi qín qǔ bù jiǔ yǐ, wèi cóng cǐ xuē yǐ. wú qǐ guǒ qù wèi rù chǔ. yǒu jiān, xī hé bì rù qín, qín rì yì dà. cǐ wú qǐ zhī suǒ xiān jiàn ér qì yě. wèi gōng shū zuò jí, huì wáng wǎng wèn zhī, yuē: gōng shū zhī bìng, jiē! jí shén yǐ! jiāng nài shè jì hé? gōng shū duì yuē: chén zhī yù shù zǐ yāng, yuàn wáng yǐ guó tīng zhī yě. wèi bù néng tīng, wù shǐ chū jìng. wáng bù yīng, chū ér wèi zuǒ yòu yuē: qǐ bù bēi zāi? yǐ gōng shū zhī xián, ér jīn wèi guǎ rén bì yǐ guó tīng yāng, bèi yě fū! gōng shū sǐ, gōng sūn yāng xī yóu qín, qín xiào gōng tīng zhī. qín guǒ yòng qiáng, wèi guǒ yòng ruò. fēi gōng shū zuò zhī bèi yě, wèi wáng zé bèi yě. fū bèi zhě zhī huàn, gù yǐ bù bèi wèi bèi.
五曰：智所以相過，以其長見與短見也。今之於古也，猶古之於後世也；今之於後世，亦猶今之於古也。故審知今則可知古，知古則可知後，古今前後一也。故聖人上知千歲，下知千歲也。荊文王曰：「莧嘻數犯我以義，違我以禮，與處則不安，曠之而不穀得焉。不以吾身爵之，後世有聖人，將以非不穀。」於是爵之五大夫。「申侯伯善持養吾意，吾所欲則先我為之，與處則安，曠之而不穀喪焉。不以吾身遠之，後世有聖人，將以非不穀。」於是送而行之。申侯伯如鄭，阿鄭君之心，先為其所欲，三年而知鄭國之政也，五月而鄭人殺之。是後世之聖人使文王為善於上世也。晉平公鑄為大鐘，使工聽之，皆以為調矣。師曠曰： 「不調，請更鑄之。」平公曰：「工皆以為調矣。」師曠曰：「後世有知音者，將知鍾之不調也，臣竊為君恥之。」至於師涓而果知鍾之不調也。是師曠欲善調鍾，以為後世之知音者也。呂太公望封於齊，周公旦封於魯，二君者甚相善也。相謂曰：「何以治國？」太公望曰：「尊賢上功。」周公旦曰：「親親上恩。」 太公望曰：「魯自此削矣。」周公旦曰：「魯雖削，有齊者亦必非呂氏也。」其後，齊日以大，至於霸，二十四世而田成子有齊國。魯公以削，至於覲存，，三十四世而亡。吳起治西河之外，王錯譖之於魏武侯，武侯使人召之。吳起至於岸門，止車而望西河，泣數行而下。其仆謂吳起曰：「竊觀公之意，視釋天下若釋躧，今去西河而泣，何也？」吳起抿泣而應之曰：「子不識。君知我而使我畢能，西河可以王。今君聽讒人之議而不知我，西河之為秦取不久矣，魏從此削矣。」 吳起果去魏入楚。有間，西河畢入秦，秦日益大。此吳起之所先見而泣也。魏公叔座疾，惠王往問之，曰：「公叔之病，嗟！疾甚矣！將柰社稷何？」公叔對曰： 「臣之御庶子鞅，願王以國聽之也。為不能聽，勿使出境。」王不應，出而謂左右曰：「豈不悲哉？以公叔之賢，而今謂寡人必以國聽鞅，悖也夫！」公叔死，公孫鞅西遊秦，秦孝公聽之。秦果用強，魏果用弱。非公叔座之悖也，魏王則悖也。夫悖者之患，固以不悖為悖。